پنجابی دیاں پڑبولیاں
مغربی پنجاب دیاں بولیاں
ماجھا:(پاکستانی پنجاب)
ماجھا راوی تے بیاس دے وچکارلے علاقے نوں آکھیا گیا اے۔ اے علاقہ باری دوآب چ آندا اے۔ اج اے علاقہ انڈیا تے پاکستان وچکار ونڈیا جا چکا اے۔ ماجھے دی پنجابی بولی نوں ماجھی کہندے نیں۔ ایہدا درجہ معیاری یا ٹکسالی (Standard) پنجابی لہجہ کہلاندا اے۔ مشہور اضلاع لاہور، سیالکوٹ، گوجرانوالہ، گجرات، امرتسر، گورداسپور نیں۔ ہن ایہدا دائرہ قصور تے شیخوپورہ تک ودھ گیا اے۔ ماجھی لہجہ: تہاڈا (تیرا)، چاہندا سی ’’د‘‘ تے ’’ن‘‘ خاص بولیا جاندا اے۔ لفظ ’’سگوں‘‘ بہت بولیا جاندا اے۔
لاہوری: اکبر دے زمانے وچ موجودہ صوبہ پنجاب لاہور تے ملتان نام دے دو صوبیاں وچ تقسیم سی۔ صوبہ لاہور وچ لاہوری زبان پردھان سی۔ اج کل پرانے شہر دی بولی لاہوری کہلاندی اے۔ ایہدے وچ ’’ر‘‘ تے ’’ڑ‘‘ نوں اک دوجے نال بدل کے بولدے نیں۔ جویںگھرے اتے چری بیٹھی سی رورا ماڑیا پھُڑ کڑ کے اُر گئی۔
ابھّا دیس/پوٹھوہار:
(لمے دی ضد) یعنی شمال، اتر، پہاڑ۔ ایس دے وچ دریائے جہلم توں پار دا شمالی علاقہ یعنی سطح مرتفع پوٹھوہار آندا اے۔ مقامی لوگ دریا دی چڑھائی والے علاقے نوں ابھا کہندے سن۔
پُٹھ یعنی پچھا، پشت تے ہار یعنی جیسا، مانند، وانگ۔ پوٹھوہار یعنی پشت دی وانگ ابھار والا علاقہ۔ اے ناں ایس علاقے نوں ’’سطح مرتفع‘‘ ہون دی وجہ نال ملیا اے۔ ایس علاقے چ پوٹھوہاری، چھاچھی، دھنی تے اعوان کاری جیہے پنجابی لہجے بولے جاندے نیں۔ایہہ وی پنجابی دی قدیم ترین بولی تے جانگلی دی بہن اے۔
پوٹھوہاری لہجہ: لخنا (لکھنا)، آخنا (کہنا) ، میں نوں مگی، توں نوں تُگی، آئونا نوں اچھنا، جانا نوں گچھنا، کِتھے نوں کُتھے، کِدھر نوں کُدھر، کِس نوں کُس بولدے نیں۔
چھچھ:
اے علاقہ موجودہ ضلع اٹک (پرانا کیمبل پور) دی تحصیل حضرو دے انتہائی شمال چ واقع اے۔ ایس علاقے دا پرانا ناں چچھ چوراسی اے کیوں جے انگریزاں دے آن توں پہلاں ایہدے 84پنڈ سی۔ ایہدا سب توں وڈا قصبہ حضرو اے جیہڑا تحصیل حضرو دا صدر مقام وی اے۔ ایتھے دی پنجابی بولی چھاچھی کہلاندی اے۔ لارنس پور مل، قلعہ قٹک، غازی بروتھا، کامرہ کینٹ، حضرو مشہور تھانواں نیں۔ ایس علاقے دی شمالی سرحد دریائے سندھ بناندا اے۔ اگوں خیبر پختونخوا شروع ہو جاندا اے۔ایہنوں پوٹھوہاری دی پڑبولی وی کہندے نیں
چھاچھی لہجہ: تینڈا (تیرا)، تساں نا (تہاڈا)
چھبالی۔ چھبیلی
