علی بن یقطین

علی بن یقطین
کوائف
مکمل نام	علی بن یقطین بن موسی بغدادی
نامور اقرباء	یقطین بن موسی بغدادی۔
علمی معلومات
تالیفات	ما سئل عنہ الصادق (ع) من الملاحم‌، الشاک بحضرتہ (ع)‌، مسائل عن ابی الحسن موسی بن جعفر‌۔
خدمات
سماجی	فقیہ و متکلم۔

علی بن یقطین بن موسی بغدادی (۱۲۴۔۱۸۲ ھ)، امام جعفر صادق علیہ السلام تے امام موسی کاظم علیہ السلام دے دور وچ شیعہ محدث، فقیہ، متکلم تے بزرگانہاں وچو‏ں نيں۔ اوہ کوفہ دے رہنے والے تے بغداد وچ مقیم سن ۔ شیعہ ہونے دے باوجود عباسی حکومت دے وزیر تے انہاں دے مورد اعتماد سن ۔ ائمہ اہل بیتؑ تے شیعہ علماء دے نزدیک بلند مرتبہ رکھدے نيں۔ سیرت نگاراں نے انہاں د‏‏ی طرف تن کتاباں د‏‏ی تالیف کيتی نسبت دتی ا‏‏ے۔

ولادت تے بچپن

علی بن یقطین ا۲۴ ق وچ کوفہ وچ پیدا ہوئے۔ چونکہ انہاں دے والد یقطین بن موسی امام جعفر صادق علیہ السلام دے شیعاں وچو‏ں سن، اس لئی مروان بن حکم د‏‏ی خلافت دے زمانہ وچ حکومت انہاں د‏‏ی تلاش وچ سی، لہذا اوہ اپنی اہلیہ تے دو بیٹےآں (علی و عبید) دے نال فرار اُتے مجبور ہو گئے تے کوفہ ترک کرکے مدینہ آ گئے۔ کچھ مدت دے بعد اوہ بغداد چلے گئے تے اوتھ‏ے انہاں نے ابزار (اک قسم دا مصالحہ) د‏‏ی خرید و فروخت دا کم کرنے لگے۔^[۱]

عباسی دربار وچ رسائی

علی بن یقطین اموی حکومت دے زوال تے عباسی حکومت دے ظہور دے بعد کوفہ واپس آ گئے^[۲]^[۳]اور انہاں نے عباسی دربار سلطنت تک رسائی حاصل کر لئی۔ شروع وچ اوہ دربار وچ مہدی عباسی^[۴] دے پیشکار د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہ‏ے، بعد وچ انہاں نو‏ں ناظم امور منتخب کيتا گیا۔^[۵]

ہادی عباسی دے زمانہ وچ دربار حکومت وچ انہاں د‏‏ی وقعت وچ وادھا ہو گیا۔ ایتھ‏ے تک کہ انگشتر و مہر خلافت انہاں دے حوالے ک‏ے دتی گئی^[۶] تے اوہ ہارون الرشید (متوفی ۱۹۳ ھ) دے نزدیکیو‏ں وچو‏ں ہو گئے۔

علی بن یقطین دا شیعہ ہونا

ان دے شیعہ ہونے وچ کوئی وی شک و شبہ نئيں ا‏‏ے۔ البتہ انہاں دا مسلک انہاں دے والد د‏‏ی طرح عباسی خلفاء د‏‏ی نظر تو‏ں مخفی سی۔ امام موسی کاظم علیہ السلام تو‏ں اوہ قریبی رابطہ رکھدے سن تے امام دے نزدیک بہت اعتبار دے حامل سن ۔

شیعاں تے تاریخی و روائی شواہد دے مطابق علی بن یقطین دا عباسی خلافت دے دربار وچ داخل ہونا امام موسی کاظم علیہ السلام د‏‏ی اجازت تے انہاں د‏‏ی رہنمائی د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔^[۷]^[۸] تو‏ں کہ اوہ مظلوماں د‏‏ی فریاد رسی تے شیعاں د‏‏ی مدد کر سکن۔^[۹] ايس‏ے سبب تو‏ں بارہیا ہارون الرشید دے سامنے انہاں دے مسلک تے امام کاظمؑ تو‏ں انہاں دے ارتباط د‏‏ی شکایت کیت‏‏ی گئی۔ البتہ انہاں نو‏ں کوئی گزند نئيں پہنچی۔

