پنجاب بغاوت
بھارتی صوبے پنجاب اندر بغاوت 1970ویں دہاکے وچّ شروع ہوئی سی، جدوں سکھ گرم-دلّ خالصتان سپوٹراں نال ملیٹینسی ولّ ہو ترے ۔ بغاوت دیاں جڑاں بہت گنجھل دار سن جس وچّ سکھ دھرم اتے پنجابی بولی دی گھٹّ پچھان رہے پرمکھ حصے اتے 1947 توں اپنی بنتر توں لے کے انڈین کانگرس سرکار توں برا-ورتاؤ شامل سی۔ پنجابی بچےآں نوں ہندی پڑھا رہے پنجاب دے سارے سکولاں نال، ماپیاں اتے سماج لیڈراں نے چنتا جتاؤنی شروع کر لئی سی۔ [۱]
پنجابی صوبہ تحریک بولی مسئلے نوں اجاگر کرن لئی شروع کیتی گئی سی اتے پنجابی نوں پنجاب دی دفتری بولی دے طور تے مڑ-بحال کرن لئی شروع کیتی گئی سی۔ پنجابی صوبہ تحریک سرکار ولوں اپریل 14, 1955 نوں بین کر دتی گئی سی۔[۲] اس عرصے دوران سکھاں نے بہت نرادر اتے مشکلاں سہیاں سن، جس وچّ شانتمئی پردرشنکاری اتے نردوش تیرتھ-یاتریاں دا کٹنا، اٹاں نال سٹاں مارنیاں، گرفتار کرنا، اتے گرودواریاں تے چھاپے شامل سن۔[۳] 1965 دی بھارت پاک جنگ توں مگروں 1966 وچّ انت نوں پنجابی نوں پنجاب اندر ادوں دفتری بولی دے طور تے پچھان ملی جدوں پنجاب دی دھرتی ہور اگے ہماچل پردیش، نواں راج ہریانہ اتے اج دے دن دا پنجاب وچّ ونڈ دتی گئی۔[۴]
پھیر وی، اسنے سارے مسئلے نہیں سلجھائے، سکھ سماج اجے وی بھارت اندر پرایاپن محسوس کر رہا سی، جسنے بھارتی راج نال اپنیاں شکایتاں رکھن لئی اک متے دا پرستاو اگے رکھیا ۔ 1973 وچّ، سکھاں نے انندپور صاحب متا اگے لیاندا۔[۵] اس متے اندر مذہبی اتے سیاسی چنتاواں نوں شامل کرن والے دوویں طرحاں دے مسئلے سن۔ اک دھرم دے طور تے سکھ دھرم دی پچھان دے اسان مسئلے توں لے کے بھارت اندرلے سارے صوبےاں نوں مقامی راج پدھری نیتیاں قایم کرن دی اجازت تکّ اتے مرکزی سرکار توں منظوری پراپت کرن لئی مجبور نہ کرنا ۔ سرکار ولوں انندپور متا ٹھکرا دتا گیا پر دھارمک نیتا جرنیل سنگھ بھنڈراوالے نے اکالی دلّ وچّ شامل ہو کے 1982 وچّ دھرم یدھ مورچہ شروع کر دتا، انندپور صاحب متا لاگوُ کرواؤن واسطے جو اک پرامن مارچ سی۔ ہزاراں دی گنتی وچّ لوک ایہہ محسوس کردے ہوئے تحریک وچّ شامل ہوئے کہ، سنچائی لئی پانی دے وڈے سانجھےپن اتے پنجاب نوں چنڈیگڑھ واپس دواؤن ورگیاں منگاں پرتِی ایہہ اک صحیح حلّ پیش کردی سی۔[۶] کانگرس سرکار نے بھاری گنتی دی تحریک نوں کٹھور ہتھیں دباؤن دا فیصلہ لیا؛ پولیس گولیباری وچّ اک سو توں زیادہ لوک مارے گئے[۷] سرکھیا فوجاں نے 30,000 توں ودھ سکھاں نوں ڈھائی کو مہینیاں وچّ گرفتار کیتا ۔ [۸] بغاوت دی شروعات ولّ لجاندے ہوئے استوں بعد بھنڈراوالے نے سجھا دتا کہ ایہہ وقت پنجاب دی وسوں دیاں بہو گنتی دے مسئلےآں نوں حلّ کرن لئی مسلح اتے ہتھیاراں دی مدد نال اک مخالف رویہ اپنا لین دا ہے۔ [حوالہ درکار]
