سدھارتھ گوتم
تتھاگت ،بھگوان | |
---|---|
گوتم بدھ | |
گوتم بدھ مراقبہ وچ ۔
| |
جم | 1 ہزاریہ ق م[۱] |
وفات | 1 ہزاریہ ق م[۱] |
طرز وفات | طبعی موت |
رہائش | بھارت |
شہریت | شکیہ |
زوجہ | یشودھرا |
اولاد | راہل |
والد | شدھودن |
والدہ | مایا |
بہن/بھائی | نند ، نندا
|
عملی زندگی | |
استاذ | الارا کلاما |
تلمیذ خاص | بمبیسار |
پیشہ | بھکھّو ، فلسفی ، مذہبی بانی ، مذہبی رہنما ، لکھاری ، سماجی مصلح [۳]، نفسیاتی معالج [۳]، ماہر نفسیات [۳]، واعظ |
پیشہ ورانہ زبان | ماگدھی ، پالی ، سنسکرت |
شعبۂ عمل | فلاسفی ، مت ، امن ، سیانف |
وجہ شہرت | بانی بدھ مت |
تحریک | اشٹانگ مارگ ، نروان ، تعرم |
ترمیم |
گوتم بدھ (پیدائش 563 ق م - نروان 483 ق م) اک پرہیزگار سی جس دی تعلیمات نے بدھ مت نوں پھیلایا ۔ [۴]
وہ لمبینی وچ 563 ق م وچ اکشواکو خاندان دے کھشتریا شاکیہ قبیلے دے بادشاہ شدھودھن دے گھر پیدا ہويا سی۔ اس دی ماں دا ناں مہامایا سی ، جو کولیا خاندان نال تعلق رکھدی سی، جو اس دی پیدائش دے ست دن بعد فوت ہو گئی، انہاں دی پرورش رانی دی چھوٹی بہن مہاپراجپتی گوتمی نے کيتی۔ شادی دے بعد 29 سال دی عمر وچ ، سدھارتھ نے اکلوندے پہلے پیدا ہوݨ والے بچے راہول تے اپنی بیوی یشودھرا نوں چھڈ دتا تے دنیا نوں بڑھاپے، موت، دکھاں تے حقیقی الہی علم توں نجات دلانے دے راستے دی تلاش وچ جنگل دی طرف چلا گیا۔ رات نوں راج پاتھ دا سحر بودھ گیا ( بہار ) وچ بودھی درخت برساں دی سخت مشق دے بعداس دے تحت اس نے روشن خیالی حاصل کيتی تے سدھارتھ گوتم توں بھگوان بدھ بن گئے ۔ مورخ پنڈت کوٹا وینکٹاچلم دے مطابق گوتم بدھ 1887 وچ تے نروان 1807 ق م وچ پیدا ہوئے سن تے بوہت سارے مورخین دا خیال اے کہ ہندوستانی تاریخاں، نسب ناواں تے آثار قدیمہ دے مطابق بدھا نروان دی ایہ تریخ ثابت اے۔ [۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]
سدھارتھ گوتم
سودھوسدھارتھ گوتم بدھ (سنسکرت: सिद्धार्थ गौतम बुद्ध) بدھ دھرم دے موڈھی اتے مذہبی گرو سن۔ اوہناں دا جم 567 عیسیٰ مشرق نوں وساکھ پورنماشی نوں لمبنی وچ ہویا۔ اوہناں دی ماں دا نام مہامایا اتے پیؤ دا نام سدھودن سی۔ مہاتما بدھ دا اصلی نام سدھارتھ اتے گوت گوتم سی۔ بدھ مت وچ اوہناں نوں ساکی منی، گوتم، ساکی سہے آدی ناواں نال وی جانیا جاندا اے۔[۱۸]
گوتم بدھ، سدھارتھ گوتم، ساکیہ منی یا صرف بدھ اتلے ھندستان دا اک روحانی بندہ سی جینے بدھ مت دی نیو رکھی۔ بدھ لوک اوہنوں اپنے ویلے دا بدھا کیندے نیں۔
اودا ناں سدہارتھ گوتم سی۔ اونوں شاکیہ منی وی کیا جاندا اے۔ سدہارتھ 563 ق م چ نیپال دے اک نکے دیس کپل وستو دی نگری لمبنی چ جمیا۔ اودے پیو دا ناں راجہ سدودھنا سی تے ماں دا ناں مایادیوی سی۔ کیا جاندا اے اودھے جمن تے ای اودھی ماں مر گئی سی۔ سیانے لوکاں نیں اونوں ویکھ کے آکھیا سی کہ گوتم یاں تے بہت وڈا راجا بنے گا یا بڑا نیک انسان۔ گوتم نے ٹھاٹھ آلا جیون گزاریا اودھے پیو نے اونھوں مزہبی پڑھائی دے نیڑے نا جان دتا گوتم نوں اودھی ماسی نے پالیا۔
گوتم بدھ نوں بدھا تے بدھ دے ناں توں وی پکاریا جاندا اے۔ انہاں دا اصل ناں سدھارتھ سی۔ ایہ 563 ق م یا 480 ق م وچ پیدا ہوئے۔[۱۹][۲۰] انہاں دا باپ اک ریاست، جو علاقہ ہن موجودہ نیپال وچ شامل اے، دا راجا سی اس ریاست نوں کپل وستو کہیا جاندا سی۔ گوتم بدھ بدھ مت مذہب دے بانی نيں۔[۲۱]
16ویں ورے اودھا ویاہ یشودھرا نال کر دتا گیا اودھے پیو نے ہر چیز دے دتی سی پر گوتم سوچدا سی کہ دولت ای جیون دا انت نئی اے۔ 29ویں ورے اوہ اپنے کعروں نکلیا تے اونھے پہلی واری لوکاں نوں دکھاں چ ویکھیا اودھے نال اودھا نوکر چنا وی سی۔ جگ دے دکھاں نوں ویکھ کے اودھا دل ٹٹ گیا تے اونھے بڑھاپے روگ تے موت توں بچن لئی جگ توں دور رہن دا سوچیا۔ اک رات گوتم اپنے نوکر چنا تے اپنے گھوڑے کنتھکا نال اپنے کعروں نکل گیا۔ اوہ مگدہ دیس وچ آگیا تے بھیک منگن لگ گیا پر اونھوں پچھان لیا گیا اوتھوں دے راجا نے اونھوں راجا بنان دی کوشش کیتی پر اوہ نہ منیا۔ کج گرواں نال اونھے ویلا لنگایاتے اونھاں دی راہ تے ٹریا مگر اونھوں چین نہ آیا۔ پنج سنگیاں نال اونھے بوت ای سادھا جیون گزارنا ٹوریا ۔ بوت زیادہ سوچن توں بعد اونھوں نروان لب گیا۔ گوتم دے نیڑے سکون وشکارلے رستے تے چلن نال ای لبدا اے۔ اے سوچ آن توں بعد اونھے اوکھی زندگی چھڈ دتی۔ اک پنڈ دی کڑی سجاتا اودھے آستے ددھ تے چول لے کے آئی جیڑے اونھے لے کے کھا لۓ۔
اوہ گیا نگر چ اک پپل دے رکھ تھلے بے گیا سوں کھادی کہ جدوں تک اودھے سوالاں دا جواب نئیں لبے گا اوہ نئیں اٹھے گا۔ 49 دناں دی سوچ بچار توں بعد اونھوں راہ لب گیا اونھوں نروان مل گیا۔ اس ویلے اونھے سوچیا دکھاں دی اصل وجہ جہالت اے۔ جمنا دکھ اے، بڑہاپا دکھ اے بیماری دکھ اے بری چیز نوں پانا دکھ اے تے چنگی چیز دا دور جانا دکھ اے۔
