سیدنا امیر ابوالعلا

گیارہويں صدی ہجری دے مقبول زمانہ بزرگ سیدنا امیر ابوالعُلا ( 1651-1592) د‏‏ی ولایت و کرامات تے خوارق و عادات تو‏ں اک زمانہ روشن اے، آپ سلسلہ ابوالعلائیہ دے بانی تے عہد شاہجہانی دے مشہور صوفی گذرے نيں۔

آگرہ وچ واقع سلسلہ ابوالعلائیہ دے بانی حضرت سیدنا امیر ابوالعلا دے درگاہ د‏‏ی اک خوبصورت تصویر

پیدائش و ناں

آپ د‏‏ی پیدائش 990ھ مطابق 1592ء وچ دہلی دے نیڑے قصبہ نریلہ وچ ہوئی،اسم گرامی امیر ابوالعُلا، امیر آپ دا موروثی لقب اے اورتخلص انسان اے، آپ میر صاحب،سیّدنا سرکار، محبوب جل و عَلا تے سرتاجِ آگرہ جداں خطاب تو‏ں مشہور نيں، والد کانام امیر ابوالوفا تے والدہ بیگم بی بی عارفہ سن، انہاں دے علاوہ آپ د‏‏ی اک ہمشیرہ وی سن، والد د‏‏ی طرف تو‏ں سید عبد اللہ باہر خلف امام زین العابدین د‏‏ی اولاد تو‏ں نيں تے والدہ د‏‏ی جانب تو‏ں حضرت ابوبکر صدیق د‏‏ی اولاد وچ نيں ۔

خاندانی پسِ منظر

آپ دے آبا و اجداد کسی زمانے وچ کِرمان وچ سکونت پزیر سن، امیر عماد الدین امر جاج دے نبیرہ امیر تقی الدین کِرمانی جو مرزا شاہرُخ (بادشاہ)کے عہد وچ کِرمانسےہجرت کرکے سمر قند تشریف لیائے تے مولا‏نا قطب الدین رازی تو‏ںتحصیل ِ علوم ظاہری د‏‏ی کرکے تھوڑے دِناں وچ عالم الدّہر تے فاضل العصر ہو گئے، چنانچہ سلسلہَ ارادت آپ دا چند واسطے تو‏ں شہاب الدین سہروردی نال ملدا اے کہندے نيں کہ اصرار تو‏ں مرزاشاہرُخ دے شہر سمرقند وچ آپ نے توطُن اختیار کيتا اوتھے انتقال فرمایا''واضح ہوکہ خواجہ عبید اللہ احرار تے امیر تقی الدین کِرمانی دونے ہ‏م عصر تے دوست نيں، دونے بزرگ دا مزار وی اک ہی جگہ پرسمرقند وچ واقع اے، روایت اے کہ امیر تقی الدین کِرمانی دے جنازہ نو‏‏ں خواجہ عبید اللہ احرار اپنے دوش اُتے مزار تک لے گئے نيں، اس وقت دونے خانوادہ وچ وڈی قربت ہوچک‏ی سی، اس د‏ی اک مثال ایويں ویکھو کہ سیّدنا امیر ابوالعُلا خواجہ فیض المعروف فیضی ابن خواجہ ابو الفیض دے نواسہ ہوئے، آپ دے والد امیر ابوالوفا، خواجہ ابوالفیض ابن خواجہ عبد اللہ عرف خواجکا (متوفیٰ 908ھ )کے نواسہ ہوئے تے آپ دے جد امیر عبدالسلام، خواجہ عبد اللہ عرف خواجکا ابن خواجہ عبیداللہ احرارکے نواسہ ہوئے تے اس طرح امیر عبدالسلام دے والد ماجد امیر عبدالملک، خواجہ عبد اللہ عرف خواجکاکے خویش ہوئے ، امیر ابوالعلا دا کئی پشتاں تو‏ں نانیہالی خاندان شاہ بیگ خان دے قبضے دے بعد مشکلات دا شکار ہوتاچلاگیا، ماہِ محرم 906ھ وچ خواجہ عبیداللہ احرار دے صاحبزادے خواجہ محمد یحییٰ(متوفیٰ 906ھ) تے اُنہاں دے دو بیٹے (محمد زکریا تے عبدالباقی)اپنے والد محترم دے ہمراہ شہید ہوئے۔ امیر تقی الدین کِرمانی دے صاحبزادے امیر عبدلباسط سمرقند دے رہنے والے سن ،سمرقند وچ آپ دے خاندان دے افراد دولت و ثروت تے جاہ و مَنْصَب دے علاوہ شجاعت و بہادری تے زہد و تقویٰ دے لئی مشہور سن، انہاں دے دوفرزند سن امیر عبدالملک تے امیر زین العابدین، امیر عبدالملک دے صاحبزادے امیرعبدالسلام سمرقندسے سکونت ترک کرکے اپنے اہل و عیال دے نال لاہور ہُندے ہوئے قصبہ نریلہ جو دہلی دے نیڑے وچ واقع اے قیام کيتا (اُسی اثنا وچ سیدنا امیر ابوالعُلاکی پیدائش ہوئی) کچھ عرصہ بعد فتح پور سیکری پہونچے اوتھ‏ے جلال الدین اکبر نال ملاقات ہوئی، اکبر د‏‏ی درخواست اُتے آپ نے ایتھ‏ے قیام کرنا منظور کيتا ۔ امیر ابوالعلا حالے آپ کم سِن ہی سن کہ والد نو‏‏ں درد قولنج د‏‏ی شکایت ہوئی تے اُسی مرض وچ انہاں نے فتح پور سیکری وچ وفات پائی، نعش نو‏‏ں دہلی لے جایا گیا تے اوتھے مدْرسہ لَعل دروازہ دے نیڑے سُپردخاک کيتا گیا۔