جون 6, 1984 نوں بھنڈراوالے دا اپریشن بلیو سٹار وچّ قتل کر دتا گیا سی، اتے اکتوبر 31, 1984 نوں اندرا گاندھی اپنے سکھ باڈیگارڈاں ستونت سنگھ اتے بے انت سنگھ ہتھیں قتل ہو گئی ۔ ایہناں دوویں واقعےآں نے سکھ اتے سکھ-مخالف تشدد پرتِی اک پرمکھ کردار ادا کیتا جسدا خمیازہ پنجاب نے 1990ویں دہاکے تکّ بھگتیا ۔ [۹]
بغاوت دیاں جڑاں
سودھوپنجابی صوبہ تحریک
سودھوہرے انکلاب دے وتی اثرات
سودھوجرنیل سنگھ بھنڈرانوالے اتے اکالی
سودھوپاکستان دا ہتھ
سودھودہشت گردی
سودھواوپریشن بلیو سٹار
سودھوسکھ-مخالف قتل عام
سودھودنگےآں توں بعد
سودھوسمانریکھا
سودھو| طریق | واقعہ | سوما |
|---|---|---|
| نومبر 1, 1966 | سکھ بہو گنتی پنجاب راج ہوند وچّ آیا (بھارت نے پنجاب نوں تنّ راجاں (پنجاب، ہریانہ اتے ہماچل پردیش) وچّ ونڈ دتا | [۱۰] |
| مارچ 1972 | اکالی پنجاب چوناں وچّ کھڑے ہوئے، کانگرس جت جاندی ہے | |
| اکتوبر 17, 1973 | اکالی سوراج دی منگ کردے ہن | [۱۱] |
| اپریل 25, 1980 | سنت ننرکاری دھارا دا بابا گربچن سنگھ گولیاں نال مار دتا جاندا ہے | [۱۲] |
| جون 2, 1980 | اکالی پنجاب وچّ چوناں ہار جاندے ہن | [۱۳] |
| اگست 16, 1981 | گولڈن ٹیمپل وچّ سکھ ودیشی پترکاراں نوں ملدے ہن | [۱۴] |
| ستمبر 9, 1981 | جگت نرائن، ایڈیٹر، ہند سماچار گروپ قتل کر دتا جاندا ہے۔ | [۱۵] |
| ستمبر 29, 1981 | پاکستان ولّ جاندے بھارتی جیٹلائینر اتے الگاو-وادیو مار دتے جاندے ہن | [۱۶] |
| فروری 11, 1982 | US جگجیت سنگھ چوہان نوں ویزا دندا ہے | [۱۷] |
| اپریل 11, 1982 | USA خالصتانی جی.ایسّ. ڈھلوں نوں بھارت ولوں دیش-نکالا | [۱۸] |
| جولائی 1982 | مکھ منتری دربارا سنگھ دے قتل دی کوشش | [۱۹] |
| اگست 4, 1982 | اکالی سوراج اتے پنجاب لئی اترکت کھیتراں دی منگ کردے ہن | [۲۰] |
| اکتوبر 11, 1982 | بھارتی پارلیمینٹ وچّ سکھ سٹیج ورودھ-پردشرن | [۱۹] |
| نومبر 1982 | لونگووال ولوں ایشیئن کھیڈاں وچّ گڑبڑی پھیلاؤن دی دھمکی | [۲۱] |
| اکتوبر 1983 | 6 ہندو یاتری قتل | [۲۲] |
| فروری 27, 1983 | گھریلو اڈاناں وچّ سکھاں نوں کرپاناں رکھن دی پروانگی | [۲۳] |
| مئی 3, 1983 | بھنڈراوالے ولوں، گولڈن ٹیمپل وچّ رہندے ہوئے، سکھاں ورودھ ہو رہی ہنسا دیاں گلاں اتے بھارت لئی سمجھن دی گلّ | [۲۴] |
| اکتوبر 14, 1983 | سکھ ملیٹینٹاں دوارا چنڈیگڑ وچّ اک ہندو تیوہار تے بمب | [۲۵] |
| اکتوبر 1983 | ریلاں اتے بساں توں ہندواں نوں باہر کڈھ کے ماریا جاندا ہے | [۲۶] |
| فروری 9, 1984 | اک وواہ سماروہ وچّ بمب | [۲۷] |
| فروری 19, 1984 | اتر بھارت وچّ سکھ-ہندو جھپٹاں فیلدیاں ہن | [۲۸] |
| فروری 24, 1984 | 6 ہور سکھ پولیس ولوں مار دتے جاندے ہن | [۲۹] |
| فروری 29, 1984 | ہن تکّ، ہرمندر صاحب الگاو-وادیو سکھاں دوارا 19-مہینے پرانی بغاوت دا کیندر بن چکا سی | [۳۰] |
