شمس الدین سبزواری
| شمس الدین سبزواری | |
|---|---|
| جم | سنہ 1165
|
| وفات | 3 مارچ 1276 (110–111 سال) |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | مبلغ |
ترمیم  | |
شمس الدین محمد سبزواری (پیدائش: 1165ء— وفات: 3 مارچ 1276ء) اک مسلمان صوفی مبلغ سن ۔آپ دا شمار ملتان دے بزرگ ترین اولیائے کرام وچ ہُندا اے۔
ناں و نسب
سودھوآپ دا ناں شمس الدین محمد سبزواری اے جدوں کہ لقب شمس الفقراء اے۔ والد دا ناں سید صلاح الدین سی۔ سلسلہ نسب امام جعفر الصادق تک جا ملدا اے۔ سلسلہ نسب ایويں اے:
- شمس الدین محمد سبزواری بن سید صلاح الدین بن سید علی ملقب بہ اسلام الدین بن سید عبدالمومن (خلیفہ دولت موحدین) بن سید علی خالد الدین بن سید محمد محب الدین بن سید محمود سبزواری بن سید محمد بن ہاشم علی بن سید احمد ہادی بن سید منتظر باللہ بن سید عبدالمجید بن سید غالب الدین بن سید محمد منصور بن اسماعیل ثانی بن سید محمد علفی بن سید اسماعیل اعراج اکبر بن امام جعفر الصادق۔[۱]
پیدائش تے تعلیم
سودھوآپ دی پیدائش 560ھ مطابق 1165ء وچ غزنی دے قریبی مقام سبزوار وچ ہوئی جس دی نسبت توں سبزواری اکھوائے۔ہوش سنبھالنے دے بعد آپ نوں چچا عبدالہادی دے سپرد کر دتا گیا جو عبدالمومن (خلیفہ دولت موحدین) دے پوتے تے متبحر عالم سن ۔ اُنہاں نے آپ نوں وڈی توجہ توں تفسیر، حدیث تے ہور علوم ظاہریہ دی تعلیم دی۔ 579ھ/1183ء وچ جدوں سید صلاح الدین تبلیغ دے لئی بدخشاں روانہ ہوئے تاں شمس الدین سبزواری نوں وی اپنے نال لیندے گئے تے اُس وقت انہاں دی عمر 19 سال سی۔[۱]
تبلیغ
سودھوبدخشاں وچ تبلیغ دے بعد تبت کوچک چلے گئے تے لوکاں نوں اسماعیلی تبلیغ دا درس دتا۔ اوتھے توں کشمیر دا رخ کیتا جتھے آفتاب پرستی عام سی۔ سید صلاح الدین تے شمس الدین سبزواری دی کوششاں توں ہزاراں افراد نے انہاں دے عقائد نوں قبول کر ليا۔ 586ھ/1190ء وچ دونے حضرات واپس سبزوار چلے آئے۔[۲]
ازدواج
سودھو586ھ/1190ء وچ سبزوار واپسی دے بعد نکاح کیتا تے دو فرزند پیدا ہوئے جنہاں دے ناں نصیر الدین محمد اتے سید علاؤ الدین احمد سن ۔ علاؤ الدین احمد زندہ پیر دے لقب توں مشہور ہوئے۔[۲]
تبریز وچ اقامت
سودھوشمس الدین سبزواری نوں تبریز نہایت پسند سی، چنانچہ 600ھ/1204ء وچ اپنے والد دی اجازت توں تبریز چلے گئے تے اوتھے دے متعدد تھاںواں اُتے تبلیغ وچ مصروف رہے۔
اسماعیلی سرگرمیاں تے ملتان آمد
سودھو- ہور پڑھو: ہلاکو خان
