وکیپیڈیا

دوسری جنگ عظیم دیاں وجہاں

سانچہ:TopicTOC-World War II سانچہ:WWII timeline

یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں جنگ دے آغاز اُتے جرمنی دے جنگی بحری جہاز شلس وِگ - ہولسٹین نے ویسٹرپلیٹ اُتے حملہ کيتا۔
پرل ہاربر ، 7 دسمبر 1941 نو‏‏ں حملے دے دوران تباہ کن یو ایس ایس شا پھٹا

بوہت سارے ملکاں دے مورخین نے دوسری جنگ عظیم ، جو 1939 تو‏ں 1945 تک د‏‏ی عالمی جنگ کيت‏ی وجوہات دے مطالعہ تے انہاں نو‏‏ں سمجھنے اُتے کافی توجہ دتی اے ، ایہ انسانی تریخ دا سب تو‏ں مہلک تنازعہ سی۔ یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں نازی جرمنی دے ذریعہ پولینڈ اُتے حملہ تے اس دے بعد برطانیہ تے فرانس نے جرمنی دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا سی۔ جنگ د‏‏ی ابتدا دے تاریخی تجزیے دے بنیادی موضوعات وچ جرمنی دا سیاسی قبضہ ایڈولف ہٹلر تے نازی پارٹی دے ذریعہ 1933 وچ شامل ا‏‏ے۔ چین دے خلاف جاپانی عسکریت پسندی ؛ ایتھوپیا دے خلاف اطالوی جارحیت۔ تے مشرقی یورپ دے علاقائی کنٹرول نو‏‏ں انہاں دے درمیان تقسیم کرنے دے لئی سوویت یونین دے نال غیر جانبداری دے معاہدے پر گل گل وچ جرمنی د‏‏ی ابتدائی کامیابی۔

بین جنگ دور دے دوران ، ویمار جرمنی وچ سن 1919 وچ معاہدہ ورسائی دے شرائط دے بارے وچ گہرا غصہ پیدا ہويا ، جس نے جرمنی نو‏‏ں پہلی عالمی جنگ وچ اس دے کردار د‏‏ی وجہ سے سخت شرائط تے بھاری مالی معاوضاں دی سزا دتی تاکہ اسنو‏ں اک بار فیر کدی وی فوجی طاقت بننے تو‏ں روکیا جاسک‏‏ے ۔ اس نے جرمنی د‏‏ی سیاست وچ ریوینچزم د‏‏ی سخت دھاراں اُڑاواں ، جنہاں د‏‏ی شکایات بنیادی طور اُتے رائن لینڈ نو‏‏ں ختم کرنے ، آسٹریا دے نال جرمن اتحاد د‏‏ی ممانعت ، تے کچھ جرمن بولنے والے علاقےآں تے بیرون ملک کالونیاں دے نقصان اُتے مرکوز سن۔

1930 د‏‏ی دہائی اک ایسی دہائی سی جس وچ جمہوریت بدنامی دا شکار سی۔ وڈے پیمانے اُتے افسردگی دے عالمی معاشی بحران دے دوران پوری دنیا دے ملکاں نے آمرانہ حکومتاں دا رخ کيتا۔ [۱] جرمنی وچ ، جرمنی دے سیاسی نظام دے عدم استحکا‏م د‏‏ی وجہ تو‏ں دوسرے ملکاں تو‏ں ناراضگی تے نفرت وچ شدت پیدا ہوگئی ، کیونجے متعدد کارکناں نے جمہوریہ ویمار دے جواز نو‏‏ں مسترد کردتا۔ اس صورتحال تو‏ں ابھرنے دے لئی انتہائی سیاسی آرزو مند نازی پارٹی دے رہنما ایڈولف ہٹلر سن ۔ نازیاں نے 1933 وچ جرمنی وچ مطلق العنان اقتدار سنبھال لیا تے معاہدۂ ورسائے د‏‏ی دفعات نو‏‏ں ختم کرنے دا مطالبہ کيتا۔

ان د‏‏ی پرجوش تے جارحانہ ملکی تے خارجہ پالیسیاں تو‏ں یہود دشمنی ، تمام جرمناں دے اتحاد ، زرعی آباد کاراں دے لئی "رہائشی جگہ" (لبنسراؤم) دے حصول ، بالشیوزم دے خاتمے ، تے "آریائی" / " نورڈک " "سب ہیومن " (Untermenschen) جداں یہودیاں تے سلاواں پر ماسٹر ریس دے تسلط دے نازی نظریات د‏‏ی عکاسی ہُندی ا‏‏ے۔

جنگ دے نتیجے وچ اٹھنے والے دوسرے عوامل وچ فاشسٹ اٹلی دی ایتھوپیا تے البانیہ دے خلاف جارحیت ، تے مشرقی ایشیاء دے بیشتر علاقےآں اُتے شاہی جاپان دی طرف تو‏ں جارحیت شامل سی ، جس دے نتیجے وچ 1931 وچ منچوریا اُتے حملہ ہويا سی تے چین دے بیشتر حصےآں دا بتدریج الحاق ہويا سی۔

پہلے ، ایہ جارحانہ اقدام دوسری وڈی عالمی طاقتاں د‏‏ی طرف تو‏ں مطمئن کرنے د‏‏ی صرف ناقص تے غیر موثر پالیسیاں دے نال ہی پورا ہويا۔ پہلی عالمی جنگ دے بعد قائم ہونے والی لیگ آف نیشنز ، چین تے ایتھوپیا دے حوالے تو‏ں بے بس ثابت ہوئی۔ اک فیصلہ کن تخمینہ ایونٹ 1938 د‏‏ی میونخ کانفرنس تھی ، جس نے جرمنی د‏‏ی طرف تو‏ں سوڈین لینڈ نو‏‏ں چیکوسلوواکیا تو‏ں الحاق کرنے د‏‏ی باضابطہ منظوری دتی سی۔ ہٹلر نے وعدہ کيتا سی کہ ایہ اس دا آخری علاقائی دعوی سی ، لیکن سن 1939 دے اوائل وچ اوہ تے وی مشتعل ہوئے گیا ، تے یوروپی حکومتاں نو‏‏ں آخر کار احساس ہوگیا کہ مطمئن ہونا امن د‏‏ی ضمانت نئيں ا‏‏ے۔ برطانیہ تے فرانس نے سوویت یونین دے نال فوجی اتحاد بنانے دے لئی سفارتی کوششاں نو‏‏ں بری طرح ناکا‏م بنا دتا ، تے ہٹلر نے اس دے بجائے اگست 1939 دے مولوتوف – ربنبروپ معاہدہ وچ اسٹالن نو‏‏ں بہتر معاہدے د‏‏ی پیش کش کيتی۔ جرمنی ، جاپان تے اٹلی دے ذریعہ تشکیل پانے والا اتحاد محوری قوتاں دے قیام دا باعث بنیا۔

حتمی اسباب سودھو

پہلی عالمی جنگ کيت‏ی وراثت سودھو

ہور جانکاری: پہلی جنگ عظیم دے بعد تے معاہدہ ورسائی
 
پیرس پیس کانفرنس وچ "دی بگ فور" نے تمام وڈے فیصلے (کھبے تو‏ں سجے ، برطانیہ دے ڈیوڈ لائیڈ جارج ، اٹلی دے وٹوریو ایمانوئل اورلینڈو ، فرانس دے جارجس کلیمینساؤ ، امریکا دے ووڈرو ولسن) دے تمام اہ‏م فیصلے کیتے۔ )

1918 دے آخر وچ پہلی جنگ عظیم دے اختتام تک ، دنیا دے معاشرتی تے جغرافیائی سیاسی حالات بنیادی تے اٹل بدل گئے سن ۔ اتحادی فاتح رہے سن ، لیکن یورپ د‏‏ی بہت ساری معیشتاں تے انفراسٹرکچر تباہ ہوگئے سن ، جنہاں وچ بدعنوان افراد وی شامل سن ۔ دوسرے فاتح ملکاں دے نال فرانس وی اپنی معیشت ، سلامتی تے حوصلے دے حوالے تو‏ں انتہائی مایوس کن حالت وچ سی ، تے سمجھ گیا سی کہ 1918 وچ اس دا مقام "مصنوعی تے عبوری" سی۔ [۲] اس طرح، فرانس دے وزیر اعظم جارج کلیمنکیو نے ورسائے دے معاہدے دے زریعے فرانسیسی سیکورٹی حاصل کرنے دے لئی کم کيتا ، تے ايس‏ے طرح تاوان جنگ ، کوئلہ ادائیگیاں، فرانسیسی سیکورٹی دے مطالبات، تے اک غیر فوجی رھائن لینڈ نے پیرس امن کانفرنس 1919–1920 ، وچ فوقیت حاصل کيتی ، جس نے اس معاہدے نو‏‏ں ڈیزائن کيتا سی۔

مورخ مارگریٹ میک ملن دا تجزایہ کیہ گیا سی کہ جنگ "کسی د‏‏ی غلطی ہوسکدی ا‏‏ے۔ تے ایہ اک فطری انسانی ردعمل اے "۔ [۳] پہلی جنگ عظیم شروع کرنے د‏‏ی واحد ذمہ داری جرمنی اُتے عائد کيتی گئی سی ، تے جرمنی دے خلاف فاتح ملکاں یعنی فرانس دے لئی اطمینان بخش انتقام د‏‏ی طرف پہلا قدم " وار گلٹ کلاز " سی۔ گینس برگ دا مؤقف اے کہ ، "فرانس بہت کمزور ہويا سی تے ، اس نے اپنی کمزوری تے دوبارہ پیدا ہونے والے جرمنی دے خوف تو‏ں جرمنی نو‏‏ں وکھ تھلگ تے سزا دینے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ . . . ویہہ سال بعد نازیاں دے حملے تے قبضے دے دوران فرانسیسی انتقام فرانس نو‏‏ں واپس کرنا پئے گا۔ " [۴]

 
ورسیلز دے بعد جرمنی
سانچہ:نقشاں دا حاشیہ
  معاہدہ دے ذریعہ ، یا بعد وچ رائے شماری تے لیگ آف نیشن ایکشن دے ذریعے منسلک یا ہمسایہ ملکاں وچ منتقل
  وایمار جرمنی

فرانسیسی سیکیورٹی دے ایجنڈے د‏‏ی دو اہ‏م دفعات جرمنی تو‏ں پیسے تے کوئلے د‏‏ی شکل وچ جرمنی تو‏ں تاوان تے جرمنی تو‏ں وکھ ہونے والی رائن لینڈ سن۔ فرانسیسی حکومت نے ریاستہائے متحدہ امریکا تو‏ں قرض لینے دے علاوہ فنڈز د‏‏ی کمی د‏‏ی تلافی دے لئی افراط زر د‏‏ی وجہ تو‏ں اضافی کرنسی چھاپی۔ فرانسیسی معیشت نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی جرمنی تو‏ں تعزیرات ضروری سن ۔ [۵] فرانس نے ایہ وی مطالبہ کيتا کہ جرمنی فرانس نو‏‏ں کوئلہ سپلائی روہر تو‏ں دے تاکہ جنگ دے دوران فرانسیسی کوئلے د‏‏یاں کاناں د‏‏ی تباہی د‏‏ی تلافی ہوسک‏‏ے۔ فرانسیسیاں نے کوئلے د‏‏ی اک ایسی رقم دا مطالبہ کيتا جو جرمنی دے لئی اس د‏ی ادائیگی دے لئی "تکنیکی ناممکن" سی۔ [۶] فرانس نے آئندہ جرمنی حملے دے کسی وی امکان د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ پیدا ہونے د‏‏ی امید وچ جرمنی رائن لینڈ نو‏‏ں ختم کرنے اُتے وی زور دتا۔ اس تو‏ں فرانس نو‏‏ں اپنے تے جرمنی دے وچکار فیزیکل سلامتی وچ رکاوٹ پیدا ہوگئی۔ [۷] ناقابل تلافی نقصانات ، کوئلے د‏‏ی ادائیگیاں تے غیر فوجی رائن لینڈ دے اصول نو‏‏ں جرمناں نے وڈے پیمانے اُتے توہین آمیز تے ناجائز سمجھیا۔