| اپریل 3, 1984 | پنجاب وچّ ملیٹینٹاں ولوں ڈر اتے استھرتا | [۳۱] |
| اپریل 8, 1984 | لونگووال لکھدا ہے – اوہ ہور زیادہ نئنترن نہیں کر سکدا | [۳۲] |
| اپریل 15, 1984 | DIG اٹوال دا ملیٹینٹاں دوارا ٹیمپل وچّ قتل | [۳۳] |
| اپریل 17, 1984 | الپ مقابلے وچّ موتاں | [۳۴] |
| مئی 27, 1984 | فروزپور راجنیتا دا اتوادی قتلاں والے جھوٹھے پولیس مقابلے مناؤن توں بعد قتل | [۳۵] |
| جون 2, 1984 | پنجاب وچّ کلّ میڈیا اتے پریسّ بلیک آؤٹ، ریل، سڑک، اتے ہوائی سیواواں روک دتیاں جاندیاں ہن۔ ودیشی اتے NRIآں دا داخلہ وی بین کر دتا گیا سی۔ اتے پانی تے بجلی سپلائی وی بند ۔ | [۳۶][۳۷][۳۸] |
| جون 3, 1984 | آرمی پنجاب دی سرکھیا کنٹرول کردی ہے | [۳۹] |
| جون 5, 1984 | بھاری لڑائی، پنجاب نوں باہری سنسار توں سیل کر دتا جاندا ہے۔ | [۴۰] |
| جون 6, 1984 | جون 3 دے حملے توں مگروں پنجاب وچّ 2000 سکھ قتل کر دتے جاندے ہن، امرتسر وچّ دنبھر جنگ | [۴۱][۴۲] |
| جون 7, 1984 | ہرمندر صاحب فوج ولوں قبضے وچّ کر لیا جاندا ہے۔ اک سکھ تیوہار والے دن فوج گرودوارے وچّ داخل ہندی ہے۔ | [۴۳] |
| جون 7, 1984 | جرنیل سنگھ بھنڈراوالے دی موت | [۴۴] |
| جون 8, 1984 | پردرشنکاریاں اتے سرکار ولوں بل پریوگ توں بعد شرینگر، لدھیانہ، امرتسر وچّ مقابلیاں وچّ 27 سکھاں دی موت | [۴۵] |
| جون 9, 1984 | ہتھیار ضبط کر لئے گئے اتے سینک ولوں گولیاں | [۴۶] |
| جون 10, 1984 | دلی وچّ سکھ-ورودھی دنگیاں دیاں رپورٹاں اتے موتاں دیاں رپورٹاں | [۴۷] |
| جون 11, 1984 | پانیاں اتے سمجھوتے پرتِ وارتاکار چپّ | [۴۸] |
| جون 12, 1984 | سکھاں وچّ الگاو-واداو دی بھاونا اتے بھگوڑے ہونا | [۴۹] |
| اکتوبر 31, 1984 | اندرا گاندھی دا قتل | [۵۰] |
| نومبر 1, 1984 | دلی وچّ وڈے پدھر تے سکھاں دا قتل شروع | [۵۱] |
| نومبر 3, 1984 | بھارتی راشٹری فوج اتے ستھانک پولیس اکائیاں ولوں سکھ ورودھی ہنسا نوں ہولی ہولی ہوا دینی، کلّ 2,733 گنتی وچّ سکھ دلی وچّ مارے گئے اتے ہور 2,000 سکھ ہور قصبیاں اتے شہراں وچّ مارے گئے اتے سکھ اؤیرتاں نال بلاتکار کیتا گیا اتے کروڑاں دی سکھ سمپتی لٹی گئی | [۵۱] |
| 20 اگست 1985 | سنت ہرچند سنگھ لونگووال دا قتل | [۵۲] |
| ستمبر 29, 1985 | 60% ووٹاں نال، اکالی دلّ 115 وچوں 73 سیٹاں نال جتیا، برنالہ مکھ منتری بنیا | [۵۳] |
| جنوری 26, 1986 | سکھاں ولوں اک گلوبل میٹنگ اتے اکال تخت دی پنر-بلڈنپھ دا فیصلہ گھوشت اتے پنج میننری پنتھک کمیٹی چنی گئی اتے خالصتان دے سوندھان دا مسودا رکھیا گیا | [۵۴] |
| اپریل 29, 1986 | 80000 توں زیادہ سکھاں دی حاضری وچّ اکال تخت وکھے سربتّ خالصہ دوارا خالصتان دا متا پاس کیتا گیا اتے خالصتان کمانڈو فورس رچی گئی | [۵۵] |