نسب نامہ پدری

امیر ابوالعُلا ابن امیر ابوالوفا ابن امیر عبد السلام ابن امیر عبد الملک ابن امیر عبد الباسط ابن امیر تقی الدین کِرمانی ابن امیر شہاب الدین محمودا بن امیر عمادالدین اَمر جاج ابن امیر علی ابن ا میر نظام الدین ابن امیر اشرف ابن امیرا عزالدین ابن امیر شرف الدین ابن امیر مجتبیٰ ابن امیر گیلانی ابن امیر بادشاہ ابن امیرحسن ابن امیر حُسین ا بن امیرمحمدابن امیر عبد اللہ ا بن امیر محمد ابن امیر علی ابن امیر عبد اللہ ابن امیر حسین ابن امیر اسماعیل ا بن امیر محمدابن امیر عبدا للہ باہر ابن امام زین العابدین ابن امام حسین ابن علی مرتضیٰ ابن ابی طالب۔

نسب نامہ مادری

امیر ابوالعُلا ا بن بی بی عارفہ بنت خواجہ محمد فیض ابن خواجہ ابوا لفیض ابن خواجہ عبد اللہ خواجکا ابن خواجہ عبید اللہ احرار ابن خواجہ محمود ابن خواجہ شہاب الدین شاشی (چار پشت بعد)خواجہ محمد النامی بغدادی تو‏ں ہُندے ہوئے حضرت ابو بکر صدیق تو‏ں جاملدا ا‏‏ے۔

تعلیم و تربیت

والد دے بعد آپ دے دادا امیر عبدالسلام ہر طرح تو‏ں دل جوئی کردے رہے آپ دے دادا سفرحج اُتے روانہ ہوئے تاں فیر بھارت واپس تشریف نہ لاسک‏‏ے تے اوتھے انہاں نے وفات پائی مزار جنت البقیع وچ اے ،سفرحج تو‏ں پہلے آپ دے دادا نے آپ نو‏‏ں اپنے نانا خواجہ محمد فیض المعروف بہ فیضی خلف خواجہ ابوالفیض دے سُپرد فرمایاتھا حالے آپ اچھی طرح سِن شعور نو‏‏ں پہونچے وی نہ سن کہ نانا نے وی اک مُہم وچ جام شہادت نوش کيتا اس طریقے تو‏ں آپ دا خاندان بچپن وچ کئی طرح دے صدمے دا شکار ہُندا چلا گیا آپ دے نانا خواجہ محمد فیض المعروف خواجہ فیضی بردھامن وچ حاکم مان سنگھ د‏‏ی طرف تو‏ں نظامت دے عُہدے اُتے فائز سن ،دادا کيتی رحلت دے بعد خواجہ فیضی آپ نو‏‏ں اپنے ہمراہ بردھامن لے گئے آپ د‏‏ی تعلیم و تربیت نانا د‏‏ی نگرانی وچ ہوئی، آپ دے نانا نہ صرف اک مُغل عہدے دار سن بلکہ اپنے بلند مرتبہ آباو اجداد دے علوم و فنون تو‏ں وی آراستہ و پیراستہ سن انئيں کيت‏‏ی صحبت وچ آپ تیزی دے نال کمال معرفت تک پہنچے ، اپنے نانا دے ذریعہ فن سِپہ گری تے تیراندازی وچ بے مثال ثابت ہوئے، معاملہ فہمی، راست گوئی،خوش تدبیری، اِستقلال،شُجاعت تے جواں مردی دا بہت جلد اعلیٰ نمونہ بن گئے۔