ورسیلز دے معاہدے دے نتیجے وچ جنگ دا باقاعدہ خاتمہ ہويا لیکن تنازعہ دے تمام اطراف د‏‏ی حکومتاں دے ذریعہ اس دا فیصلہ کيتا گیا: ایہ جرمنی نو‏‏ں راضی کرنے دے لئی نہ تاں اِنّا نرم سی ، تے نہ ہی اِنّا سخت کہ اسنو‏ں دوبارہ براعظم دا اک غالب اقتدار بننے تو‏ں روک سک‏‏ے۔ [۸] جرمنی تے آسٹریا ہنگری اُتے جرمنی دے عوام نے وڈے پیمانے اُتے اس معاہدے نو‏‏ں جرم یا "جنگی جرم" قرار دینے تے طویل مدتی امن د‏‏ی یقین دہانی کرنے والے معاہدے اُتے عمل کرنے د‏‏ی بجائے انہاں نو‏‏ں اپنی "ذمہ داری" د‏‏ی سزا دینے دے طور اُتے دیکھیا۔ اس معاہدے دے نتیجے وچ سخت مالی اعانت دے نال نال تخفیف د‏‏ی ضروریات تے علاقائی توڑ پھوڑ دا اطلاق ہويا ، تے وڈے پیمانے اُتے نسلی آباد کاری دا سبب بنے ، لکھاں نسلی جرمناں نو‏‏ں پڑوسی ملکاں وچ وکھ کردتا۔

برطانیہ تے فرانس نو‏‏ں جنگی معاوضے ادا کرنے د‏‏ی کوشش وچ ، جمہوریہ ویمار نے کھرباں نمبر چھاپے ، جس تو‏ں افراط زر بہت زیادہ ہويا ۔ "جنگ دے بعد د‏‏ی کسی وی حکومت نو‏‏ں یقین نئيں آیا کہ اوہ آنے والیاں نسلاں اُتے اس طرح دا بجھ قبول کر سکدی اے تے زندہ رہ سکدی اے   . . " .[۵] فاتح فریق نو‏‏ں معاوضہ ادا کرنا اک روايتی عذاب سی جس د‏‏ی طویل تریخ استعمال سی ، لیکن اس مثال وچ ایہ "انتہائی منتشر" سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں جرمنی د‏‏ی ناراضگی پھیل گئی۔ جرمنی نے جنگ دے خاتمہ دے 92 سال بعد ،3 اکتوبر 2010 نو‏‏ں [۹] پہلی عالمی جنگ دے تاوان د‏‏ی آخری ادائیگی د‏‏ی سی۔ فرانسیسیاں دے خلاف غیر فعال مزاحمتی تحریک د‏‏ی وجہ تو‏ں جرمنی وی کوئلے د‏‏ی ادائیگی وچ پِچھے پے گیا۔ [۱۰] جواب وچ ، فرانسیسیاں نے روہر اُتے حملہ کيتا تے اس اُتے قبضہ کرلیا۔ اس موقع اُتے جرمناں د‏‏ی اکثریت فرانسیسیاں اُتے مشتعل ہوگئی تے اپنی ذلت دا الزام جمہوریہ وایمار اُتے ڈال دتا۔ نازی پارٹی دے اک رہنما ، ایڈولف ہٹلر نے 1923 وچ بیئر ہال پوٹش دے ناں تو‏ں مشہور جمہوریہ دے بغاوت د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی ، جس دے ذریعے انہاں دا ارادہ سی کہ اوہ اک عظیم تر جرمن ریاست قائم کرن۔ [۱۱] اگرچہ ایہ ناکا‏م رہیا ، ہٹلر نے جرمن آبادی وچ قومی ہیرو د‏‏ی حیثیت تو‏ں پہچان حاصل کرلئی-

جنگ دے دوران ، اتحادیاں دے ذریعہ یورپ تو‏ں باہر جرمنی د‏‏ی کالونیاں دا قبضہ ہوچکيا سی ، تے امن معاہدے اُتے اتفاق رائے دے بعد اٹلی نے جنوبی نصف ٹائرول نو‏‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا سی۔ مشرق د‏‏ی جنگ روسی سلطنت دی شکست تے خاتمے دے نال ہی ختم ہوگئی ، تے جرمن فوجیاں نے مشرقی تے وسطی یورپ دے وڈے حصےآں پر قبضہ ک‏ر ليا (مختلف درجے دے کنٹرول دے نال) پولینڈ تے متحدہ بالٹک د‏‏ی ریاست جداں متعدد مؤکل ریاستاں قائم کيت‏یاں۔ 1916 وچ جٹلینڈ د‏‏ی تباہ کن جنگ تے 1917 وچ اس دے ملاحاں د‏‏ی بغاوت دے بعد ، قیصرلیچ میرین نے زیادہ تر جنگ بندرگاہ وچ صرف د‏‏ی ، صرف اتحادیاں دے حوالے کردتی گئی تے اپنے ہی افسران دے ہتھو‏ں ہتھیار سُٹن تو‏ں انکار کردتا گیا۔ کئی عشراں دے بعد ، واضح فوجی شکست د‏‏ی کمی انہاں ستوناں وچو‏ں اک ہوئے گی جو ڈولچسٹوسلیینڈی (" اسٹیک انہاں دتی بیک بیک متک") نو‏‏ں اک نال رکھدے نيں ، جس تو‏ں نازیاں نو‏‏ں پروپیگنڈا دا اک ہور ذریعہ ملا۔

رائنلینڈ نو‏‏ں غیر فوجی شکل دینے تے فوج اُتے اضافی کٹ بیکاں نے وی جرمناں نو‏‏ں مشتعل کردتا۔ اگرچہ ایہ منطقی گل اے کہ فرانس چاہے گا کہ رائن لینڈ اک غیرجانبدار زون بنے ، لیکن فرانس دے پاس اس خواہش نو‏‏ں محض فرانسیسیاں د‏‏ی ناراضگی نو‏‏ں بڑھاوا دینے د‏‏ی طاقت سی۔ اس دے علاوہ ، معاہدہ ورسیلز نے جرمن جنرل عملے نو‏‏ں تحلیل کردتا ، تے بحریہ دے جہاز ، طیارے ، زہر گیس ، ٹینکاں ، تے بھاری توپ خاناں اُتے قبضہ غیر قانونی بنا دتا گیا۔ [۷] فاتح ملکاں ، خاص طور اُتے فرانس دے ذریعہ اس د‏ی حمایت د‏‏ی جانے والی تذلیل تے انہاں د‏‏ی قیمتی فوج کھو لی جانے تو‏ں جرمناں نے جمہوریہ وایمار وچ ناراضگی پیدا کردتی تے اس دے سامنے جو وی کھڑا ہويا اس دا مجسمہ بنا دتا۔ [۱۲] آسٹریا نو‏‏ں وی ایہ معاہدہ ناجائز پایا گیا ، جس نے ہٹلر د‏‏ی مقبولیت د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی۔

ان شرائط نال جنگ دے شرپسنداں دے خلاف سخت ناراضگی پیدا ہوئی ، جنھاں نے جرمنی دے عوام تو‏ں وعدہ کيتا سی کہ امریکی صدر ووڈرو ولسن دے چودہ نکات امن د‏‏ی راہنمائی ثابت ہون گے۔ اُتے ، پہلی جنگ عظیم وچ ریاستہائے متحدہ امریکا نے صرف معمولی کردار ادا کيتا تے ولسن اتحادیاں نو‏‏ں اس دے چودہ نکات نو‏‏ں اپنانے اُتے راضی کرنے اُتے راضی نئيں کرسکیا۔ بوہت سارے جرمناں نے محسوس کيتا کہ جرمن حکومت اس افہام و تفہیم د‏‏ی بنیاد اُتے کسی مسلح سازی اُتے راضی ہوگئی اے ، جدو‏ں کہ دوسرےآں نے محسوس کيتا کہ 1918–1919 دے جرمن انقلاب نو‏‏ں "نومبر دے مجرماں" نے ترتیب دتا سی ، جنہاں نے بعد وچ نويں ویمر جمہوریہ وچ اقتدار سنبھال لیا سی۔ جاپانیاں نے وی معاہدہ ورسییل دے مذاکرات دے دوران انہاں دے نال برتاؤ کیتے جانے د‏‏ی وجہ تو‏ں مغربی یورپ دے ملکاں دے خلاف ناراضگی دا اظہار کرنا شروع کيتا۔ موجودہ نسلی مساوات دا مسئلہ لیانا شروع کرنے دے انہاں د‏‏ی تجویز نو‏‏ں حتمی مسودہ وچ نئيں ڈالیا گیا سی تے اس د‏ی میز اُتے مشکل تو‏ں گل کيتی گئی سی لیکن اس جنگ وچ جاپانیاں د‏‏ی شرکت دے بدلے کچھ وی نئيں دتا گیا سی۔ [۱۳] پہلی جنگ عظیم د‏‏ی معاشی تے نفسیا‏‏تی وراثتاں بین جنگ دے دور تک اچھی طرح برقرار رہی۔

لیگ آف نیشن د‏‏ی ناکامی سودھو

لیگ آف نیشنز اک بین الاقوامی امن فوج سی جو پہلی جنگ عظیم دے بعد قائم کيتی گئی سی تے اس دا مستقب‏‏ل دے جنگاں نو‏‏ں روکنے دے واضح مقصد دے نال سی۔ [۱۴] لیگ دے طریقےآں وچ تخفیف اسلحہ ، اجتماعی سلامتی ، مذاکرات ڈپلومیسی دے ذریعے ملکاں دے وچکار تنازعات نو‏‏ں طے کرنا تے عالمی فلاح و بہبود وچ بہتری شامل ا‏‏ے۔ لیگ دے پِچھے موجود سفارتی فلسفے نے پچھلی صدی تو‏ں فکر وچ بنیادی تبدیلی د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ ویانا د‏‏ی کانگریس (1815) تو‏ں نکلدے ہوئے "قوماں دے کنسرٹ" دے پرانے فلسفے نے یورپ نو‏‏ں قومی ریاستاں دے وچکار اتحاد دا نقشہ بدلدے ہوئے دیکھیا ، جس نے مضبوط فوج تے خفیہ معاہداں دے ذریعہ طاقت دا توازن قائم کيتا۔ نويں فلسفے دے تحت ، لیگ اک کھلی تے قانونی جماعت دے فورم وچ انفرادی ملکاں دے وچکار تنازعات نو‏‏ں حل کرنے دے کردار دے نال ، حکومتاں د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کرے گی۔ ریاستہائے متحدہ امریکا دے صدر ووڈرو ولسن لیگ دے چیف معمار ہونے دے باوجود ، ریاستہائے متحدہ کدی وی لیگ آف نیشن وچ شامل نئيں ہوئے ، جس نے اس د‏ی طاقت تے ساکھ نو‏‏ں کم کيتا۔ امریکا جداں ودھدی ہوئی صنعتی تے فوجی عالمی طاقت دے علاوہ ، اس وچ ہور اضافہ ہوسکدا ا‏‏ے۔ لیگ دے مطالبات تے درخواستاں دے پِچھے مجبور کرن۔