| دسمبر 1, 1986 | ملیٹینٹاں ولوں 24 ہندو یاتریاں دا قتل | [۵۶] |
| مئی 19, 1987 | جنرل سیکریٹری CPI(M) کامریڈ ڈھیپک دھون دا پنڈ سنگھا، ترن تارن وکھے بے رحمی نال قتل | |
| مئی 12, 1988 | اوپریشن بلیک تھنڈر دوران بھارت سرکار ولوں ہرمندر صاحب تے حملہ | [۵۷] |
| جنوری 10, 1990 | بٹالا پولیس دا سینئر سپرنڈٹ گوبند رام بمب دھماکے وچّ قتل جو گورا چوڑ پنڈ دی سکھ عورت اتے پولیس گینگ ریپ دے بدلے کیتا گیا | [۵۸][۵۹] |
| جون 16, 1991 | کٹرپنتھیاں ولوں دو ٹریناں اتے 80 لوکاں دا قتل | [۶۰] |
| فروری 25, 1992 | کانگرس ولوں پنجاب اسمبلی چوناں صاف | [۶۱] |
| ستمبر 3, 1995 | CM بے انت سنگھ دا بمب بلاسٹ وچّ قتل | [۶۲] |
| 1997 | SAD اتے BJP دی راج چوناں وچّ جت | [۶۳] |
| جون 2001 | چوہان دی بھارت واپسی | [۶۴] |
| فروری 26, 2002 | اسمبلی وچّ کانگرس دی بہو گنتی نال جت | [۶۵] |
| اپریل 4, 2007 | جگجیت سنگھ چوہان، بھارت وچّ سکھ ملیٹینٹ لیڈر، دی 80 سال دی عمر وچّ موت | [۶۴] |
ایہہ وی دیکھو
سودھوکتابیات
سودھو- (January 2007) The Punjab Mass Cremations Case: India Burning the Rule of Law. Ensaaf. Archived 2011-07-17 at the وے بیک مشین
- Kaur, Jaskaran; Sukhman Dhami (October 2007). Protecting the Killers: A Policy of Impunity in Punjab, India. 19. New York: Human Rights Watch. http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/india1007webwcover.pdf.
- (October 5, 2005) Punjab Police: Fabricating Terrorism Through Illegal Detention and Torture. Santa Clara: Ensaaf. Archived July 17, 2011, at the وے بیک مشین
- (January 26, 2009) Violent Deaths and Enforced Disappearances During the Counterinsurgency in Punjab, India: A Preliminary Quantitative Analysis. Palo Alto: Ensaaf and the Benetech Human Rights Data Analysis Group (HRDAG). Archived July 17, 2011, at the وے بیک مشین
- Cry, the beloved Punjab: a harvest of tragedy and terrorism, by Darshan Singh Maini. Published by Siddharth Publications, 1987.
- Genesis of terrorism: an analytical study of Punjab terrorists, by Satyapal Dang. Published by Patriot, 1988.
- Combating Terrorism in Punjab: Indian Democracy in Crisis, by Manoj Joshi. Published by Research Institute for the Study of Conflict and Terrorism, 1993.
- Politics of terrorism in India: the case of Punjab, by Sharda Jain. Published by Deep & Deep Publications, 1995. ISBN 81-7100-807-0.
- Terrorism: Punjab's recurring nightmare, by Gurpreet Singh, Gourav Jaswal. Published by Sehgal Book Distributors, 1996.