سودھودریائے جہلم تے دریائے سندھ دے وچکار کیمبل پور (اٹک) دے علاقے دی اک بولی۔ ایہدے وچ پہاڑی تے پوٹھاری دے لفظ ملدے نیں۔ اصل چ چھبالی تے چھاچھی پوٹھوہاری دیاں پڑ بولیاں نیں۔جویں چلنا نوں جُلنا
دھنی
سودھوڈھن:
روایت اے کہ بابر بادشاہ دے زمانے چ چکوال تے ڈھمن دے وچکار اک جھیل سی جس نوں مقامی زبان چ ڈھن کہندے سی۔ ایس توں ایتھے بولیا جان والا پنجابی لہجہ دھنی کہلاندا اے۔ اج ضلع چکوال دی پوری تحصیل تے چکوال تے تحصیل کلر کہار دا ادھا شمالی حصہ ڈھن وچ آندا اے۔ چکول، بھون، بلکسر، کلر کہار، ڈھڈیال علاقے مشہور نیں جتھے دھنی بولی جاندی اے۔ اینوں دھنوچی وی آکھے نیں۔ایہنوں پوٹھوہاری دی پڑ بولی کیہا جا سکدا اے۔
ایہہ فیر دی جگہ وَت کہندے نیں
گھیب:
پرانے ویلے توں آباد اک قبیلے دا نام اے۔ جس دے آباد کیتے گئے پنڈ نوں پنڈی گھیب کیہا جاندا اے۔ موجودہ ضلع اٹک دی تحصیل پنڈی گھیب اے تے ایتھے بولے جان والے پنجابی لہجے نوں گھیبی کیہا جاندا اے۔ایہہ وی پوٹھوہاری دی پڑبولی اے۔
گھیبی لہجہ
سودھوتوہنڈا (تیرا) تُڈا (تمہارا) تُدھ (تو)
اعوان کاری
سودھوضلع چکوال دی تحصیل تلہ گنگ تے ضلع خوشاب دی تحصیل خوشاب دے پہاڑی علاقے دی وادی سون سکیسر وچ وسدی اعوان قوم دی نسبت نال ایس علاقے دا ناں وی اعوان کاری پے گیا۔ تے ایس علاقے دی پنجابی بولی نوں وی اعوان کاری کیہا جاندا اے۔ایہہ پوٹھوہاری دی پڑبولی اے۔
جنڈ:
موجودہ ضلع اٹک (پرانا ناں کیمبل پور) دی اک تحصیل دا نام اے۔ ایتھے بولیا جان والا پنجابی لہجہ جنڈالی کہلاندا اے۔ایہہ وی پوٹھوہاری دی پڑبولی اے۔
پنجستانی
سودھوپنجستان:
ایہدا مطلب اے ’’پنج علاقے‘‘
- میر پور
- پونچھ (آزاد کشمیر)
- جہلم
- راولپنڈی
- چکوال (پنجاب)
ایہناں علاقیاں دیاں پنجابی بولیاں نوں پنجستانی قرار دتا گیا اے۔ ایہہ نام راجہ محمد افضل خاں (مقیم لندن) نے 1990ء وچ دتا۔
لموچڑي
سودھولمّا دیس:
(یعنی جنوب، دکن)۔ ساہیوال توں ملتان تک دے علاقے دا پرانا ناں اے تے نیلی بار چ آندا اے۔ ایتھے دے لوکاں نوں لموچڑ کہندے سَن تے پنجابی لہجہ ’’لموچڑی‘‘ کہلاندا سی۔
بمعنی اترنا، زوال چ جانا، پرانے ویلے چ اج دے پاکستانی مغربی پنجاب نوں لہندا کیہا جاندا سی کیونکہ ایدھر مغرب سی جتھے سورچ غروب ہوندا اے۔ ایس لئی ایتھے دی پنجابی دیاں ساریاں بولیاں نوں ’’لہندی‘‘ دا نام دتا گیا جویں ملتانی، ڈیرہ والی
شاہ پور:
انگریزاں دے زمانے چ اک ضلع دا ناں تے اوہدا صدر مقام سی پر 1960 ء وچ ایتھے ضلع سرگودھا بن گیا تے اج شاہ پور ایس ضلع دی تحصیل تے ایس دا صدر مقام اے۔ ایتھے بولیا جان والا پنجابی لہجہ شاہ پوری کہلاندا اے۔ایس تے ملتانی تے پوٹھوہاری دا اثر اے۔ایہہ سرگودھا تے پوٹھوہار دی بولی اے۔
صحرائے تھل:
اج دے ضلعے آں بھکر، خوشاب، میانوالی، لیہ تے مظفر گڑھ وچ پھیلیا ہویا اے۔ ایتھے دے لوکاں دا پنجابی لہجہ تھلوچڑی کہلاندا اے۔ اینوں تھلوچی تے تھلی وی کیہا جاندا اے۔
ریاست بہاولپور:
اے ریاست 1802ء وچ نواب محمد بہاول خان نے بنائی تے 1955ء چ اے مغربی پاکستان وچ شامل کر دتی گئی۔ ایتھے دی پنجابی دا لہجہ ریاستی کہلاندا اے تے دو ضلعے آں بہاولپور تے رحیم یار خاں چ بولیا جاندا اے۔صحرائے چولستان دی پنجابی بولی چولستانی کہلاندی اے۔
ہاکڑا تہذیب تے دریا
سودھوایہہ تہذیب تے دریا ہزاراں سال پہلاں ریاست بہاولپور چ موجود سی فیر دریا دے سُکن دے نال اے تہذیب وی مُک گئی۔ ہُن ایہہ برساتی دریا بن چکیا اے جیہڑا ستلج تے جمنا وچکاروں نکل کے مشرقی پنجاب، ہریانہ دی سرحد بناندا اے۔ ایتھے اینہوں’’گھاگر‘‘ دریا کہندے نیں۔ ایہہ سرسہ (ہریانہ) دے اوٹو بیراج وچ گردا اے۔ اگوں نکلدے ہوئے اے ’’ہاکڑا‘‘ کہلاندا اے تے بیکانیر راجھستان توں ہو کے فورٹ عباس (ضلع بہاولنگر) لاگے پاکستان چ داخل ہوندا اے پر ایتھے آندا آندا سُک چُکیا ہوندا اے۔ (دریائے ستلج تے گھاگر دے درمیان دا علاقہ پوادھ کہلاندا اے)
ڈیرہ جات:
دریائے سندھ دے مغربی کنڈے ول تھوڑے اُچے دامنی میدان نیں جنہاں نوں ڈیرہ جات کہندے نیں۔ ڈیرہ دی جمع ڈیرہ جات اے۔ اے تِن ڈیرے نیں۔ ڈیرہ اسماعیل خان (خیبر پختونخوا)، ڈیرہ غازی خان، ڈیرہ فتح خاں (پنجاب)۔ ایتھے دے لوکاں نوں ڈیرہ وال تے پنجابی لہجے نوں ڈیرہ والی کہندے نیں۔
جھنگ/مگھیانہ:
وسطی پنجاب دا ضلع جھنگ جیہڑا دو دریاواں جہلم تے چناں دے سنگم تے واقع اے۔ جدوں کہ شہر جھنگ دریائے چناں دے مشرقی پاسے وسدا اے۔ برطانوی دور چ قصبہ جھنگ تے مگھیانہ دو میل دی دوری تے آباد سن۔ جدوں اے دویں اکو میونسپلٹی چ آ ئے تے جھنگ مگھیانہ کہوائے۔ ایتھے دی مقامی بولی نوں جھنگی، جھنگوی، جھنگوچی کہندے نیں۔
ملتان:
ابو الفضل نے ہندوستان دیا ں جیہڑیاں تیراں زباناں دا ذکر کیتا اے اوہناں وچ اک ملتانی وی اے۔ ملتان ابادی دے لحاظ نال دیس دا پنجواں وڈا شہر اے۔ ایس نوں مدینۃ الاولیاء وی کہندے نیں۔ مغلاں دے ویلے الگ صوبے دا ناں سی۔ ایتھے دا لہجہ ملتانی کہلاندا اے۔ ایہہ ڈیرہ غازی خان تے ملتان دی بولی اے۔ جویں اِک نوں ہِک، دس نوں داہ، میرا نوں مینڈا، تینوں نوں تیکوں، کردا اے نوں کریندا اے، ہووے گا نوں ہو سی
ضلع جھنگ دریائے چناں دے دویں پاسے پھیلیا ہویا اے۔ ایہدا شمالی پاسا تھل دے نال لگدا اے۔ ایس طرح تھلوچی تے جھنگوی دے ملاپ نال اک نواں لہجہ چناوری بندا اے۔ ایہہ لفظ دریائے چناں توں نکلیا اے۔ایہنوں رچناوی وی کہندے نیں۔
اے پنجابی دے اک لہجے تے جنگل وچ رہن والے اوہناں لوکاں دا ناں سی جیہڑے بیرونی حملہ آوراں توں بچن لئی جنگلی علاقیاں چ لُک جاندے سن پر فیر اوتھے ای رہن لگ پئے۔ الگ تھلگ رہن دی وجہ نال ایہناں دے لہجے تے بیرونی اثر بہت گھٹ اے ایس لئی جانگلی لہجہ اصلی تے پرانی پنجابی دے نیڑے نیڑے منیا جاندا اے۔ ایہہ نیلی بار تے گنجی بار دے علاقے دی بولی اے۔ مشہور علاقے: کمالیہ، ساہیوال، پاکپتن، لائلپور، ٹوبہ ٹیک سنگھ وغیرہ
نیلی بار تے گنجی بار دے مقامی لوکاں نوں جانگلی آکھیا جاندا اے۔
’’الف‘‘ نوں ’’ہ‘‘ چ بدل دیندے نیں جیویں اِک نوں ہِک
’’و‘‘ نوں ’’الف‘‘ بنا دیندے نیں جیویں وچوں نوں اِچوں
دیپالپور تے اسدے آلے دوالے بولے جان والی بولی ، پنجابی بولی دا دیپالپوری لہجہ اے ۔
مثالاں
سودھوتھلے اسیں ایہناں گرامری اصولاں دی فقریاں وچ ورتوں کرنے ہاں تاں جو سمجھن اچ سوکھیائی رہوے۔
توہیں وکھت تاں کیتا پر تہاڈی جوڑی کمزور ہائی تاہیوں واہی چج دی نہ ہوئی (واحد حاضر، اضافی)
تینوں آئے نوںکنے کُوں دینہہ ہوئے نیں؟ (واحد حاضر دی مفعولی حالت)
تسیں شہروں مُڑ آئے جے؟ (جمع حاضر)
تساں تاں لمکان والی حد ہی کر چھڈی تہاڈیاں پگاں ہی بجھدیاں رہیاں (جمع حاضر، مفعولی)
میں گل کرساں، امیند ہے میری من لیسی۔ (واحد متکلم، اضافی)
اسیں جیہڑی بھوئیں ناں لوائی ہے اوہ اساڈی وراثتی ہائی۔ (جمع متکلم، اضافی)
آپاں دوویں لہور جا سائیں۔ (جمع متکلم)
اوہ حالے بندہ نہیں بنیا، اوہنوں پِشلی بھُل گئی سوں۔ (واحد غائب، مفعولی)
اُہیا ہے جنھے سد ماریا، اوہندی آواج ہی سیہاپ گئی ہا ہی۔ (واحد غائب، اضافی)
اوس گُٹ پھڑیا تاں ساہی کولوں ہلیا ہی نہ گیا۔ (واحد غائب)
انہانوں کس گل دا گھاٹا ہاجے اوہ گل نہ مندے۔ (مفعولی حالت، جمع غائب)
اوہناں انہاندا گناہ معاف کر چھڈیا ہے۔ (جمع غائب، اضافی)
مَلکی