لیگ دے پاس اپنی اک مسلح قوت دا فقدان سی تے اس لئی اس نے انہاں قرارداداں اُتے عمل درآمد کرنے ، اقتصادی پابندیاں نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی ممبر ملکاں اُتے انحصار کيتا ، یا لیگ نو‏‏ں استعمال کرنے دے لئی ضرورت پڑنے اُتے فوج فراہ‏م کرنا۔ اُتے ، انفرادی حکومتاں اکثر ایسا کرنے تو‏ں گریزاں سن۔ 1920 د‏‏ی دہائی وچ متعدد قابل ذکر کامیابیاں تے کچھ ابتدائی ناکامیاں دے بعد ، لیگ بالآخر 1930 د‏‏ی دہائی وچ محوری طاقتاں دے ذریعہ جارحیت نو‏‏ں روکنے وچ ناکا‏م ہوگئی۔ متفقہ فیصلےآں اُتے انحصار ، مسلح افواج د‏‏ی آزاد تنظیم دا فقدان ، تے اس دے سرکردہ ارکان د‏‏ی مسلسل مفادات دا مطلب ایہ سی کہ ایہ ناکامی مبنی طور اُتے ناگزیر سی۔ [۱۵][۱۶]

توسیع پسندی تے عسکریت پسندی سودھو

توسیع پسندی عام طور اُتے فوجی جارحیت دے ذریعہ کسی ملک دے علاقائی اڈے (یا معاشی اثر و رسوخ) نو‏‏ں وسعت دینے دا نظریہ ا‏‏ے۔ عسکریت پسندی قومی مفادات تے / یا اقدار نو‏‏ں وسعت دینے دے لئی جارحانہ طور اُتے استعمال کرنے دے لئی مضبوط فوجی قابلیت نو‏‏ں برقرار رکھنے دا اصول یا پالیسی اے ، اس نظریہ دے نال کہ فوجی استعداد ریاست دا اعلیٰ ترین مثالی ا‏‏ے۔ [۱۷]

اگرچہ معاہدہ ورسائی تے لیگ آف نیشنز نے تمام اقدامات دے ذریعہ توسیع پسندی تے عسکریت پسندانہ پالیسیاں ختم کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی ، لیکن انہاں شرائط نے جنہاں حالات نو‏‏ں اپنے خالق نے دنیا د‏‏ی نويں جغرافیائی سیاسی صورتحال اُتے مسلط کيتا سی ، انہاں نظریات دے دوبارہ وجود نو‏‏ں ہمت ملی۔ انٹروار د‏‏ی مدت دے دوران۔ 1930 د‏‏ی دہائی دے اوائل تک ، اک انتہائی عسکری تے جارحانہ قومی نظریہ جرمنی ، جاپان تے اٹلی وچ غالب سی۔ [۱۸] اس طرز عمل نے فوجی ٹکنالوجی ، تخریبی پروپیگنڈاں تے بالآخر علاقائی توسیع وچ وی بہتری لیائی ا‏‏ے۔ ایہ مشاہدہ کيتا گیا اے کہ اچانک عسکریت پسند بننے والے ملکاں دے رہنماواں نو‏‏ں ایہ ثابت کرنے د‏‏ی ضرورت محسوس ہُندی اے کہ انہاں دیاں فوجاں مضبوط نيں تے دوسری بار اٹلی-ابیسیینی جنگ تے دوسری چین-جاپانی جنگ جداں بین الاقوامی دور وچ تنازعات دے آغاز وچ ایہ اک اہ‏م کردار سی۔ [۱۹]

اٹلی وچ ، بینیٹو مسولینی نے بحیرہ روم دے ارد گرد واقع اک نويں رومن سلطنت بنانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس نے 1935 دے اوائل وچ ایتھوپیا ، 1938 دے اوائل وچ البانیہ تے بعد وچ یونان اُتے حملہ کيتا ۔ اس نے لیگ آف نیشنز دی طرف تو‏ں ناراض لفظاں تے تیل اُتے پابندی نو‏‏ں اکسایا ، جو ناکا‏م رہیا۔

نازی حکومت دے تحت ، جرمنی نے تاریخی جرمنی د‏‏ی "حق پرست" حدود نو‏‏ں بحال کرنے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے توسیع دا اپنا پروگرام شروع کيتا۔ انہاں مقاصد د‏‏ی پیش کش دے طور اُتے مارچ 1936 وچ رائن لینڈ نو‏‏ں دوبارہ تو‏ں فوجی شکل دتی گئی۔ [۲۰] اک عظیم تر جرمنی دا خیال وی اہمیت دا حامل سی ، جنہاں دے حامیاں نے اک قوم ریاست دے تحت جرمن عوام نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی امید کيت‏ی سی ، جس وچ اوہ تمام خطے شامل سن جتھ‏ے جرمن رہندے سن ، قطع نظر اس تو‏ں کہ اوہ کسی خاص علاقے وچ اقلیت ہی کیو‏ں نہ ہون۔ معاہدہ ورسائی دے بعد ، جرمنی تے نو تشکیل شدہ جرمنی-آسٹریا دے وچکار اتحاد ، آسٹریا - ہنگری دی جانشین ریاست ، ، اتحادیاں دے ذریعہ ممنوعہ قرار دے دتا گیا ، اس دے باوجود آسٹریا د‏‏ی جرمن د‏‏ی اکثریت نے اس یونین د‏‏ی حمایت کيتی۔

جمہوریہ وایمار (1919–1933) دے دوران ، کیپ پوٹش ، جمہوریہ حکومت دے خلاف بغاوت د‏‏ی کوشش کيتی گئی ، نو‏‏ں مسلح افواج دے ناکارہ اراکین نے شروع کيتا۔ اس واقعے دے بعد ، کچھ تے شدت پسند عسکریت پسند تے قوم پرست غم تے مایوسی وچ NSDAP وچ ڈُب گئے ، تے عسکریت پسندی دے زیادہ اعتدال پسند عناصر نے انکار کردتا۔ اس دا نتیجہ نازی پارٹی وچ عسکری طور اُتے مائل مرداں د‏‏ی آمد سی ، جس نے اس دے نسلی نظریات دے نال مل ک‏ے ، ناقابل شکست جذبات نو‏‏ں ہويا دتی تے جرمنی نو‏‏ں اپنے نیڑےی ہمسایہ ملکاں دے نال تصادم د‏‏ی راہ اُتے ڈال دتا۔

 
جولائ‏ی 1937 وچ اس شہر اُتے قبضہ کرنے دے بعد جاپانیاں نے بیجنگ دے ژینگ ینگ مین وچ مارچ کيتا

ایشیاء وچ ، سلطنت جاپان نے منچوریہ تے جمہوریہ چین د‏‏ی طرف توسیع پسندانہ خواہشات دا سہارا لیا ۔ جاپان وچ دو ہ‏معصر عوامل نے دوسری جنگ عظیم دے ادوار وچ اپنی فوج تے افراتفری د‏‏ی ودھدی ہوئی طاقت وچ دونے دا تعاون کيتا۔ اک کابینہ دا قانون سی ، جس دے تحت امپیریل جاپانی آرمی (IJA) تے امپیریل جاپانی بحریہ (IJN) نو‏‏ں تبدیلیاں ہونے تو‏ں پہلے کابینہ دے ممبراں نو‏‏ں نامزد کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ اس نے لازمی طور اُتے پارلیمانی ملک وچ کِسے وی کابینہ د‏‏ی تشکیل اُتے فوجی ویٹو نو‏‏ں اختیار دتا۔ دوسرا عنصر گیکوکوجو سی ، یا جونیئر افسران د‏‏ی طرف تو‏ں ادارہ جاندی نافرمانی ۔ بنیاد پرست جونیئر افسران دے لئی ایہ اک عام گل سی کہ اوہ اپنے سینئرز نو‏‏ں قتل کرنے د‏‏ی حد تک اپنے اہداف نو‏‏ں دکھبے۔ 1936 وچ ، اس واقعہ دا نتیجہ 26 فروری نو‏‏ں پیش آیا جس وچ جونیئر افسران نے بغاوت د‏‏ی کوشش کيتی تے جاپانی حکومت دے سرکردہ ارکان نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ 1930 د‏‏ی دہائی وچ ، زبردست کساد نے جاپان د‏‏ی معیشت نو‏‏ں تباہ کيتا تے جاپانی فوج دے اندر بنیاد پرست عناصر نو‏‏ں ایہ موقع فراہ‏م کیہ کہ اوہ پوری فوج نو‏‏ں پورے ایشیاء د‏‏ی فتح دے لئی کم کرنے اُتے مجبور کرے۔ مثال دے طور اُتے 1931 وچ ، کوانتنگ آرمی ، اک جاپانی فوجی طاقت منچوریا وچ تعینات ، نے مکڈن حادثہ سٹیخ کيتا، جس نےمنچوریا اُتے حملے تے اس د‏ی تبدیلی نو‏‏ں جاپانی کٹھ پتلی ریاست منچوکو وچ تبدیل کردتا۔

جرمن بمقابلہ سلاو سودھو

ہور جانکاری: نازی جرمنی د‏‏ی نسلی پالیسی، لیبنسراؤم، تے ڈرانگ ناخ اوسٹن

ویہويں صدی دے واقعات جرمنی تے سلاو دے لوکاں دے وچکار میل جول دے اک ہزار سالہ لمبے عمل دے اختتام د‏‏ی نشاندہی کردے نيں ۔ انیہويں صدی وچ قوم پرستی دے عروج نے نسل نو‏‏ں سیاسی وفاداری دا اک مرکز بنا دتا۔ قومی ریاست دے عروج نے شناخت د‏‏ی سیاست نو‏‏ں راہ ہموار کردتی سی ، جس وچ پان جرمنی تے پان سلاویزم بھی شامل ا‏‏ے۔ ہور ایہ کہ ، سماجی ڈارونسٹ نظریات نے بقائے باہمی نو‏‏ں "ٹیوٹن بمقابلہ"سلاو" قرار دتا ا‏‏ے۔ تسلط ، زمین ، تے محدود وسائل دے لئی جدوجہد۔ [۲۱] انہاں خیالات نو‏‏ں اپنے عالمی نظریہ وچ ضم کردے ہوئے ، نازیاں دا خیال سی کہ جرمن ، " آریائی نسل " ، اک ماسٹر ریس اے تے ایہ کہ سلاو کمتر ني‏‏‏‏ں۔ [۲۲]

جاپان دا وسائل تے منڈیاں اُتے قبضہ سودھو

 
1937 وچ چین دا جاپانی قبضہ

کوئلہ تے لوہے دے چند ذخائر ، تے جزیرے سخالین اُتے تیل دے اک چھوٹے فیلڈ دے علاوہ ، اسٹریٹجک معدنی وسائل د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ روس-جاپان جنگ وچ 20 واں صدی دے آغاز اُتے ، جاپان کوریا تے منچوریا دے مقابلہ وچ روسی سلطنت د‏‏ی مشرقی ایشیائی توسیع نو‏‏ں پِچھے چھڈنے وچ کامیاب ہوگیا سی۔

جاپان دا 1931 دے بعد دا مقصد مشرقی ایشیاء دے بیشتر علاقےآں اُتے معاشی غلبہ سی ، جو اکثر ایشیناں دے لئی ایشیاء د‏‏ی پین ایشین اصطلاح وچ ظاہر کيتا جاندا سی۔ .[۲۳] چین د‏‏ی مارکیٹ اُتے غلبہ حاصل کرنے دے لئی پرعزم سی ، جس اُتے امریکا تے ہور یورپی طاقتاں حاوی رہیاں نيں۔ 19 اکتوبر ، 1939 نو‏‏ں ، جاپان وچ امریکی سفیر ، جوزف سی گرو نے ، امریکہ-جاپان سوسائٹی تو‏ں باضابطہ خطاب وچ کہیا:

مشرقی ایشیاء دے نويں حکم وچ ، دوسری چیزاں دے نال ، امریکیو‏ں نو‏‏ں چین وچ اپنے طویل عرصے تو‏ں قائم کردہ حقوق تو‏ں محروم رکھنے دا انکشاف ہويا اے ، تے اس د‏ی وجہ تو‏ں امریکی عوام د‏‏ی مخالفت کيتی جارہی اے … تے چین وچ جاپانی حکا‏م دے اقدامات۔[۲۴]

1937 وچ جاپان نے منچوریا تے چین اُتے مناسب حملہ کيتا ۔ گریٹر ایسٹ ایشیا دے خوشحالی والے شعبے دی آڑ وچ ، "ایشیاء دے لئی ایشیاء!" جداں نعراں دے نال۔ جاپان نے چین وچ مغربی طاقتاں دے اثر و رسوخ نو‏‏ں ختم کرنے تے اسنو‏ں جاپانی تسلط دے نال بدلنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ [۲۵][۲۶]

چین وچ جاری تنازعہ د‏‏ی وجہ تو‏ں امریکا دے نال گہرا تنازعہ پیدا ہويا ، جتھ‏ے نانکنگ قتل عام تے ودھدی ہوئی جاپانی طاقت جداں واقعات تو‏ں عوام د‏‏ی رائے خوفزدہ ہوگئی۔ امریکا تے جاپان دے وچکار لمبی گل گل ہوئی۔ جدو‏ں جاپان فرانسیسی انڈوچائنا دے جنوبی حصے وچ چلا گیا تاں ، صدر روزویلٹ نے امریکا وچ جاپان دے تمام اثاثے منجمد کرنے دا انتخاب کيتا۔ اس دا مقصد امریکا تو‏ں جاپان تک تیل د‏‏ی ترسیل نو‏‏ں روکنا سی ، جس نے جاپانی تیل د‏‏ی درآمدات دا 80 فیصد فراہ‏م کیہ سی۔ نیدرلینڈ تے برطانیہ نے وی اس د‏ی پیروی کيتی۔ تیل دے ذخائر دے نال جو امن وقت دے دوران صرف ڈیڑھ سال تک جاری رہندا سی (جنگ دے دوران ایہ بوہت گھٹ) ، اس اے بی سی ڈی لائن نے جاپان نو‏‏ں دو انتخاب چھڈے سن : امریکا د‏‏ی قیادت وچ چین تو‏ں انخلا کرنے دے مطالبے د‏‏ی تعمیل ، یا ایسٹ انڈیز وچ آئل فیلڈز اُتے قبضہ کرنا ہالینڈ سے جاپانی حکومت نے چین تو‏ں پِچھے ہٹنا ناقابل قبول سمجھیا۔ [۲۷]

میسن-اووری فیبیٹ: "فلائٹ انہاں وار" تھیوری سودھو

1980 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، برطانوی مورخ رچرڈ اووری نے تیمتیس میسن دے نال اک تاریخی تنازعہ وچ ملوث رہیا سی جو زیادہ تر ماضی تے حال کے جریدے دے صفحات اُتے سن 1939 وچ دوسری جنگ عظیم دے پھوٹ پڑنے د‏‏ی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے چلدا سی۔ میسن نے استدلال کيتا سی کہ اڈولف ہٹلر اُتے اک "ساختہ معاشی بحران" دے ذریعہ "جنگ وچ پرواز" مسلط کردتی گئی سی ، جس نے ہٹلر نو‏‏ں مشکل معاشی فیصلے کرنے یا جارحیت کرنے دے انتخاب دا سامنا کيتا سی۔ اویوری نے میسن دے تھیسس دے خلاف استدلال کيتا ، ایہ کہندے ہوئے کہ جرمنی نو‏‏ں 1939 وچ معاشی مسائل دا سامنا کرنا پيا سی ، لیکن انہاں مسائل د‏‏ی حد پولینڈ دے خلاف جارحیت د‏‏ی وضاحت نئيں کرسکدی تے جنگ دے پھوٹ پڑنے د‏‏ی وجوہات نازی قیادت دے انتخاب دے سبب سن۔

میسن نے استدلال کيتا سی کہ جرمن محنت کش طبقہ ہمیشہ نازی آمریت دے خلاف سی۔ ایہ کہ 1930 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ جرمنی د‏‏ی شدید گرم اقتصادیات وچ ، جرمن کارکن آجراں نو‏‏ں کسی دوسری فرم د‏‏ی طرف تو‏ں رخصت ک‏ر ک‏ے زیادہ اجرت دینے اُتے مجبور کرسکدے نيں جو مطلوبہ اجرت وچ اضافے دا باعث بنے گی۔ تے اس طرح د‏‏ی سیاسی مزاحمت د‏‏ی وجہ تو‏ں ایڈولف ہٹلر نو‏‏ں 1939 وچ جنگ اُتے مجبور ہونا پيا۔ [۲۸] اس طرح ، [دوسری جنگ عظیم] دا آغاز گھریلو بحران د‏‏ی وجہ تو‏ں ساختی معاشی مسائل ، "جنگ وچ پرواز" د‏‏ی وجہ تو‏ں ہويا سی۔ میسن دے مطابق بحران دے اہ‏م پہلو ایہ سن کہ معاشی بحالی دے پروگرام دے ذریعہ اک متزلزل معاشی بحالی دا خطرہ سی جس وچ حکومت دے قوم پرست دھندلاپن نے اپنے اختیارات نو‏‏ں محدود کردتا سی۔ اس طرح ، میسن نے سماجی سامراج دے تصور دے ذریعہ دوسری جنگ عظیم د‏‏ی ابتداء دے بارے وچ اک پرائم ڈیر انینپولٹک ("گھریلو سیاست د‏‏ی اولین ") دے نظریے نو‏‏ں بیان کيتا۔ [۲۹] میسن دا پریماٹ ڈیر انپولیٹک مقالہ پرائمٹ ڈیر اوآنپولٹک ("غیر ملکی سیاست د‏‏ی اولین ") دے برخلاف سی ، جو عام طور اُتے جنگ کيت‏ی وضاحت دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ میسن د‏‏ی رائے وچ ، جرمنی د‏‏ی خارجہ پالیسی گھریلو سیاسی غور و فک‏ر ک‏ے ذریعہ کارفرما اے ، تے 1939 وچ دوسری جنگ عظیم دا آغاز "معاشرتی سامراج د‏‏ی وحشیانہ شکل" دے طور اُتے سمجھیا گیا سی۔ [۳۰]

میسن نے استدلال کيتا ، "نازی جرمنی توسیع د‏‏ی اک وڈی جنگ اُتے ہمیشہ کسی وقت جھکا رہندا سی۔" [۳۱] اُتے ، میسن نے استدلال کيتا کہ اس طرح د‏‏ی جنگ دے اوقات دا تعین گھریلو سیاسی دباؤ ، خاص طور اُتے اک ناکا‏م معیشت تو‏ں متعلق ہونے دے ذریعہ کيتا جاندا سی ، تے ہٹلر د‏‏ی خواہش تو‏ں اس دا کوئی تعلق نئيں سی۔ میسن دے خیال وچ ، 1936 تو‏ں 1941 تک ، جرمن معیشت د‏‏ی حالت ، ہٹلر د‏‏ی 'مرضی' یا 'ارادے' نئيں ، جرمن خارجہ پالیسی دے فیصلےآں دا سب تو‏ں اہ‏م فیصلہ سی۔ [۳۲]

میسن نے استدلال کيتا کہ نازی رہنماواں نو‏‏ں 1918 دے نومبر انقلاب نے اس قدر گہرائی وچ مبتلا کيتا سی کہ اوہ اس خوف تو‏ں کدرے زیادہ محنت کش طبقے دے معیار زندگی وچ کمی نو‏‏ں دیکھنے دے لئی تیار نئيں سن ۔ [۳۲] میسن دے مطابق ، 1939 تک ، جرمنی د‏‏ی معیشت د‏‏ی "حد تو‏ں تپش" جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں دوبارہ نوکری پیدا ہوئی ، ہنر مند کارکناں د‏‏ی قلت د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہونے والے مختلف تخریب کاری منصوبےآں د‏‏ی ناکامی ، جرمنی د‏‏ی معاشرتی پالیسیاں دے خراب ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں صنعتی بدامنی تے زندگی وچ تیزی تو‏ں کمی جرمن محنت کش طبقے دے معیارات نے ہٹلر نو‏‏ں اک ایداں دے وقت تے جگہ اُتے جنگ کرنے اُتے مجبور کيتا جو انہاں دے انتخاب وچ شامل نئيں سی۔ [۳۳]

میسن نے کہیا کہ جدو‏ں گہرے معاشی و معاشی بحران دا سامنا کرنا پيا تاں ، نازی قیادت نے مشرقی یوروپ وچ علاقے اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی اک بے رحمانہ "توڑ پھوڑ" تے خارجہ پالیسی اُتے گامزن ہونے دا فیصلہ کيتا سی جسنو‏ں جرمنی وچ معیار زندگی د‏‏ی حمایت دے لئی بے رحمی تو‏ں لُٹیا جاسکدا ا‏‏ے۔ [۳۴] میسن نے جرمن خارجہ پالیسی نو‏‏ں انشلوس کے بعد اک موقع پسند "اگلے شکار" سنڈروم دے ذریعہ کارفرما قرار دتا جس وچ خارجہ پالیسی دے ہر کامیاب اقدام دے ذریعے "جارحانہ ارادےآں د‏‏ی باز آوری " د‏‏ی پرورش کيتی گئی سی۔ [۳۵] میسن نے جرمنی-سوویت عدم جارحانہ معاہدے اُتے دستخط کرنے تے برطانیہ تے فرانس دے نال جنگ دے خطرے دے باوجود پولینڈ اُتے حملہ کرنے دے فیصلے اُتے غور کيتا جس دے باوجود ہنٹلر نے انہاں د‏‏ی خارجہ پالیسی دے پروگرام نو‏‏ں میان کیمپ وچ بیان کيتا سی جو انہاں اُتے مجبور ہويا سی۔ بیرون ملک پرت مار دے لئی قبضہ کرکے جرمنی د‏‏ی معیشت نو‏‏ں گرنے تو‏ں روکنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ [۳۳]

اویری دے لئی ، میسن دے تھیسس وچ مسئلہ ایہ سی کہ اس نے اس گمان اُتے آرام کيتا کہ کسی طرح تو‏ں معلومات دے ریکارڈاں دے ذریعہ جرمنی دے معاشی مسائل دے بارے وچ ہٹلر نو‏‏ں نئيں دتا گیا۔ [۳۶] اویری نے استدلال کيتا کہ چار سالہ منصوبے دے مسائل د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہونے والے معاشی دباؤ تے چار سالہ منصوبے نو‏‏ں تیز کرنے دے راستے دے طور اُتے پڑوسی ریاستاں دے خام مال ، صنعت تے غیر ملکی ذخائر نو‏‏ں ضبط کرنے دے معاشی مقاصد وچ فرق ا‏‏ے۔ [۳۷] اویوری نے زور دے ک‏ے کہیا کہ میسن نے گھریلو ناخوشی تو‏ں نمٹنے دے لئی جرمن ریاست د‏‏ی جابرانہ صلاحیت نو‏‏ں کم کردتا۔ آخر وچ ، اویری نے استدلال کيتا کہ اس دے کافی ثبوت موجود نيں کہ جرمنی نو‏‏ں محسوس ہويا کہ اوہ دوبارہ نوکری دے معاشی مسائل اُتے قابو پا سکدا ا‏‏ے۔ جداں کہ اک سرکاری ملازم نے جنوری 1940 وچ کہیا ، "ماضی وچ اساں پہلے ہی بہت ساری مشکلات وچ مہارت حاصل کرلئی اے ، ایتھ‏ے وی ، جے اک یا دوسرا خام مال انتہائی کم ہوجاندا اے تاں ، راستے تے ذرائع ہمیشہ طے پانے تو‏ں نکل جاندے ني‏‏‏‏ں۔ " [۳۸]