دکھاں توں بچن لئ اٹھ راہ نیں: ٹھیک ویکھنا، ٹھیک نیت، ٹھیک گل بات، ٹھیک جیون، ٹھیک کم،ٹھیک کوشش، ٹھیک سوچ تے ٹھیک توجہ۔،
کئی لوک کپل وستو، نیپال نوں بدھ دی جمن تھاں مندے نیں۔ ہور ہونوالیاں تھانواں وچ لمبینی اجکل دا نیپال، کاپلسیوارہ اوڑیسہ اکل دا ہندستان تے پپراہوا، اترپردیش اجکل دا ہندستان وی مندے نیں۔
بچپن
سودھوگوتم دے جم توں صرف اکّ ہفتہ بعد ہی اوہناں دی ماں دا انتقال ہو گیا۔ اوہناں دے پالن پوشن دی ذمہ واری ماسی پرجاپتی گوتمی نوں سونپی گئی، جو گوتم دی متریئی ماں وی سی۔ ہمالیہ پربت دے ترائی دیس وچ چھوٹے جہے راج دے ساشک پیؤ اپنے اکلوتے پتر گوتم نوں اکّ مہان راجا بناؤنا چاہندے سن پر گوتم روحانی معاملیاں وچ ودھیرے دلچسپی رکھدا سی۔
جیون
سودھوسدھارتھ گوتم شاکیہ منی قبیلے دے آگو سدھودھن دا پتر سی جسدا راجگڑھ کپلوستو سی۔ ایس راج نوں بدھ دے جیون وچ ای اک وڈی ہوندی سرکار کوسالہ نے اپنے نال رلا لیا۔ گوتم اوہد ٹبر ناں سی۔ اوہدی ماں دا ناں مایا دیوی سی۔ سدھودھن دی ٹبری اک کولی شہزادی سی۔ اکواری سفنے وچ مایا دیوی نے ویکھیا جے اک چٹے ہاتھی نے اپنے سنگ اوہدی وکھی وج واڑے نیں تے دش مہینے مگروں سدھارتھ جمدا اے۔ شاکیہ رواج توں، گابھن ہون مگروں مایا دیوی اپنے پیو دے گھر چل جاندی اے پر اوہدا پتر جاندے ہوۓ راہ وچ اک پھلواری اندر سل دے رکھ تھلے ہوندا اے۔
بدھ دا جمن دہاڑھ سارے بدھ نوں منن والے دیساں وچ خوشی دیہاڑہ منیا تے منایا جاندا اے۔ بدھ جمن دیہاڑے نوں پورمیما کیا جاندا اے جے ایہ ریت اے جی بدھ پورے چن والے دن جمیا سی۔ کئی اوہ گل کیندے نیں جے بدھ دی ماں اوہدے جمن دیہاڑے مر جاندی اے تے کج دی سوچ اے جی اوہ کج دن مگروں یا اک ہفتے مگروں مری۔ نیانے دا ناں سدھارتھ رکھیا گیا جیدا مطلب سی 'جینے اپنا کم لبھ لیا'۔ سدھودہن اک پشتینی راجہ سی۔ پرانیاں لکھتاں وچ اندا اے جے گوتم نوں اپنے روجی مزہب بارے چوکھا پتہ نہیں سی جس باہجوں اوہنوں انسانی حالت د کھوج بارے ہڑک اٹھی۔ اوس ویلے دا ہندستان نکے نکے نگری راجاں وچ ونڈیا ہویا سی۔ بدھ اک شاہی ہندو ٹبر وج جمیا سی تے اوہدی ماسی مہا پجاپتی نے اوہنوں پالیا سی۔ نکے ہوندے توں ای اوہ شہزادیاں دا جیون لنگھا ریا سی اوہدے لئی موسم دے حساب نال تن گھر سن رہن لئی۔ اوہدے پیو نے اوہنوں اک وڈا بادشاہ بنان لئی مذہبی پڑھائی توں دور رکھیا تے انسانی دکھاں بارے اوہنون پتہ نہ لگن دتا۔ جدوں اوہ 16 ورے دا ہویا تے اوہدے پیو نے اوہد ویا اک شہزادی یشودھرا نال کرا دتا تے اوہناں دا اک پتر راہول وی ہویا۔ سدھارتھ بارے کیا جاندا اے جے اوسنے 29 ورے کپل وستو وج لنگھاۓ تے اوہدے پیو نے دنیا دی کسی شے دی اوہنوں تھوڑ نہ ہون دتی پر بدھ لکھتاں ایہ دسدیاں نیں جے اوہدی ایہ سوچ سی جے پیس تے شیواں ای جیون دا انت نہیں۔
اوہدی عام جیون کہانی باہجوں 29 وریاں دا سی او جدوں اوہنے لوکاں نوں ملن لئی اپنے گھر نوں چھوڑیا۔ اوہدے پیو دی ایہ چنتا سی جے اوہ کسے روگی، بڈھے تے دکھی نوں نہ ملے پر اپنے پند وچ اوہنوں اک بڈھا دسیا۔ اوہنے اپنے سنگی نوکر چن نوں ایس بارے پچھیا تے چن نے دسیا جے سارے لوک بڈھے ہوجاندے نیں۔ ایس تے شہزادے نیں اپنے گھر توں باہر ہور وی پھیرے پاۓ تے اوہنوں اک روگی، اک سڑدی لاش تے اک جوگی دسیا۔ ایہناں گلاں نے اوہدا بڑا جی دکھایا تے اوہنے روگ، بڑھاپے تے موت تے جوگ نال جتن دا سوچیا۔ اوہ اکدن اپنے نوکر چانڈکا نال اپنے گھوڑے کنتھک تے بیٹھ کے اپنے محل تے راج نوں چھڈ کے منکنوالا بن جاندا اے تے 'دیوتاواں نے اوہدے گھوڑے دے پیراں دی واز ناں نکلندتی تاں جے اوہدے چوکیداراں نوں اوہدے جان دی دس ناں پوے۔
گوتم پہلے راجگیر جاندا اے تے اوتھے منگ کے گزارہ کردا اے۔ اوتھے اوہنوں راجہ امبیسار دے جنے پشان لیندے نیں تے بادشاہ نوں اوہدی کھوج دا پتہ چلدا اے تے اوہ گوتم نوں اپنا راج دندا اے پر گوتم ایہ گل نہیں مندا پر ایہ وعدھ کردا جے اوہدی کھوج پوری ہون تے اوہ اوہدی سلطنت مگدھ وچ سب توں پہلے آویگا۔ اوہنے راجگیر چھڈیا تے یوگا دے گروواں نال یوگا کرن لگ گیا۔ اوہدے الارا کلما دے گنی ہون تے اوہنوں کلما نے اپنے مگروں گرو بنن دا آکھیا پر گوتم دا دل ایس توں بھر گیا تے اوہ اک ہور گرو رام پڈاکا دا شگرد بن گیا۔ اوس دے گناں دے انت تے جان مگروں اوہنوں گرو دا وڈا چیلا بنن دا آکھیا گیا پر اوہنے فیر نہ کردتی تے اگے ٹر پیا۔
سدھارتھ تے اوہدے 5 سنگی اک سادھو کندنیا دی آکوی وچ جوگ دے اگلے پینڈے تے چڑھدے نیں۔ ایہ اپنے آپ نوں چانن دین لئی دنیا دیاں شیواں توں دور لے جاندے نیں۔ اوہ پورے دن لئی صرف اک روٹی یا گری تے گزارا کردے نیں۔ پکھ ہتھوں اوہ مرن لگدا اے تے دریا وچ نہاندیاں ہویاں ڈبن لگدا اے۔ گوتم اپنے رستے بارے سوچدا اے تے اوہنوں یاد آندا اے اپنے پیو دا فصل دی رت دا مڈھ رکھن دا ویلہ۔ اوہ تیآن دی سکھی تے سکون والی تھاں لبھ لیندا اے۔
