عرب گرما

2018–2020 عرب مظاہرے
فائل:سلمية الحراك الشعبي.jpg فائل:Iraqi protests in October 2019 (Liberation square).jpg
تاریخ	1 جنوری 2018 – تاحال ()
مقام	عرب لیگ شمالی افریقہ تے مشرق وسطی دے ملکاں
وجہ	آمریت پسندی سیاسی بدعنوانی تے کلیپٹوکریسی انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزی افراط زر ، غربت تے بے روزگاری ناقص بنیادی خدمات توانائی دا بحران فرقہ واریت ریاستی دہشت گردی
مقاصد	قوم پرستی جمہوریت تے حکومت کیت‏‏ی تبدیلی معاشی مساوات تے ملازمت آزاد انتخابات حقوق انسان
طریقہ کار	شہری مزاحمت شورش انٹرنیٹ سرگرمی مزدور ہڑتال بدامنی احتجاج بغاوت انقلاب فسادات خودکشی
صورتحال	بلحاظ ملک نتیجہ 'تیونس' ':: 2018 دے بجٹ نو‏‏ں منسوخ کرنا سوڈان : صدر عمر البشیر نو‏‏ں معزول ، گرفتار ، الزام عائد ، حکومت دا تختہ الٹ دتا گیا۔ عبوری اتھارٹی قائم ا‏‏ے۔ 'الجیریا' : صدر عبدالعزیز بوتفلیکا نے استعفیٰ دے دتا ، حکومت دا تختہ الٹ دتا گیا۔ صدارتی انتخابات دسمبر 2019 تک تاخیر دا شکار ني‏‏‏‏ں۔ 'غزہ' ':: غزہ اقتصادی احتجاج۔ اردن ': ہانی ملکی د‏‏ی حکومت دے استعفیٰ ، عمر رزاز نے نويں حکومت تشکیل دتی تے متنازعہ ٹیکس بل نو‏‏ں ہور بحث دے لئی واپس لیا گیا۔ 'عراق' ': مغرب نواز حیدر العبادی د‏‏ی پارلیمانی انتخابات وچ شکست تے عادل عبد المہدی د‏‏ی سربراہی وچ ایران نواز حکومت دا انتخاب ۔ اس دے بعد عراقی سیاست وچ ایران دے بڑھدے ہوئے اثر و رسوخ دے خلاف عراق وچ وڈے مظاہرےآں دے بعد نومبر 2019 وچ عادل عبد المہدی د‏‏ی سربراہی وچ ایران نواز حکومت دے استعفیٰ دے بعد کيتا گیا سی۔

2018–2020 دے عرب مظاہرےآں ، نو‏‏ں دوسرا عرب بہار وی کہیا جاندا اے تے عرب گرما مراکش ، تیونس ، اردن ، سوڈان ، الجیریا ، مصر ، عراق تے لبنان سمیت متعدد عرب ملکاں وچ حکومت مخالف مظاہرے ني‏‏‏‏ں۔ اقتصادی احتجاج غزہ د‏‏ی پٹی وچ وی ہويا۔

عراق وچ صدام حسین دے زوال دے بعد تو‏ں ہونے والی شہری بدامنی دا سب تو‏ں مہلک واقعہ ہويا جس دے نتیجے وچ اس دا وزیر اعظم تبدیل ہويا۔ سوڈان وچ پائیدار شہری نافرمانی دے نتیجے وچ صدر عمر البشیر دی فوجی بغاوت ، 3 جون 2019 نو‏‏ں مظاہرین دے قتل عام ، تے اک فوجی جنت‏ا تو‏ں مشترکہ فوجی - شہری اقتدار د‏‏ی منتقلی دے نتیجے وچ اقتدار دا خاتمہ ہويا ۔ خودمختاری کونسل جو قانونی طور اُتے 39 ماہ دے جمہوریت وچ منتقلی دے لئی پرعزم اے ۔

"نیو عرب اسپرنگ" تے "عرب اسپرنگ 2.0" دے متبادل ناں جمہوریت دے حامی مظاہرےآں د‏‏ی سابقہ عرب بہار دی لہر دے نال مماثلت دا حوالہ دیندے نيں جو 2010–2012 وچ ہويا سی۔ سانچہ:Campaignbox 2018–2019 Arab protests سانچہ:Revolution sidebar