سودھوسرگودھا تے میانوالی وچ پڑھے لکھے تے امیر لوک ’’ملک‘‘ اکھواندے نیں۔ اوہناں دی بولی ملکی اکھواندی اے۔ سلیم خان گمی دے مطابق اے کوئی بولی نئیں ایس نوں ایویں گھڑ لیا گیا ہے۔
مشرقی پنجاب دیاں بولیاں/اصطلاحاں
سودھوایہدے وچ بھارتی پنجاب (تِن ٹوٹے ہون توں پہلاں) دیاں پنجابی بولیاں تے پڑ بولیاں آندیاں نیں۔ایہنوں مگروں تِن حصیاں چ ونڈیا گیا۔
- ہماچل پردیش 1971ء مشرقی پنجاب دا ہندو اکثریتی شمالی حصہ (شملہ)
- پنجاب 1966ء مشرقی پنجاب دا سکھ اکثریتی وسطی حصہ (چندی گڑھ)
- ہریانہ 1966ء مشرقی پنجاب دا ہندو اکثریتی جنوبی صوبہ (چندی گڑھ)
چڑھدا:بمعنی چڑھنا، طلوع، عروج پانا۔ پرانے ویلے چ اج دے ہندوستانی مشرقی پنجاب نوں چڑھدا کیہا جاندا سی کیوں جے ایدھر مشرق سی جتھوں سورج طلوع ہوندا اے۔
ماجھی
سودھوماجھا:(ہندوستانی پنجاب) لفظ ماجھا سنسکرت لفظ مدھ دا وگڑیا ہویا تلفظ اے۔ مدھ، ماگدھ یا مگدھ مرکز یا وچکارلے حصے نوں آکھیا جاندا اے ایس لئی پنجاب دے وچکار والے علاقے دی بولی نوں ماجھی کہندے نیں۔
دو آبہ:
پنجاب دے چار ضلعے ہوشیارپور، کپورتھلہ، جالندھر تے شہید بھگت سنگھ (SBS)دے علاقے دوآبہ تے بولی دوآبی کہلاندی اے۔ ستلج تے بیاس دے دو آبے نوں بست/جالندھر دوآبہ وی کہندے نیں۔ ’’و‘‘ نوں ’’ب‘‘ تے ’’ب‘‘ نوں ’’د‘‘ وچ بدل دیندے نیں۔ جویںوید نوں بید، ویچ نوں بیچ، وچار نوں بچار، ہے نوں ہے گا، پیو نوں پے، تو نوں تیں
مالوہ:
دریائے ستلج تے دریائے گھاگرا دے وچکارلا علاقہ مالوہ کہلاندا اے۔ ایدھے وچ پنجاب دے 10ضلعے آندے نیں تے ایہدی بولی مالوی کہلاندی اے۔ لدھیانہ، فیروزپور، فریدکوٹ، فاضلکا، بٹھنڈہ، مکتسر، سنگرور، برنالہ، مانسا، موگا۔ مالوی /ملوئی لہجہ جویں تہاڈا نوں تھوڈا، میں آکھیا نو مکھیا، اسیں نوں آپاں، کیتا نوں کریا، سانوں نوں ہمانوں، ویاہ نوں بیاہ
پوادھ:
پوادھ دا مطلب اے پورب یعنی چڑھدا، مشرق۔ مشرقی پنجاب دے 4اضلاع پٹیالہ، روپ نگر (روپڑ)، فتح گڑھ صاحب، صاحبزادہ اجیت سنگھ نگر(SAS) دا علاقہ پوادھ تے ایتھے دی بولی پوادھی کہلاندی اے۔ ایس وچ لفظاں نوں ملا کے یا گھٹا کے بولیا جاندا اے جویں تینوں نوں تنے، مینوں نوں منے، کھوہ وچوں نوں کھوچوں۔پوادھی دا ٹھیٹھ روپ پٹیالے وچ ملدا اے۔ایہہ لہجہ ریاست ہریانہ دے ملحقہ ضلع انبالہ تے پنجولہ وچ وی مستعمل اے۔
جٹکی