1256ء وچ تاتاری حکمران ہلاکو خان نے خوارزم دی فتوحات دے دوران قلعہ الموت اُتے وی لشکر کشی دی تے رکن الدین خورشاہ، اسماعیلی پیشوا نوں قتل کروا دتا جس توں اسماعیلی تبلیغ دی سرگرمیاں ختم ہوگئياں جدوں کہ 1258ء وچ خلافت عباسیہ تاتاریاں دے ہتھوں ختم ہوئی۔ سیاسی طور اُتے دنیائے اسلام وچ سنی عقائد دی ترجمانی عام سی تے اِسی عقائد دے برخلاف سید صلاح الدین نوں اُنہاں دے اسماعیلی عقائد دی بنا اُتے 664ھ/1266ء وچ قتل کر دتا گیا۔ والد دے قتل دے بعد شمس الدین سبزواری ہجرت اُتے مجبور ہوئے گئے تے بغداد چلے آئے جتھے خلافت عباسیہ دے خاتمے دے بعد طوائف الملوکی عام ہوچورگی۔ اِنہاں دناں احمد تکودارفرمانروائے عراق سی۔بغداد وچ علمائے وقت نوں آپ دے اسماعیلی عقائد توں اختلافات ہوئے گئے، چنانچہ علمائے وقت دے اس اختلاف دے پیش نظر احمد تکودار شاہ عراق نے شاہی حکم دے تحت انہاں نوں شہر بدر کر دتا۔ بغداد دے بعد کاظمین چلے آئے تے کچھ عرصہ قیام کرکے ہندوستان دی سرحد توں داخل ہُندے ہوئے 664ھ دے اختتام/1266ء وچ ملتان پہنچے۔ ملتان وچ اسماعیلاں دا اقتدار کئی برس تک رہیا سی، اگرچہ جنہاں دناں شمس الدین سبزواری ملتان آئے، تب تک اسماعیلی حکومت ختم ہوچکی سی لیکن فیر وی اعتقادی کشش ایتھے باقی سی۔ آپ دی کوشش توں کِسے حد تک اسماعیلی رسوم تے ہندو عقائد وچ ہم آہنگی دے باعث کئی ہندو گھرانے مسلمان ہوئے گئے جنہاں نوں شمسی کہیا جانے لگیا۔ ایہ لوک ویہويں صدی دے آغاز تک اپنے ہندوانہ ناواں تے رسوم دے نال شمسی مسلمان سمجھے جاندے سن ۔
وفات
سودھوشمس الدین سبزواری دی وفات 111 سال دی عمر وچ 15 رمضان 674ھ مطابق 3 مارچ 1276ء نوں ملتان وچ ہوئی۔ مرقد اُتے دربار 1330ء وچ تعمیر کیتا گیا جو مربع نما اے تے اس دی بلندی 30 فٹ اے، وسط وچ اک بلند گنبد اے جس اُتے سبز کاشی کار مزین کم کیتا گیا اے ۔ایہ مزار دریائے راوی دی پرانی گزرگاہ دے نیڑے قلعہ ملتان دے مشرق وچ نصف میل دے فاصلہ اُتے واقع سی، امتدادِ زمانہ دے باعث دریائے راوی اپنا مقام بدل گیا۔ایہ مزارکا علاقہ عام و خاص باغ دے ناں توں وی جانیا جاندا اے۔
غلط العام روایت
سودھو- ہور پڑھو: شاہ شمس تبریزی
عوام وچ آپ دا ناں شاہ شمس تبریزی دی نسبت توں شمس تبریزی مشہور اے جو صریحاً غلط اے۔ آپ سبزواری نيں۔ محمد دین فوق مؤلف کتاب شمس تبریز نے لکھیا اے کہ:
" مولانا شمس تبریز دے والد بزرگوار دا ناں علاؤ الدین سی تے ملتان والے شمس سبزواری نيں، اُنہاں دا ناں شمس تبریزی ناں غلط مشہور ہوئے گیا اے، دراصل اُنہاں دا ناں مخدوم شمس الدین محمد سبزواری سی، سبزواری سبزوار (علاقہ غزنی) وچ امام جعفر الصادق دے بیٹے اسماعیل دی اولاد توں 560ھ وچ پیدا ہوئے۔[۳][۴]