پرانیاں بدھ لکھتاں وچ ایہ آندا اے جے گوتم نے دھیان نال سوچ نوں سچ جانن دا ٹھیک راہ منیا پر اوہ انت تے وشکارلے راہ تے اپڑیا جیہڑا اپنے آپ نوں تکلیف وج پان تے اپنے آپ نوں مزے وج رکھن دا راہ سی۔ پکھ کٹن دے ویلے چوں لنکھن مگروں اک پنڈ دی کڑی سجاتا اوہدے لئی دد والے چول لیاندی اے۔ ایہ سوچ اوہنوں اک پپل دے رکھ تھلے آندی اے جیہڑا گیا ہندستان وچ اے۔ 49 دناں تک سوج وچار کرن مگروں 35 وریاں دا سی اوہ جدوں اوہدے راز کھلے تے اوہ بدھ اخوایا۔ ایہ کم چن دے 5ویں یا 12ویں مہینے وج ہویا۔ بدھ سوچاں ایہ کیندیاں نیں جے اوہدے بدھ بنن تے اوہناں دکھاں دیاں ساریاں وجہاں پتہ چلیاں تے ایہناں نوں مکان دے ضروری راہ وی دسے۔ ایہ کھوجاں چار ودھیا سچ اخواندے نیں تے ایہ بدھ دیاں گلاں دا ست نیں۔ ایہناں تے چل کے کوئی جنا ازادی دی وڈی تھاں نروان جت سکدا اے۔ نروان بدھ دے نیڑے پورے سنتوخ دی تھاں اے جتھے اک جنا انپڑھی، لالچ تے کرودھ تے رلدیاں گلاں توں بچدا اے۔ نروان دنیا دا انت اے جتھے کوئی سوج دی ولگن نہیں رہ جاندی۔ ایس جیون نال بدھ دیاں دس اچیچیاں گلاں وی آجاندیاں نیں۔
بدھ بنن مگروں گوتم دو بپاریاں ٹپوسا تے بھالیکا نال ملدا اے تے ایہ اوہدے پہلے چیلے بندے نیں۔ بدھ اوہناں نوں اپنے سر دے وال دیندا اے تے ایہ وال کیا جاندا اے رنگون برما دے اک پگوڈا وچ پۓ نیں۔ بدھ اسیتا تے اپنے پرانے گروواں الارا کلاما تے اڈاکا راماپتا نوں ملنا چاہندا اے پر اوہ اودوں تک مر چکے سن۔ اوہ فیر بنارس دے نیڑے سارناتھ جاندا اے تے اوتھے اوہ دھرم چکر دا مڈھ رکھدا اے۔ ایتھے اوہ رل کے بدھ بھکشوواں دی پہلی سنگت 'سنگھ' دا مڈھ رکھدے نیں۔ ایہ 5 رل کے ارہنٹ اخواے کجھ چر مگروں یاسا اپنے 40 یاراں نال ایہناں نال رلدا اے تے ایہ 60 ارہنٹ بن جاندے نیں۔ کپاسا ناں دے 3 بھرا ایس سنگھ نال نال رلدے نیں تے اوہناں دے چیلے وی آرلدے نیں تے اینج سنگھ گنتی 1000 تک جا اپڑدی اے۔ اپنے جیون دے اگلے 45 ورے بدھ گنگا ویہڑے وچ جیدے وج اجکل دے اتر پردیش، بہار تے نیپال آندے نیں اپنے مت دا پرچار کردا ریا۔ اوہ امریاں توں لے کے غریباں تک سب کول گیا۔ مڈھ توں ای بدھ مت وچ کسے زات تے اچی نیویں پدھر دی تھاں نہیں سی۔ ایہ اوس ویلے دے رواجی مت ہندو مت توں وکھ سی۔ اوہنے اوس ویلے گنگا ویہڑے وج بولی جانوالی عام بولی پالی وج ای گلان کیتاں ۔ سنگھ دے لوکاں نے پورے دیس وج نویں مت دے پرچار لئی جانا شروع کیتا۔ اوہ مینہ پین دے چار مہینے جنگلاں یا اپنے سنگراماں وچ ریندے۔ ایہ ویلہ وسنا اخواندا اے۔ پہلی وسنا بنارس وچ لنکھائی گئی جتھے ایہدا پہلا سنگھ بنایا گیا سی۔ گوتم نے مگدھ دے راجگڑھ راجگیر جاندا تے بمبیسار نوں ملن دا اپنا وچن پورا کیتا۔ ایس پندھ وچ سریپتا تے میوڈگلیانا نوں اساجی بدھ بناندا اے۔ ایہ اگے چل کے بدھ دے وڈے چیلے بندے نیں۔ بدھ اگلے تن موسم اوتھے ای لنگھاندا اے۔
سدھودن نوں جدوں اپنے پتر دے بدھ بنن دا پتہ لگدا اے تے اوہ اوہنوں بلان دے سنیہے کلدا اے۔ پہلے نو سدے لے کے آنوالے اوہدے کول ای وس جاندے نیں تے ارہنٹ بن جاندے نیں۔ دسواں اوہدا نکے ویلے دا یار سی دے سنیہے تے بدھ اپنے دیس کپل وستو ول ٹردا اے۔ اوہ پیدل جاندا اے۔ اوہ اپنے بدھ بنن دے دو ورے مگروں جاریا سی اپڑن وچ 2 مہینے لگ گۓ۔ اوہدی واپسی تے محل وچ دن دے کھانے دا بندوبست کیتا گیا تے مگراں بدھ دے پرچار تے اوہدا پیو تے شاہی ٹبر دے کئی لوک بدھ مت ول ہوجاندے نیں۔ اپنیاں ساک سوانیاں دے آکھن تے اوہنے سوانیاں نوں وی بدھ مت وج تھاں دتی اُتے اوہناں لئی کج گل ونایا دے ناں توں وکھ رکھیاں۔
اوہ 563 عیسوی دے درمیان نیپال وچ شکیہ جمہوریہ دے اودوں دے راجگڑھ کپیلا واستو دے نیڑے لومبینی وچ پیدا ہوئے۔ [۲۲] لومبینی جنگل نیپال دے ترائی علاقے وچ کپل وستو تے دیودہ دے درمیان، نوتنوا اسٹیشن توں 8 میݪ مغرب وچ ، رکمنڈی نامی جگہ دے نیڑے واقع سی۔ کپل وستو دی ملکہ مہامایا دیوی نوں نیہر دیودہ جاندے ہوئے درد درد ہويا تے اوتھے اس نے اک لڑکے نوں جنم دتا۔ بچے دا ناں سدھارتھا رکھیا گیا۔[۲۳] گوتم گوتر وچ انہاں دی پیدائش دی وجہ توں انہاں نوں گوتم وی کہیا جاندا سی۔ کھشتری بادشاہ شدھودھناس دے والد سن ۔ روايتی لیجنڈ دے مطابق، سدھارتھ دی ماں اس دی پیدائش دے ست دن بعد انتقال کر گئی۔ اس دی پرورش اس دی خالہ تے شدھودھن دی دوسری ملکہ مہاپرجاوندی (گوتمی) نے کيتی۔ شیر خوار دا ناں سدھارتھا رکھیا گیا، جس دا مطلب اے "وہ جو سدھی نوں حاصل کرنے دے لئی پیدا ہويا اے "۔ پیدائش دی تقریب دے دوران، بابا سیر آسیندا نے اپنے پہاڑی گھر توں اعلان کيتا - بچہ یا تاں اک عظیم بادشاہ یا عظیم مقدس رہنما بن جائے گا۔ [18] شدودھن نے پنجويں دن ناں رکھنے دی تقریب منعقد دی تے اٹھ برہمن علماء نوں مستقبل پڑھنے دے لئی مدعو کيتا۔ سب نے اک ہی دوہری پیشین گوئی دی کہ بچہ یا تاں وڈا بادشاہ بنے گا یا وڈا مقدس آدمی۔ [18] مہاراجہ اشوکا جنوبی وسطی نیپال وچ واقع لومبینی دے مقام پرتیسری صدی ق م وچ بدھ دی پیدائش دی ياد وچ اک ستون کھڑا کيتا گیا سی۔ تھیرواڈا ملکاں وچ بدھ دا یوم پیدائش وڈے پیمانے اُتے منایا جاندا اے۔ [18] سدھارتھ دا ذہن بچپن توں ہی ہمدردی تے مہربانی دا ذریعہ سی۔ اس دا تعارف انہاں دی مڈھلا جیون دے کئی واقعات توں معلوم ہُندا اے۔ گھوڑےآں دی دوڑ وچ جدوں گھوڑے دوڑ رہے ہُندے تے انہاں دے منہ توں جھگ نکلنے لگتی تاں سدھارتھ ایہ جاݨدے ہوئے کہ اوہ تھک چکے سن تے اوہ جِتی ہوئی گیم ہار جاندے۔ کھیلاں وچ وی سدھارتھ خود ہارنا پسند کردے سن کیونجے اوہ کسی نوں شکست دیندے ہوئے تے کسی نوں اداس کردے نئيں دیکھ سکدے سن ۔ سدھارتھ ہنس دی مدد نوں پہنچیا جسنوں اس دے چچا زاد بھائی دیودت نے تیر توں زخمی کر دتا تے اس دی جان بچائی۔
تعلیم تے شادی
سودھوسدھارتھ نے نہ صرف گرو وشوامتر توں ویداں تے اپنشداں دا مطالعہ کيتا بلکہ اس نے بادشاہی تے جنگ دے بارے وچ وی سکھیا۔ کشتی، گھڑ دوڑ، تیر اندازی تے رتھ چݪاݨ وچ کوئی اس دا مقابلہ نئيں کر سکدا۔ سولہ سال دی عمر وچ سدھارتھ دی شادی دھی یشودھرا نال ہوئی۔ اوہ یشودھرا دے نال موسماں دے مطابق اپنے والد دے بنائے ہوئے محل وچ تے تمام تر لذتاں دے نال رہنے لگا، جتھے اس دا پُتر راہول پیدا ہويا۔ لیکن شادی دے بعد اس دا دماغ خاموشی وچ چلا گیا تے مناسب خوشی تے سکون دی خاطر اس نے اپنے گھر والےآں نوں چھڈ دتا۔
دنیاوی معاملیاں ‘چ دھیان لگاؤن لئی گوتم دا ویاہ 16 سال دی عمر وچ سندر شہزادی یشودھرا نال کر دتا گیا مگر پھر وی انھا دا من روحانی گلاں ول ہی لگا رہا۔ گھر وچ اکّ پتر نے جم لیا، جس دا نام راہل (مطلب-بندھن) رکھیا گیا، کیونکہ گوتم اس نوں نواں بندھن سمجھدے سن۔
حالات
سودھواب توں تقریباً 25 سو برس پیشتر قدیم برہمناں دے عہد دے اختتام اُتے کوشل دی طاقتور سلطنت دے کچھ مشرق وچ ساکیہ کشتری آباد سن ۔ ایہ اک چھوٹی سی قوم سی۔ سدھوون انہاں دا راجا سی۔ کپل وستو اس دی راجدھانی سی۔ ایہ شہر بنارس توں سو میݪ دے نیڑے شمال وچ واقع سی۔ سدھوون وڈا بہادر جنگجو راجا سی تے چاہندا سی کہ میرے بعد میرا پُتر گوتم وی ایسا ہی بہادر تے جنگجو ہوئے۔ اس نے اسنوں سپہ گری دے سب فن سکھائے مثلاً نیزہ بازی، تیر اندازی تے شمشیر زنی۔ گوتم جدوں 18 برس دا ہويا تاں اک خوبصورت شہزادی مسماۃ یشورا توں اس دی شادی ہوئی تے شادی دے دس سال بعد انہاں دے ہاں اک لڑکا پیدا ہويا۔ گوتم جدوں پيدا ہويا تاں نجومياں نے اس دے باپ كو بتايا سی كہ ایہ بچہ وڈا ہو كر يا تاں بادشاہ بنے گا يا فیر سادھو مگر جو وی بنے گا اس جيسا دنيا ميں كوئی تے نہ ہوئے گا۔ جے بادشاہ ہويا تاں بہت وڈا بادشاہ ہوئے گا تے جے سادھو بنا تاں رہندی دنيا تک اس دا ناں رہے گا۔
اس لئی اس دے باپ نے اس كو بادشاہ بنانے دے لئی اسنوں سپہ گری دے سب فن سکھائے مگر قدرت نے سدھارتھ نون سادھو بنانا سی۔
گوتم بچپن ہی توں غور و فکر تے سوچ بچار وچ رہیا کردا سی۔ بولی دا مٹھا تے دل دا نرم سی۔ تمام مخلوقات اُتے ترس کھاندا تے رحم کردا سی۔ شکار نوں چلا اے تیر چلے اُتے چڑھا ہويا اے شست لگیا لی اے، کچھ کچھ کمان وی تان لی اے، مگر دیکھدا اے کہ بھولا بھالا ہرن بے خبر بے کھٹکے ننھے ننھے دنداں توں پتلی پتلی گھاہ دی پتیاں کھا رہیا اے بس اوتھے کمان نوں چھڈ دتا اے تے فکر وچ ڈُبیا ہويا اے ! افسوس! اس معصوم جانور نے میرا کيتا بگاڑا اے ؟ ایہ کسی نوں ستاندا اے جو وچ اسنوں ماراں؟ تیر ترکش وچ ڈال لیا اے۔ تے واپس گھر چلا گیا اے۔ گھڑ دوڑ وچ شامل اے، گھوڑے نوں ہويا کر رکھیا اے، اغلب اے کہ بازی جتے گا مگر منزل اُتے پہنچنے توں ذرا پہلے گھوڑے دے ہانپنے تے زور زور توں سانس لینے دی طرف دھیان جا پيا اے، بس اوتھے رک گیا اے تے پشیمان اے افسوس! کيتا تفریح دی خاطر اس بے گناہ وفادار جانور نوں ایسا ستانا روا اے ؟ تفریح جائے مگر گھوڑے نوں دکھ دینا واجب نئيں اے ـ گھڑ دوڑ توں علاحدہ اے تے گھوڑے نوں چمکاردا دلاسا دیندا اک طرف لے گیا اے۔
اک روز بہار دے موسم وچ باپ نے کہیا کہ آؤ باہر چلو، دیکھو درختاں تے کھیتاں اُتے کيتا جوبن چھایا ہويا اے۔ باپ پُتر آہستہ آہستہ چلے جاندے سن جدھر دیکھدے سن بہار دا عالم سی۔ باغ ہی باغ نظر آندے سن ۔ کونٹاں چل رہی سی۔ زمین اُتے ہری ہری گھاہ دا فرش سی۔ ہری بھری کھیتیاں لہلہا رہی سی۔ درختاں دیاں شاخاں میوے دے بجھ توں جھکيتی جاندی سی۔ گوتم اس منظر نوں دیکھ کے بہت خوش ہويا۔ فیر کيتا دیکھدا اے کہ اک کسان ہݪ چلا رہیا اے بیل کمزور اے اس دی پیٹھ اُتے زخم اے۔ کسان تک تک کر رہیا اے تے اسنوں لکڑی توں مارے چلا جاندا اے تے بیل اے کہ بچارا درد دا ماریا بیٹھیا جاندا اے۔ فیر کيتا دیکھیا کہ باز نے کبوتر اُتے جھپٹا ماریا تے اسنوں کھا گیا۔ اگے ودھ کے ايسے قسم دی اک ہور گل دیکھی۔ اک کبوتر مکھیاں اُتے ٹھونگ ماردا اے تے دانے توں چبا رہیا اے۔ انہاں سب گلاں نے باغ تے بہار دے تماشے دا مزہ تلخ کر دتا۔ دل وچ ایہ خیال آیا کہ دنیا ہیچ اے جی دا بیری جی اے۔ کیويں دا تماشا؟ چل اپنے گھر۔
