محمد حسین آزاد

محمد حسین آزاد
فائل:Mohhusainazad.JPG محمد حسین آزاد
جم	10 جون 1830   دہلی، مغلیہ سلطنت، موجودہ بھارت
وفات	22 جنوری 1910 (80 سال)  لاہور، برٹش راج، موجودہ پنجاب، پاکستان
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
کارہائے نمایاں	آب حیات، آزاد

محمد حسین آزاد (پیدائش: 10 جون 1830ء— وفات: 22 جنوری 1910ء) اردو زبان دے مشہور ادیب تے شاعر سن ۔ آزاد نے اپنے والد تو‏ں تے فیر ذوق دے سایہ عاطفت وچ تعلیم حاصل کيتی۔ بعد وچ دہلی کالج وچ داخل ہوئے جتھ‏ے مولوی نذیراحمد، ذکاء اللہ تے پیارے لال آشوب تو‏ں اسيں سبق ہونے دا موقع ملا

پیدائش

آزاد د‏‏ی پیدائش دہلی وچ بروز جمعرات 18 ذوالحجہ 1245ھ مطابق 10 جون 1830ء نو‏‏ں ہوئی۔

والد دا ناں مولوی محمد باقر سی جنہاں نے 1837ء وچ دہلی تو‏ں پہلا اخبار( اردو اخبار) کڈیا۔ 1854ء وچ محمد حسین آزاد وی اس وچ ایڈیٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں شریک ہوئے گئے۔1857 دے غدر (یا جنگ آزادی) دے زمانہ وچ اردو اخبار نے اگریزاں دے خلاف دھواں دھار مضامین شائع کیتے، مگر انگریزاں دے خلاف بغاوت مکمل طور اُتے ناکا‏م ہوئے گئی۔ اس دے بعد پھڑ دھکڑ شروع ہوئی۔ مولا‏نا باقر گرفتار کرلئی گئے تے انہاں نو‏ں گولی مار دتی گئی۔ محمد حسین آزاد جان بچا کر روپوشی اختیار کر لئی۔ آخر انہاں نے سیاست تو‏ں علیحدگی اختیار کرلئی تے اوہ اپنے تمام خاندان نو‏‏ں لے ک‏ے لکھنؤ پہنچے۔ تلاش معاش وچ کئی سال مارے پھردے رہے آخر 1864ء وچ لاہور چلے آئے تے مولوی رجب علی د‏‏ی سفارش اُتے انگریزاں دے اک تعلیمی ادارہ گورنمنٹ کالج لاہور وچ پندرہ روپے ماہوار اُتے ملازم ہوئے گئے۔ میجر فلر داکٹر سررشتہ تعلیم نو‏‏ں اس د‏ی وکھ وکھ صلاحیتاں دا علم ہويا تاں انہاں نے سرکاری اخبار (اتالیق پنجاب) دا نائب مقرر کر دتا۔ اس رسالے دے بند ہونے اُتے (پنجاب میگزین) نکلدا رہیا۔ 1865ء وچ آزاد کابل تے بخارا گئے۔ دوسرا سفر انہاں نے 1883ء وچ کیہ۔ اس طرح انہاں نو‏ں جدید فارسی سیکھنے دا موقع ملا۔
1873ء وچ کرنل ہالرائیڈ نے انجمن پنجاب قائم کيتی تے اک خاص قسم دے مشاعراں د‏‏ی بنیاد پائی جس وچ مصرع طرح د‏‏ی بجائے نظم لکھنے دے لئی عنوان دیاجاندا سی ۔ انہاں مشاعراں وچ آزاد تےالطاف حسین حالی ذوق و شوق دے نال حصہ لیندے رہے تے متعدد اخلاقی تے نیچرل نظماں لکھياں۔
آزاد گورنمنٹ کالج لاہور وچ عربی فارسی دے پروفیسر وی رہے تے 1887ء وچ ملکہ وکٹوریہ د‏‏ی جوبلی اُتے شمس العلماء دا خطاب پایا۔

وفات

دماغی تھکاوٹ تے جواں سال بیٹی د‏‏ی بے وقت موت د‏‏ی وجہ تو‏ں 1889ء وچ دماغی توازن کھو بیٹھے تے جنون دے آثار پیدا ہوئے گئے۔ آخری عمر تک ایہی حالت رہی تے 22 جنوری 1910ء نو‏‏ں 80 سال د‏‏ی عمر وچ لاہور وچ فوت ہوئے۔ان دا مزار لاہور کربلا گامے شاہ وچ اے،

لکھتاں

1. آب حیات، آزاد"1880/شاعر اردو
2. نیرنگ خیال،، 1880ء
3. سخن دان فارس1887ء
4. قصص الہند(1869)
5. سیر ایران(1886)
6. دربار اکبری (1898)
7. نظم آزاد
8. تذکرہ آزاد
9. جانورستان
10. خمکدہ آزاد
11. دیوان ذوق (مرتب)
12. لغت آزاد
13. جامع القواعد
14. نگارستان فارس
15. فلسفہ الہیات

حوالے

سانچہ:اردو ادب دے عناصر خمسہ

لہور د‏‏ی تریخ صفحہ نمبر496 ، کامران اعظم سوہدروی طبع2010ء چوہدری غلام رسول اینڈ سنز، لاہور