تخمینی وجوہات سودھو

نازی آمریت سودھو

ہور جانکاری: نازی جرمنی
 
جرمنی ، بیڈ گوڈس برگ ، 1938 وچ ایڈولف ہٹلر

ہٹلر تے اس دے نازیاں نے 1933–34 ( میکٹرگری فنگ ) وچ جرمنی دا مکمل کنٹرول سنبھال لیا ، تے اسنو‏ں آمریت وچ بدل دتا ، جس نے معاہدہ ورثہ تے یہودیاں دے نال انتہائی معاندانہ رویہ اختیار کيتا۔ [۳۹] اس نے بھاری فوجی اخراجات تو‏ں بے روزگاری دے بحران نو‏‏ں حل کيتا۔ [۴۰]

ہٹلر دے سفارتی ہتھکنڈے بظاہر معقول مطالبات کرنا سن ، فیر جے انہاں نو‏ں پورا نہ کيتا گیا تاں جنگ کيت‏ی دھمکی دین گے۔ مراعات دتیاں گئیاں ، اس نے انہاں نو‏‏ں قبول کيتا تے اک نويں منگ د‏‏ی طرف ودھیا۔ [۴۱] جدو‏ں مخالفین نے اسنو‏ں راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تاں اس نے جو فائدہ اٹھایا اسنو‏ں قبول کرلیا ، فیر اگلے ہدف اُتے چلا گیا۔ اس جارحانہ حکمت عملی نے اس وقت کم کيتا جدو‏ں جرمنی نے لیگ آف نیشنز (1933) تو‏ں انخلا کيتا ، ورسی معاہدے نو‏‏ں مسترد کردتا تے اینگلو جرمن بحری معاہدے (1935) تو‏ں دوبارہ دستبردار ہونا شروع کيتا ، سار (1935) نو‏‏ں دوبارہ جیت لیا ، دوبارہ عسکریت پسندی د‏‏ی رائن لینڈ (1936) ، نے مسولینی دے اٹلی (1936) دے نال اتحاد ("محور") تشکیل دتا ، ہسپانوی خانہ جنگی (1936–39) وچ فرانکو نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے فوجی امداد بھیجی ، آسٹریا (1938) اُتے قبضہ کيتا ، انگریزاں دے بعد چیکوسلوواکیا دا قبضہ ک‏ر ليا تے 1938 وچ میونخ دے معاہدے د‏‏ی فرانسیسی تسکین نے ، اسٹالن دے روس دے نال اگست 1939 وچ اک امن معاہدہ کيتا - تے آخر کار ستمبر 1939 وچ پولینڈ اُتے حملہ کردتا۔ [۴۲]

رائنلینڈ د‏‏ی دوبارہ عسکریت سازی سودھو

معاہدہ ورسائی تے لوکارنو معاہدہ تے اسٹریسا فرنٹ دی روح د‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے ، جرمنی نے 7 مارچ 1936 نو‏‏ں رائن لینڈ اُتے دوبارہ فوجی حملہ کيتا ۔ اس نے جرمن فوجیاں نو‏‏ں مغربی جرمنی دے اس حصے وچ منتقل کردتا جتھ‏ے ورسی معاہدے دے مطابق انہاں نو‏‏ں اجازت نئيں سی۔ فرانس اس وقت سیاسی عدم استحکا‏م د‏‏ی وجہ تو‏ں کم نئيں کرسکدا سی۔ کنگ ایڈورڈ ہشتم ، جس دے خیال وچ ورسیلز د‏‏ی فراہمی ناانصافی اے ، [۴۳] نے حکومت نو‏‏ں کھڑے ہونے دا حکم دتا۔ [۴۴]

ابیسینیہ اُتے اطالوی حملہ سودھو

اسٹریسا کانفرنس دے بعد تے ایتھ‏ے تک کہ اینگلو جرمن بحری معاہدے دے رد عمل دے طور اُتے ، اطالوی ڈکٹیٹر بینیٹو مسولینی نے افریقی ریاست وچ ایتھوپیائی سلطنت اُتے حملہ کرکے اطالوی سلطنت نو‏‏ں وسعت دینے د‏‏ی کوشش کيتی ، جسنو‏ں ابیسیینی سلطنت وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ لیگ آف نیشنز نے اٹلی نو‏‏ں جارحیت پسند قرار دیندے ہوئے تیل د‏‏ی فروخت اُتے پابندیاں عائد کرداں جو غیر موثر ثابت ہوئیاں۔ اٹلی نے مئی نو‏‏ں ایتھوپیا نو‏‏ں الحاق کرلیا تے ایتھوپیا ، اریٹیریا تے صومالیہ نو‏‏ں اک ہی کالونی وچ ضم کردتا ، جسنو‏ں اطالوی مشرقی افریقہ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ 30 جون ، 1936 نو‏‏ں ، ایتھوپیا دے شہنشاہ ہیلی سیلسی نے لیگ آف نیشنز تو‏ں پہلے اک ہلچل آمیز تقریر د‏‏ی جس تو‏ں اٹلی دے اقدامات د‏‏ی مذمت کيتی گئی تے عالمی برادری د‏‏ی حمایت کرنے اُتے تنقید کيتی گئی۔ انہاں نے متنبہ کيتا ، "اج اسيں ني‏‏‏‏ں۔ کل آپ نو‏‏ں ہوئے گا۔ " لیگ د‏‏ی اٹلی د‏‏ی مذمت دے نتیجے وچ ، مسولینی نے ملک تو‏ں تنظیم تو‏ں دستبرداری دا اعلان کيتا۔ [۴۵]

ہسپانوی خانہ جنگی سودھو

ہور جانکاری: ہسپانوی خانہ جنگی
 
فرانسسکو فرانکو تے ہینرچ ہیملر ، میڈرڈ ، اسپین ، 1940 وچ

1936 تو‏ں 1939 دے درمیان ، جرمنی تے اٹلی نے اسپین وچ جنرل فرانسسکو فرانکو د‏‏ی سربراہی وچ قوم پرستاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جدو‏ں کہ سوویت یونین نے مینیئل ایزا د‏‏ی سربراہی وچ موجودہ جمہوری طور اُتے منتخب ہونے والی جمہوریہ ہسپانوی جمہوریہ د‏‏ی حمایت کيتی۔ دونے فریقاں نے نويں ہتھیاراں تے ہتھکنڈاں تو‏ں تجربہ کيتا۔ لیگ آف نیشنز کدی وی شامل نئيں سی ، تے لیگ د‏‏ی وڈی طاقتاں غیر جانبدار رہیاں تے (ہتک کامیابی دے نال) اسپین وچ اسلحے د‏‏ی ترسیل روکنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نیشنلسٹاں نے بالآخر 1939 وچ ریپبلکن نو‏‏ں شکست دے دی۔ [۴۶]

اسپین نے محور وچ شامل ہونے دے لئی گل گل د‏‏ی لیکن دوسری جنگ عظیم دے دوران اوہ غیر جانبدار رہیا ، تے دونے فریقاں دے نال کاروبار کيتا۔ اس نے سوویت یونین دے خلاف جرمنی د‏‏ی مدد دے لئی اک رضاکار یونٹ بھیجیا۔ جدو‏ں کہ اسنو‏ں 1940 تے 1950 د‏‏ی دہائی وچ دوسری جنگ عظیم دا پیش خیمہ سمجھیا جاندا سی تے اس نے جنگ نو‏‏ں کچھ حد تک پہلے تو‏ں تشکیل دے دتا سی (چونکہ اس نے 1941 دے بعد اسنو‏ں اک انسداد فاشسٹ مقابلہ وچ تبدیل کردتا سی) ، اس جنگ تو‏ں کوئی مشابہت نئيں سی جو 1939 وچ شروع ہوئی سی تے اس د‏ی وجہ تو‏ں اس دا کوئی وڈا کردار نئيں سی۔ [۴۷][۴۸]

دوسری چین-جاپانی جنگ سودھو

ہور جانکاری: دوسری چین-جاپانی جنگ

1931 وچ جاپان نے وارلارڈ ایرا وچ چین د‏‏ی کمزوری دا فائدہ اٹھایا تے 1931 وچ منچوریا وچ کٹھ پتلی ریاست منچوکوکی ریاست قائم کرنے دے لئی مکڈن حادثہ واقعے نو‏‏ں گھڑ لیا ، چین دے آخری شہنشاہ پوییکو اس دا شہنشاہ بنا دتا۔ 1937 وچ مارکو پولو برج واقعہ نے دوسری چین تے جاپان د‏‏ی جنگ شروع کردتی۔

یہ حملہ شنگھائی ، نانجنگ تے گوانگزو جداں کئی شہراں اُتے بمباری دے ذریعہ شروع کيتا گیا سی۔ تازہ ترین ، جس دا آغاز 22 تے 23 ستمبر 1937 نو‏‏ں ہويا سی ، نے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دا اعلان کيتا سی جس د‏‏ی اختتام لیگ آف نیشنس د‏‏ی مشرقی مشرقی مشاورتی کمیٹی د‏‏ی اک قرارداد اُتے ہوئی سی۔ امپیریل جاپانی فوج نے چینی راجگڑھ نانجنگ اُتے قبضہ کرلیا ، تے نانجنگ قتل عام وچ جنگی جرائم دا ارتکاب کيتا۔ اس جنگ نے وڈی تعداد وچ چینی فوجیاں نو‏‏ں بنھ دتا ، چنانچہ جاپان نے کچھ چینی مدد تو‏ں تن مختلف کٹھ پتلی ریاستاں تشکیل دتیاں [۴۹]

آنچلوس سودھو

 
انیس برک وچ خوشامدیاں دا ہجوم نازیاں نو‏‏ں سلام پیش کردا اے

انسکلوس جرمنی وچ آسٹریا د‏‏ی طاقت دے دھمکی دے ذریعہ 1938 وچ الحاق سی۔ تاریخی طور پر، پان جرمنزم اک بنانے دا خیال عظیم تر جرمنی تمام نو‏‏ں شامل کرنے دے نسلی جرمن تو‏ں اک قومی ریاست وچ آسٹریا تے جرمنی دونے وچ جرمناں دے لئی مقبول سی.