اس دے کچھ دناں بعد گوتم نے خواب وچ دیکھیا کہ اک مرد پیرانہ سال اے جو بڑھاپے دی کمزوری توں نہ چل سکدا اے۔ نہ کھڑا ہو سکدا اے تے کوئی خواب ہی وچ گوتم توں کہندا اے کہ اک دن تاں وی ایسا ہی بوڑھا تے بے کس ہو جائے گا۔ فیر دیکھیا کہ کوئی بیمار اے درد توں کراہ رہیا اے تے اوہی آواز کہ رہی اے کہ اے گوتم! اک دن تاں وی بیمار ہوئے گا تے ايسے طرح درد توں کراہے گا۔ فیر دیکھیا کہ اک شخص زمین اُتے پيا اے، موت توں ٹھنڈا ہو چکيا اے تے جسم دے اعضا لکڑی دی طرح سخت ہو چکے نيں تے اوہی آواز کہہ رہی اے کہ گوتم! اک دن تینوں وی مرنا اے۔
اس دے کچھ عرصے بعد گوتم ماں، باپ، بیوی، بچے، راج پاٹ نوں چھڈ کے گھر توں نکل گیا۔ ہن اس دی عمر 30 سال دے نیڑے سی۔ اپنے لمبے لمبے بال، جداں کہ کشتری رکھیا کردے سن، منڈوا ڈالے۔ محلےآں وچ جو قیمتی لباس و زیورات پہنا کردا سی اتار دتے تے فقیراں دے توں پھٹے پرانے چیتھڑے پہن لئی۔ ست برس تک بن وچ جوگ اختیار کر کے اس فکر و تلاش وچ پھرا کہ دنیا وچ جو دکھ درد تے گناہ اے اس توں کس طرح رہائی ہوئے۔ راجگڑھ دے نیڑے جو مگدھ دی راجدھانی سی، جنگل وچ دو برہمن عبادت گزار رہندے سن ۔ گوتم انہاں دے پاس گیا لیکن اوہ اسنوں دنیا دے غم و اندوہ توں بچنے تے سچی خوشی حاصل کرنے دی راہ نہ بتا سکے۔ فیر پٹنہ توں جنوب نوں گیا دے پاس گھنے جنگلاں وچ چلا گیا۔ 6 برس برابر تپسیا (بمعنی عبادت/ریاضت) کی، فاقے کيتے تے جسم نوں ماریا۔ آخر معلوم ہويا کہ ابدی خوشی حاصل کرنے دا طریقہ ایہ وی نئيں اے۔ بدھ گیا دا مندر اس گل دی يادگار اے کہ ایتھے گوتم بدھ نے 6 برس تپسیا دی سی۔
آخر اوہ دن آیا کہ گوتم بدھ نے راحت و تسکین حاصل کيتی۔ گوتم بدھ گيا ميں اک املی دے پیڑ دے تھلے دھیان دھرے بیٹھیا سی، اس دے دل وچ اک قسم دی روشنی محسوس ہوئی، دل نوں اطمينان سا آگيا۔ معلوم ہو اکہ فاقے تے جسم نوں ایذا دینے توں کچھ نئيں ہُندا۔ دنیا تے عقبی، وچ خوشی تے راحت حاصل کرنے دا طریقہ ایہ اے کہ نیک تے پاک زندگی بسر کر۔ سب اُتے رحم کر تے کسی نوں مت ستا۔ گوتم نوں یقین ہو گیا کہ نجات دا سچا راستہ ایہی اے۔
اب گوتم نے بدھ یعنی عارف دا لقب اختیار کیتا، بن توں نکلیا تے دنیا دی تعلیم و تلقین دی غرض توں دیس بدیس پھرنا شروع کيتا۔ پہلے کاشی یعنی بنارس پہنچیا۔ ایتھے مرد عورت سب نوں دھرم سنایا۔ تن مہینے دے قیام وچ 60 چیلے جمع کيتے تے انہاں نوں روانہ کيتا کہ جاؤ ہر طرف دھرم دا چرچا کرو۔ فیر راج گڑھ گیا۔ ایتھے راجا پرجا سب اس دے دھرم دے پیرو بنے۔ فیر کپل وستو وچ گیا جتھے اس دا بوڑھا باپ راج کردا سی، وطن توں رخصت ہوݨ دے وقت اوہ راج پُتر(شہزادہ) سی، ہن جو واپس آیا تاں زرد لباس' ہتھ وچ کاسئہ گدائی، سر منڈا جوگی سی، باپ، بیوی، بیٹے تے ساکیہ قوم دے سب مرد عورتاں نے اس دا وعظ سنیا تے چیلے ہو گئے۔ اس دے 45 برس دے بعد یعنی 80 برس دی عمر تک بدھ دیو نے جابجا فیر کر اپنے مت نوں پھیلایا۔ اس طرح توں سارا مگدھ تے کوشل یعنی بہار تے صوبہ جات متحدہ آگرہ و اودھ وچ ایہ مت عام ہو گیا۔
دنیا توں بیزاری
سودھو
بادشاہ شدھودھن نے سدھارتھ دے لئی لطف اندوزی تے عیش و عشرت دا بہت انتظام کيتا۔ تن موسماں دی مالیت دے تن خوبصورت محلات بنائے۔ رقص، موسیقی تے تفریح کا تمام سامان اوتھے جمع سی۔ غلاماں تے لونڈیاں نوں اس دی خدمت وچ رکھیا جاندا سی۔ لیکن ایہ سب چیزاں سدھارتھ نوں دنیا وچ جکڑے نہ رکھ سکن۔ موسم بہار وچ اک دن سدھارتھ باغ وچ سیر دے لئی گیا۔ اس نے سڑک اُتے اک بُڈھے آدمی نوں دیکھیا۔ اس دے دانت ٹوٹے ہوئے سن، بال سفید ہو چکے سن، جسم ٹیڑھا سی۔ ہتھ وچ چھڑی پکڑے اوہ دھیرے دھیرے کانپتے ہوئے سڑک اُتے چل رہیا سی۔ دوسری بار جدوں کمار باغ وچ سیر دے لئی گئے تاں اک مریض انہاں دی اکھاں دے سامنے آگیا۔ اس دی سانساں تیز ہو رہی سی۔ کندھے ڈھیلے پے گئے سن ۔ بازو خشک سن ۔ پیٹ پھولا ہويا سی۔ اس دا چہرہ پیلا پے گیا سی۔ اوہ وڈی مشکل توں دوسرے دی مدد توں چݪݨ دے قابل سی۔ تیسری بار سدھارتھ نوں بیئر ملا۔ چار آدمی اسنوں لے جا رہے سن ۔ پِچھے بوہت سارے لوک سن ۔ کچھ رو رہے سن، کوئی سینہ پیٹ رہے سن، کوئی اس دے بال کھچ رہیا سی۔ انہاں مناظر نے سدھارتھ نوں بہت پریشان کيتا۔ اس نے سوچیا، 'افسوس جوانی پر، جو زندگی نوں چوس لیندی اے۔ صحت دی خرابی جو جسم نوں تباہ کر دیندی اے۔ ہائے زندگی جو اِنّی جلدی اپنا باب مکمل کے لیندی اے۔ کيتا بڑھاپا، بیماری تے موت ہمیشہ ایداں دے ہی رہے گی، سومیا؟ جدوں کمار چوتھی بار باغ وچ سیر دے لئی گیا تاں اس نے اک راہب نوں دیکھیا۔ دنیا دے تمام احساسات تے خواہشات توں آزاد، خوش دل سنیاسی نے سدھارتھ نوں اپنی طرف متوجہ کيتا۔ تاں اس نے اک راہب نوں دیکھیا۔ دنیا دے تمام احساسات تے خواہشات توں آزاد، خوش دل سنیاسی نے سدھارتھ نوں اپنی طرف متوجہ کيتا۔ تاں اس نے اک راہب نوں دیکھیا۔ دنیا دے تمام احساسات تے خواہشات توں آزاد، خوش دل سنیاسی نے سدھارتھ نوں اپنی طرف متوجہ کيتا۔
