کانوڑ یاترا
کانوڑ یاترا (ہندی: कांवड़ यात्रा) اک مقدس سفر اے جسنوں شیو دے عقیدت مند (جنہاں نوں کانوڑیا یا بھولے کہیا جاندا اے ) گنگا دا مقدس پانی لیانے دے لئی ہریدوار، گومکھ تے صوبہ اتراکھنڈ دے گنگوتری تے صوبہ بہار دے سلطان گنج دا رخ کردے نيں۔ لکھاں دی تعداد وچ عازمین سفر گنگا جل بھر کر لاندے نيں تے ہزاراں میل دا سفر طے کر کے اپنے علاقائی شیو مندراں اُتے چڑھاندے نيں یا کِسے خاص مندر اُتے جداں پُرا مہادیو تے اوگڑناتھ میرٹھ وچ ، کاشی وشوناتھ، بیدیہ ناتھ تے دیوگھر جھارکھنڈ وچ ۔ کہنے نوں تاں ایہ اک مذہبی سفر اے مگر اس دے کچھ سماجی پہلو وی نيں۔ بھارت دا شمالی علاقہ گھاہ دے میداناں تے پانی دے ذخیراں توں عبارت اے۔ پانی انسان دے نال نال گھاہ، کیڑے مکوڑے تے مختلف قسم دے پودے تے پرندے جو ماحول دے لئی بہت اہم اے۔
1980ء دی دہائی تک ایہ یاترا بہت محدود سی تے محض چند عقیدت مند تے سادھو سنت اس وچ حصہ لیندے سن ۔ لیکن 1980ء دے بعد ایہ یاترا عوام وچ مقبول ہونے لگی۔[۱]
اج دے دور وچ کانوڑ یاترا بھارت دے سب توں وڈے اجتماعات وچوں اک اے جس وچ بھارت دے تقریباً تمام تر علاقےآں توں عقیدت مند شیو تے عازمین سفر مقدس ہریدوار دا رخ کردے نيں۔ 2010ء تے 2011ء وچ تقریباً 12 ملین عازمین نے اس تنیڑے وچ حصہ لیا سی ۔ ایہ عقیدت مند زیادہ تر دہلی، دہلی، اتر پردیش، ہریانہ، راجستھان، پنجاب، بہار توں ہُندے نيں تے کچھ جھارکھنڈ، چھتیس گڑھ تے مدھیہ پردیش توں وی ہُندے ہی۔ حکومت اس موقع اُتے دہلی-ہریدوار نیشنل ہائی وے 58 اُتے حفاظت تے ٹریفک دے سخت انتظامات کردی اے۔[۲][۳]
ناں
سودھوکانوڑ بانس یا کِسے تے لکڑی دا اک ڈنڈا ہُندا ہوئے جس دے دونے سرے وچ یکساں وزن دے برتن لٹکے ہُندے نيں۔ جو لوک کانوڑ نوں لےکے چلدے نيں انہاں نوں کانوڑیا تے اس سفر نوں کانوڑ یاترا کہندے نيں۔ ہندی وچ یاترا دے معنی سفر دے ہُندے نيں۔ کانوڑ وی اک ہندی زبان دا اک لفظ اے جس دی اصل سنسکرت دا لفظ کانوانڑتھی (काँवाँरथी) اے۔[۴] کانوڑیے کانوڑ نوں اپنے کندھےآں اُتے لےکے چلدے نيں تے دونے جانب اک چھوٹے لوٹے یا کِسے تے برتن وچ پانی بھریا ہُندا اے جسنوں اوہ لوک ڈھک دیندے نيں۔ [۲]
تریخ
سودھوکانوڑ یاترا دا تعلق پران دے سمندر منتھن توں اے۔ امرت بننے توں پہلے جدوں زہر باہر آنے لگیا تے تپش دی وجہ توں دنیا گرم ہونے لگی تاں شیو نے سارا زہر خود پینا قبول کر ليا۔ لیکن جدوں اوہ زہر پی چکے تاں انہاں دے جسم دے اندر زہر دے منفی اثرات ظاہر ہونے لگے ۔ تریندا یگ وچ شیو دے عقیدت مند شاگرد راون نے انہاں دا علاج کیتا۔ انہاں نے کانوڑ دا استعمال کردے ہوئے گنگا توں مقدس جل (پانی) لیا کے پورامہادیو وچ شیو دے مندر وچ ڈال دتا۔ اس طرح شیو نوں زہر کےمنفی اثر توں راحت ملی۔
بول بم
سودھوبول بم بھارت تے نیپال وچ مختلف تہواراں تے مقدس اسفار وچ شیو دی تعظیم توں عبارت اے۔ یہ تہوار بارش دے موسم (جولائی-اگست) وچ آندے نيں۔ دریائے گنگا (یا اس دی کِسے معاون ندی) توں پانی لینے دے بعد بول بم، جنہاں نوں کانوڑیا یا شیو دے متبعین وی کہندے نيں، برہنہ پا زعفرانی رنگ وچ ملبوس اپنے کندھےآں اُتے کانوڑ لےکے گھٹ توں گھٹ 105 کلو میٹر کاسفر طے کر کے کِسے علاقائی یا آس پاس دے وڈے شیو مندر وچ جاندے نيں تے گنگا جل چڑھاندے نيں۔ جے گھر تک دی مسافت کم اے تاں راستہ بدل کے 105 کلو میٹر دا سفر پورا کرنا پڑدا اے۔ دوران وچ سفر اوہ “بول بم” کہندے رہندے نيں تے نال بھجن وی گاندے نيں۔
