قپچاق - کومان وفاق

قپچاق-کومان وفاق
دشت قپچاق وچ
سن900ء تا 1223ء
یوریشیا وچ قپچاق کومان وفاق
راجگڑھ	کوئی پکا نئيں
سیاسی حثیت	مختلف خاقان
قیام	900ء
خاتمہ	1223ء
منگول سلطنت	جنگ کالکا

قپچاق نے کومان دے نال مل ک‏ے 11واں، 12واں صدی عیسوی دے دوران یوریشیائی گیاہستان یعنی دشت قپچاق وچ اک قپچاق - کومان وفاق قائم کی- اس اتحاد د‏‏ی وجہ سی عظیم ترک ہجرت جس دے تحت کئی ترک قبیلے وسط ایشیا، مغربی ایشیا تے مشرقی یورپ، بہتر زندگی د‏‏ی تالاش وچ پہنچے سن - نويں جگہاں اُتے نويں رشتاں تے دوستاں د‏‏ی ضرورت پڑدی اے - کومان شاید قپچاق تو‏ں پہلے مغربی ایشیا تے مشرقی یورپ آئے- مگر لسانی طور اُتے ترکی بولدے سن - دونے دے اختلافات دے مقابلے وچ مماثلت زیادہ سن تے اس طرح سن 900ء وچ ، اپنے باہمی مفاد د‏‏ی خاطر، ایہ دونے جو خود کئی خانہ بدوش قبیلےآں دے وفاق سن، نے اک ہور وفاق قائم کی- قپچاق - کومان وفاق نہ تاں ریاست سی تے نہ ہی اک سلطنت، بلکہ بے شمار آزاد گروہ سن جو مختلف خان دے ماتحت سن تے اپنے فرائض سر انجام دیندے سن - ارد گرد ریاستاں د‏‏ی سیاسی زندگی دے معاملات وچ مداخلت کرنا انہاں دا معمول وی سی تے انہاں دتی ضرورت بھی- روسی، بلغاریہ، بازنطینی سلطنت، افلاقی، بلقان ریاستاں، آرمینیا، جارجیا، کوہ قاف تے خوارزم وچ کئی حملے کیے- انہاں نے جنگجوواں د‏‏ی اک طاقتور ذات پیدا د‏‏ی جنہاں نو‏ں مملوک یعنی غلام کہیا گیا جو مختلف عربی، کرد تے ترکی سلطاناں د‏‏ی خدمت وچ رہے تے بعد وچ خود وی سلطان بنے جداں رکن الدین بیبرس تے سیف الدین قلاوون-

قپچاق و کومان نے پہلے تو‏ں اپنے علاقے آپس وچ طے کیتے ہوئے سن - قپچاق دا علاقہ موجودہ قازقستان تو‏ں جنوبی روس تک تے کومان دا یوکرین، جنوبی مالڈووا تے مغربی افلاق تک سی- کومان ہور دو وڈے دھڑاں وچ بٹے سن ؛ اک دا ناں آق کومان جو افلاق د‏‏ی طرف سن تے قرہ کومان جو مالڈووا د‏‏ی طرف سن -

منگول فتح دشت قپچاق

مملکت جارجیا اُتے ابتدائی حملے

خوارزم شاہی سلطنت نو‏‏ں 1220ء وچ فتح کرنے دے بعد چنگیز خان نے جیبی نوین تے سدسی بہادر نو‏‏ں شاہ علاء الدین محمد بن تکش دے پِچھے بھیجیا مگر اوہ اپنی جان بچا کر بحیرہ قزوین دے اک جزیرہ وچ جا چھپا تے بیمار ہوئے ک‏ے مر گیا- اس دوران جیبی نوین تے سدسی بہادر نے عراق العجم‎، آذربائیجان تے ایران دے ری، زنجان، قزوین‎ تے ھمدان دے علاقےآں وچ بے حد ظلم و بربریت دا مظاہرہ کردے کردے کوہ قاف د‏‏ی سرحداں تک آن پہنچے-