سچ دی کھوج
سودھوشہزادہ گوتم نے اکّ وار رتھّ وچ بیٹھ کے سیر کردے ویلے بڈھے آدمی، روگی اتے مردے نوں دیکھ کے ایہہ تجربہ کیتا کہ دنیا دکھاں دا اتے مصیبتاں دا گھر اے اتے جم لین والا کوئی وی انسان بڈھاپے، بیماری اتے موت توں نہیں بچ سکدا۔ پھر گوتم نے اکّ پرسنّ چتّ سنیاسی دیکھیا، جو جیون اتے مرن دے بندھناں توں مکتی حاصل کرن لئی دنیا تیاگ کے سچ دی کھوج وچ لگا ہویا سی، ایہناں چار سمتاں دا گوتم بدھ دے من ‘تے اینا ڈونگا اثر پیا کہ اوہناں نے سچے علم دی کھوج لئی گھر نوں تیاگن دا درڑھ عزم کر لیا۔
اک رات گوتم اپنے پتر، بیوی اتے محل نوں چھڈّ کے اپنے گھوڑے کنتھک ‘تے سوار ہو کے سچائی دی کھوج وچ چپ چاپ گھروں چلے گئے۔ یوگ گرو دی بھال ‘چ پہلاں راج سیارہ شہر دے الار اتے کدرن مفکراں پاسوں سکھیا حاصل کیتی۔ پھر گیا نیڑے پنج ساتھیاں نال مل کے گھور تپسیا کیتی پر من نوں امن نہ ملن کارن تپسیا دا راہ چھڈّ دتا۔ پھر گیا وکھے نرنجنا ندی دے کنڈھے ‘تے پپل دے اکّ درخت ہیٹھ سمادھی لا کے اوہ بیٹھ گئے۔ گوتم ستّ دن اتے ستّ راتاں اکھنڈ سمادھی وچ ستھر رہے۔
ہجرت
سودھو
سدھارتھ نے خوبصورت بیوی یشودھرا ، دُدھ دے چہرے والے راہول تے کپل وستو ورگی بادشاہی دا سحر چھڈ دتا تے تپسیا دے لئی چلا گیا۔ اوہ راج گرہ پہنچ گیا ۔ اوتھے بھیک منگی۔ گھمدے گھمدے سدھارتھ الار کلام تے ادک رامپوترا پہنچ گئے۔ انہاں توں یوگا تے مراقبہ سکھیا۔ ٹرانس کرنا سکھیا۔ لیکن اوہ اس توں مطمئن نئيں سی۔ اوہ ارویلا پہنچیا تے اوتھے وکھ وکھ طریقےآں توں تپسیا کرنے لگا۔
سدھارتھ نے پہلے صرف تل چاول کھا کر تپسیا شروع دی ، بعد وچ کوئی خوراک لینا چھڈ دتی۔ جسم بہت پتلا ہو گیا۔ تپسیا کردے کردے چھ سال گزر گئے۔ سدھارتھ دی تپسیا کامیاب نئيں ہوئی۔ بدھ دا امن دا درمیانی راستہ: اک دن کچھ عورتاں، شہر توں واپس آ رہی سی، اس جگہ توں گزريں جتھے سدھارتھ تپسیا کر رہے سن ۔ انہاں دا اک گانا سدھارتھ دے کان وچ پيا - 'وینا دی ڈور ڈھیلی نہ چھڈو۔ جے ڈھیلا چھڈ دتا جائے تاں انہاں دی سریلی آواز نئيں نکلے گی۔ لیکن ڈور نوں اِنّا تنگ نہ کرن کہ اوہ ٹُٹ جاواں۔' معاملہ سدھارتھ دے لئی مناسب سی۔ انہاں نے اتفاق کيتا کہ یوگا صرف باقاعدہ خوراک توں ثابت ہُندا اے ۔ کسی وی چیز دی ودھ مقدار اچھی نئيں اے۔ کسی وی حصول دے لئی درمیانی راستہ ہی صحیح اے تے اس دے لئی سخت تپسیا کرنی پڑدی اے۔
علم دا حصول
سودھومہاتما بدھ دے پہلے استاد الار کلام سن، جنہاں توں انہاں نے ریٹائرمنٹ دے دوران تعلیم حاصل کيتی۔ 35 سال دی عمر وچ ، بیساکھی پورنیما دے دن، سدھارتھ پیپل دے درخت دے تھلے مراقبہ کر رہے سن ۔ مہاتما بدھ نے بودھ گیا وچ نرنجن ندی دے کنارے سخت تپسیا دی تے سجتا نامی لڑکی دے ہتھ توں کھیر کھا کر اپنا روزہ توڑ دتا۔ قریبی پنڈ دی اک سواݨی سجتا نے اک بیٹے نوں جنم دتا، اوہ پیپل دے درخت توں بیٹے دے لئی اپنی منت پوری کرنے دے لئی گائے دے دُدھ دی کھیر توں بھری ہوئی سؤݨ دی تھالی دے پاس پہنچی۔ سدھارتھ اوتھے بیٹھیا مراقبہ کر رہیا سی۔ اسنوں لگیا جداں درخت دا دیوتا اس دے جسم نوں تھامے پوجا حاصل کرنے دے لئی بیٹھیا اے۔ سجاندا نے وڈے احترام توں سدھارتھ نوں کھیر پیش کيتی تے کہا- 'جداں میری خواہش پوری ہوئی، اوداں ہی تواڈی وی ہو جا۔' ايسے رات مراقبہ کرنے اُتے سدھارتھ دا مراقبہ کامیاب ہوگیا۔ اسنوں حقیقی معنےآں وچ احساس ہويا۔ تب توں سدھارتھ نوں 'بدھ' کہیا جانے لگا۔ پیپل دا درخت جس دے تھلے سدھارتھ نے روشن خیالی حاصل کيتی۔اسنوں بودھی درخت کہیا جاندا سی تے گیا توں متصل جگہ بودھ گیا بن گئی ۔
دھرم چکر- نفاذ
سودھو80 سال دی عمر تک اوہ سنسکرت دے بجائے اودوں دی سادہ لوک بولی پالی وچ اپنے مذہب دا پرچار کردے رہے۔ انہاں دے سادہ مذہب دی مقبولیت تیزی توں ودھنے لگی۔ چار ہفتے تک بودھی درخت دے تھلے رہنے تے دھرم دی نوعیت اُتے غور کرنے دے بعد، بدھ دھرم دی تبلیغ دے لئی نکلے۔ اشہد دے پورے چاند اُتے اوہ کاشی دے نیڑے مریگاداو (موجودہ سارناتھ) پہنچے۔ اوتھے اس نے پہلے خطبہ دتا تے پہلے پنج دوستاں نوں اپنا پیروکار بنایا تے فیر انہاں نوں دین دی تبلیغ دے لئی بھیجیا۔ مہاپرجاپتی گوتمی (بدھ دی ماں) نوں سب توں پہلے بدھ سنگھ وچ داخلہ ملا۔آنند بدھ دے پسندیدہ شاگرد سن ۔ مہاتما بدھ صرف آنند نوں مخاطب کرکے اپنا واعظ دتا کردے سن ۔
مہاپری نروان
