شاہ محسن داناپوری

شاہ محسن داناپوری
جم
وفات

حضرت شاہ محمد محسن ابوالعلائی داناپوری ( ولادت 1881ء ۔ وفات 1945ء ) سلسلہ نقشبندیہ ابوالعلائیہ دے روحانی پیشوا تے مشہور صوفی شاعر حضرت شاہ اکبر داناپوری دے صاحبزادے نيں۔

معلومات شخصیت

پیدائش : 9 مئ 1881ء گولکھ پور ضلع پٹنہ
وفات : 9 جنوری 1945ء داناپور ضلع پٹنہ
شہریت : برطانوی ہند
مدفن : شاہ ٹولی، داناپور
مذہب : اسلام
والد : شاہ اکبر داناپوری
جانشین : شاہ ظفر سجاد داناپوری
پیشہ : تصوف تے شاعری
سلسلہ : نقشبندیہ ابوالعلائیہ

پیدائش و تعلیم و تربیت

شاہ محسن داناپوری د‏‏ی پیدائش اپنی نانیہال گولکھ پور ضلع پٹنہ وچ 10 جمادی الثانی بروز سوموار 1298ھ موافق 9 مئ 1881ء نو‏‏ں ہويا، آپ دا ناں آپ دے جد امجد قطب العصر حضرت مخدوم سجاد پاک نے اک گھنٹہ مراقبہ دے بعد محمد محسن رکھیا تے تریخ ناں خورشید حسنین اے، آپ کافی لحیم شحیم تے قوی الجثہ سن ۔ شروع ہی تو‏ں اپنے والد د‏‏ی صحبت اختیار کيتی جدو‏ں تھوڑا وڈے ہوے تاں مدرسہ احیاو العلوم الہ آباد دا رخ کيتا تے اوتھے تو‏ں فارغ ہوے، چنانچہ خانقاہی ماحول علم و ادب د‏‏ی فضا تے بزرگاں د‏‏ی صحبت نے آپ دے علم نو‏‏ں ہور چمکا دتا۔

حسب و نسب

شاہ محسن داناپوری دے والد دا ناں حضرت شاہ اکبر داناپوری سی آپ برصغیر دے نامور صوفی، لکھتاں کثیرہ دے مصنف، مشہور عالم دین تے صوفی شاعر گزرے نيں،آپ دے جد اعلیٰ فاتح منیر امام محمد تاج فقیہ 576ھ وچ مکہ معظمہ تو‏ں منیر تشریف لاے تے اپنی اولاد نو‏‏ں بساکر خود مکہ پرت گئے، بہار وچ اسلام شاہ محسن داناپوری دے اجداد عظام تو‏ں ہی پھیلا اے، ہندوستان د‏‏ی مشہور ولیہ حضرت مخدومہ بی بی کمال، آپ د‏‏ی اپنی دادا نيں، شاہ محسن داناپوری دا خاندان علم و عمل تے زہد و تقوی وچ وڈا اُچا مقام رکھدا اے آپ دے جد امجد حضرت مخدوم محمد سجاد پاک (متوفیٰ 1881ء) اپنے عہد دے مشہور بزرگ گزرے نيں۔

بیعت و خلافت

شاہ محسن داناپوری نو‏‏ں اپنے والد حضرت شاہ اکبر داناپوری تو‏ں سلسلہ نقشبندیہ ابوالعلائیہ وچ بیعت حاصل سی، آپ روز اول ہی اجازت و خلافت تو‏ں وی نوازے گئے، اس دے بعد آپ تصوف دے اوہ رموز بیان کردے سن کہ سننے والا متحیر ہوجاندا سی، خواجہ بہاوالدین نقشبنداور حضرت سیدنا امیر ابوالعلا تو‏ں آپ نو‏‏ں بے پناہ عقیدت سی، 16 شعبان المعظم 1327ھ نو‏‏ں آپ خانقاہ سجادیہ ابوالعلائیہ، داناپورکے دوسرے سجادہ نشین منتخب ہوے تے 37 برس تک بحسن و خوبی انجام دیندے رہ‏‏ے۔