- Terrorism in Punjab: understanding grassroots reality, by Harish K. Puri, Paramjit S. Judge, Jagrup Singh Sekhon. Published by Har-Anand Publications, 1999.
- Terrorism in Punjab, by Satyapal Dang, V. D. Chopra, Ravi M. Bakaya. Published by Gyan Books, 2000. ISBN 81-212-0659-6.
- Rise and Fall of Punjab Terrorism, 1978-1993, by Kalyan Rudra. Published by Bright Law House, 2005. ISBN 81-85524-96-3.
- The Long Walk Home, by Manreet Sodhi Someshwar. Harper Collins, 2009.
- Global secutiy net 2010, Knights of Falsehood by KPS Gill, 1997
حوالے
سودھو- ↑ Ray, Jayanta (2007). Aspects of India's International Relations, 1700 to 2000: South Asia and the World. India: Pearson Education India, 507. ISBN 9788131708347.
- ↑ Sarhadi, Ajit (1970). Punjabi Suba. U. C. Kapur, 246.
- ↑ Sarhadi, Ajit (1970). Punjabi Suba (The Story of The Struggle). Delhi: U. C. Kapur & Sons, 248.
- ↑ Singh، Atamjit. «The Language Divide in Punjab». South Asian Graduate Research Journal, Volume 4, No. 1, Spring 1997. Apna. دریافتشده در ۴ اپریل ۲۰۱۳.
- ↑ Singh، Khushwant. «The Anandpur Sahib Resolution and Other Akali Demands». oxfordscholarship.com/. Oxford University Press. دریافتشده در ۵ اپریل ۲۰۱۳.
- ↑ Akshayakumar Ramanlal Desai (1 January 1991). Expanding Governmental Lawlessness and Organized Struggles. Popular Prakashan, 64–66. ISBN 978-81-7154-529-2.
- ↑ Akshayakumar Ramanlal Desai (1 January 1991). Expanding Governmental Lawlessness and Organized Struggles. Popular Prakashan. pp. 64–66. ISBN 978-81-7154-529-2.
- ↑ Harnik Deol (2000). Religion and nationalism in India: the case of the Punjab. Routledge. pp. 102–106. ISBN 978-0-415-20108-7.
- ↑ Documentation, Information and Research Branch, Immigration and Refugee Board, DIRB-IRB. India: Information from four specialists on the Punjab, Response to Information Request #IND26376.EX, 17 February 1997 (Ottawa, Canada).
- ↑ Partition of Punjab Goes Into Effect, The New York Times, November 2, 1966
- ↑ http://www.khalistan-affairs.org/media/pdf/Anandpur_Sahib_Resolution.pdf Archived 2012-10-14 at the وے بیک مشین The Encyclopedia of Sikhism, Vol. 1, 1995, ed., Harbans Singh, page 133-141
- ↑ The New York Times, April 26, 1980.
- ↑ Mrs. Gandhi's Party Wins Easily In 8 of 9 States Holding Elections, The New York Times, June 3, 1980 [۱]
- ↑ IN INDIA, SIKHS RAISE A CRY FOR INDEPENDENT NATION, MICHAEL T. KAUFMAN, THE NEW YORK TIMES, August 16, 1981
- ↑ GUNMEN SHOOT OFFICIAL IN A TROUBLED INDIAN STATE, THE NEW YORK TIMES, October 18, 1981
- ↑ Sikh Separatists murdered on Indian Jetliner to Pakistan, MICHAEL T. KAUFMAN, New York Times Sep 30, 1981
- ↑ Two Visa Disputes Annoy and Intrigue India, MICHAEL T. KAUFMAN, The New York Times, Feb 11, 1982
- ↑ Sikh Separatist Is Barred From Visiting India, New York Times, Apr 11, 1982
- ↑ ۱۹.۰ ۱۹.۱ ANGRY SIKHS STORM INDIA'S ASSEMBLY BUILDING, WILLIAM K. STEVENS,THE NEW YORK TIMES, October 12, 1982 [۲]