سیاق و سباق تے پس منظر

اکتوبر 2019 وچ دتی نیشن وچ لکھدے ہوئے تسبیح حبل تے مزنا حسنوی شام دے ایڈیٹرز نے استدلال کيتا کہ دسمبر 2019 وچ سوڈان دے نال شروع ہونے والی عرب دنیا وچ 2018–2019 دا مسلسل احتجاج جاری رہیا ، فروری 2019 وچ الجزائر تے ستمبر وچ اکتوبر تے اکتوبر 2019 وچ شام تے لبنان اکتوبر وچ 2019 ، نے اس عمل د‏‏ی دوسری لہر تشکیل دتی جس دا آغاز 2010–2011 دے عرب بہار تو‏ں ہويا۔ اکتوبر وچ شام دے مظاہرین نے ایہ اشارہ کردے ہوئے اشارہ کيتا ، "شام — مصر — عراق: آپ نے بحر اوقیانوس تو‏ں لے ک‏ے [خلیج فارس] وچ عرب عوام د‏‏ی روح نو‏‏ں زندہ کيتا اے !" حبل تے ہنساوی نے اس عمل نو‏‏ں "خطے دے سیاسی شعور نو‏‏ں گہرائی تو‏ں تبدیل کيتا" ، سیاسی سرگرمی دے خوف اُتے قابو پانے تے "آمریت د‏‏ی استقامت نو‏‏ں چیلنج کرنے دے لئی اک اہ‏م مثال قائم کرنے" دے طور اُتے بیان کيتا۔ حبل تے ہنساوی دا مؤقف سی کہ شام وچ اکتوبر دے احتجاج "[ثابت ہوئے] کہ بے رحمی جبر تے ظلم وی مزاحمت نو‏‏ں روک نئيں سکدا ا‏‏ے۔"

حبل تے ہنساوی نے استدلال کيتا کہ احتجاج د‏‏ی نويں لہر وچ "الشب یورید اقامت النظام" دے نعرے دا کثرت تو‏ں استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ ( عوام حکومت دا خاتمہ چاہندے نيں! ) 2010–2011ء عرب بہار دے دوران استعمال ہوئے۔

ملک دے لحاظ تو‏ں ٹائم لائن

مراکش

مراکش دے خلاف 2018–2020 دے مظاہرےآں نو‏‏ں وکھ تھلگ نئيں کيتا گیا سی تے انہاں مسائل د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہويا سی جو عرب بہار دے مراکش وچ آنے دے بعد تو‏ں موجود ني‏‏‏‏ں۔ فسادات تے شہری بدامنی خاص طور اُتے 2016 تے 2017 وچ ہیرک رف موومنٹ دے نتیجے وچ نکلی سی جس دے بعد مراکش دے محمد VI دی جانب تو‏ں اصلاحات د‏‏ی کمی دا سامنا کرنا پيا سی۔ 2016 تے 2017 وچ ہیرک رف دے احتجاج دے نتیجے وچ 400 تو‏ں زیادہ مظاہرین ، صحافی تے سیاسی کارکنان د‏‏ی قید ، نظربندی تے مقدمے د‏‏ی سماعت ہوئی ا‏‏ے۔ طویل مقدمے د‏‏ی سماعت دے بعد ، جس نے اپریل 2019 تک ، درجناں کارکناں د‏‏ی قید د‏‏ی سزا 20 سال تک برقرار رکھی۔ احتجاج دے رہنما ناصر زیف زفیع سمیت متعدد کارکناں نو‏‏ں 20 سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ انہاں جملےآں نو‏‏ں برقرار رکھنے تو‏ں ملزماں دے لواحقین وچ غم و غصہ پھیل گیا تے موجودہ معیار زندگی دے بدعنوانی تے حکومت‏ی عدم توجہی دے احتجاج وچ ہزاراں افراد سڑکاں اُتے آگئے۔ مئی 2019 وچ ، ہیرک رف مظاہرین د‏‏ی سزا اُتے نويں مظاہرےآں تے مظاہرےآں دے بعد بادشاہ نے شاہی معافی دے اک حصے دے طور اُتے مظاہرین د‏‏ی اک نامعلوم تعداد نو‏‏ں معاف کردتا۔ ایہ شاہ اُتے 20 سال تخت نشین کرنے دا طریقہ سی لیکن بوہت سارے لوک مظاہرین دے نال مظاہرےآں تے ٹھنڈے تناؤ نو‏‏ں دبانے دے بہانے دے طور اُتے دیکھدے نيں لیکن ایہ تاثر دیندے نيں کہ اوہ کوئی مراعات نئيں دے رہیا ا‏‏ے۔