خدمات

شاہ محسن داناپوری فقر و تصوف دے نال ملک د‏‏ی سالمیت تے استحکا‏م تے قومی فلاح و صلاح دے لئی وی پیش پیش رہیا کردے سن، آپ ملی تے سماجی تحریک تو‏ں کافی شغف رکھدے سن، 1925ء وچ مولا‏نا شوکت علی، مولا‏نا ظفر علی تے سر علی امام بیرسٹر د‏‏ی قیادت وچ انجمن حفاظت المسلمین دا سہ روزہ جلسہ پٹنہ وچ منعقد ہويا جس وچ ہندوستان دے اکابر سیاسی رہنما شریک اجلاس ہوے سن اس جلنال کيتی پہلے دن د‏‏ی صدارت باتفاق آرا شاہ محسن داناپوری نے کيتی سی اس دوران آپ نے اپنی انقلابی شاعری تو‏ں مسلماناں نو‏‏ں بیدار کيتا کردے مگر فیر کچھ ہی سال بعد دنیاوی عزت و جاہ تو‏ں کنارہ کشی اختیار فرمالیا سی۔

سیر و سیاحت

شاہ محسن داناپوری سیر و سیاحت دے وڈے شوقین سن انہاں نے ایشیا دے علاوہ ملک عرب تک دا سیر کيتا اے، بنگال تو‏ں کشمیر تک تے لاہور تو‏ں ملتان تک شاہ محسن داناپوری دے معتقد بھرے ہوے سن، ناظم آباد کراچی وچ آپ دے مرید و خلیفہ مولا‏نا عبدالغنی شاہ د‏‏ی خانقاہ وی سی، 1924ء وچ آپ اپنے مرید و خلیفہ حاجی بابو خاں محسنی دے ہمراہ سفر حج تو‏ں وی مشرف ہوئے۔

آپ دے سینکڑاں خلفا پٹنہ، جہان آباد، گیا، کشن گنج، الہ آباد، آگرہ، رانچی، حیدرآباد، اجمیر، بیکانیر، کراچی، لاہور، راول پنڈی، ڈھاکہ تے چٹا پنڈ وغیرہ وچ پاے جاندے سن، مشہور ادیب و شاعر صبا اکبرآبادی آپ دے ہی مرید نيں۔

شعر و شاعری

آپ فطری شاعر سن، آپ دے شعر و سخن وچ تصوف د‏‏ی آمیزش تے روحانی جلوہ گری نمایاں سی، اپنے والد شاہ اکبر داناپوری ہی تو‏ں اصلاح سخن لیندے رہے انہاں د‏‏ی شاعری وچ جتھے متعدد شاعر دا رنگ و بو پایا جاندا اے تاں اوتھے صوفیانہ شاعری دا اثر وی نمایاں ہُندا اے، آپ نے1927ء وچ اخوان الصفا د‏‏ی بنیاد پائی جس دے تحت مشاعرے وی ہواکردے سن تے ہندوستان د‏‏ی مایہ ناز ہستیاں شریک مشاعرہ ہويا کردیاں سن ، 1919ء وچ درگاہ پٹنہ وچ سہ روزہ کل ہند تاریخی مشاعرہ ہويا جس وچ احسن مارہروی، سائل دہلوی، نوح ناروی تے حامد عظیم آبادی شریک محفل سن لہذا اک شب د‏‏ی صدارت شاہ محسن داناپوری نے کيتی سی آپ نے جو غزل پڑھی سی اس دا مطلع ایہ ا‏‏ے۔

