دیانند سرسوتی

سوامی دیانند سرسوندی
ذاتی
پیدائش	مُل شنکر تیواری یا مل شنکر کرسنداس تیواری /شدھ چیتنیہ بطور برہماچاری 12 فروری 1824(1824-02-12) ٹنکارا، گجرات
وفات	۳۰ اکتوبر ۱,۸۸۳(1883-10-30) (عمر 59 سال) اجمیر، راجستھان
مذہب	ہندومت
قومیت	ہندوستانی
بانئ	آریہ سماج
فلسفہ	ویدانت
مرتبہ
گرو	سوامی ورجانند
متاثر بیکھاجی کاما، پنڈت لیکھ رام، سوامی شردھانند، شیامجی کرشن ورما، وناک دامودر ساورکر، لالہ ہردیال، مدن لال ڈھینگرا، رام پرساد بسمل، مہادیو گوند رانڈے، مہاتما ہنس راج، لالہ لاجپت رائے
ادبی کام	ستیارتھ پرکاش (1875)
اعزازات	سندھی ماڑھو

مہارشی دیانند سرسوندی  تلفظ  (12 فروری 1824ء – 30 اکتوبر 1883ء) اک ہندوستانی مذہبی رہنما تے ویدک دھرم د‏‏ی اک ہندو اصلاحی تحریک، آریہ سماج دے بانی سن ۔ اوہ ویدی روایات دے علم تے سنسکرت زبان دے ممتاز اسکالر سن ۔ اوہ پہلے شخص سن جنہاں نے کہیا کہ ”ہندوستان ہندوستانیاں دے لیے“ اے تے 1876ء وچ ہندوستان وچ سوراج (حکومت خود اختیاری) دے لئی آواز بلند کی، بعد وچ ”سوراج“ دے لئی لوکمنیہ تلک نے کم کیتا۔ اس وقت ہندو مت وچ رائج بت پرستی تے رسمی عبادتاں (پوچا) د‏‏ی مذمت کرنے دے نال نال انہاں نے ویدک نظریات نو‏‏ں بحال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ فلسفی تے صدر بھارت، سروپلی رادھا کرشنن نے انہاں نو‏‏ں ”بھارت دے بنانے والوں“ وچو‏ں اک کہیا، اس تو‏ں پہلے اروند گھوش وی انہاں نو‏‏ں ایہی کہہ چکے سن ۔

وہ جو دیانند دے پیروکاراں تے انہاں تو‏ں متاثر ہوئے انہاں وچ بیکھاجی کاما، پنڈت لیکھ رام، سوامی شردھانند، پنڈت گرو دت دیارتی، شیامجی کرشن ورما، وناک دامودر ساورکر، لالہ ہردیال، مدن لال ڈھینگرا، رام پرساد بسمل، مہادیو گوند رانڈے، اشفاق اللہ خان مہاتما ہنس راج، لالہ لاجپت رائے، تے ہور شامل نيں۔ انہاں د‏‏ی اک تحریر کردہ ذی اثر کتاب ستیارتھ پرکاش نے تحریک آزادی ہند وچ مدد کيت‏ی۔

وہ لڑکپن تو‏ں سنیاسی تے اسکالر سن ۔ انہاں دا عقیدہ سی کہ وید خطاواں تو‏ں پاک نيں۔ مہارشی دیانند نے کرم تے تناسخ دے نظریہ د‏‏ی حمایت کيتی۔ انہاں نے برہماچاریہ دے نال نال تجرد تے خدا تو‏ں عقیدت رکھنے دے ویدک تصورات اُتے زور دتا۔

مہارشی دیانند دے اہ‏م کماں وچو‏ں اک خواتین دے برابر حقوق (مثلاً تعلیم حاصل کرنے دا حق) د‏‏ی ترغیب دینا ا‏‏ے۔

قتل

سنہ 1833ء وچ جودھ پور دے مہاراجا سوامی جسونت سنگھ دوم نے دیانند نو‏‏ں اس دے محل آ ک‏ے رہنے د‏‏ی دعوت دتی۔ مہاراجا دیانند دا شاگرد بننے تے انہاں د‏‏ی تعلیمات سیکھنے دے لئی بے قرار سی ۔ محل وچ رہنے دے دوران وچ دیانند مہاراجا دے آرام دے کمرے وچ گئے تے اس دے نال اک ناچنے والی لڑکی ”ننھی جان“ نو‏‏ں دیکھیا۔ دیانند نے مہاراجا نو‏‏ں لڑکی نو‏‏ں تے تمام غیر اخلاقی کماں نو‏‏ں چھڈنے تے اک سچے آریہ د‏‏ی طرح دھرم اُتے عمل کرنے نو‏‏ں کہیا۔ دیانند د‏‏ی تجویز ننھی نو‏‏ں بہت بری لگی تے اس نے بدلہ لینے دا فیصلہ کیتا۔

