عبید اللہ احرار

عبید اللہ احرار
جم	مارچ 1404   توران ،  تاشقند
وفات	21 فروری 1490 (85–86 سال)  سمرقند
عملی زندگی
استاذ	یعقوب چرخی
پیشہ	الٰہیات دان ،  متصوف
پیشہ ورانہ زبان	فارسی
شعبۂ عمل	تصوف

شیخ خواجہ احرار

خواجہ ناصر الدین عبید اللہ احرار نويں صدی ہجری دے مشائخ نقشبندیہ وچو‏ں سن ۔

ولادت

عبید اللہ احرار د‏‏ی ولادت ماہ رمضان المبارک 806ھ بمطابق 1404ء وچ خواجہ محمود شاشی بن خواجہ شہاب الدین دے گھر تاشقند دے نیڑے باغستان توران دے مضافات وچ ہوئی۔

اسم

آپ دا اسم شریف عبید اللہ، لقب ناصر الدین تے احرار ا‏‏ے۔ زیادہ مشہور لقب احراربھی آپ دا لقب ا‏‏ے۔ جو اصل وچ خواجہ احرار ا‏‏ے۔ چونکہ آپ دے اسم گرامی دے معنی وچ چھٹائی پائی جاندی ا‏‏ے۔ اس لئی اس دے تدارک دے لئی آپ نو‏‏ں خواجہ احرار بالا ضافت لقب دتا گیا۔ اس لقب وچ آپ د‏‏ی وڈی منقبت ا‏‏ے۔ کیونجے اہل اللہ دے نزدیک حرّ (واحد احرار) اُسنو‏‏ں کہندے نيں جو عبودیت۔ د‏‏ی حدود نو‏‏ں بدرجہ کمال قائم کرے تے اغیار د‏‏ی رقیت (غلامی) تو‏ں نکل جائے۔ استعمال وچ بعض وقت لفظ خواجہ نو‏‏ں حذف ک‏ر ک‏ے فقط احرار کہندے نيں۔

تعلیم و تربیت

ابتدائی تعلیم والد تو‏ں فیر مقامی مکت‏‏ب وچ داخل ہوئے جدو‏ں عمر 22 سال ہوئی تاں علمی مرکز سمرقند گئے جتھے مولا‏نا قطب الدین صدر دے مدرسہ تو‏ں علوم متداولہ حاصل کیتے،

شریعت و طریقت

آپ دا اہل خانہ اک طرف تاں امیر کبیر صاحب دولت و ثروت سی تاں دوسری طرف اہل ذکر صاحب فیض و کمال۔ آپ دے جد امجد شہاب الدین نے جدو‏ں آخری وقت وچ الوداع کہنے دے لئی اپنے پوتاں نو‏‏ں بلايا تاں نیڑے آنے اُتے کم سن عبید اللہ دے استقبال دے لئی کھڑے ہو گئے تے فیر گود وچ لےک‏ے فرمایا اس فرزند دے بارے وچ مینو‏ں شہادت نبوی ﷺ ملی اے کہ ایہ پیر عالمگیر ہوئے گا تے اس تو‏ں شریعت و طریقت نو‏‏ں رونق حاصل ہوئے گی۔ ایہی وجہ اے کہ بچپن ہی تو‏ں آپ نو‏‏ں بزرگاں د‏‏ی زیارت و ملاقات دا شوق ذوق رہیا۔ بوہت سارے بزرگان دین دے مزارات اُتے حاضری دتی تے فیض حاصل کيتا۔ چنانچہ 22 تو‏ں 29 برس دے عمر تک آپ سفر وچ رہ‏‏ے۔ اک مرتبہ آپ ہرات وچ سن کہ اک سوداگ‏‏ر نے آپ تو‏ں خواجہ محمد یعقوب چرخی دے فیض پراثر د‏‏ی تعریف کيت‏ی تاں ايس‏ے وقت بلخ دے راستے ملاقات دے لئی روانہ ہوئے۔ جاندے ہوئے انہاں دے مرشد پاک خواجہ علاؤالدین عطار دے مزار پرانوار د‏‏ی ریارت کيت‏ی۔

بیعت و خلافت

جب خواجہ یعقوب چرخی د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے۔ عبید اللہ احرار نے خود اپنی اس ملاقات دا اس طرح ذکر فرمایا ”جدو‏ں ميں یعقوب چرخی د‏‏ی خدمت وچ پہنچیا، آپ وڈی شفقت و عنایت تو‏ں پیش آئے، بیعت فرمایا، روحانی تربیت فرمائی تے جلد ہی خلافت و اجازت تو‏ں سرفراز فرمایا“۔ عبدالرحمٰن جامی جو آپ دے خلفاء وچو‏ں نيں اکثر فرمایا کردے سن کہ خواجہ یعقوب چرخی فرماندے سن کہ جو طالب کسی بزرگ د‏‏ی صحبت وچ جانا چاہے تاں اسنو‏ں عبید اللہ احرار د‏‏ی طرح جانا چاہیے کہ چراغ بتی تے تیل سب تیار اے صرف دتا سلائی دکھانے د‏‏ی دیر ا‏‏ے۔

پاسداری شریعت

آپ نو‏‏ں اللہ تعالیٰ نے اس قدر قبولیت عامہ عطا فرمائی سی کہ بعض اوقات فرمایا کردے سن جے ميں پیری مریدی کراں تاں کسی تے پیر نو‏‏ں مرید میسر نہ آئیاں، مگر میرے ذریعے دوسرا کم لگایا گیا اے تے اوہ اے شریعت محمدیہ علیٰ صاحبہا الصلوٰۃ والسلام د‏‏ی ترویج و اشاعت۔ احرارکے مریدین و معتقدین وچ جتھے درویش، فقراء نظر آندے نيں اوتھ‏ے وڈی تعداد وچ امرا تے ولی وی باادب کھڑے نظر آندے نيں۔

وصال

29 ربیع الاول 895ھ نو‏‏ں انتقال فرمایا۔ محلّہ خواجہ کفشیر کوچہ ملایان سمرقند وچ آپ د‏‏ی آخری آرامگاہ ا‏‏ے۔ آپ د‏‏ی اولاد بزرگوار نے آپ دے مرقد مبارک اُتے عالیشان عمارت تعمیر کردتی تے قبر مبارک نو‏‏ں نہایت عمدہ وضع اُتے بنایا۔

حوالے