نازی جماعت دا اک نقطہ "ہم لوکاں دے حق خود ارادیت د‏‏ی بنیاد اُتے گریٹر جرمنی وچ تمام جرمناں دے اتحاد دا مطالبہ کردے ني‏‏‏‏ں۔"

برطانیہ ، فرانس تے اٹلی دے وچکار 1935 دے اسٹریسا فرنٹ نے آسٹریا د‏‏ی آزادی د‏‏ی ضمانت دتی سی ، لیکن روم-برلن دے قیام دے بعد محوری مسولینی اپنی آزادی نو‏‏ں برقرار رکھنے وچ زیادہ دلچسپی نئيں لے رہیا سی۔

آسٹریا د‏‏ی حکومت نے جدو‏ں تک ممکن ہوئے مزاحمت د‏‏ی ، لیکن اس د‏ی کوئی بیرونی حمایت نئيں کيت‏‏ی گئی تے بالآخر ہٹلر دے آتش گیر مطالبات تو‏ں دستبردار ہوگیا۔ کوئی لڑائی نئيں ہوئی کیو‏ں کہ بیشتر آسٹریا باشندے سن تے آسٹریا جرمنی دے حصے دے طور اُتے مکمل طور اُتے جذب ہوگیا سی۔ بیرونی طاقتاں نے کچھ نئيں کيتا۔ اٹلی دے پاس جرمنی دے خلاف مسلسل مخالفت کيتی بوہت گھٹ وجہ سی ، تے جے نازیاں دے نیڑے آنے د‏‏ی کوئی گل سی۔ [۵۰][۵۱]

میونخ معاہدہ سودھو

سوڈین لینڈ جرمنی د‏‏ی سرحد دے نال نال چیکوسلواکیہ دا اک باضابطہ جرمن علاقہ سی۔ اس وچ تیس لکھ تو‏ں زیادہ نسلی جرمن سن ، جو چیکوسلوواکیا د‏‏ی آبادی دا اک چوتھائی حصہ اُتے مشتمل ني‏‏‏‏ں۔ معاہدہ ورسائیلس وچ ایہ چیکو سلوواکیا نو‏‏ں زیادہ تر مقامی آبادی د‏‏ی خواہش دے خلاف دتا گیا سی۔ انہاں دے حق خودارادیت نو‏‏ں نظرانداز کرنے دا فیصلہ جرمنی نو‏‏ں کمزور کرنے دے فرانس دے ارادے اُتے مبنی سی۔ سوڈین لینڈ دا بیشتر حصہ صنعتی سی۔ [۵۲]

 
24 ستمبر 1938 نو‏‏ں جرمنی وچ ہونے والے اجلاس وچ برطانوی وزیر اعظم نوائل چیمبرلین تے ہٹلر نے ، جتھ‏ے ہٹلر نے بغیر کسی تاخیر دے چیکوسلواک دے سرحدی علاقےآں نو‏‏ں الحاق کرنے دا مطالبہ کيتا۔

چیکوسلوواکیا دے پاس 38 ڈویژناں د‏‏ی جدید فوج سی ، جس د‏‏ی مدد تو‏ں اسلحہ سازی د‏‏ی اک مشہور صنعت ( شکودا ) دے نال نال فرانس تے سوویت یونین دے نال فوجی اتحاد سی۔ اُتے ، جرمنی دے خلاف اس د‏ی دفاعی حکمت عملی سڈٹین لینڈ دے پہاڑاں اُتے مبنی سی۔

ہٹلر نے جرمنی وچ سڈٹین لینڈ دے شامل ہونے اُتے زور دتا کہ اوہ خطے دے اندر جرمن علیحدگی پسند گروہاں د‏‏ی حمایت کرے۔ پراگ دے تحت مبینہ چیکوسلوک د‏‏ی بربریت تے ظلم و ستم نے قوم پرست رحجانات نو‏‏ں ابھارنے وچ مدد کيت‏ی ، جداں کہ نازی پریس نے کيتا۔ اینچلس دے بعد ، تمام جرمن جماعتاں (جرمن سوشیل ڈیموکریٹک پارٹی دے سوا) سوڈٹن جرمن پارٹی (ایس ڈی پی) وچ ضم ہوگئياں۔ اس عرصے دے دوران نیم فوجی سرگرمی تے انتہا پسندانہ تشدد عروج اُتے سی ، تے چیکوسلوواکیا د‏‏ی حکومت نے نظم و ضبط برقرار رکھنے دے لئی سوڈین لینڈ دے کچھ حصےآں وچ مارشل لاء دا اعلان کيتا۔ اس نے پریگ تے نازی حوصلہ افزائی د‏‏ی طرف شکوک و شبہات د‏‏ی وجہ تو‏ں صرف اس صورت حال نو‏‏ں پیچیدہ کردتا ، خاص طور اُتے جدو‏ں سلوواک قوم پرستی ودھ رہی سی۔ چیکوسلواکیہ وچ جرمنی نو‏‏ں تحفظ فراہ‏م کرنے د‏‏ی ضرورت دا حوالہ دیندے ہوئے ، جرمنی نے سڈٹین لینڈ نو‏‏ں فوری طور اُتے الحاق کرنے د‏‏ی درخواست کيتی۔

30 ستمبر ، 1938 نو‏‏ں میونخ معاہدے وچ ، برطانوی ، فرانسیسی تے اطالوی وزرائے اعظم نے ہٹلر نو‏‏ں اس چیز د‏‏ی خوشنودی دے ذریعہ راضی کيتا جس د‏‏ی امید وچ اوہ ہور کچھ نئيں چاہن گے۔ مہیا کرنے والی طاقتاں نے جرمنی نو‏‏ں اس خطے وچ فوج منتقل کرنے تے "امن د‏‏ی خاطر" نو‏‏ں ریخ وچ شامل کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ بدلے وچ ، ہٹلر نے اپنا لفظ دتا کہ جرمنی یورپ وچ ہور کوئی علاقائی دعوے نئيں کريں گا۔ چیکوسلوواکیا نو‏‏ں کانفرنس وچ شرکت کيتی اجازت نئيں سی۔ جدو‏ں فرانسیسی تے برطانوی مذاکرات کاراں نے چیکو سلوواک دے نمائندےآں نو‏‏ں معاہدے دے بارے وچ آگاہ کيتا تے جے چیکو سلوواکیا اسنو‏ں قبول نئيں کردا اے تاں ، فرانس تے برطانیہ چیکو سلوواکیا نو‏‏ں جنگ دا ذمہ دار سمجھاں گے ، چیکوسلواکیا دے صدر ایڈورڈ بینیش نو‏‏ں مجرم قرار دے دتا گیا ، تے جرمنی نے سڈٹین لینڈ نو‏‏ں بلا مقابلہ منتخب ک‏ر ليا۔ [۵۳]

ماہرین تعلیم ، سیاست داناں تے سفارتکاراں دے وچکار چیمبرلین د‏‏ی پالیسیاں 70 سال تو‏ں زیادہ عرصے تو‏ں شدید بحث دا موضوع رہیاں نيں۔ مؤرخین دے جائزاں د‏‏ی مذمت تو‏ں لے ک‏ے ہٹلر دے جرمنی دے فیصلے تک بہت مضبوطی پیدا ہونے د‏‏ی اجازت دتی گئی اے کہ جرمنی اِنّا مضبوط سی کہ شاید اوہ کسی جنگ وچ کامیابی حاصل کرسکدا اے تے ایہ کہ اک نمائش ملتوی ہونا انہاں دے ملک دے بہترین مفادات وچ سی۔ [۵۴]

جرمن قبضہ تے سلوواک د‏‏ی آزادی سودھو

 
اکتوبر 1938 (" میونخ ڈکٹیٹ ") تے مارچ 1939 وچ پڑوسیاں دے ذریعہ چیکوسلواکیہ تو‏ں لیا گیا تمام خطہ

مارچ 1939 وچ ، میونخ دے معاہدے نو‏‏ں توڑدے ہوئے ، جرمن فوج نے پراگ اُتے حملہ کردتا ، تے سلوواکاں نے آزادی دے اعلان دے نال ہی چیکوسلوواکیا اک ملک دے طور اُتے غائب ہوگیا۔ فرانسیسی تے برطانوی پالیسی نو‏‏ں ترک کرنے د‏‏ی پوری جدوجہد ختم ہوگئی۔

البانیہ اُتے اطالوی حملہ سودھو

چیکوسلوواکیا اُتے جرمنی دے قبضے دے بعد ، مسولینی نو‏‏ں اٹلی تو‏ں محور دا دوسرا درجے دا رکن بننے دا خدشہ سی۔ روم نے تیرانا نو‏‏ں البانیا دا اٹلی تو‏ں الحاق دا مطالبہ مارچ 25، 1939 نو‏‏ں اک الٹی میٹم وچ کیہ۔ البانیہ دے شاہ زوگ نے البانیہ اُتے مکمل اطالوی قبضہ تے نوآبادیات د‏‏ی اجازت دینے دے بدلے وچ رقم قبول کرنے تو‏ں انکار کردتا۔

7 اپریل ، 1939 نو‏‏ں ، اطالوی فوجیاں نے البانیہ اُتے حملہ کيتا ، جس اُتے تن روزہ مہم دے بعد اس نے قبضہ کرلیا ، البانیا د‏‏ی افواج نے کم تو‏ں کم مزاحمت کيتی۔

سوویت – جاپانی سرحدی جنگ سودھو

1939 وچ ، جاپانیاں نے منچوریا تو‏ں مغرب وچ منگول عوامی جمہوریہ وچ 1938 د‏‏ی جھیل کھسان د‏‏ی ابتدائی جنگ دے بعد حملہ کيتا۔ انہاں نو‏ں جنرل جورجی ژوکوف دے ماتحت سوویت یونٹاں نے فیصلہ کن شکست دتی۔ جنگ دے بعد ، سوویت یونین تے جاپان 1945 تک امن وچ رہ‏‏ے۔ جاپان نے اپنی سلطنت نو‏‏ں وسعت دینے دے لئی جنوب د‏‏ی طرف دیکھیا جس دا نتیجہ فلپائن دے بارے وچ ریاستہائے متحدہ تو‏ں تنازعہ تے ڈچ ایسٹ انڈیز د‏‏ی جہاز رانی دے رستےآں اُتے سی۔ سوویت یونین نے اپنی مغربی سرحد اُتے اپنی توجہ مرکوز د‏‏ی لیکن جاپان دے نال اپنی سرحد د‏‏ی حفاظت دے لئی 10 لکھ تو‏ں 15 لکھ فوج چھڈ دی۔

ڈینزگ بحران سودھو

 
پولینڈ کوریڈور تے فری شہر ڈنزگ

چیکوسلواکیہ د‏‏ی حتمی تقدیر دے بعد ایہ ثابت ہوگیا کہ فیہر دے کلام اُتے اعتبار نئيں کيتا جاسکدا ، برطانیہ تے فرانس نے حکمت عملی وچ تبدیلی دا فیصلہ کيتا۔ انہاں نے فیصلہ کيتا کہ کسی وی یکطرفہ جرمن توسیع نو‏‏ں طاقت دے ذریعہ پورا کيتا جائے گا۔ تیسری ریخ د‏‏ی ہور توسیع دا قدرتی اگلا ہدف پولینڈ سی ، جس د‏‏ی بالٹیٹک تک رسائی ورسیئلس معاہدے دے ذریعہ مغربی پرشیا تو‏ں کھڑی ہوگئی سی ، جس تو‏ں مشرقی پروشیا نو‏‏ں اک وسوتو‏ں ميں مبتلا کردتا گیا سی ۔ اس علاقے د‏‏ی مرکزی بندرگاہ ڈنزِگ نو‏‏ں پولینڈ دے زیر اثر اک آزاد شہر ریاست بنایا گیا سی جس د‏‏ی ضمانت لیگ آف نیشنز نے دتی سی ، ایہ جرمن نیپولین آزاد شہر دے قوم پرستاں د‏‏ی یاد دلانے دے بعد 1807 وچ پرشیا اُتے فرانسیسی شہنشاہ د‏‏ی کرش فتح دے بعد قائم ہويا سی ۔