سودھوپنجاب دے جٹاں دی بولی۔ سکھ مذہب دے بانی باباگورونانک دیوجی نے پنجابی نوں پنجاب دے جٹاں دی زبان قرار دتا اے۔
پنجابوں باہردیاں بولیاں/اصطلاحاں
سودھویعنی آزاد کشمیر، خیبر پختونخوا، سندھ تے بلوچستان وچ بولی جان والی پنجابی بولی تے پڑبولی
- ہندکو
- ڈوگری یا پہاڑی
- گوجری
- سرائیکی
- کھیترانی
- جگدالی
سرحد/خیبر پختونخوا:
1901وچ دریائے سندھ توں پار پنجاب دے پنج اضلاع ہزارہ، پشاور، کوہاٹ، بنوں تے ڈیرہ اسماعیل خاں نوں وَکھ کر کے نواں صوبہ ’’شمال مغربی سرحدی صوبہ‘‘ بنا دتا گیا۔ ایس لئی ایہناں ضلع آں چ بولے جان والے لہجے نوں وی پنجابی لہجہ سمجھیا گیا لیکن ہن اے الگ زبان ای سمجھی جاندی اے۔2010چ ایہدا نام خیبرپختونخوا رکھ دتا گیا۔
ایس دا ناں ہندکو ایس لئی پیا کہ ہخا منشی بادشاہواں نے سندھ دریا دے آلے دوالے دے علاقے نوں ’’ہندوکا‘‘ آکھیا اے۔ایہہ پشاور، مانسہرہ، نوشہرہ، ہری پور، مردان، کوہاٹ، بنوں تے ڈیرہ اسماعیل خاں وچ بولی جاندی اے۔
جویں میں نوں منے، صاحب نوں صیب، واسطے نوں واسے، وقت نوں وخت، مینوں نوں منوں، کجھ نوں کج، ایس تے پوٹھوہاری تے پشتو دا اثر نظر آندا اے۔
قبیلہ کھیتران:
پنجاب دی ایہہ بولی بلوچستان وچ بولی جاندی اے تے اوس کھیتران قبیلے دی بولی اے جیہڑا اصلوں پٹھان اے پر ہن بلوچ بن گیا اے۔ تے جیہڑا ڈیرہ غازی خاں توں ہجرت کر کے بلوچستان وچ آباد ہو گیا۔
قبیلہ جعفر:
بلوچ قبیلہ جعفر دی بولی جیہڑے کوہ سلیمان کول وسدے نیں۔ اے بلوچستان دے ضلع موسیٰ خیل تے برکھان چ بولی جاندی اے۔ ایس ضلع دی سرحد پنجاب دے ضلع ڈیرہ غازی خاں نال لگدی اے۔ ایہنوں ڈیرہ والی بولی دی پڑبولی کہندے نیں۔ موسیٰ خیل پشتو بولن والیاں دا ضلع اے۔
جدگالی/جگدالی
سودھوبلوچستان دے علاقے لسبیلہ وچ پنجاب دے جٹ آباد نیں جیہڑے واہی بیجی کردے نیں۔ اوہناں نوں جدگالی تے جگدالی آکھیا جاندا اے۔ ظاہر اے ایہہ لفظ جٹ دے وگڑے ہوئے تلفظ دا عکس اے۔ ایہناں لوکاں دی زبان جگدالی یا جدگالی کہلاندی اے۔
ڈوگر دا مطلب ’’پہاڑ ‘‘ اے۔ کشمیر دے ڈوگرا ہندو راجپوتاں دے علاقے نوں ڈوگرت آکھیا جاندا اے۔ اے دوناں اکو بولی دے نیں۔
علاقے: ریاست جموں کشمیر کے ضلعے جموں، ریاست ہما چل پردیش دے ضلع کانگڑہ، ضلع سیالکوٹ دی تحصیل شکر گڑھ تے پسرور، ضلع پٹھانکو ٹ تے آزاد کشمیر۔
کنڈیالی
سودھوایہہ پڑ بولی ڈوگری تے پٹھانکوٹ دی ماجھی دا ملغوبہ اے۔
کانگڑی
سودھوکانگڑے وچ بولی جان والی بولی کانگڑی
بھٹیالی