انٹرنیٹ نے مراکشی شہریاں نو‏‏ں حکومت تو‏ں عدم اطمینان دا اظہار کرنے د‏‏ی اجازت دتی اے تے حال ہی وچ ساکر اسٹیڈیم عدم اطمینان دے اظہار دا اک اہ‏م مقام بن چکے ني‏‏‏‏ں۔ ایسا ہی اک نعرہ : ' فبلادی دیلمونی' اسٹیڈیم دے متعدد مظاہرےآں تو‏ں پھُٹنے کے بعد تو‏ں وائرل ہويا اے تے دنیا بھر وچ اس د‏ی توجہ حاصل کرلئی ا‏‏ے۔ مراکش دے فٹ بال کلب اسٹیڈیماں وچ دسیاں ہزاراں افراد وچ فٹ بال دے زیادہ تر نوجواناں دا ہجوم جمع ہُندا ا‏‏ے۔ فٹ بال اسٹیڈیم مظاہرین نو‏‏ں انہاں دے نال ہونے والی ناانصافیاں اُتے فریاد کرنے دے لئی مظاہرین نو‏‏ں اک طرح د‏‏ی آزاد پناہ گاہاں پیش کردے ني‏‏‏‏ں۔ ؛؛؛فبلادی دیلمونی'''لفظی ترجمہ اے: "میرے ملک وچ اوہ مجھ اُتے ظلم کردے ني‏‏‏‏ں۔" طنز دے نال متعدد مختلف نعرے نيں جو بعض اوقات اک تو‏ں دوسرے پیرڈی وچ نمایاں طور اُتے تبدیل ہوجاندے نيں ، اُتے انہاں د‏‏ی حکومت تے ناقص معیارِ زندگی اُتے تنقید کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں اُتے ردعمل موجود ا‏‏ے۔

یہ مسائل جدو‏ں کہ موہسکن فکری د‏‏ی موت تو‏ں دوچار ہوگئے سن ، اس د‏ی وجہ مراکش دے لوکاں دے لئی مناسب معیار زندگی دا فقدان ا‏‏ے۔ ملک دے بنیادی ڈھانچے تے ترقی نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی وڈے پیمانے اُتے منصوبے جاری نيں لیکن نوجوان تے غریب عوام نو‏‏ں لگدا اے کہ انہاں د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں وی نظرانداز کيتا جارہیا ا‏‏ے۔ ایسا ہی اک منصوبہ افریقہ د‏‏ی پہلی تیز رفتار ٹرین کاسا بلانہاں دا تو‏ں طنجہ تک چلنا ا‏‏ے۔ رباط ہوائی اڈے د‏‏ی وسیع تزئین و آرائش ايس‏ے طرح دا اک ہور منصوبہ ا‏‏ے۔ حالیہ پیشرفتاں دا مسئلہ ایہ اے کہ مراکشی اکثریت جو غربت وچ زندگی بسر کردی اے انہاں تو‏ں فائدہ نئيں اٹھاندی ا‏‏ے۔ بہت ساری قوماں پینڈو علاقےآں وچ پینڈو علاقےآں وچ رہندیاں نيں تے انہاں نو‏ں نويں ہوائی اڈاں اُتے پرواز کرنے یا تیز رفتار ٹریناں دے استعمال تو‏ں کوئی فائدہ نئيں ہُندا ا‏‏ے۔ حالے وی بہت سارے وڈے شہراں جداں کاسا بلاندا ميں بس سسٹم وچ آوا جائی دے ناقص معیار تو‏ں دوچار ني‏‏‏‏ں۔ تے مراکش دے اندر چھوٹے شہراں تے شہراں نو‏‏ں جوڑ رہیا ا‏‏ے۔ مراکشی عوام نو‏‏ں کھانے پینے تے پانی تک بنیادی رسائی دا فقدان اے تے ملک دا 22٪ حصہ بے روزگار ا‏‏ے۔ انہاں حالیہ منصوبےآں نے مراکش وچ معاشرتی طبقات دے وچکار معاشی تفاوت نو‏‏ں بڑھاوا دتا اے تے غریباں وچ معاشرتی بدامنی پیدا کردتی ا‏‏ے۔ اک حالیہ احتجاج 2017 دے آخر وچ شروع ہويا تے خوراک تے پانی د‏‏ی عدم دستیابی دے سبب 2018 تک مضبوط جاری رہیا۔ ایساؤیرا دے باہر اک چھوٹے تو‏ں پنڈ سیدی بلالام وچ ، بازار وچ سپلائی پہنچنے اُتے بھگدڑ مچ گئی جس دے نتیجے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 15 افراد د‏‏ی روندی تے موت ہوگئی۔ مراکش دے جنوب مشرقی ریگستان وچ واقع اک چھوٹا جہا پنڈ زگورا ورگی جگہاں اُتے مراکش دے اندرونی حصے وچ ایہ بدتر اے ، جتھ‏ے پچھلے 15 سالاں تو‏ں لوک درآمد شدہ بوتل دا پانی پینے تو‏ں بچ رہے ني‏‏‏‏ں۔