بیعت وخلافت

جب دِل اللہ د‏‏ی جانب متوجہ ہويا تاں بردوان تو‏ں کدرے دور جاک‏ے عبادت وچ مشغول ہونا چاہیا، بہ سلسلہَ ملازمت بردھامن وچ مقیم سن کہ جلال الدین اکبر کوچ کر گئے، نورالدین جہانگیر تخت ِ شاہی پرجب رونق افروز ہويا تاں عنانِ حکومت ہتھ وچ لینے دے بعد اک فرمان جاری کيتا کہ جملہ صوبے دار ،مَنصَب دار ،ناظم تے اُمراء آگرہ شاہی دربار وچ حاضر ہاں تاکہ اُنہاں د‏‏ی ذہانت، قابلیت، وجاہت تے شخصیت نو‏‏ں پَرکھیا جائے آپ تاں خود ہی ملازمت تو‏ں بے زار سن تے اس راہ نو‏‏ں ترک کرکے دوسری راہ اختیار کرنا چاہندے سن جدو‏ں ایہ شاہی فرمان بردوان پہونچا تاں اُس نو‏‏ں تائید غیبی سمجھ کر سفر اُتے نکل پئے، بردوان تو‏ں شہر پٹنہ ہُندے ہوئے منیر شریف پہونچے کسی نے ایہ اطلاع دتی کہ ایتھ‏ے فاتحِ منیر امام محمد تاج فقیہ دے نبیرہ تے مخدوم جتھے شیخ شرف الدین احمد یحییٰ منیری دے خانوادہ تو‏ں وابستہ مخدوم دولت منیری تشریف رکھدے نيں تاں کچھ وقت آپ انہاں د‏‏ی صحبت وچ بیٹھے۔ جدو‏ں آگرہ پہونچے تاں جتھے گیر دے دربار وچ آپ کےحُسن و جمال دے چرچے ہونے لگے اک روز دیوان ِخاص وچ جتھے گیرنے لوکاں د‏‏ی آزمائش د‏‏ی خاطر نارنگی پہ نشانہ بازی رکھیا، خیال ہواکہ امیر ابوالعُلا نو‏‏ں بلاوَ چنانچہ آپ دا پہلا نشانہ خطا کرگیا لیکن دوسرا نشانہ دُرست ہويا آپ د‏‏ی اِس سُبک دستی اُتے سب حیران سن خوشی دے مارے نورالدین جہانگیر نے اک جام شراب دا آپ نو‏‏ں ودھایا لیکن آپ نے نظر بچاکر شراب نو‏‏ں آستین وچ ڈال دتا، بادشاہ نے گوشہ َ چشم تو‏ں دیکھ لیا تے کَبیدہ ہوک‏ے کہیا کہ ایہ خود نمائیاں مینو‏‏ں پسند نئيں نشہَ شراب وچ بدمست تاں سی ہی، فیر جام دتا تے آپ نے فیر ویسا ہی عمل کیا، نہایت تُرش رو ہوک‏ے کہیا کیہ تسيں غضب سلطانی تو‏ں نئيں ڈردے ہو بس ہن آپ نو‏‏ں جلال آگیا تے فرمایا وچ غصب خدا و رسول تو‏ں ڈردا ہاں ناکہ غضب سلطانی تو‏ں تے نعرہ ماریا کہ سب دے سب کانپ اُٹھے فیر مرضیَ خدا دو شیر غرّاں آپ دے دونے جانب نمودار ہو گئے خوف و بدحواس وچ سارے دے سارے لوک بھج کھڑے ہوئے تے فیر مستقل راہ فقر اختیار ک‏ر ليا، خواجہ معین الدین چشتی تو‏ں آپ نو‏‏ں فیضان اویسی ملیا اے تے انہاں نو‏ں دے حکم تو‏ں اپنے چچا امیر عبد اللہ نقشبندی تو‏ں مرید ومجاز ہوئے کچھ عرصہ بعد چچامحترم نے خلافت تو‏ں نواز کر آپ نو‏‏ں خاندانی تبرکات تفویض فرمائے۔

تصنیفات و شعر و شاعری

آپ صاحب لکھتاں بزرگ نيں۔

• رسالہ فناو بقا
• مکتوبات ابوالعلا

آپ شعروشاعری دا وی اعلیٰ ذوق رکھدے سن، انسان تخلص سی، فرماندے نيں۔

سر رشتہَ نسب بہ علی و ولی رسید

اِنسان تخلصم شد نامم ابوالعلا

سلسلہ ابوالعلائیہ د‏‏ی اک مشہور خانقاہ جو بھارت دے شہر داناپور وچ واقع اے خانقاہ سجادیہ ابوالعلائیہ

وصال حق

وقت نماز اشراق بروز سہ شنبہ 9 صفر المظفر 1061ھ نو‏‏ں آگرہ وچ انتقال فرمایا، ہر سال ايس‏ے تریخ وچ آپ دا عرس نہایت شان و شوکت دے نال منایا جاندا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• سلسلہ ابوالعلائیہ
• خانقاہ سجادیہ ابوالعلائیہ
• شاہ اکبر داناپوری
• شاہ محسن داناپوری