- ↑ The Sikh Diaspora: The Search for Statehood By Darshan Singh Tatla
- ↑ Sikhs Raise the Ante at A Perilous Cost to India, WILLIAM K. STEVENS, New York Times, Nov 7, 1982
- ↑ INDIAN GOVERNMENT TAKES OVER A STATE SWEPT BY RELIGIOUS STRIFE, WILLIAM K. STEVENS, October 7, 1983
- ↑ Concessions Granted to Sikhs By Mrs. Gandhi's Government, New York Times, Feb 28, 1983
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F6071FF73E5C0C708CDDAC0894DB484D81&scp=8&sq=Bhindranwale&st=nyt SIKH HOLY LEADER TALKS OF VIOLENCE, WILLIAM K. STEVENSS, The New York Times, May 3, 1983
- ↑ Mrs. Gandhi Says Terrorism Will Fail, WILLIAM K. STEVENS, The New York Times, Oct 16, 1983
- ↑ 11 PEOPLE KILLED IN PUNJAB UNREST, WILLIAM K. STEVENS, The New York Times, Feb 23, 1984
- ↑ General Strike Disrupts Punjab By SANJOY HAZARIKA, The New York Times, Feb 9, 1984;
- ↑ Sikh-Hindu Clashes Spread in North India, New York Times, Feb 19, 1984
- ↑ Sikh-Hindu Violence Claims 6 More Lives, New York Times, Feb 25, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10C17FE3F5D0C7A8EDDAB0894DC484D81&scp=14&sq=Bhindranwale&st=nyt Sikh Temple: Words of Worship, Talk of Warfare, New York Times, Feb 29, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F5071EFB345D0C708CDDAD0894DC484D81&scp=11&sq=Bhindranwale&st=nyt WITH PUNJAB THE PRIZE, SIKH MILITANTS SPREAD TERROR, New York Times, April 3, 1984
- ↑ SIKH WARNS NEW DELHI ABOUT PUNJAB STRIFE, New York Times, April 8, 1984
- ↑ http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D01E4DA1438F936A25757C0A962948260&scp=15&sq=Bhindranwale&st=nyt, New York Times, April 15, 1984
- ↑ 3 Sikh Activists Killed In Factional Fighting, New York Times, April 17, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F40616FE3F5F0C748EDDAC0894DC484D81&scp=22&sq=Bhindranwale&st=nyt 5 MORE DIE IN CONTINUING INDIAN UNREST, New York Times, April 17, 1984
- ↑ Hamlyn, Michael (1984-06-06). "Journalists removed from Amritsar: Army prepares to enter Sikh shrine". The Times. pp. 36.
- ↑ Tully, Mark (1985). Amritsar: Mrs Gandhi's Last Battle. Jonathan Cape.
- ↑ "Gun battle rages in Sikh holy shrine". The Times. 1984-06-05. pp. 1.
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0A11FB3E5F0C708CDDAF0894DC484D81&scp=9&sq=Bhindranwale&st=nyt INDIAN ARMY TAKES OVER SECURITY IN PUNJAB AS NEW VIOLENCE FLARES, New York Times, June 3, 1984
- ↑ HEAVY FIGHTING REPORTED AT SHRINE IN PUNJAB, New York Times, June 5, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10C10FC395F0C758CDDAF0894DC484D81&scp=6&sq=Bhindranwale&st=nyt INDIANS REPORT DAYLONG BATTLE AT SIKH TEMPLE , New York Times, June 6, 1984
- ↑ "Correcting Previous Statement on Golden Temple". Congressional Record - Senate (US Government). June 17, 2004. http://books.google.ca/books?id=7KC0dkdQWWwC&pg=PA13756&dq=sikhs+murders++dates&hl=pa&sa=X&ei=Y4leUZiZKqjtiQLk6IC4Bg&redir_esc=y#v=onepage&q=sikhs%20murders%20%20dates&f=false. Retrieved on ۵ اپریل ۲۰۱۳.