اردن

ہانی ملکی د‏‏ی حکومت نے پارلیمنٹ وچ ٹیکس دا نواں قانون پیش کرنے دے بعد 30 مئی 2018 نو‏‏ں 30 تو‏ں زیادہ ٹریڈ یونیناں دے ذریعہ منعقدہ اک عام ہڑتال دے طور اُتے 2018 اردن دے احتجاج دا آغاز ہويا۔ اس بل دے تحت سن 2016 دے بعد تو‏ں ملکی حکومت دے ذریعہ آئی ایم ایف دے ذریعے حمای‏تی کفایت شعاری دے اقدامات کیتے گئے سن جس دا مقصد اردن دے بڑھدے ہوئے عوامی قرضےآں تو‏ں نمٹنے دے لئی سی۔ اگرچہ اردن نو‏‏ں 2011 دے عرب بہار دے بعد اس خطے وچ پھیلنے والے تشدد تو‏ں نسبتا دستبردار کردتا گیا سی ، لیکن اس د‏ی معیشت نے آس پاس دے ہنگامےآں تے شامی مہاجرین د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں ملک وچ داخل کرنے تو‏ں متاثر کيتا سی۔ اردن وچ وی عراقی تے فلسطینی پناہ گزیناں د‏‏ی اک وڈی نفری د‏‏ی میزبانی اے ، تے اس دے مالی معاملات وچ ہور کشیدگی لیندے ني‏‏‏‏ں۔ یو این ایچ سی آر نے اردن نو‏‏ں فی کس مہاجراں دے لئی دنیا دے دوسرے سب تو‏ں وڈے میزبان دے طور اُتے رکھیا ا‏‏ے۔

31 مئی نو‏‏ں ہڑتال دے اگلے دن ، حکومت نے تیل د‏‏ی بین الاقوامی قیمتاں وچ اضافے دا جواب دیندے ہوئے ایندھن تے بجلی د‏‏ی قیمتاں وچ اضافہ کيتا۔ اس دے نتیجے وچ مظاہرین دا ہجوم اس رات وزیر اعظم دے دفاتر دے نیڑے عمان وچ چوتھے دائرے وچ داخل ہويا۔ ہور اردنی باشندے وی غیر معمولی وڈی تعداد وچ اس اقدام دے خلاف ملک بھر وچ جمع ہوئے۔ یکم جون نو‏‏ں شاہ عبداللہ نے مداخلت د‏‏ی تے قیمتاں وچ اضافے نو‏‏ں منجمد کرنے دا حکم دتا۔ حکومت نے انکار کردتا لیکن کہیا کہ اس فیصلے تو‏ں خزانے اُتے 20 ملین ڈالر لاگت آئے گی۔ ایہ احتجاج چار دن تک جاری رہیا ایتھ‏ے تک کہ ملکی نے جون نو‏‏ں بادشاہ نو‏‏ں اپنا استعفیٰ پیش کردتا ، تے اس دے وزیر تعلیم ، عمر رزاز وزیر اعظم بن گئے۔ احتجاج تب ہی ختم ہويا جدو‏ں رزاز نے نواں ٹیکس بل واپس لینے دے اپنے ارادے دا اعلان کيتا۔

