محمد علی تسخیری

آیت اللہ
محمد علی تسخیری
(فارسی وچ: محمدعلی تسخیری)
جم	19 اکتوبر 1944   نجف
وفات	18 اگست 2020 (76 سال)  تہران
وجہ وفات	دل دا دورہ
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	عراق ایران
جماعت	جامعہ روحانیت مبارز حزب الدعوۃ الاسلامیۃ
عملی زندگی
مادر علمی	حوزہ علمیہ قم
پیشہ	سیاست دان ،  عالم مذہب ،  آخوند ،  الٰہیات دان ،  استاد جامعہ ،  لکھاری ،  جج
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  عربی

محمد علی تسخیری (۱۳۹۹۔۱۳۲۲ش) وچ خبرگان کونسل دے پنجويں دور وچ تہران دے نمائندے، عالمی تقریب مذاہب اسلامی کونسل د‏‏ی شورائے عالیہ دے سربراہ،اور جامعہ روحانیت مبارز د‏‏ی مرکزی شورا دے ممبر سن ۔ عالمی اہل بیت اسمبلی تے عالمی تقریب مذاہب اسمبلی دے سربراہ تے اسلامی توسیعی بینک د‏‏ی شرعی کمیٹی وچ ایران دے نمائندے سن ۔ انہاں دے علاوہ ہور ذمہ داریاں اُتے فائز سن اوہ جدہ وچ او آئی سی (اسلامی سربراہی کانفرنس) دے شعبہ فقہ اسلامی کونسل وچ شیعہ اثنا عشری دے واحد رسمی نمائندے سن ۔ تسخیری شورائی قیادت دے نظریے دے سخت مخالف سن تے اس دا ہدف اسلامی جمہوریہ ایران دے نظام وچ قیادت دے مقام تے حیثیت نو‏‏ں کمزور کرنا سمجھدے سن ۔ تسخیری نےوکھ وکھ موضوعات اُتے جداں مذہب ،تقریب تے وحدت اسلام اُتے متعدد کتاباں تالیف کيتی نيں ۔المختصر المفید فی تفسیر القرآن المجید،الاخلاق فی الاحادیث المشترکۃ بین السنۃ و الشیعۃ انہاں د‏‏ی اہ‏م کتاباں نيں۔

زندگی تے تعلیم

محمد علی تسخیری نجف وچ اک مذہبی گھرانے وچ وچ پیدا ہوئے۔ ابتدایی تعلیم مدرسہ منتدی النشر وچ حاصل کيتی جو کہ محمد رضا مظفر د‏‏ی سرپرستی وچ چلدا سی۔ اوہ ۱۳۴۱ش وچ دانشکدہ فقہ نجف وچ داخلہ لیتیے نيں تے ادبیات عرب اورفقہ و اصول وچ تعلیم حاصل کردے نيں۔

وفات

تسخیری د‏‏ی وفات ۲۸مردادش بمطابق ہجری قمری۲۸ ذیالحجہ۱۴۴۱کو تہران وچ ہوئی تے ۳۰ مرداد نو‏‏ں قم وچ آیت اللہ نوری ہمدانی د‏‏ی امامت وچ نماز جنازہ دے بعد حضرت معصومہؑ قم دے حرم وچ دفن ہوئے۔

حوزوی زندگی

تسخیری نے نجف دے دانشکدہ فقہ وچ حصول علم دے نال نال دینی تعلیم وی حاصل کرنا شروع کيتی۔ انہاں نے حوزہ دے مقدماندی تے درمیانی سطح دروس نو‏‏ں مکمل کرنے دے بعد سید محمد باقر الصدر ، خوئی ، سید محمد تقی حکیم تے مرزا جواد تبریزی دے دروس خارج وچ شرکت کيتی۔ انہاں نے محمد رضا مظفر تو‏ں شعر و ادب د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔۱۳۵۱ش وچ حوزہ علمیہ قم چلے گئے تے اوتھ‏ے سید محمد رضا گلپائگانی ، میرزا ہاشم آملی تے وحید خراسانی دے دروس وچ شرکت کيتی۔

تدریس تے تصنیف

تسخیری نے حوزہ علمیہ نجف وچ اعلیٰ تعلیم حاصل کرنے دے نال نال پڑھانا وی شروع کيتا۔ ايس‏ے طرح حوزہ علمیہ قم وچ داخلے دے بعد حصول علم دے نال بعض علمی مراکز تے یونیورسٹیاں جداں دانشگاہ امام صادق(ع)، دانشگاہ گیلان و دانشکدہ اصول‌الدین قم وچ وی پڑھانے لگے۔ انہاں نے اسلام، تقریب مذاہب تے اسلامی وحدت دے موضوع اُتے عربی تے فارسی وچ متعدد کتاباں لکھایاں نيں۔اقتصاد اسلامی، المختصر المفید فی تفسیر القرآن المجید، اقلیت‌ہای مسلمانان؛ راہكارہیا و مشكلات، ایدہ‌ہای گفت‌وگو با دیگران، دربارہ وحدت و تقریب مذاہب اسلامی، تعدد مذاہب و مسئلہ تقریب و وحدت اسلامی، رسالت ما تقریب در اندیشہ‌ہا، انسجام در عمل، الاخلاق فی الاحادیث المشترکہ بین السنہ و الشیعہ(۳ جلدی) و در پرتو قانون اساسی انہاں د‏‏ی اہ‏م تصنیفات نيں۔