سودھوکانگڑے دے کجھ حصیاں وچ ماجھی تے کانگڑی دا ملاپ اے۔
شکر گڑھی
سودھوماجھی تے ڈوگری دا ملاپ۔ شکر گڑھ تے پسرور دی بولی۔
چمبالی
سودھوہماچل پردیش دے ضلع چمبہ دی بولی۔
پونجھی
سودھوعلاقہ پونجھ دی پونجھی
کشمیر دے گوجراں تے بکروالاں (بھیڈ بکریاں چارن والے) دی بولی اے۔ دراصل گوجری اوہناں لوکاں دی زبان اے جیہڑے کدی ٹپری واس سن تے گائوچر (گاواں چارن والے) اکھواندے سن۔ فیر ایہہ لفظ بوہتے استعمال نال ’’گوجر‘‘ ہو گیا۔
گوجری وچ ’’و‘‘ بہت زیادہ ورتیا جاندا اے تے لفظ دے اخیر وچ آوندا اے۔
روہتکی۔ پچھاڑی
سودھوبھارتی ریاست ہریانہ دے ضلعیاں روہتک تے حصار دے نال نال سابقہ ریاست جند (پنجاب تے ہریانہ وچ تقسیم ہوئی) دی بولی اے۔ اینہوں کجھ لوگ روہتکی تے کجھ پچھاڑی کہندے نیں۔
بھارتی ریاست ہریانہ دے ضلع حصار دی بولی۔ جویں: اوس نے میری بکھی وچ بٹ کے بٹا ماریا۔
راٹھی/راٹھوری
سودھوشمالی راجھستان وچ راجپوتاں دی راٹھور شاخ دی بولی سی ایس لئی راٹھوری یا راٹھی کہلاندی اے۔
ایہنوں بولن والا علاقہ ضلع حصار وچ گھگر دریا دے نال نال دا اے۔ پوادھی والے علاقے دے اندر راٹھی والا علاقہ وی آ جاندا اے۔ ایس لحاظ نال اے پوادھی دی اگلی شکل اے۔ کجھ لوگ ایہنوں بھٹیانی دا حصہ ای کہندے نیں۔
بلاس پوری۔ کہلوری
سودھوہماچل پردیش دے ضلع بلاسپور دی بولی اے۔ ایہہ بولی پرانی بھارتی ریاست کہلور وچ وی رائج سی اور ریاست تے شہر کہلور اج دے ہماچل پردیش وچ نیں۔
بھٹ نر یا بھٹنئیر راجھستان دے شمالی ضلعے تے شہر ہنومان گڑھ دا پرانا نام اے۔ صدیاں پہلاں ایتھے راجپوتاں دے بھٹی قبیلے دی حکومت سی تے اوہناں دی بولی بھٹیاں+نی کہلاندی سی۔ اج وی اے بولی راجھستانی ضلعیاں بیکانیر ، ہنومان گڑھ تے گنگا نگر دے نال نال راجھستان نال لگدے پنجابی ضلعیاں فیروزپور تے فاضلکا چ بولی جاندی اے۔
ہور پڑھو
سودھو- پنجابی بولیاں
- پنجابی دے لہجے
- لہندی تے چڑھدی پنجابی
- ملتانی دا قندھاری لہجہ
- دیپالپور دا لہجہ
- شاہ پوری لہجہ
- سرائیکی
- پنجابی چ پہلی وار
- چوکھے ورتے جان والے پنجابی بول
- پنجابی اردو انگریزی بول
| پنجابی دے لہجے | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ماجی | ہندکو | ملتانی | مالوی | پودھی | دوآبی | پوٹھوہاری | ڈوگری | گوجری | کانگڑی | گھیبی | چھاچھی | دھنی | پہاڑی | ڈیری | ریاستی | جانگلی | کوہاٹی | جندالی | شاہ پوری |