سودھوپالی کینن دے مہاپری نروان سوتہ دے مطابق، 80 سال دی عمر وچ بدھ نے اعلان کيتا کہ اوہ جلد ہی پرینیروانا دے لئی روانہ ہوݨ گے۔ مہاتما بدھ نے اپنا آخری کھانا کھایا، جو اسنوں کنڈا نامی لوہار توں بطور نذرانہ ملیا سی، جس دی وجہ توں اوہ شدید بیمار ہوگیا۔ بدھ نے اپنے شاگرد آنند نوں ہدایت دی کہ اوہ کنڈا نوں سمجھائے کہ اس نے کوئی غلط کم نئيں کيتا اے۔ انہاں نے کہیا کہ ایہ کھانا ناقابل یقین اے۔ [۲۴]
علم
سودھواٹھویں دن وساکھ دی پورنماشی نوں سچے علم، یعنی بودھ دی حصول ہوئی۔ گوتم نوں ایہہ بودھ (علم) 35 ورھیاں دی عمر وچ حاصل ہویا سی۔ مہامانو گوتم بدھ نے اپنے بھٹکنا دے ویلے دوران اکّ رکھ جس نوں ہن بودھی رکھ آکھیا جاندا اے ہیٹھ بیٹھ کے گھور سوچ وچار کیتا۔ اس سوچ وچار توں بعد اوہ اس پکے نتیجے ‘تے پہنچے کہ آدمی دیاں اچھاواں ہی ساریاں سمسیاواں دی جڑھ ہن۔ اس وچار ’تے ہی اوہناں اپنے چار آدرش سچ تے اشٹ رستہ دی رچنا کیتی۔ بدھ دے 2500 سال پہلاں کہے ایہہ شبد اس ویلے وی سارتھک سن، اج وی انے ہی سارتھک ہن اتے آؤن والیاں صدیاں تک سارتھک رہنگے کیونکہ بدھ فلسفہ وچ ہی اکّ اجیہی گمبھیر تے گناتمک نظارہٹی اے۔ جسدا سدھا تعلق انسان تے سماجی انتظام نال اے۔ بدھ دا پرلوک لئی کوئی سروکار نہیں۔ بدھ نے واضع کیہا -
- ایہہ دیوَ روح، مذہب-دھرم، نسل-ٹبر، ورن، ورگ، سبھ انسان دی سوچ اے۔
- سوچ نوں ختم کیتا جا سکدا اے پر انسان دے خاتمے دا مطلب اے پرلو۔
روشن-خیالی
سودھوگوتم نے کھوج کیتی کہ دھیان-دیانتداری دا رستہ اتبھوگ اتے آتم-دمن دوہاں توں دور اے. پھیر گوتم گیا (موجودہ بہار) ناں دی تھاں اتے اکّ پپل ہیٹھ دھیان-دیانتداری کرن لگے. 35 سال دی عمر وچ گوتم نوں روشن-خیالی حاصل ہوئی۔ اس دن توں بعد گوتم دے چیلے اہنا نوں بدھ("بدھ" مطلب روشن-خیال) کہن لگے۔
سفر اتے سکھیاواں
سودھوگوتم دیاں سکھیاواں دا مول اے "چار آریہ سچ". ایہناں سچاں دی مہارت نال ہی نروان (پالی: نبان، پراکرت: نوان) (مکتی) ملدا اے جو ہیٹھ لکھے ہن:
- دکھ
- سمدی
- نرودھ
- آریؤ اٹھنگکو مگو (سنسکرت: آریہ اشٹانگ رستہ)
خطبہ
سودھوبھگوان بدھ نے لوکاں نوں درمیانی راستے دی تبلیغ کيتی۔ اس نے ناخوشی، اس دے اسباب تے علاج دے لئی اٹھ گنیاراستہ تجویز کيتا۔ انہاں نے عدم تشدد اُتے بہت زور دتا اے۔ انہاں نے یگیہ تے جانوراں دی قربانی دی مذمت کيتی۔ بدھا دی تعلیمات دا نچوڑ کچھ ایويں اے:
مہاتما بدھ نے سناتن دھرم دے کچھ تصورات دی تبلیغ کیتی، جداں اگنی ہوترا تے گایتری منتر
- مراقبہ تے بصیرت
- درمیانی راستہ اختیار کرو
- چار عظیم سچائیاں
- اشٹنگ مارگ
بدھ مت تے سنگھا
سودھومہاتما بدھ دی تبلیغ دی وجہ توں بھکشوواں دی تعداد ودھنے لگی۔ وڈے وڈے بادشاہ تے شہنشاہ وی انہاں دے شاگرد بننے لگے۔ جدوں راہباں دی تعداد وچ وادھا ہويا تاں بدھ سنگھ دا قیام عمل وچ آیا۔ بعد وچ ، لوکاں دی درخواست پر، بدھ نے عورتاں نوں سنگھ وچ لے جانے دی اجازت دی، حالانکہ اوہ اسنوں چنگا نئيں سمجھدے سن ۔ بھگوان بدھ نے 'بہوجن ہٹیا' عوامی فلاح و بہبود دے لئی ملک تے بیرون ملک اپنے مذہب دی تبلیغ دے لئی راہباں نوں ایتھے تے اوتھے بھیجیا سی۔ اشوک جداں شہنشاہاں نے وی بیرونی ملکاں وچ بدھ مت دے فروغ وچ اہم کردار ادا کيتا۔ موریہ دے زمانے تک بدھ مت ہندوستان توں چین، جاپان، کوریا، منگولیا، برما، تھائی لینڈ، ہند چین، سری لنکا وغیرہ تک پھیل چکيا سی۔ انہاں ملکاں وچ بدھ مت اکثریتی مذہب اے۔
گوتم بدھ - دوسرے مذاہب دی نظر وچ
سودھوہندومت وچ
سودھوہندو مت وچ بھگوان بدھ
سودھومرکزی مضمون: ہندو مت وچ بھگوان بدھ بدھ نوں وشنو دا اوتار سمجھیا جاندا اے ۔ انہاں دا ذکر کئی پراناں وچ ملدا اے ۔
موت
سودھوبدھ 80 وریاں دا سی جدوں اوہ اک لوہار کونڈا دا کھانا کھان مگروں روگی ہوکے مر گیا۔ بدھ نوں ساڑیا جاندا اے تے اوہدے دند وکھرے ّگوڈیاں نوں ونڈے جاندے نیں۔ اوہدا سجا دند سری لنکا دے دند ّگواڈا کول اے۔ بدھ نے اپنے مگروں کسے آگو دے چنن توں روکیا سی۔
اثرات
سودھوسدھارتھ دے مرن مگروں بدھ مت نوں ودھان لئی بدھ لوکاں نے جیون وسار دتے۔ ہولی ہولی ای دبھ مت ہندستان توں باہر دے دیساں وچ وی پھیلیا۔ بدھ مت نوں منن والے وڈے دیس ایہ نیں: چین، ویت نام، کمبوڈیا، لاؤس، تھائی لینڈ، جپان، سری لنکا، بھوٹان، منگولیا، برما تے دکھنی کوریا نیں۔ ایہ وڈھی لوک گنتی والے بدھ دیس نیں۔ ہور دیساں وچ بدھ لوک ہے نیں۔
پنجابی بولی تے پنجاب تے بدھ مت دے اثرات ہے نیں۔ ہوتے دے اکدن بدھ دا ناں سدھارتھ دے گن ناں بدھ تے اے۔ بدھ تے بدھاں جنیاں تے زنانیاں دے ناں وی نیں۔ پنجاب وچ کئی تھاں تے بدھ سٹوپا وی ہے نیں جیویں مانکیالہ سٹوپا تے ٹیکسلا۔ لاہور میوزم وچ تے ٹیکسلا میوزیم وچ بدھ مت دیاں شیواں نمیش لئی پیاں نیں۔ اتری پنجاب کدے تریخی گندھارا دا وی انگ سی سے گندھارہ بدھ مت دا گڑھ سی جتھوں بدھ مت چین جپان تے کوریا ول گیا۔
مورتاں
سودھوہور ویکھو
سودھو
باہرلے جوڑ
سودھوWikiquote has quotations related to: گوتم بدھ |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: Gautama Buddha |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: بدھ |