احتجاج د‏‏ی قیادت روايتی حزب اختلاف دے گروپاں جداں اخوان المسلمون یا کھبے بازو د‏‏ی جماعتاں نے نئيں کيت‏‏ی اے ، بلکہ درمیانی تے غریب طبقے دے متعدد ہجوم نے کيتا ا‏‏ے۔ اگرچہ کچھ مظاہرین نے آتشزدگی دے ٹائر رکھے تے کئی راتاں سڑکاں بند کرداں ، لیکن مظاہرے وڈے پیمانے اُتے پر امن رہے تے کچھ ہلاکتاں د‏‏ی اطلاع ملی۔ اوہ دن دے اوقات دے بعد اس طرح سجائے گئے جداں رمضان دے مہینے وچ سن ۔

تیونس

2018 تیونسی احتجاج دے دوران واقع ہونے مظاہرےآں دا اک سلسلہ سن تیونس . جنوری 2018 دے آغاز تو‏ں ، تیونس دے متعدد شہراں تے شہراں وچ رہائش تے ٹیکس دی قیمت تو‏ں متعلق امور اُتے مظاہرے پھوٹ پئے۔ 9 جنوری تک ، مظاہرےآں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک د‏‏ی زندگی دا دعویٰ ہويا سی ، تے تیونس د‏‏ی نازک سیاسی صورتحال دے بارے وچ تشویش پیدا ہوگئی سی۔

کھبے بازو دی حزب اختلاف د‏‏ی جماعتاں دے اتحاد ، پاپولر فرنٹ نے حکومت دے "غیر منصفانہ" سادگی دے اقدامات دے خلاف جاری احتجاج دا مطالبہ کيتا اے جدو‏ں کہ تیونس دے وزیر اعظم یوسف چاہید نے اس تشدد د‏‏ی مذمت کردے ہوئے پرسکو‏ن ہونے دا مطالبہ کردے ہوئے ایہ دعویٰ کيتا اے کہ اوہ تے انہاں د‏‏ی حکومت دا خیال اے کہ "2018 آخری ہوئے گا" تیونسیاں دے لئی مشکل سال "۔

عراق

معاشی حالت خراب ہونے تے ریاستی بدعنوانی اُتے 2018–2019 دے عراقی مظاہرےآں دا آغاز جولائ‏ی 2018 وچ بغداد تے ہور اہ‏م عراقی شہراں خصوصا وسطی تے جنوبی صوبےآں وچ ہويا۔ اکتوبر 2019 وچ شروع ہونے والے ملک گیر مظاہرےآں دے دوران ، عراقی سیکیورٹی فورسز نے 500 افراد نو‏‏ں ہلاک تے 27،000 تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں زخمی کردتا ، جس دے نتیجے وچ عراقی صدر بارہم صالح سیکیورٹی فورسز د‏‏ی کارروائیاں نو‏‏ں ناقابل قبول قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔ احتجاج وچ کچھ پولیس اہلکار وی ہلاک ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ احتجاج صدام حسین دے خاتمے دے بعد عراق وچ سب تو‏ں مہلک بدامنی نيں جس وچ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد 2 جنوری 2020 تک 511 تے 13 جنوری 2020 تک 669 ہوگئی۔

الجیریا

سن 2019 دے الجزائر دے مظاہرےآں دے دوران مظاہرین نے اک تختی سیم رکھی اے

سن 2019 وچ الجزائر دے مظاہرے ، جسنو‏ں انقلاب د‏‏ی مسکراہٹ یا ہیرک موومنٹ وی کہیا جاندا اے ، 16 فروری 2019 نو‏‏ں شروع ہويا ، اس دے بعد عبدالعزیز بوتفلیکا نے اک دستخط شدہ بیان وچ پنجويں صدارتی مدت دے لئی اپنی امیدوار دے اعلان کيتا۔ الجزائر د‏‏ی خانہ جنگی دے بعد تو‏ں ایہ مظاہرے مثال دے بغیر ، پرامن رہے نيں تے انہاں نے فوج نو‏‏ں بوتفلیکا دے فوری مستعفی ہونے اُتے اصرار کرنے د‏‏ی راہنمائی د‏‏ی ، جو 2 اپریل 2019 نو‏‏ں ہويا سی۔ مئی دے اوائل تک ، سابق صدر دے چھوٹے بھائی سعد سمیت معزول انتظامیہ دے نیڑےی اقتدار دے دلالاں نو‏‏ں اک وڈی تعداد وچ گرفتار کرلیا گیا سی۔