سفر
سودھوشراون دا مہینہ شیو دے لئی خاص اے تے اس ماہ وچ سوموار نوں عقیدت مند روزہ رکھدے نيں۔ چونکہ ایہ ماہ چتورماس دے ایام وچ آندا اے لہذا روايتی طور ایہ مذہبی اسفار، مقدس ندیاں وچ اسنان (غسل) وغیرہ وی انجام پاندے نيں۔ مانسون دے دوران وچ ہزاراں زعفرانی رنگ وچ ملبوس شیو دے عقیدت مند گنگا، گنگوتری یا گو مکھ (وہ جگہ جتھے توں دریائے گنگا شروع ہُندی اے ) یا گنگا اُتے واقع کِسے دوسری جگہ جداں سلطان گنج (وہ واحد مقدس جگہ جتھے ندی شمال دی جانب مڑدی اے تے اپنے گھر دی طرف سفر کردی اے )، توں پانی لےکے اپنے اپنے گھراں نوں لوٹتے نيں تے کِسے وڈے مندر وچ شیو لنگ اُتے اس پانی توں مسح کردے نيں۔ تے اس طرح اوہ شیو دا شکریہ ادا کردے نيں۔ [۱]
حالانکہ زیادہ تر کانوڑیے مرد ہُندے نيں مگر خواتین وی اس وچ شرکت کردی نيں۔ زیادہ تر لوک پیادہ سفر کردے نيں مگر کچھ لوک بائیسائکل، موٹر سائیکل، چھوٹی لاری تے جیپ دا وی استعمال کردے نيں۔ متعدد ہندو تنظیماں تے ہور رضاکار جماعتاں نیشل ہائی وے اُتے خیمے لگاندے نيں جتھے انہاں دے کھانے، پینے، دوائی تے آرام کرنے دی سہولیات مہیا کيتیاں جاندیاں نيں۔ [۵]
اس طرح دے اسفار ہور مقدس تھاںواں دی جانب وی کیتے جاندے نيں جداں الہ آباد تے وارانسی۔ جھارکھنڈ دے دیوگھر وچ شراوانی میلہ لگدا اے جتھے کانوڑیے سلطان گنج توں گنگا جل لےکے 105 کلو میٹر پیدل سفر کردے نيں تے فیر بھگوان بیدھناتھ (شیو) نوں چڑھاندے نيں۔ 1960ء تک ایہ سفر محض چند سنتاں تے آس پاس دے مالدار مارواڑیاں تک محدود سی مگر گزشتہ چند سالاں وچ عوام وچ کافی مقبول ہويا اے۔ [۶]
جب کانوڑیے اپنے گھر پہونچ جاندے نيں فیر گنگا جل توں شوارن دے تیرہويں دن مہاشیوراتری کےموقع اُتے شیو لنگ نوں غسل دیندے نيں۔
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Singh, Vikash, (2017). Uprising of the fools : pilgrimage as moral protest in contemporary India. Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 1-5036-0167-6. OCLC 953363490.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ "Security beefed up for Kanwar yatra". CNN-IBN. https://web.archive.org/web/20121012164150/http://ibnlive.in.com/generalnewsfeed/news/security-beefed-up-for-kanwar-yatra/192247.html. Retrieved on ۸ نومبر ۲۰۱۹.
- ↑ "Security stepped up at Delhi-Haridwar rail, road routes". The Hindu. 26 جولائی 2007. https://web.archive.org/web/20190107014837/https://www.thehindu.com/thehindu/holnus/002200707261560.htm. Retrieved on ۸ نومبر ۲۰۱۹.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےpustak2010
لئی۔ - ↑ "LUDHIANA: KANWAD YATRA:". The Tribune. 23 جولائی 2002. https://web.archive.org/web/20190107014841/https://www.tribuneindia.com/2002/20020723/region.htm. Retrieved on ۸ نومبر ۲۰۱۹.
- ↑ Choudhary, p. 29