کوہ قاف د‏‏ی مملکت جارجیا دے بادشاہ لاشا جارج نے 10،000 د‏‏ی فوج دے نال پیش قدمی د‏‏ی تے منگولاں نو‏‏ں واپس طفلس دے نیڑے دھکیل دیا- منگولاں دے نال چھوٹی جھڑپاں ہُندی رہیاں لیکن منگولاں نے فیر اک مکمل پیمانے اُتے حملے دا آغاز کیتا تے جارجیا د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست دے دی-

جیبی نوین تے سدسی بہادر نے مارچ 1221ء وچ دوبارہ عراق العجم‎، آذربائیجان تے ایران اُتے حملے کیتے جنہاں وچ بے شمار جاناں لی گئياں تے پرت مار کیتا گیا تاکہ کوہ قاف دے خلاف جنگی تیاریاں د‏‏ی جاسکیں- منگولاں نے فیر فورا مملکت جارجیا اُتے حملہ کیتا جس وچ بادشاہ لاشا جارج نہ صرف ہار گیا بلکہ بری طرح تو‏ں زخمی وی ہويا تے زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے مر گیا-

جنگ کوہ قاف

منگول فیر کوہ قاف وچ بذریعہ دربند اگے بڑھدے رہے باوجود سخت سردی دے جس وچ انہاں دے بے شمار آدمی وی مرے- آخرکار انہاں دا سامنہ 50،000 دے نیڑے د‏‏ی اک طاقتور فوج تو‏ں ہويا جو قپچاق، کومان، وولگیا بلغاریہ، لزجين، چرکس، الانان تے ہور انجان قبیلے اُتے مبنی سی- ایہ فوج بد نظمی دا شکار سی- کومان دے سربراہ خوتن خان نے اپنے بھائی یوری خان تے بیٹے دانیال خان نو‏‏ں اس فوج دا سپہ سالار مقرر کیا-اتحادی فوج تے منگولاں دے درمیان پہلی لڑائی فیصلہ کن نہ سی اس لئی جیبی نوین تے سدسی بہادر نے چالاکی تو‏ں قپچاق - کومان وفاق نو‏‏ں اس اتحادی فوج تو‏ں، مغل-ترک دوستی دا واسطہ دے ک‏ے تے تسلیاں دے ک‏ے علاحدہ کروا دیا-

منگولاں نے دوبارہ لڑائی چھیڑی تے ہن چونکہ قپچاق و کومان علاحدہ ہوئے چکے سن اتحادی فوج ہار گئی- منگول اپنا وعدہ جلد ہی بھُل گئے تے قپچاق - کومان وفاق د‏‏ی واپس لوٹتی ہوئی فوج اُتے پِچھے تو‏ں حملہ کیتا جو اس وقت دو وکھ وکھ حصےآں وچ جا رہی سی تے انہاں نو‏ں تباہ کر دیا- جیبی نوین تے سدسی بہادر انہاں دا پِچھا کردے ہوئے استراخان آئے تے اس شہر نو‏‏ں برباد کرکے رکھ دیا-

خوتن خان منگولاں د‏‏ی فتوحات دے اگے نہ ٹک سکیا تے اپنی فوج سمیت روس اپنے داماد مستیسلاو مستیسلاو وچ د‏‏ی پناہ وچ آگیا جو نووگورد قلمرو دا بادشاہ سی- خوتن خان نے اپنے داماد تے ہور روسی حکمراناں نو‏‏ں منگولاں دے خطرے تو‏ں آگاہ کرنے د‏‏ی بھرپور کوشش کيتی مگر اک سال تک ناکا‏م رہا-

مذہب تے سبھیاچار

انہاں دا مذہب تنگری پرستی کہلاندی سی جس وچ شَمَن پَرَستی، روحّیت، ٹوٹم پسندی تے اجداد پرستی دے عناصر شامل سن -