[۱] Archived 2009-04-20 at the وے بیک مشین
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- According to Pali scholar K. R. Norman, a life span for the Buddha of c. 480 to 400 BCE (and his teaching period roughly from c. 445 to 400 BCE) "fits the archaeological evidence better".[۲۵] See also Notes on the Dates of the Buddha Íåkyamuni.}}
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: گوتم بدھ |
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/Buddha-founder-of-Buddhism — subject named as: Buddha — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۱ اپریل ۲۰۲۲ — عنوان : Encyclopædia Britannica
- ↑ «Lumbini, the Birthplace of the Lord Buddha». UNESCO. بایگانیشده از اصلی در 2019-01-07. دریافتشده در 7 ستمبر 2013. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|accessdate=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ http://www.budaedu.org/en/budaedu/
- ↑ «Indian rationalism, Charvaka to Narendra Dabholkar». بایگانیشده از اصلی در 22 अगस्त 2018. دریافتشده در 22 अगस्त 2018. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|access-date=،|archive-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ (1986) Astronomical Dating of the Mahabharata War. Ekkirala Vedavyas, 229.
- ↑ History of the Mathematical Sciences. Ivor Grattan-Guiness, 54. ISBN 978-81-85931-45-6.
- ↑ (1987) Dates of the Buddha. Shriram Sathe, 137.
- ↑ Chronology of Ancient Hindu History, Volume 1. India: Kota Venkatachelam. “The dates tally accurately with 27-3-1807 B.C. , as the date of the Nirvana of the Buddha .”
- ↑ (1992) Building a New India: An Agenda for National Renaissance. Subramanian Swamy, 67. “Buddha's Nirvana 1807 B.C. , Maurya Chandragupta c . 1534 B.C. , Harsha Vikramaditya ( Parmar ) c . 82 B.C.”
- ↑ (1991) Die Datierung Des Historischen Buddha. Heinz Bechert, 104. “Ramachandran fixes the date of the Buddha's death in 1807 B.C.”
- ↑ (1955) Chronology of Kashmir History Reconstructed. Kota Venkatachalam, 143. “Buddha's Nirvana happened in 1807 B.C.”
- ↑ (2000) Origin of Orissa Names. Arun Kumar Upadhyay, 16. “Siddhartha- Birth 1887 BC , became Buddha 1852 BC , Death ( nirvana ) 1807 B.C.”
- ↑ (2003) Glimpses of Bhāratiya History. India: Rajendra Singh Kushwaha, 35. “Buddha was born in the year 1887 BC and his Nirvana took place in 1807 BC .”
- ↑ (2000) The Origin of Mathematics. America: V. Lakshmikantham, S. Leela, 21. “Buddha attained Nirvana when he was 80 years old . Thus he lived during 1887-1807 B.C.”
- ↑ (1991) Historic Dates. Velandai Gopalayyar Ramachandran, 55. “The dates tally with 27-3-1807 as the date of Nirvana of Lord Buddha .”
- ↑ (2005) Origin and History of Mathematics. J. Vasundhara Devi, S. Leela, Cambridge Scientific Publishers, 27. “The famous Buddha , for example , lived during 1887 to 1807 B.C. and not in 563-483 B.C. as was adopted .”
- ↑ (1970) Manadēśamu-manasaṃskr̥ti. india: Ekkirala Vedavyas, 158. “The dates tally accurately with 27-3-1807 B.C. as the date of Nirvana of Lord Buddha .”
- ↑ Laumakis, Stephen. An Introduction to Buddhist philosophy. 2008. p. 4
- ↑ L. S. Cousins (1996), "The dating of the historical Buddha: a review article", Journal of the Royal Asiatic Society (3)6(1): 57–63.
- ↑ en:Gautama Buddha#CITEREFNorman1997، صفحہ 53
- ↑ بدھ دا تعارف
- ↑ «संग्रहीत प्रति». بایگانیشده از اصلی در 5 मार्च 2016. دریافتشده در 16 अक्तूबर 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|access-date=،|archive-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «संग्रहीत प्रति» (PDF). بایگانیشده از اصلی (PDF) در 15 अप्रैल 2007. دریافتشده در 14 अप्रैल 2010. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|access-date=،|archive-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «त्रिपिटक». بایگانیشده از اصلی در 6 जून 2011. دریافتشده در 30 सितंबर 2011. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|access-date=،|archive-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ Norman 1997, p. 33.
مہا تما بدھ · سٹوپا · چیتیا · نروان · وہار · سنگرام · اھمسا · مہابدھی مندر ·