29 ستمبر 1883ء نو‏‏ں ”ننھی جان“ نامی ناچنے والی نے دیانند دے باورچی نو‏‏ں رشوت دے ک‏ے اس دے رات دے دُدھ دے گلاس وچ نہایت چھوٹے چھوٹے شیشے دے حصے ملوا دتا۔ جس تو‏ں انہاں دے پیٹ وچ زخم ہو گئے تے اوہ وفات پا گئے۔

ہور ویکھو

• ہندو گروواں تے سنتاں د‏‏ی فہرست

حوالے

ہور پڑھو

• Dayananda Saraswati, Founder of Arya Samaj, by Arjan Singh Bawa. Published by Ess Ess Publications, 1979 (1st edition:1901).
• Swami Dayanand Saraswati, by Dhanpati Pandey. Published by Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting, Govt. of India, 1985.
• World Perspectives on Swami Dayananda Saraswati, Ganga Ram Garg. Concept Publishing Company. 1986.
• Indian Political Tradition, by D.K Mohanty. Published by Anmol Publications PVT. LTD. ISBN [[Special:BookSources/81-261-2033-9. Chapter 4: Dayananda Saraswati Page 92.
• Rashtra Pitamah Swami Dayanand Saraswati by Rajender Sethi (M R Sethi Educational Trust Chandigarh 2006)
• Aurobindo Ghosh, in Bankim Tilak Dayanand (Calcutta 1947 p 1, 39)
• Arya Samaj And The Freedom Movement by K C Yadav & K S Arya -Manohar Publications Delhi 1988
• The Prophets of the New India, Romain Roland p. 97 (1930)
• ستیارتھ پرکاش (1875) Light of Truth – first English translation 1908 [۱] [۲]
• R̥gvedādi-bhāṣya-bhūmikā / An Introduction to the Commentary on the Vedas. ed. B. Ghasi Ram, Meerut (1925). reprints 1981, 1984 [۳] Archived 28 October 2009 at the وے بیک مشین
• Glorious Thoughts of Swami Dayananda. ed. New Book Society of India, 1966 سانچہ:Google book
• An introduction to the commentary on the Vedas. Jan Gyan-Prakashan, 1973. An Introduction To The Commentary On The VEDAS: Dayananda Archived 2013-01-23 at archive.ph Flipkart.com review
• Autobiography, ed. Kripal Chandra Yadav, New Delhi : Manohar, 1978. Autobiography of dayanand saraswati ISBN [[Special:BookSources/0685196682
• Yajurvēda bhāṣyam : Samskr̥tabhāṣyaṃ, Āndhraṭīkātātparyaṃ, Āṅglabhāvārthasahitaṅgā, ed. Mar̲r̲i Kr̥ṣṇāreḍḍi, Haidarābād : Vaidika Sāhitya Pracāra Samiti, 2005.
• The philosophy of religion in India, Delhi : Bharatiya Kala Prakashan, 2005, ISBN [[Special:BookSources/81-8090-079-7
• Krant Swadhinta Sangram Ke Krantikari Sahitya Ka Itihas (2006) Delhi: Pravina Prakasana ISBN [[Special:BookSources/81-7783-122-4 (3 vol. set)
• Prem Lata, Swami Dayananda Sarasvati (1990) [۴]
• Autobiography of Swami Dayanand Saraswati (1976) [۵]
• M. Ruthven, Fundamentalism: A Very Short Introduction, Oxford University Press, USA (2007), ISBN [[Special:BookSources/978-0-19-921270-5.
• N. A. Salmond, Hindu Iconoclasts: Rammohun Roy, Dayananda Sarasvati and nineteenth-century polemics against Idolatry (2004) [۶]

باہرلے جوڑ

• دیانند سرسوتی at DMOZ
• سانچہ:Internet Archive author
• For date of birth 12-2-1824 forged by British Islamic India, who made the Arya Samaj Act of 1937 to sabotage the 13th Samskara of Hindu marriages. Archived 2011-07-17 at the وے بیک مشین
• Dayanand Saraswati (1824–1883)
• Life and Teaching of Swami Dayanand