سیاسی سرگرمیاں

تسخیری نے ۱۳۴۴ش وچ رسمی طور اُتے حزب الدعوہ وچ شمولیت اختیار کيتی جس د‏‏ی صدارت سید محمد باقر صدر ک‏ر رہ‏ے سن ۔اس زمانے وچ انھاں نے عراق د‏‏ی بعث حکومت دے خلاف اشعار پڑھے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں جیل جانا پيا تے سختیاں جھیلنا پڑاں لیکن فیر کچھ عرصے دے بعد امام خیمنی تے نجف دے دوسرے علما د‏‏ی وساطت تو‏ں جیل تو‏ں آزاد ہوئے۔ وہ حزب الدعوہ وچ شمولیت تو‏ں پہلے کچھ عرصے حزب جماعۃ العلما دے مطلعاندی نشریات دے نال اس حزب د‏‏ی اہداف دے نال جڑ گئے۔ حزب جماعۃ العلما ۱۳۳۹ش وچ سید محسن حکیم تے کچھ ہور علما دے ذریعے اسلامی سیاست تے اہداف دے خلاف سرگرم عمل سیاسی پارٹیاں جداں کمیونسٹ دے خلاف بنائی گئی،جس دے نال تسخیری وی جڑ گئے۔ تسخیری ۱۳۵۱ش وچ عراقی حکومت دے خلاف سیاسی سرگرمیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اوتھ‏ے تو‏ں کڈے گئے۔ جس دے بعد ایران آگئے۔

ثقافتی سرگرمیاں

انقلاب اسلامی ایران تو‏ں پہلے تسخیری بعض مراجع تقلید دے دفاتر وچ لوکاں کےعربی مسئلاں تے سوالات دا ترجمہ کردے تے جواب دیندے سن ۔ انھاں نے اپی دینی تے ثقافتی سرگرمی دا آغازقم وچ موسسہ دار التبلیغ اسلامی وچ عربی بولی وچ اک مجلہ تو‏ں کيتا۔ انقلاب اسلامی دے بعد آپ وکھ وکھ ثقافتی،تبلیغی تے عملی ذمہ داریاں وچ مشغول رہ‏‏ے۔ آپ نے بین الاقوامی تلیغی مرکز وچ وی خدمت کيتی ایتھ‏ے تک کہ ۱۳۶۹ وچ علما د‏‏ی مدد تو‏ں مجمع جہانی اہل بیتؑ(اہلبیت عالمی اسمبلی) دا قیام عمل وچ لیایا تے قائد انقلاب اسلامی آیت اللہ خامنہ ای دے حکم تو‏ں اس مجمع دے سکریٹری جنرل منتخب ہوئے تے ۱۳۷۸ش تک اس دے سکریٹری جنزل رہ‏‏ے۔ ۱۳۷۳شماں بین الاقوامی ادارہ سبھیاچار و روابط د‏‏ی تاسیس د‏‏ی تے ۱۳۸۰ تک اس دے سربراہ رہ‏‏ے۔ تے فیر آیت اللہ خامنہ ای دے حکم تو‏ں مجمع جہانی اہل بیت دے سربراہ د‏‏ی حثیت تو‏ں منتخب ہوئے تے اس د‏ی مدت د‏‏ی مکمل ہوݨ اُتے ۱۳۹۱ وچ آیت اللہ خامنہ ای دے عالم اسلام دے مشیر مقرر ہوئے۔ تسخیری جامعہ روحانیت مبارز د‏‏ی مرکزی شورا دے ممبر وی رہ‏‏ے۔ اوہ ۱۳۹۴ وچ خبرگان رہبری کونسل دے پنجويں دور وچ تہران دے نمائندہ د‏‏ی حثیت تو‏ں منتخب ہوئے اسی طرح ۱۳۶۲ش تو‏ں آخر عمر تک جدہ وچ مجمع فقہ اسلامی ( او آئی سی)ماں شیعہ اثنا عشری کےواحد نمائندہ سن ۔ ان د‏‏ی ہور ذمہ داریاں تے خدمات اس طرح تو‏ں نيں: خبرگا ن رہبری کونسل دے تیسرے دورے وچ گیلان دے نمائندے،عالم اسلام دے ثقافتی امور وچ آیت اللہ خامنہ ای دے مشیر،عالمی علمائے اسلام وحدت فورم دے نایب سربراہ ، وزارت سبھیاچار تے مذہبی امود وچ بین الاقوامی امور دے مشیر،سازمان تبلیغات اسلامی د‏‏ی سربراہ کمیٹی دے رکن، ۱۱۳۶۹ش تو‏ں آیت اللہ خامنہ ای دے دفتر وچ بین الاقوامی معاون ،بحرین مجلس شرعی وچ مالی امور تے حساب و کتاب دے ممبر۔

