اشٹانگ مارگ
شخصیتاں
بدھ وچن · مسلمہ پالی · مہایان سوترا · مسلمہ چینی · مسلمہ تبتی · تری پٹک |
ہشت پہلو راستہ یا اشٹانگ مارگ اوہ اٹھ اصول نيں جنہاں توں ایہ متشکل اے۔ اشٹانگ مارگ دے ایہ اصول نظریاتی کم تے عملی زیادہ نيں تے ایہی انہاں دا تخصیصی پہلو اے۔ بدھی افکار دے مطابق نجات دے ضامن ہشت پہلو راستے دے اٹھ ارکان مندرجہ ذیل نيں:
سمیک ورشٹی: مناسب نقطہ نظر
سودھوبدھ مت دے اپنے روايتی انداز وچ اس دا مطلب اے: ”چیزاں نوں ايسے طرح دیکھنا ورگی کہ اوہ نيں۔“ عمومی اعتبار توں اس دا مفہوم زندگی دے بارے وچ بدھ دے نقطہ نظر تے اس دی تعلیم کردہ چار بنیادی تے عظیم سچائیاں نوں غیر مشروط طور اُتے مان لینا اے۔ جو مذہبی تے غیر مذہبی نظریات بدھی افکار توں متصادم نيں انہاں نوں ترک کیتے بغیر نجات دے راستے اُتے پہلا قدم وی نئيں ودھایا جاسکدا۔[۱]
سمیک سنکلب: مناسب ارادہ
سودھواس توں مراد ایہ اے کہ انسان اپنے اندر ایداں دے خیالات تے جذبات پیدا کرے جو اخلاقی برائیاں مثلاً غصہ، نفرت، لذت پرستی، خود غرضی تے تشدد دی نفی کردے ہون۔ مناسب ارادہ دا حامل شخص تمام مخلوقات دے لئی ہمدردتی، ایثار تے محبت دا رویہ اپناندا اے۔[۱] بدھ مت دے درجہ ذیل اصول ايسے نظریہ دی توسیع کردے نيں:
- میترا: محبت
- کرنا: ہمدردی
- اہنسا: عدم تشدد
سمیک واک: مناسب گفتگو
سودھویہ رکن ہر اس گل دے بولی توں ادا کرنے دی مخالفت زور دیندا اے جو شر تے برائی دا سبب ہوئے۔ جھوٹھ، غیبت، چغل خوری، فضول گوئی تے تلخ نوائی مناسب گفتگو دے دائرے توں یکسر خارج اے۔ ایہ اصول نرم گفتاری، راست گوئی تے متوازن تے مدلل گفتار دی تلقین کردا اے۔[۱]
سمیک کرمندا: مناسب اعمال
سودھواشٹانگ مارگ دے اس اصول وچ انہاں تمام گلاں توں بچنا جو بدھ مت دی اخلاقیات وچ ممنوع نيں تے انہاں تمام اعمال نوں سر انجام دینا جو بدھ پیرو اُتے لازم نيں، شامل اے۔ ہر جاندار توں ہمدردتی، فیاضی تے خدمت خلق وغیرہ جداں اعمال جو بدھ دی پسندید صفات نيں، ايسے ضمن وچ شمار ہُندے نيں۔[۱]
سمیک اجیوا: مناسب رزق
سودھواس دا مفہوم اپنے رزق توں کمائی ہوئی حلال آمدنی نوں استعمال کر کے زندگی بسر تے ناجائز ذرائع توں دولت کمانے دی ممانعت اے۔ ظلم، زیادتی، دھونس، بے ایمانی تے بدھ مت وچ ممنوعہ پیشاں توں روزی کمنیا اس عملی تے اطلاقی اصول دی سنگین خلاف ورزی شمار ہُندا اے۔[۱]
سمیک ویام: مناسب محنت
سودھواس توں مراد اوہ قوت اے جو پسندیدہ خیالات و جذبات نوں پیدا کرنے تے انہاں نوں اختیار کرنے ہور ناپسندیدہ جذبات و خیالات نوں ابھرنے توں روکنے تے باطن بدر کرنے دے سلسلے وچ سچے بدھی پیرو نوں درکار ہُندی اے۔ گوتم دے بقول ہمدردتی، محبت، بے غرضی تے راست گفتاری وغیرہ اعلیٰ خیالات و تصورات وچ شامل نيں۔ انہاں اوصاف نوں اپنی ذات وچ پیدا کرنے تے انہاں دے برعکس خصائص نوں ختم کرنے دے لئی جو کوشش کرنا پڑدی اے اوہی ”مناسب محنت“ قرار دتی گئی اے۔ سدھارتھ دے نزدیک نفسیاتی خواہشات، نفرت تے دنیاوی اشیا دے حصار رہائی پانا ہی اعلیٰ ترین اخلاقی تربیت دا مقصود اے۔[۱]
سمیک سمرتی: مناسب حافظہ
سودھوفرد توں معاشرے تک یکسان اثر آفرینی دے نال قابلِ اطلاق اشٹانگ مارگ دے ستويں اصول توں مراد مناسب گلاں نوں یاد رکھنا تے نامناسب خیالات نوں ذہن توں کڈ سُٹنا اے تاکہ بقائمی ہوش و حواس فلاح ذات دی سمت بھرپور کوشش ممکن ہوئے سکے۔ انسان نوں ہر وقت ہر حالت وچ خیالات، جذبات، حرکات و سکنات تے نشست و برخاست، گفتگو تے مختلف اعمال وچ یکسو ہوئے کے اپنی راست الستمی دا تعین کرنا چاہیے۔ اس عمل وچ غفلت تے لاپروائی توں پرہیز شرط اولین اے۔ ایسا کرنے توں ہی انسان ہور اعلیٰ اخلاقی اصولاں دی پابندی کر سکدا اے ورنہ غیر منصوبہ بند تے اضطراری اعمال دے نتیجہ دے طور اُتے غلط کاریاں دی کھائیاں وچ گردا رہے گا۔[۱]
سمیک سمادھی: مناسب مراقبہ
سودھواشٹانگ مارگ دا ایہ اٹھواں عملی اصول بدھ مت دی اہم ترین عبادت اے کیونجے گوتم نے نروان دی منزل مراقبہ ہی دی بدولت پائی سی لہٰذا انہاں دے مریدین دے لئی وی ”مناسب مراقبہ“ دے بغیر نجات دی سلطنت وچ ممکن نئيں اے۔ مناسب مراقبہ ہی اوہ براہ راست سبب یا اقدام اے جو نجات دا حصول ممکن بناندا اے۔ بدھ تعلیمات دے مطابق مراقبہ دے علاوہ تے کوئی راستہ نئيں جو نجات یا نروان دی منزل اُتے تمام ہُندا ہوئے۔[۱]
حوالے
سودھومہا تما بدھ · سٹوپا · چیتیا · نروان · وہار · سنگرام · اھمسا · مہابدھی مندر ·