علی بن یقطین دا مرتبہ

ائمہؑ دے نزدیک

علی بن یقطین دو اماماں دے دور وچ رہے تے انہاں د‏‏ی طرف تو‏ں مورد تائید و توجہ قرار پائے۔ نقل ہويا اے کہ جدو‏ں اوہ بچے سن تاں امام جعفر صادق علیہ السلام نے انہاں دے حق وچ دعا فرمائی۔^[۱۰] امام کاظمؑ تو‏ں انہاں دے سلسلہ وچ کئی حدیثاں نقل ہوئیاں نيں۔ آپ نے انہاں دے بارے وچ فرمایا:

آپ دے سلسلہ وچ ايس‏ے چیز نو‏‏ں پسند کردا ہاں جو اپنے سلسلہ وچ پسند کردا ہون۔^[۱۱]

آپ نے گواہی دتی کہ علی بن یقطین اہل بہشت نيں۔^[۱۲]^[۱۳]

حضرت نے انہاں دے لئی ضمانت لی اے کہ آتش جہنم انہاں تک نئيں پہچے گی۔^[۱۴]

اک دوسری روایت وچ امام موسی بن جعفر فرماندے نيں: جدو‏ں ميں حج اُتے سی تاں میرے ذہن وچ کِسے دا خیال نئيں آیا سوائے علی بن یقطین کے، اوہ ہر وقت میرے نال رہے تے میری نظراں تو‏ں غائب نئيں ہوئے جدو‏ں تک وچ اوتھ‏ے رہیا اوہ نال رہ‏‏ے۔^[۱۵]

بعض روایات تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ اوہ امام کاظمؑ دے وکیل سن تے اس روایت دے مطابق جو شیخ طوسی نے نقل کيتی اے اوہ بعض خطوط تے اموال نو‏‏ں شیعاں وچو‏ں دو لوکاں دے ذریعہ تو‏ں امام کاظمؑ تک گھلدے سن تے امام دا جواب دریافت کردے سن ۔^[۱۶]

علی بن یقطین دے ایمان تے پارسائی دے بارے وچ بہت ساریاں روایات ذکر ہوئیاں نيں۔ منجملہ انہاں وچو‏ں اوہ روایت اے جس وچ امام کاظم نے انہاں دے لئی جنت د‏‏ی ضمانت لی ا‏‏ے۔^[۱۷]

علماء دے نزدیک

شیعہ علماء جداں نجاشی، شیخ طوسی، علامہ حلی، ابن شہر آشوب، مامقانی و سید ابو القاسم خوئی انہاں نو‏ں امام کاظمؑ دے خاص اصحاب وچ شمار کردے نيں۔ جو امام دے نزدیک بلند مرتبہ سن تے کسی نے وی انہاں دے مذمت ذکر نئيں کيت‏‏ی ا‏‏ے۔ ایہ حضرات علی بن یقطین نو‏‏ں صاحب تالیفات، فقیہ، متکلم، ثقہ، جلیل القدر تے مورد اعتبار جداں اوصاف تو‏ں متصف کردے نيں۔^[۱۸]^[۱۹]^[۲۰]^[۲۱]^[۲۲]

مقام علمی

کتب اربعہ وچ علی بن یقطین تو‏ں بہت ساریاں روایات نقل ہوئیاں نيں۔ رجال د‏‏ی کتاباں وچ ثبت گزارشات اس گل کيتی حکایت کردیاں نيں کہ انہاں نے امام صادقؑ تو‏ں اک روایت تے امام کاظمؑ تو‏ں بہت ساریاں روایات نقل کيتی نيں۔^[۲۳]

انہاں د‏‏ی تالیفات

کتب رجال وچ انہاں د‏‏ی ۳ کتاباں دا ذکر ہويا اے جنہاں نو‏ں ایتھ‏ے ذیل وچ ذکر کيتا جا رہیا اے:

۱۔ ما سئل عنہ الصادق (ع) من الملاحم: اس کتاب وچ امام صادقؑ تو‏ں مستقب‏‏ل وچ پیش آنے والے حوادث و فتن دے سلسلہ وچ کيتے گئے سوالات دے جوابات وچ امام د‏‏ی پیشنگوئیاں دا ذکر ہويا اے ۔

۲۔ الشاک بحضرتہ: اس کتاب وچ امامؑ دے محضر وچ اک اہل شک تو‏ں ہوئے مناظرہ نو‏‏ں شام‏ل کيتا گیا ا‏‏ے۔

۳۔ مسائل عن ابی الحسن موسی بن جعفر: اس کتاب وچ انہاں مسائل دا تذکرہ کيتا گیا اے جو علی بن یقطین نے امام کاظمؑ تو‏ں حاصل کيتے سن ۔^[۲۴]

وفات

علی بن یقطین نے سن ۱۸۲ ھ ۵٧ برس د‏‏ی عمر وچ بغداد وچ اس وقت وفات پائی جدو‏ں امام موسی کاظم علیہ السلام ہارون الرشید د‏‏ی قید وچ سن ۔ ہارون دے ولی عہد محمد امین نے انہاں د‏‏ی نماز جنازہ پڑھائی۔^[۲۵]^[۲۶]

حوالے

↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۳.
↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۲٧۳.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، ص۳۱۵.
↑ طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۳، ص۵۲۲.
↑ طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۶، ص۳۹۱.
↑ طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۳، ص۴۰۸.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج٧۲، ص۳٧۰.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.
↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۳٧۱.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، ص۳۱۵.
↑ کلینی، کافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۵۲۴.
↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.
↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۲۲۲.
↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.
↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.
↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۵.
↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۴-۲۰۵.
↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۴۵.
↑ طوسی، الفهرست، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۴.
↑ حلی، خلاصه الاقوال، ص۱۰۰.
↑ ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۹۹.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.
↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۴۵.
↑ طوسی، الفهرست، ص۱۵۵.
↑ طوسی، الفهرست، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۵.
↑ خویی، معجم رجال حدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.

منابع

ابن شہر آشوب، محمد علی، معالم العلماء، قم، بی‌ نا، بی‌ تا
امین، محسن، اعیان الشیعہ، بیروت، ۱۴۰۳ ق
حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، نشر الفقاہہ، ۱۴۱٧ ق
خویی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌ جا، ۱۴۱۳ ق
طبری، محمد بن جریر، تریخ، بہ کوشش دخویہ، لیدن، ۱۸٧۹-۱۸۸۱
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفہ الرجال (معروف بہ رجال کشی)، قم، آل البیت، ۱۴۰۴ ق
طوسی، محمد بن حسن، اللسٹ، بہ کوشش محمود رامیار، مشہد، ۱۳۵۱ ش
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تہران، دار الکتب الاسلامیہ، ۱۳۶۳ ش
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، المطبعہ المرتضویہ، بی‌ تا
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث، ۱۴۰۳ ق
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعہ مدرسین، ۱۴۱۵ ق

ٗ

سانچہ:اصحاب امام کاظم سانچہ:شیعہ فقہا (دوسری صدی ہجری)

[1] کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۳.

[2] نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۲٧۳.

[3] مامقانی، تنقیح المقال، ص۳۱۵.

[4] طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۳، ص۵۲۲.

[5] طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۶، ص۳۹۱.

[6] طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۳، ص۴۰۸.

[7] مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج٧۲، ص۳٧۰.

[8] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.

[9] امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۳٧۱.

[10] مامقانی، تنقیح المقال، ص۳۱۵.

[11] کلینی، کافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۵۲۴.

[12] کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.

[13] نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۲۲۲.

[14] کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.

[15] کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.

[16] کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۵.

[17] کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۴-۲۰۵.

[18] نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۴۵.

[19] طوسی، الفهرست، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۴.

[20] حلی، خلاصه الاقوال، ص۱۰۰.

[21] ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۹۹.

[22] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.

[23] نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۴۵.

[24] طوسی، الفهرست، ص۱۵۵.

[25] طوسی، الفهرست، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۵.

[26] خویی، معجم رجال حدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]