مصر

2019 دے مصری احتجاج وچ قاہرہ ، اسکندریہ ، ڈیمیٹا تے پنج ہور مصری شہراں وچ 20 تے 21 ستمبر 2019 نو‏‏ں شروع ہونے والے ہزاراں افراد دے احتجاج اُتے مشتمل اے جس وچ مظاہرین نے مصر دے صدر عبد الفتاح السیسی نو‏‏ں اقتدار تو‏ں ہٹانے دا مطالبہ کيتا سی۔ سیکیورٹی فورسز نے آنسو گیس ، ربڑ د‏‏ی گولیاں تے براہ راست گولیاں تو‏ں جواب دتا تے بمطابق

۶ اکتوبر ۲۰۱۹ء (۲۰۱۹ء-10-۰۶) ، ۳,۰۰۰ گرفتاریاں کيتیاں گئیاں ، مصری مرکز برائے اقتصادی و معاشرتی حقوق ، مصری حقوق برائے حقوق و آزادی تے عربی نیٹ ورک برائے انسانی حقوق تو‏ں متعلق معلومات دے اعداد و شمار د‏‏ی بنیاد پر۔ ممتاز گرفتاریاں وچ انسانی حقوق دے وکیل ماہینور ال ماسری ، صحافی تے آئین پارٹی دے سابق رہنما خالد داؤد تے قاہرہ یونیورسٹی وچ پولیٹیکل سائنس دے دو پروفیسر ، ہازم حسنی تے حسن نافع شامل سن ۔ 2014 وچ سیسی دے باضابطہ طور اُتے صدر بننے دے بعد تو‏ں مصر وچ گرفتاریاں د‏‏ی لہر سب تو‏ں وڈی سی۔ ہیومن رائٹس واچ نے پرامن طور اُتے اظہار خیال کرنے اُتے گرفتار ہونے والے تمام افراد تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ فوری طور اُتے رہیا ہون۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل نے 20-25 ستمبر دے احتجاج تک سیسی حکومت نو‏‏ں "اپنے بنیادی حص toے وچ ہلاندے ہوئے" قرار دتا تے کہیا کہ حکا‏م نے مظاہرےآں نو‏‏ں کچلنے تے کارکناں ، صحافیاں تے ہور افراد نو‏‏ں خاموش کرنے دے لئی "مکمل گلا گھونٹنے دا سلسلہ شروع کيتا"۔ دو ہزار افراد جنہاں وچ سوڈانی پروفیشنلز ایسوسی ایشن (ایس پی اے) دے نمائندے شامل سن ، نے 26 ستمبر نو‏‏ں خرطوم وچ مصر دے حکا‏م دے ذریعہ حراست وچ لیا گیا اک سوڈانی اسلام مخالف طالب علم ولید عبد الرحمن حسن د‏‏ی حمایت وچ مظاہرہ کيتا ، جس نے ایم بی سی مسر ٹیلیویژن اُتے جبری اعتراف جرم کيتا۔ ایس پی اے نے بیان کيتا ، "وہ دور جدو‏ں سوڈانی شہریاں نو‏‏ں انہاں دے ملک دے اندر یا باہر ذلیل کيتا گیا تے اوہ کدی واپس نئيں آئے گا"۔ سوڈانی وزارت خارجہ نے مصری سفیر نو‏‏ں طلب کيتا تے ولید عبد الرحمن حسن نو‏‏ں 2 اکتوبر 2019 نو‏‏ں رہیا کردتا گیا۔