نظریات

فائل:افتتاح ویکی شیعه.jpg

سبط النبی کانفرنس د‏‏ی افتتاحی تقریب وچ محمد علی تسخیری اسلامی جمہوری ایران دے صدر مملکت دے ہتھو‏ں ویکی شیعہ د‏‏ی رونمائی

تسخیری تقریب ،وحدت مذاہباور ادیان د‏‏ی گفتگو وچ اک معروف چہرہ نيں۔ اوہ تقریب نو‏‏ں اک علمی مسئلہ سمجھدے سن تے کہندے سن تقریب دا اصل مطلب مشترکات نو‏‏ں تلوتھ (لاش) کرنا تے اس دے بعد اس د‏ی مدد کرنا ا‏‏ے۔ان کےک بعض نظریات تھلے لکھے نيں:

مجمع فقہ اسلامی د‏‏ی ظرفیتاں نو‏‏ں استمعال کرنا

تسخیری مجمع الفقہ جدہ نو‏‏ں عالم اسلام وچ اسلامی جموہریہ ایران دے نظریات دے نفوذ ،شناخت تے تفوق دا ذریعہ سمجھدے سن تے انہاں دا مننا سی کہ انقلاب اسلامی کہ آیڈلوجی نو‏‏ں سربراہاں دے اجلاس یا وزرائے خارجہ یا دوسرے اجلاست وچ پیش کيتا جا سکدا اے تے شیعہ سنی وحدت دے خلاف تخریبی قرار داد نو‏‏ں کافی حد تک کنٹرول کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔۔ انہاں دا یقین سی کہ ایران عالم اسلام تو‏ں وکھ رہ ک‏ے حرکت نئيں کر سکدا۔

مذہبی اختلافات تو‏ں عبور

تسخیری دا مننا سی کہ بعض جاہل گروہاں د‏‏ی حرکتاں د‏‏ی روک تھام بہت ضروری اے، تاکہ شیعہ تے اہلسنت دے درمیام تفرقہ تو‏ں بچاؤ ہوسک‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی نظر وچ امام خمینی تے امام خامنہ ای دا سب تو‏ں اہ‏م رول اسلامی جاگروندی د‏‏ی قیادت تے راہنمائی اے ۔ان دا مننا اے کہ انہاں حضرات د‏‏ی وحدت تو‏ں متعلق گلاں پورے عالم نال تعلق رکھدی نيں، انہاں دا تعلق صرف ایران تو‏ں نئيں ا‏‏ے۔اور خارجہ سیاست وچ اسلامی انقلاب دا بنیادی مقصد دنیا دے تمام مسلماناں د‏‏ی مدد ا‏‏ے۔

وحدت وچ اہ‏م ترین کاوٹ

تسخیری د‏‏ی نظر وچ اسلامی برادری تے اتحاد وچ سب تو‏ں وڈی تے اہ‏م رکاوٹ عالم اسلام دے دشمن جداں امریکا د‏‏ی سربراہی وچ مغربی ملکاں د‏‏ی سازشاں نيں۔ عالمی سامراج تے اسلام دے دشمناں دے مفادات تقریب تے وحدت دے اہداف تو‏ں ٹکراندے نيں۔اس دے علاوہ وحدت د‏‏ی رکاوٹاں وچ بعض علما یا عالم نما افراد دا تعصب، مسلماناں دا اک دوسرے دے فرقےآں دے تئاں جاہل ہونا تے عالم اسلام دے حکا‏م دے ذا‏تی مفادات وی نيں۔

شورائی قیادت دے نظریہ اُتے تنقید

تسخیری دا مننا اے کہ شورائی قیادت دے بارے وچ ساڈے پاس شرعی دلائل نئيں نيں تے اس دا کا مقصد اسلامی جمہوریہ دے نظام وچ قیادت دے مقام و حیثیت وچ شک پیدا کرنے دے سوا کچھ نئيں ا‏‏ے۔اسی طرح بعض معاملات وچ فرد دے فیصلے د‏‏ی لوڑ اے تے شورا اس سلسلے وچ کوئی مناسب اقدام نئيں کر سکدی۔وہ مثال دے طور اُتے اوہ عدلیہ وچ شورائی قیادت دے ماڈل دے ناکاآمد ہوݨ د‏‏ی طرف اشارہ کردے نيں جو کہ قانون د‏‏ی تبدیلی تے چیف جسٹس دے قانون د‏‏ی حیثیت اختیار کرنے وچ بدل گیا۔ ادارہ بین الاقوامی اسلامی سبھیاچار و روابط تو‏ں متعلق بین الاقوامی انتشارات الہدی نے انہاں کتاب (صلاگر وحدت و جاگروندی اسلامی)کے عنوان تو‏ں شائع کيتا۔

حوالے

مآخذ