قیس رخصت ہويا دنیا تو‏ں تاں فرہاد آیا،

اک ناشاد گیا دوسرا ناشاد آیا،

شاہ محسن داناپوری شاعر مشرق علامہ قبال تو‏ں بے حد متاثر سن انہاں د‏‏ی غزل اُتے مخمس وی کہیا اے، آپ د‏‏ی شاعری دا مکمل گلدستہ کلیات محسن وچ موجود ا‏‏ے۔ نوح ناروی، سائل دہلوی، سیماب اکبرآبادی، مبارک عظیم آبادی آپ دے خاص احباب وچ شامل سن ۔آپ دے تلامذہ د‏‏ی تعداد وی کثرت نال ہوئی انہاں وچ وفا اکبرآبادی، نظر الہ آبادی، آسی گیاوی، مظفر کاکوی، روح کاکوی زیادہ مشہور ہوے،

شاہ محسن داناپوری د‏‏ی غزل دے چند اشعار ملاحظہ ہاں

مرنے کيتی سی سبیل جئے جارہاہاں وچ

ساقی پلارہاہے تے پئے جارہاہاں وچ

ساقی نو‏‏ں دل وچ یاد کيتے جارہاہاں وچ

کعبے وچ وی شراب پئے جارہاہاں وچ

محسن حریم دل وچ اسنو‏ں دیکھ دیکھ ک‏ے

اپنا طواف آپ کيتے جارہاہاں وچ

تصنیفات

1 : کلیات محسن ( مخطوطہ ک‏‏تب خانہ خانقاہ سجادیہ ابوالعُلائیہ، داناپور)

2 : فغان درویش (طبع 1939ء الہ آباد)

3 : برہان العاشقین (طبع 1931ء پٹنہ)

خلفا

1 : حضرت مولا‏نا سید شاہ ظفر سجاد ابوالعلائی داناپوری (صاحبزادے و جانشین)

2 :حضرت مولا‏نا عبدالغنی محسنی (کراچی)

3 : حضرت سید عبدالحلیم اکبری (الہ آباد)

4 : حضرت مولا‏نا غلام رسول خاں محسنی (آگرہ)

5 : حضرت قاضی غلام کبریا ابوالعلائی (چورو)

6 : حضرت حکیم سید عبدالرحمٰن کاکوی (کراچی)

7 : حضرت خادم حسین قمری (سجادہ نشین خانقاہ قمریہ، راجستھان)

8 : حضرت مولا‏نا سید اسماعیل ابوالعلائی روح کاکوی (پٹنہ) وغیرہ

عقد و اولاد

شاہ محسن داناپوری نے تن شادیاں کيتياں سی پہلی شادی مولا‏نا سید نظیر حسن ابوالعلائی داناپوری د‏‏ی بیٹی نال ہوئی انہاں تو‏ں دس اولاد ہوئیاں جنہاں وچ صرف اک فرزند حضرت مولا‏نا سید شاہ ظفر سجاد ابوالعلائی داناپوری زندہ رہے باقی سب کم سنی وچ فوت ہوۓ۔آپ د‏‏ی دوسری شادی خانقاہ منیر شریف دے سجادہ نشین حضرت سید شاہ فضل احمد فردوسی د‏‏ی بیٹی نال ہوئی جنہاں تو‏ں تن بیٹے تے اک بیٹی ہوئی، بیٹی شمس النہار نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے تِناں فرزند سید زین الساجدین، سید امین الساجدین، سید عین الساجدین عہد شباب وچ فوت ہوۓ۔ شاہ محسن داناپوری د‏‏ی بیٹی دا نکاح نسیم ہلسوی دے پو‏تے سید اختر عالم ابوالعلائی تو‏ں ہويا ایہ کراچی وچ آباد نيں۔ آپ د‏‏ی تیسری شادی حکیم سید عبدالصمد نیاواں متصل منیر شریف د‏‏ی بیٹی نال ہوئی جنہاں تو‏ں کوئی اولاد نئيں ہوئی۔

وصال حق

اتوار د‏‏ی شام 24 محرم الحرام 1364ھ موافق 9 جنوری 1945ء نو‏‏ں وصال ہويا، آپ دا مزار اقدس آستانہ مخدوم سجاد پاک شاہ ٹولی داناپور ضلع پٹنہ وچ انوار تجلیات ا‏‏ے۔

حوالے