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F70914FB395F0C748CDDAF0894DC484D81&scp=3&sq=Bhindranwale&st=nyt 308 PEOLPLE KILLED AS INDIAN TROOPS TAKE SIKH TEMPLE, New York Times, June 7, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50A1FF8395F0C7B8CDDAF0894DC484D81&scp=2&sq=Bhindranwale&st=nyt, SIKH CHIEFS: FUNDAMENTALIST PRIEST, FIREBRAND STUDENT AND EX-GENERAL New York Times, June 8, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10D11F9395F0C7B8CDDAF0894DC484D81&scp=4&sq=Bhindranwale&st=nyt SIKHS PROTESTING RAID ON SHRINE; 27 DIE IN RIOTS, New York Times, June 8, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10D11F9395F0C7B8CDDAF0894DC484D81&scp=4&sq=Bhindranwale&st=nyt SIKHS IN TEMPLE HOLD OUT: MORE VIOLENCE IS REPORTED; 27 DIE IN RIOTS, New York Times, June 9, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10911FE385F0C738DDDAF0894DC484D81&scp=8&sq=Bhindranwale&st=nyt INDIAN GOVERNMENT TAKES ON SIKHS IN A BLOODY ENCOUNTER, New York Times, June 10, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F00B14FB385F0C718DDDAF0894DC484D81&scp=4&sq=Bhindranwale&st=nyt, New York Times, June 12, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10614FB385F0C718DDDAF0894DC484D81&scp=5&sq=Bhindranwale&st=nyt TEMPLE RAID PUTS SIKHS 'IN A VERY FOUL MOOD', New York Times, June 12, 1984
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F1091FFF385D0C728CDDA80994DC484D81&scp=5&sq=Indira+gandhi+killed&st=nyt, GANDHI, SLAIN, IS SUCCEEDED BY SON; KILLING LAID TO 2 SIKH BODYGUARDS New York Times, November 1, 1984
- ↑ ۵۱.۰ ۵۱.۱ Gupta، Kanchan. «When Congress goons killed thousands of Sikhs». Niti Central. Niti Digital Pvt. Ltd. بایگانیشده از اصلی در ۳۰ اپریل ۲۰۱۳. دریافتشده در ۵ اپریل ۲۰۱۳.
- ↑ Religion and Nationalism in India: The Case of the Punjab,By Harnik Deol, Routledge, 2000
- ↑ http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E02E5DF1239F93AA1575AC0A963948260&scp=8&sq=punjab+election&st=nyt TEMPLE Gandhi Hails A Loss in Punjab, New York Times, September 29, 1985
- ↑ (2009) The Sikh Diaspora: The Search For Statehood. London: Routledge, 277. ISBN 9781135367442.
- ↑ (2013) Sikhism: A Guide for the Perplexed. A&C Black, 103. ISBN 9781441102317.
- ↑ http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50711F83B550C728CDDAB0994DE484D81&scp=54&sq=punjab+election&st=nyt TEMPLE SIKH EXTREMISTS HIJACK PUNJAB BUS AND KILL 24 PEOPLE , New York Times, December 1, 1986
- ↑ (2002) Operation Black Thunder: An Eyewitness Account of Terrorism in Punjab. SAGE Publications. ISBN 9780761995968.
- ↑ (2011) Fighting for Faith and Nation: Dialogues with Sikh Militants. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 46. ISBN 9780812200171.
- ↑ (1995) Terrorism, World Under Siege. New Delhi: APH Publishing, 469. ISBN 9788170246657.
- ↑ http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE7DE1539F935A25755C0A967958260&scp=3&sq=congress+win+punjab&st=nyt Extremists in India Kill 80 on 2 Trains As Voting Nears End, New York Times, June 16, 1991
- ↑ The Punjab Elections 1992: Breakthrough or Breakdown? Gurharpal Singh, Asian Survey, Vol. 32, No. 11 (Nov., 1992), pp. 988-999 سانچہ:JSTOR
- ↑ http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=990CE7DE143FF930A3575AC0A963958260&scp=2&sq=beant+Singh+&st=nyt Assassination Reminds India That Sikh Revolt Is Still a Threat , September 3, 1995
- ↑ http://www.punjabilok.com/full_coverage/punjab_election4.htm, Main results of major parties of 1997 elections
- ↑ ۶۴.۰ ۶۴.۱ http://www.nytimes.com/2007/04/11/world/asia/11chauhan.html?_r=1&scp=1&sq=Bhindranwale&st=nyt&oref=slogin, New York Times, April 11, 2007
- ↑ http://www.rediff.com/election/2002/feb/24_pun_agen_rep_20.htm Congress gets a simple majority in Punjab, February 24, 2002
باہرلے جوڑ
سودھو- Times of India article on riots Archived 2016-03-04 at the وے بیک مشین
- Amnesty International on Punjab lack of Justice and Impunity Archived 2006-12-03 at the وے بیک مشین
- [۳] Archived 2012-04-19 at the وے بیک مشین