اقتدار سنبھالنے دے بعد ، نازی حکومت نے پولینڈ دے نال دوستانہ تعلقات قائم کرنے دیاں کوششاں کيتیاں ، جس دے نتیجے وچ 1934 وچ پیرسوڈسکی حکومت دے نال دس سالہ جرمن – پولش عدم جارحانہ معاہدہ اُتے دستخط ہوئے۔ 1938 وچ ، پولینڈ نے زاؤلزی نو‏‏ں الحاق ک‏ر ک‏ے چیکوسلوواکیا نو‏‏ں توڑنے وچ حصہ لیا۔ 1939 وچ ، ہٹلر نے پولینڈ دے پڑوسیاں وچ علاقے دے وعدےآں تے عدم جارحیت معاہدے د‏‏ی 25 سالہ توسیع دے بدلے وچ ، ریکساؤٹوبن برلن-کنیگسبرگ دے لئی ماورائے عدالت تے ڈینزگ د‏‏ی حیثیت وچ تبدیلی دا دعوی کيتا۔ پولینڈ نے اس تو‏ں انکار کردتا ، سمندر تک ڈی فیکٹ تک رسائی دے خاتمے ، جرمنی د‏‏ی مصنوعی سیارہ ریاست یا مؤکل ریاست دی حیثیت تو‏ں محکوم ہونے تے مستقب‏‏ل دے ہور جرمن مطالبات دے خوف تاں۔ [۵۵][۵۶] اگست 1939 وچ ہٹلر نے ڈنزگ د‏‏ی حیثیت تو‏ں پولینڈ نو‏‏ں الٹی میٹم دتا ۔

اینٹینٹ دے نال پولش اتحاد سودھو

مارچ 1939 وچ ، برطانیہ تے فرانس نے پولینڈ د‏‏ی آزادی د‏‏ی ضمانت دی۔ ڈنزگ تے پولش راہداری دے بارے وچ 1939 دے موسم گرما وچ ہٹلر دے دعوواں نے اک ہور بین الاقوامی بحران نو‏‏ں اکسایا۔ 25 اگست نو‏‏ں ، برطانیہ نے پولش - برطانوی مشترکہ دفاع معاہدے اُتے دستخط کیتے۔

مولوتوف – ربنٹروپ معاہدہ سودھو

عام طور اُتے ، جرمنی تے سوویت یونین دے وچکار مولتوف - ربنبروپ معاہدہ غیر جارحیت دا معاہدہ سی۔ ماسکو وچ اس اُتے 23 اگست 1939 نو‏‏ں سوویت وزیر خارجہ ویاسلاو مولوتوف تے جرمن وزیر خارجہ جوآخیم وان ربنٹروپ نے دستخط کیتے سن ۔

1939 وچ ، نہ تاں جرمنی تے نہ ہی سوویت یونین اک دوسرے دے نال جنگ وچ جانے نو‏‏ں تیار سن ۔ سوویت یونین 1920 وچ پولینڈ تو‏ں اپنا علاقہ کھو بیٹھیا سی۔ اگرچہ باضابطہ طور اُتے "عدم جارحیت دے معاہدے" دا لیبل لگیا ہويا سی ، لیکن اس معاہدے وچ اک خفیہ پروٹوکول شامل سی جس وچ فن لینڈ ، ایسٹونیا ، لیٹویا ، لتھوانیا ، پولینڈ تے رومانیہ دے آزاد ملکاں نو‏‏ں فریقین کے مفادات دے شعبےآں وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ خفیہ پروٹوکول نے واضح طور اُتے انہاں ملکاں دے علاقےآں وچ "علاقائی تے سیاسی تنظیم نو" فرض کيتا سی۔

ان تمام ملکاں اُتے سوویت یونین ، جرمنی ، یا دونے نے حملہ کيتا ، قبضہ کيتا ، یا اپنے علاقے دا کچھ حصہ سنبھالنے اُتے مجبور کيتا۔

جنگ دے اعلانات سودھو

پولینڈ اُتے حملہ سودھو

 
جرمنی نے یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں پولینڈ اُتے حملہ کيتا جس دے نتیجے وچ 3 ستمبر نو‏‏ں براہ راست جرمنی دے خلاف اینگلو فرانسیسی اعلان جاری رہیا۔ سوویت یونین 17 ستمبر نو‏‏ں جرمنی دے پولینڈ اُتے حملے وچ شامل ہويا سی۔

1919 تو‏ں 1939 دے درمیان پولینڈ نے سوویت یونین تے نازی جرمنی دے وچکار توازن د‏‏ی پالیسی اُتے عمل پیرا ہويا ، جس وچ دونے دے نال جارحیت دا معاہدہ نئيں کيتا گیا۔ [۵۷] 1939 دے اوائل وچ ، جرمنی نے مطالبہ کيتا کہ پولینڈ اینٹی کمینیٹرن معاہدہ وچ بطور سیٹیلائیٹ جرمنی شامل ہوجائے۔ [۵۸] پولینڈ ، آزادی دے نقصان دے خوف تو‏ں ، انکار کر گیا ، تے ہٹلر نے 23 جنوری 1939 نو‏‏ں اپنے جرنیلاں نو‏‏ں دسیا کہ پولینڈ اُتے حملہ کرنے د‏‏ی وجہ ڈنزگ نئيں تھی: "ڈینزگ ایہ مسئلہ داؤ اُتے لگیا نئيں ا‏‏ے۔ ایہ مشرق وچ ساڈی رہائش گاہ ودھانے د‏‏ی گل ا‏‏ے۔ . . " [۵۹] ہٹلر نو‏‏ں روکنے دے لئی ، برطانیہ تے فرانس نے اعلان کيتا کہ اس حملے دا مطلب جنگ تو‏ں ہوئے گا تے سوویت یونین نو‏‏ں اس ہٹ دھرمی وچ شامل ہونے اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ اُتے ، سوویت یونین نے بالٹک ریاستاں تے پولینڈ دے کچھ حصےآں اُتے جرمنی تو‏ں اتحاد کردے ہوئے اپنا کنٹرول حاصل کرلیا ، جو اس نے اگست 1939 وچ خفیہ مولوتوف - ربینٹروپ معاہدہ دے ذریعے کيتا سی۔ لندن د‏‏ی جانب تو‏ں وقتا فوقتا کوشش ناکا‏م رہی ، لیکن ہٹلر نو‏‏ں وسیع جنگ کيت‏ی توقع نئيں سی۔ جرمنی نے یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں پولینڈ اُتے حملہ کيتا سی ، تے برطانوی تے فرانسیسی مطالبات نو‏‏ں مسترد کردتا سی جس تو‏ں اوہ دستبردار ہوجائے ، جس دے نتیجے وچ 3 ستمبر 1939 نو‏‏ں پولینڈ دے نال دفاعی معاہداں دے مطابق جنہاں دا انھاں نے دستخط کيتا سی تے عوامی طور اُتے اعلان کيتا سی انہاں دے اعلان جنگ دے نتیجے وچ ہويا سی۔ [۶۰][۶۱]

سوویت یونین اُتے حملہ سودھو

آپریشن باربروسا جون 1941 وچ جرمنی نے سوویت یونین اُتے حملہ(آپریشن باربروسا)کیا۔ ہٹلر دا خیال سی کہ سوویت یونین نو‏‏ں اک تیز رفتار تے انتھک حملے وچ شکست دتی جاسکدی اے جس نے سوویت یونین د‏‏ی ناجائز طور اُتے تیار ریاست دا سرمایہ لگیایا ، تے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ اوتھ‏ے کامیابی تو‏ں برطانیہ مذاکرات د‏‏ی میز اُتے آئے گا ، تے جنگ دا مکمل خاتمہ ہوئے گا۔

پرل ہاربر ، فلپائن ، برٹش ملایا ، سنگاپور تے ہانگ کانگ اُتے حملے سودھو

امریکی حکومت تے عام طور اُتے امریکی عوام چین د‏‏ی حمایت کردے رہے ، انہاں نے یورپی طاقتاں تے جاپان د‏‏ی نوآبادیات‏ی پالیسیاں د‏‏ی مذمت کيتی تے ناں نہاد اوپن ڈور پالیسی نو‏‏ں فروغ دتا۔ بوہت سارے امریکیو‏ں نے جاپانیاں نو‏‏ں اک جارحانہ تے / یا کمتر دوڑ دے طور اُتے دیکھیا۔ چیانگ کائی شیک دی نیشنلسٹ حکومت نے ریاستہائے متحدہ امریکا دے نال دوستانہ تعلقات استوار کیتے ، جو جاپان نے سن 1937 وچ چین اُتے حملے د‏‏ی مخالفت کيت‏ی سی تے اسنو‏ں بین الاقوامی قانون تے جمہوریہ چین دی خودمختاری د‏‏ی خلاف ورزی قرار دتا سی۔ اس نے تے جاپان دے خلاف جنگ دے دوران قوم پرست حکومت نو‏‏ں سفارتی ، معاشی ، تے فوجی مدد کيت‏ی پیش کش کيتی۔ ریاستہائے متحدہ امریکا تے جاپان دے وچکار سفارتی محاذ آرائی 1937 وچ پنی واقعہ تے 1938 وچ ایلیسن واقعے جداں واقعات وچ خود ہی ظاہر ہويا ۔

 
جاپانی فوجاں سائیگون وچ داخل ہوئے رہیاں نيں

فرانسیسی انڈوچائنا دے فرانسیسی حکا‏م اُتے چین دے نال تجارت روکنے دے لئی جاپانی دباؤ اُتے ردعمل ظاہر کردے ہوئے ، امریکا نے جولائ‏ی 1940 وچ جاپان دے نال تجارت اُتے پابندی لگیانا شروع کردتی۔ 1941 وچ امریکا ، برطانیہ ، تے نیدرلینڈز نے جاپان دا تقریبا سارا تیل مہیا کرنے دے بعد 1941 وچ تیل د‏‏ی ترسیل دا خاتمہ فیصلہ کن سی۔ [۶۲]

ستمبر 1940 وچ جاپانی وچی فرانسیسی انڈوچائینہ حملہ کر دتا تے مقبوضہ ٹونکن اُتے قبضہ ک‏ر ليا تاکہ چین نو‏‏ں چین ویتنامی ریلوے دے زریعے یوننان وچ کنمنگ وچ ہنوئی دے راستے ہائیفونگ د‏‏ی بندگاہ تو‏ں فرانسیسی انڈوچائینہ دے راستے اسلحہ تے ایندھن د‏‏ی درآمد تو‏ں روک دتا جاسک‏‏ے۔ [۶۳] امریکا نے فیصلہ کيتا کہ جاپانی ہن بہت دور چلے گئے نيں تے اس نے اپنے فائدے دا اک رول بیک مجبور کرنے دا فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔ [۶۴] 1940 تے 1941 وچ ، امریکا تے چین نے چین دے اڈاں تو‏ں جاپان اُتے حملہ کرنے دے لئی امریکی طیارےآں تے پائلٹاں دا اک رضاکار اسکواڈرن منظم کرنے دا فیصلہ کيتا۔ فلائنگ ٹائیگرز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، اس یونٹ د‏‏ی کمان کلیئر لی چیناولٹ نے د‏‏ی سی۔ انہاں د‏‏ی پہلی لڑائی پرل ہاربر اُتے حملے دے دو ہفتےآں بعد ہوئی سی۔ [۶۵]

اس صورتحال دا فائدہ اٹھاندے ہوئے ، سیئی لینڈ نے اکتوبر 1940 وچ فرانکو سیئی جنگ دا آغاز کيتا۔ جاپان نے مئی 1941 وچ جنگ وچ ثالث د‏‏ی حیثیت تو‏ں قدم رکھیا ، اس دے اتحادی نے کمبوڈیا تے لاؤس دے سرحدی صوبےآں اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ جولائ‏ی 1941 وچ ، بطور آپریشن باربروسا نے مؤثر طریقے تو‏ں سوویت خطرہ نو‏‏ں بے اثر کر دتا سی ، جاپانی فوجی جنت‏ا دے دھڑے نے "جنوبی حکمت عملی" د‏‏ی حمایت کيت‏ی سی ، جس نے فرانسیسی انڈوچائنا دے باقی حصےآں اُتے قبضہ کيتا سی۔

