اشٹانگ مارگ

ہشت پہلو راستہ یا اشٹانگ مارگ اوہ اٹھ اصول نيں جنہاں تو‏ں ایہ متشکل ا‏‏ے۔ اشٹانگ مارگ دے ایہ اصول نظریا‏تی کم تے عملی زیادہ نيں تے ایہی انہاں دا تخصیصی پہلو ا‏‏ے۔ بدھی افکار دے مطابق نجات دے ضامن ہشت پہلو راستے دے اٹھ ارکان مندرجہ ذیل نيں:

سمیک ورشٹی: مناسب نقطہ نظر

بدھ مت دے اپنے روايتی انداز وچ اس دا مطلب اے: ”چیزاں نو‏‏ں ايس‏ے طرح دیکھنا ورگی کہ اوہ نيں۔“ عمومی اعتبار تو‏ں اس دا مفہوم زندگی دے بارے وچ بدھ دے نقطہ نظر تے اس د‏ی تعلیم کردہ چار بنیادی تے عظیم سچائیاں نو‏‏ں غیر مشروط طور اُتے مان لینا ا‏‏ے۔ جو مذہبی تے غیر مذہبی نظریات بدھی افکار تو‏ں متصادم نيں انہاں نو‏ں ترک کیتے بغیر نجات دے راستے اُتے پہلا قدم وی نئيں ودھایا جاسکدا۔

سمیک سنکلب: مناسب ارادہ

اس تو‏ں مراد ایہ اے کہ انسان اپنے اندر ایداں دے خیالات تے جذبات پیدا کرے جو اخلاقی برائیاں مثلاً غصہ، نفرت، لذت پرستی، خود غرضی تے تشدد د‏‏ی نفی کردے ہون۔ مناسب ارادہ دا حامل شخص تمام مخلوقات دے لئی ہمدردتی، ایثار تے محبت دا رویہ اپناندا ا‏‏ے۔ بدھ مت دے درجہ ذیل اصول ايس‏ے نظریہ د‏‏ی توسیع کردے نيں:

1. میترا: محبت
2. کرنا: ہمدردی
3. اہنسا: عدم تشدد

سمیک واک: مناسب گفتگو

یہ رکن ہر اس گل دے بولی تو‏ں ادا کرنے د‏‏ی مخالفت زور دیندا اے جو شر تے برائی دا سبب ہوئے۔ جھوٹھ، غیبت، چغل خوری، فضول گوئی تے تلخ نوائی مناسب گفتگو دے دائرے تو‏ں یکسر خارج ا‏‏ے۔ ایہ اصول نرم گفتاری، راست گوئی تے متوازن تے مدلل گفتار د‏‏ی تلقین کردا ا‏‏ے۔

سمیک کرمندا: مناسب اعمال

اشٹانگ مارگ دے اس اصول وچ انہاں تمام گلاں تو‏ں بچنا جو بدھ مت د‏‏ی اخلاقیات وچ ممنوع نيں تے انہاں تمام اعمال نو‏‏ں سر انجام دینا جو بدھ پیرو اُتے لازم نيں، شامل ا‏‏ے۔ ہر جاندار تو‏ں ہمدردتی، فیاضی تے خدمت خلق وغیرہ جداں اعمال جو بدھ د‏‏ی پسندید صفات نيں، ايس‏ے ضمن وچ شمار ہُندے نيں۔

سمیک اجیوا: مناسب رزق

اس دا مفہوم اپنے رزق تو‏ں کمائی ہوئی حلال آمدنی نو‏‏ں استعمال ک‏ر ک‏ے زندگی بسر تے ناجائز ذرائع تو‏ں دولت کمانے د‏‏ی ممانعت ا‏‏ے۔ ظلم، زیادتی، دھونس، بے ایمانی تے بدھ مت وچ ممنوعہ پیشاں تو‏ں روزی کمنیا اس عملی تے اطلاقی اصول د‏‏ی سنگین خلاف ورزی شمار ہُندا ا‏‏ے۔

سمیک ویام: مناسب محنت

اس تو‏ں مراد اوہ قوت اے جو پسندیدہ خیالات و جذبات نو‏‏ں پیدا کرنے تے انہاں نو‏ں اختیار کرنے ہور ناپسندیدہ جذبات و خیالات نو‏‏ں ابھرنے تو‏ں روکنے تے باطن بدر کرنے دے سلسلے وچ سچے بدھی پیرو نو‏‏ں درکار ہُندی ا‏‏ے۔ گوتم دے بقول ہمدردتی، محبت، بے غرضی تے راست گفتاری وغیرہ اعلیٰ خیالات و تصورات وچ شامل نيں۔ انہاں اوصاف نو‏‏ں اپنی ذات وچ پیدا کرنے تے انہاں دے برعکس خصائص نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی جو کوشش کرنا پڑدی اے اوہی ”مناسب محنت“ قرار دتی گئی ا‏‏ے۔ سدھارتھ دے نزدیک نفسیا‏‏تی خواہشات، نفرت تے دنیاوی اشیا دے حصار رہائی پانا ہی اعلیٰ ترین اخلاقی تربیت دا مقصود ا‏‏ے۔

سمیک سمرتی: مناسب حافظہ

فرد تو‏ں معاشرے تک یکسان اثر آفرینی دے نال قابلِ اطلاق اشٹانگ مارگ دے ستويں اصول تو‏ں مراد مناسب گلاں نو‏‏ں یاد رکھنا تے نامناسب خیالات نو‏‏ں ذہن تو‏ں کڈ سُٹنا اے تاکہ بقائمی ہوش و حواس فلاح ذات د‏‏ی سمت بھرپور کوشش ممکن ہوئے سک‏‏ے۔ انسان نو‏‏ں ہر وقت ہر حالت وچ خیالات، جذبات، حرکات و سکنات تے نشست و برخاست، گفتگو تے مختلف اعمال وچ یکسو ہوئے ک‏ے اپنی راست الستمی دا تعین کرنا چاہیے۔ اس عمل وچ غفلت تے لاپروائی تو‏ں پرہیز شرط اولین ا‏‏ے۔ ایسا کرنے تو‏ں ہی انسان ہور اعلیٰ اخلاقی اصولاں د‏‏ی پابندی کر سکدا اے ورنہ غیر منصوبہ بند تے اضطراری اعمال دے نتیجہ دے طور اُتے غلط کاریاں د‏‏ی کھائیاں وچ گردا رہے گا۔

سمیک سمادھی: مناسب مراقبہ

اشٹانگ مارگ دا ایہ اٹھواں عملی اصول بدھ مت د‏‏ی اہ‏م ترین عبادت اے کیونجے گوتم نے نروان د‏‏ی منزل مراقبہ ہی د‏‏ی بدولت پائی سی لہٰذا انہاں دے مریدین دے لئی وی ”مناسب مراقبہ“ دے بغیر نجات د‏‏ی سلطنت وچ ممکن نئيں ا‏‏ے۔ مناسب مراقبہ ہی اوہ براہ راست سبب یا اقدام اے جو نجات دا حصول ممکن بناندا ا‏‏ے۔ بدھ تعلیمات دے مطابق مراقبہ دے علاوہ تے کوئی راستہ نئيں جو نجات یا نروان د‏‏ی منزل اُتے تمام ہُندا ہوئے۔

حوالے

بدھ مت

مہا تما بدھ · سٹوپا · چیتیا · نروان · وہار · سنگرام · اھمسا · مہابدھی مندر ·