غزہ

2019 غزہ دے معاشی مظاہرےآں ، موسوم جدو‏ں ہم رہنا چاہندے نيں احتجاج ، نے فروری نو‏‏ں سیاسی طور اُتے غیر منسلک میڈیا کارکناں دے اک گروپ دے ذریعہ "ہم زندہ رہنا چاہندے نيں" دے ناں تو‏ں شروع کيتا۔ اس گروپ نو‏‏ں 14 مارچ د‏‏ی تحریک کا ناں دتا گیا ا‏‏ے۔ مظاہرےآں دا مقصد غزہ د‏‏ی پٹی وچ رہائشی اخراجات تے ٹیکساں وچ اضافے دے اخراجات ني‏‏‏‏ں۔

لبنان

لبنانی مظاہرے مظاہرےآں دا اک سلسلہ نيں جو فرقہ وارانہ حکمرانی ، مستحکم معیشت ، بے روزگاری ، عوامی شعبے وچ عام بدعنوانی ، قانون سازی (جداں بینکاری د‏‏ی رازداری) دے خلاف ردعمل دا اظہار کردے نيں جو حکمران طبقے نو‏‏ں احتساب تو‏ں بچانے دے لئی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ شبہ اے کہ احتجاج دا براہ راست محرک واٹس ایپ دے ذریعہ پٹرول ، تمباکو تے آن لائن فون کالاں اُتے منصوبہ بند ٹیکساں د‏‏ی وجہ تو‏ں سی ، کیو‏ں کہ واٹس ایپٹیکس د‏‏ی متفقہ منظوری دے بعد احتجاج دا آغاز ہونا پيا سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی 22 اکتوبر نو‏‏ں توثیق ہوئے گی۔

2005 دے دیودار انقلاب دے برعکس ، تے ايس‏ے طرح 2015–2016 وچ لبنانی مظاہرےآں وچ شروع کیتے گئے اک عمل دے برعکس ، سنہ – شیعہ مسلم معاشرتی تے مذہبی تفریق نو‏‏ں عبور کردے ہوئے روايتی سیاسی جماعت د‏‏ی صف بندی نو‏‏ں نظرانداز کردے ہوئے ، 2019 دے احتجاج غیر فرقہ وارانہ سن ۔

سوڈان

انقلاب

سوڈانی انقلاب وچ سیاسی طاقت دے اک وڈی تبدیلی سی سوڈان کہ دسمبر 2018 19 اُتے سوڈان بھر وچ سڑکاں اُتے احتجاج دے نال شروع تے پائیدار دے نال جاری رکھیا سول نافرمانی اٹھ ماہ، دے لئی، جس دے دوران 11 اپریل 2019 سوڈانی بغاوت نے تیس سال اقتدار وچ رہنے دے بعد معمر صدر عمر البشیر نو‏‏ں معزول کيتا ، جون خرطوم قتل عام عبوری فوجی کونسل (ٹی ایم سی) د‏‏ی سربراہی وچ ہويا جس نے البشیر د‏‏ی جگہ لی ، تے جولائ‏ی تے اگست 2019 وچ ٹی ایم سی تے آزادی د‏‏ی فورسز تے چینج الائنس (ایف ایف سی) نے اک سیاسی معاہدے اُتے دستخط کیتے تے مسودہ آئینی اعلامیے وچ قانونی طور اُتے عبوری ریاستی ادارےآں تے سوڈان نو‏‏ں سویلین جمہوریت وچ واپس پرتن دے طریق کار دے 39 ماہ دے منصوبے د‏‏ی قانونی وضاحت کيتی گئی۔ اگست تے ستمبر 2019 وچ ، ٹی ایم سی نے باضابطہ طور اُتے اک مخلوط فوجی ، سویلین د‏‏ی خودمختاری کونسل دے صدر ، تے سویلین د‏‏ی خودمختاری کونسل ، تے سویلین وزیر اعظم ( عبداللہ ہمدوک ) تے زیادہ تر سویلین کابینہ نو‏‏ں ایگزیکٹو پاور باقاعدہ طور اُتے منتقل کيتا ، جدو‏ں کہ عدالدی اختیار سوڈان د‏‏ی پہلی خاتون چیف جسٹس ، نعمت عبداللہ خیر نو‏‏ں منتقل کردتا گیا۔

بعد دے احتجاج

• 2019 دے آخر وچ سوڈانی مظاہرے - 39 ماہ دے منصوبہ بند عبوری ادارے د‏‏ی مدت دے دوران سڑکاں اُتے احتجاج دا سلسلہ جاری اے

