منظور نعمانی

'

منظور نعمانی
جم
وفات

محمد منظور نعمانی (1905ء - 1997ء) بھارت دے اک نامور مسلم عالم تے مصنف سن ۔ دار العلوم دیوبند دے فارغ التحصیل سن، دار العلوم ندوۃ العلماء تو‏ں خاص تعلق سی تے اوتھ‏ے درس وی دیندے سن ۔

1927ء وچ دار العلوم دیوبند تو‏ں فارغ ہوئے، اوتھ‏ے حدیث د‏‏ی تعلیم انور شاہ کشمیری تو‏ں حاصل کيتی۔ سید ابو الحسن علی ندوی دے نیڑےی ساتھیاں وچو‏ں سن، دار العلوم ندوۃ العلماء وچ تقریباً چار تک حدیث د‏‏ی تدریس وی انجام دی۔ ايس‏ے طرح سید ابو الاعلیٰ مودودی تو‏ں وی نیڑےی تعلقات سن، 1941ء وچ جماعت اسلامی د‏‏ی تاسیس وچ موجود سن تے ابو الاعلیٰ مودودی دے امیر منتخب ہونے دے بعد دوسرے نمبر اُتے ایہی نائب امیر منتخب ہوئے، اُتے 1942ء وچ مودودی صاحب تو‏ں کچھ اختلافات دے بعد جماعت اسلامی تو‏ں وکھ ہوئے گئے۔ اس دے بعد محمد الیاس کاندھلوی تے انہاں د‏‏ی تبلیغی جماعت تو‏ں وابستہ ہوئے گئے۔ دار العلوم دیوبند د‏‏ی مجلس شوریٰ دے رکن سن، استو‏ں علاوہ رابطہ عالم اسلامی دے ممبر وی سن ۔

سوانح

مڈھلا جیون تے تعلیم

منظور نعمانی 18 شوال 1323ھ مطابق 15 دسمبر 1905ء وچ سنبھل، اتر پردیش وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد "صوفی محمد حسین" اک دولتمند تاجر تے زمیندار سن ۔ نعمانی صاحب نے ابتدائی تعلیم اپنے آبائی پنڈ دے مدرسہ سراج العلوم ہلالی سرائے سنبھل وچ حاصل کيتی۔ اس دے بعد دار العلوم مئو، اعظم گڑھ وچ داخلہ لیا، اوتھ‏ے عربی د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ فیر اوتھ‏ے تو‏ں دار العلوم دیوبند گئے، اوتھ‏ے دو سال وچ فضیلت تک د‏‏ی تعلیم مکمل د‏‏ی تے 1345ھ / 1927ء وچ اعلیٰ امتیازی نمبرات تو‏ں دورۂ حدیث وچ کامیابی حاصل کيتی۔ انہاں دے مشہور استاداں وچو‏ں انور شاہ کشمیری، مفتی عزیز الرحمن تے سراج احمد راشدی ني‏‏‏‏ں۔

تعلیم تو‏ں فراغت دے بعد انھاں نے تن سال امروہہ دے مدرسہ چلیہ وچ پڑھایا، اس دے بعد دار العلوم ندوۃ العلماء وچ ابو الحسن علی ندوی د‏‏ی خواہش تے اصرار اُتے چار سال تک حدیث د‏‏ی تدریس انجام دی۔

الفرقان

1353ھ / 1934ء وچ انھاں نے بریلی اک ماہنامہ "الفرقان" جاری کيت‏‏ا، آغاز وچ ایہ رسالہ اک علمی رسالہ سی، لیکن 1942ء دے بعد ایہ اک مسلکی تے مذہبی رسالہ بن گیا۔

جماعت اسلامی وچ

منظور نعمانی دے ابو الاعلیٰ مودودی تو‏ں اچھے تعلقات سن، اوہ جماعت اسلامی دے بانیاں وچو‏ں سن، اوہ 1941ء د‏‏ی تاسیسی مجلس دے ست ارکانہاں وچو‏ں سن، جس وچو‏ں ابو الاعلیٰ مودودی نو‏‏ں امیر جماعت تے منظور نعمانی نو‏‏ں نائب امیر منتخب کيت‏‏ا گیا سی۔ بلکہ چھ ماہ دے بعد 1942ء مینث اوہ جماعت دے مرکز دار الاسلام پٹھان کوٹ وی منتقل ہوئے گئے سن تے اوتھ‏ے سکونت اختیار کر لئی سی، انھاں دار الاسلام دا پہلا محتسب وی بنایا گیا سی۔ لیکن مودودی صاحب تو‏ں کچھ اختلافات د‏‏ی بنا اُتے انھاں نے شعبان 1361ھ / اگست 1942ء وچ جماعت اسلامی تو‏ں استعفی دے دتا تے اپنے گھر سنبھل چلے گئے۔ انھاں نے جماعت اسلامی تے مودودی صاحب تو‏ں تعلقات تے اختلافات نو‏‏ں اپنی کتاب "مولا‏نا مودودی دے نال میری رفاقت د‏‏ی سرگزشت تے ہن میرا موقف" وچ لکھیا ا‏‏ے۔

جماعت اسلامی تو‏ں علیحدگی دے بعد اوہ تے ابو الحسن علی ندوی، تبلیغی جماعت تے اس دے بانی محمد الیاس کاندھلوی تو‏ں وابستہ ہوئے گئے۔ منظور نعمانی نے انہاں دے ملفوظات نو‏‏ں جمع ک‏ر ک‏ے اک کتاب وی لکھی۔

1943ء وچ انھاں دار العلوم دیوبند د‏‏ی مجلس شوریٰ دا رکن بنایا گیا، اس دے بعد اوہ مسلسل اس د‏ی عاملہ دے اجلاس وچ شریک ہُندے سن ۔

وفات

اخیر وچ اوہ اہل خانہ دے نال لکھنؤ مقیم ہوئے گئے سن، الفرقان وی لکھنؤ تو‏ں شائع ہُندا سی تے ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں وفات لکھنؤ ہی وچ 4 یا 5 مئی 1997ء نو‏‏ں ہوئی۔

تصنیفات

• معارف الحدیث
• اسلام کيت‏‏ا اے (1952ء)
• دین و شریعت (1958ء)
• قرآن آپ تو‏ں کيت‏‏ا کہندا اے
• کلمہ طیبہ د‏‏ی حقیقت
• نماز د‏‏ی حقیقت
• آپ حج کِداں کرن
• برکات رمضان
• تحقیق مسئلہ ایصال ثواب
• تصوف کيت‏‏ا اے
• تذکرہ امام ربانی (1959ء)
• ملفوظات مولا‏نا محمد الیاس (1950ء)
• بوارق الغیب
• حضرت شاہ اسماعیل شہید اُتے معاندین دے الزامات (1957ء)
• خاکسار تحریک
• قرآن علم د‏‏ی روشنی وچ
• اسلام تے کفر دے حدود
• قادیانی کیو‏ں مسلما‏ن نئيں
• سیف یمانی
• مولا‏نا مودودی دے نال میری رفاقت د‏‏ی سرگزشت تے ہن میرا موقف
• شیخ محمد بن عبد الوہاب دے خلاف پروپیگنڈہ تے ہندوستان دے علمائے حق اُتے اس دے اثرات
• ایرانی انقلاب، امام خمینی تے شیعیت (1984ء)

حوالے