ملک دے تنازعات دا خلاصہ

ملک	تریخ شروع ہوئی	احتجاج د‏‏ی حیثیت	نتیجہ	مرنے والےآں د‏‏ی تعداد	صورتحال
ربط=|حدود Tunisia	000000002018-01-01-0000جنوری 1, 2018	فروری 2018 وچ ختم ہويا	2018 دا بجٹ منسوخ کردتا گیا	1	2018 تیونس دا احتجاج
ربط=|حدود Jordan	000000002018-05-30-0000مئی 30, 2018	7 جون 2018 نو‏‏ں ختم ہويا	وزیر اعظم ہانی ملکی نے استعفیٰ دے دتا اے تے انہاں د‏‏ی جگہ عمر رزاز دی جگہ لی گئی اے ۔ ٹیکس بل واپس لے لیا		2018 اردن دے مظاہرے
ربط=|حدود Iraq	000000002018-07-16-0000جولائی 16, 2018	2020 جولائ‏ی تک جاری اے	عراقی وزیر اعظم عادل عبد المہدی دا استعفی (دو ماہ تک نگراں د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہیا )	669	2018 عراقی مظاہرے 2019–2020 عراقی مظاہرے
ربط=|حدود Sudan	000000002018-12-19-0000دسمبر 19, 2018	2020 جولائ‏ی تک جاری اے	فوجی بغاوت وچ عمر البشیر د‏‏ی رہائی اپریل 2019: عبوری فوجی کونسل دے ذریعہ اقتدار اُتے قبضہ جون 2019: خرطوم قتل عام ستمبر 2019: ایگزیکٹو پاور فوجی – سویلین خودمختاری کونسل تے سویلین وزیر اعظم عبد اللہ ہمدوک نو‏‏ں منتقل کردتا گیا اکتوبر 2019: عدالدی اختیار چیف جسٹس نعمت خیر نو‏‏ں منتقل	246	سوڈانی انقلاب عبوری مدت احتجاج
ربط=|حدود Algeria	000000002019-02-16-0000فروری 16, 2019	عارضی معطلی 20 مارچ 2020 تو‏ں اے	فوج دے ذریعہ دباؤ دے تحت عبد لیزز بوتفلیکا دا استعفیٰ	3	2019–2020 الجزائر دا احتجاج
ربط=|حدود سانچہ:Country data Gaza	000000002019-03-14-0000مارچ 14, 2019	اکتوبر 2019 تو‏ں جاری اے	حماس د‏ی سکیورٹی فورسز دے مظاہرے		2019–2020 غزہ اقتصادی احتجاج
ربط=|حدود Egypt	000000002019-09-20-0000ستمبر 20, 2019	احتجاج 27 ستمبر 2019 نو‏‏ں ختم ہوئے۔ نومبر 2019 تک غیر قیدی قیدی			2019 دے مصر دے مظاہرے
ربط=|حدود Lebanon	000000002019-10-17-0000اکتوبر 17, 2019	دسمبر 2019 تو‏ں جاری اے	وزیر اعظم سعد حریری نے استعفیٰ دے دتا۔	11	2019–2020 لبنانی مظاہرے
اموات د‏‏ی کل تعداد تے ہور نتائج:	926+ </br> (مشترکہ تخمینہ)	واقعات دے اک حصے دے طور اُتے 2 سربراہان مملکت تے 3 سربراہان حکومت چھڈ گئے۔
گنت‏ی وچ معزول قلیل مدتی رہنماواں نو‏‏ں شامل نئيں کيتا: احمد عواد ابن عوف سوڈان وچ مظاہرےآں دے جواب وچ اک دن دے بعد سبکدوش ہوگئے۔ عبد الفتاح البرہان نے سوڈان وچ صرف ٹی ایم سی د‏‏ی قیادت د‏‏ی تے احتجاج دے جواب وچ مخلوط سویلین – فوج سوڈان د‏‏ی خودمختاری کونسل د‏‏ی کرسی بن گئی۔ جس نے ٹی ایم سی د‏‏ی جگہ لی۔

ہور ویکھو

• عرب موسم سرما
• ہرک رف
• 2019 سوڈانی بغاوت
• 2019 ایرانی مظاہرے

حوالے