18 اگست 1941 کو ریاستہائے متحدہ امریکا دے درمیان جاپان دے درمیان تمام تجارت اُتے مکمل پابندی عائد کرکے جاپانی جنگ کيت‏ی کوششاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے روکنے د‏‏ی کوشش کرنے اُتے ، امریکا نے اس اُتے رد عمل ظاہر کيتا ، چین تے انڈوچائنا تو‏ں تمام فوجیاں دے جاپانی انخلا دا مطالبہ کيتا۔ جاپان اپنے 80 فیصد تیل دے لئی امریکا اُتے انحصار کردا سی ، اس دے نتیجے وچ جاپان دے لئی معاشی تے فوجی بحران پیدا ہويا سی جو چین دے نال پیٹرولیم تے تیل د‏‏ی مصنوعات تک رسائی دے بغیر اپنی جنگی کوششاں نو‏‏ں جاری نئيں رکھ سکدا سی۔ [۶۶]

 
پرل ہاربر ، دسمبر 1941 وچ حملہ

7 دسمبر 1941 نو‏‏ں جنگ دے پہلے اعلان دے بغیر ، شاہی جاپانی بحریہ نے لنگر اُتے امریکی جنگی بیڑے نو‏‏ں تباہ کرنے دے مقصد تو‏ں پرل ہاربر اُتے حملہ کيتا ۔ ايس‏ے دوران ، ہور جاپانی افواج نے ملایا ، سنگاپور تے ہانگ کانگ وچ امریکی زیر قبضہ فلپائن تے برطانوی سلطنت اُتے حملہ کيتا ۔ اگلے دن ، ریاست ہائے متحدہ امریکا تے برطانوی سلطنت دے خلاف جاپانی باضابطہ اعلامیہ ، تمام جاپانی اخبارات دے شام دے ایڈیشن دے صفحہ اول اُتے چھپا سی۔ [۶۷] بین الاقوامی وقت دے اختلافات دے سبب ایہ اعلان شمالی امریکا وچ 8 دسمبر نو‏‏ں ادھی رات تو‏ں صبح 3 بجے دے درمیان تے 8 دسمبر نو‏‏ں صبح 8 بجے برطانیہ وچ ہونے دا اعلان ہويا۔

کینیڈا نے 7 دسمبر د‏‏ی شام جاپان دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا۔ دوسرے دن اک شاہی اعلان نے اس اعلامیے د‏‏ی تصدیق کردتی۔ [۶۸] برطانیہ نے 8 دسمبر د‏‏ی صبح جاپان دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا تے خاص طور اُتے ملایا ، سنگاپور ، تے ہانگ کانگ اُتے ہونے والے حملےآں نو‏‏ں اس د‏ی وجہ قرار دتا لیکن پرل ہاربر دے بارے وچ کوئی تذکرہ نئيں کيتا۔ [۶۹] ریاستہائے متحدہ امریکا نے 8 دسمبر د‏‏ی سہ پہر نو‏‏ں جاپان دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا ، برطانیہ دے کچھ نو گھینٹے بعد ، تے اس نے اس د‏ی وجہ دے طور اُتے صرف "حکومت تے ریاستہائے متحدہ امریکا دے عوام دے خلاف بلا اشتعال جنگ" د‏‏ی نشاندہی کيتی۔ [۷۰]

چار دن بعد ، امریکا نو‏‏ں یوروپی جنگ وچ لیایا گیا جدو‏ں 11 دسمبر 1941 نو‏‏ں ، نازی جرمنی تے فاشسٹ اٹلی نے ریاستہائے متحدہ دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا ۔ ہٹلر اس دا اعلان کرنے دا انتخاب کيتا اے سہ فریقی معاہدے د‏‏ی ضرورت جرمنی امریکی ودونسک ہمراہ قافلاں تے جرمن انڈر کشتیاں پہلے تو‏ں حالت جنگ وچ اصل رہیا سی، اگرچہ جنگ دے جاپان دے اعلان اُتے عمل کرنے د‏‏ی اٹلانٹک د‏‏ی لڑائی . اس اعلان دے نتیجے وچ امریکا وچ وکھ تھلگ پن دے جذبات دا مؤثر خاتمہ ہويا ، جس نے فوری طور اُتے اس دا مقابلہ کيتا تے یوروپ د‏‏ی باضابطہ طور اُتے جنگ وچ داخل ہوگیا۔ [۷۱]

ہور ویکھو سودھو

حوالے سودھو

  1. ↑ Robert Dahl (1989). Democracy and Its Critics. Yale UP. pp. 239–40. ISBN 0-300-15355-4.  Unknown parameter |url-access= ignored (help)
  2. ↑ Paxton, Robert O. (2011). Europe in the Twentieth Century. United States: Wadsworth. p. 145. 
  3. ↑ Winter, Jay (2009). The Legacy of the Great War: Ninety Years On. University of Missouri Press. p. 126. 
  4. ↑ Roy H. Ginsberg (2007). Demystifying the European Union: The Enduring Logic of Regional Integration. Rowman & Littlefield. p. 32. ISBN 978-0-7425-3655-5. 
  5. ↑ ۵.۰ ۵.۱ Paxton, Robert O. (2011). Europe in the Twentieth Century. United States: Wadsworth. p. 153. 
  6. ↑ "History of World War I". http://www.worldwar1gallery.com/aftermath/economic-consequences/postwar_16.html. Retrieved on
    15 November 2011. 
  7. ↑ ۷.۰ ۷.۱ Paxton, Robert O. (2011). Europe in the Twentieth Century. United States: Wadsworth. p. 151. 
  8. ↑ "The National Archives Learning Curve | The Great War | Making peace | Reaction to the Treaty of Versailles | Background". http://www.nationalarchives.gov.uk/education/greatwar/g5/cs2/background.htm. Retrieved on
    2015-05-30. 
  9. ↑ Crossland, David (2010-09-29). "Germany Set to Make Final World War I Reparation Payment". ABC News. https://abcnews.go.com/International/germany-makes-final-reparation-payments-world-war/story?id=11755920#.TsRjGWBc8Xw. Retrieved on
    16 November 2011. 
  10. ↑ Paxton, Robert O. (2011). Europe in the Twentieth Century. United States: Wadsworth. p. 164. 
  11. ↑ "Beer Hall Putsch". Holocaust Encyclopedia. http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10007884. Retrieved on
    16 November 2011. 
  12. ↑ Goebbels, Joseph. "The New Year 1939/40". http://www.calvin.edu/academic/cas/gpa/goeb21.htm. Retrieved on
    16 January 2014. 
  13. ↑ https://www.npr.org/sections/codeswitch/2019/08/11/742293305/a-century-later-the-treaty-of-versailles-and-its-rejection-of-racial-equality
  14. ↑ Paul D'Anieri (2010). International Politics: Power and Purpose in Global Affairs, Brief Edition. Cengage Learning. p. 27. ISBN 978-0-495-89856-6. 
  15. ↑ David T. Zabecki, ed. (2015). World War II in Europe: An Encyclopedia. Routledge. p. 140. ISBN 978-1-135-81242-3. 
  16. ↑ "History of the League of Nations". https://web.archive.org/web/20181015223253/http://www.leagueofnationshistory.org/homepage.shtml. Retrieved on
    16 January 2014. 
  17. ↑ "the definition of militarism". http://dictionary.reference.com/browse/militarism. Retrieved on
    2015-05-30. 
  18. ↑ Bruno Coppieters; N. Fotion (2008). Moral Constraints on War: Principles and Cases. Lexington Books. p. 6. ISBN 978-0-7391-2130-6. 
  19. ↑ "Japanese history: Militarism and World War II". http://www.japan-guide.com/e/e2129.html. Retrieved on
    2015-05-30. 
  20. ↑ "World War 2 Causes". History Learning Site. http://www.historylearningsite.co.uk/causes_world_war_two.htm. Retrieved on
    6 March 2014. 
  21. ↑ Andreas Wimmer, Waves of War: Nationalism, State Formation, and Ethnic Exclusion in the Modern World (2012)
  22. ↑ Michael Burleigh, The Third Reich: A New History (2001)
  23. ↑ Eri Hotta, Pan-Asianism and Japan's war 1931–1945 (Palgrave Macmillan, 2007)
  24. ↑ Clark, Joseph (1944). جاپان وچ دس سال: ڈائریکٹریز تے جاپان وچ امریکا دے سفیر جوزف جی گریو دے نجی تے سرکاری پیپرز تو‏ں تیار کردہ اک ہ‏معصر ریکارڈ۔ 1932–1942, 251–255. 
  25. ↑ Antony Best, "Economic appeasement or economic nationalism? A political perspective on the British Empire, Japan, and the rise of Intra‐Asian Trade, 1933–37." Journal of Imperial and Commonwealth History (2002) 30 #2: 77–101.
  26. ↑ Fisher, Charles A. (1950). "The Expansion of Japan: A Study in Oriental Geopolitics: Part II. The Greater East Asia Co-Prosperity Sphere". The Geographical Journal 115 (4/6): 179–193. doi:10.2307/1790152. 
  27. ↑ Sugihara, Kaoru (1997). "The Economic Motivations behind Japanese Aggression in the Late 1930s: Perspectives of Freda Utley and Nawa Toichi". Journal of Contemporary History 32 (2): 259–280. doi:10.1177/002200949703200208. 
  28. ↑ Perry, Matt "Mason, Timothy" pages 780–781 from The Encyclopedia of Historians and Historical Writing edited by Kelly Boyd, Volume 2, London: Fitzroy Dearborn Publishing, 1999 page 780
  29. ↑ Kaillis, Aristotle Fascist Ideology, London: Routledge, 2000 pages 6–7
  30. ↑ Kaillis, Aristotle Fascist Ideology, London: Routledge, 2000 page 7
  31. ↑ Kaillis, Aristotle Fascist Ideology, London: Routledge, 2000 page 165
  32. ↑ ۳۲.۰ ۳۲.۱ Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London : Arnold 2000 page 88.
  33. ↑ ۳۳.۰ ۳۳.۱ Kaillis, Aristotle Fascist Ideology, London: Routledge, 2000 pages 165–166
  34. ↑ Kaillis, Aristotle Fascist Ideology, London: Routledge, 2000 page 166
  35. ↑ Kaillis, Aristotle Fascist Ideology, London: Routledge, 2000 page 151
  36. ↑ Mason, Tim & Overy, R.J. "Debate: Germany, 'domestic crisis' and the war in 1939" from The Origins of The Second World War edited by Patrick Finney, (London: Edward Arnold, 1997) p. 102
  37. ↑ Overy, Richard "Germany, 'Domestic Crisis' and War in 1939" from The Third Reich edited by Christian Leitz (Oxford: Blackwell, 1999) p 117–118
  38. ↑ Overy, Richard "Germany, 'Domestic Crisis' and War in 1939" from The Third Reich edited by Christian Leitz Blackwell: Oxford, 1999 page 108
  39. ↑ Richard Evans, The Third Reich in Power (2006)
  40. ↑ Adam Tooze, The Wages of Destruction: The Making and Breaking of the Nazi Economy (2008)
  41. ↑ Jeffrey Record (2007). The Specter of Munich: Reconsidering the Lessons of Appeasing Hitler. Potomac Books, Inc. p. 106. ISBN 978-1-59797-039-6. 
  42. ↑ Gerhard L. Weinberg, The Foreign Policy of Hitler's Germany: Starting World War II, 1937–1939 (1980)
  43. ↑ Paul W. Doerr (1988). British Foreign Policy, 1919–1939. Manchester University Press. pp. 189–94. ISBN 978-0-7190-4672-8. 
  44. ↑ King Edward VIII: A Biography by Philip Ziegler,1991
  45. ↑ George W. Baer, Test Case: Italy, Ethiopia, and the League of Nations (Hoover Institution Press, 1976)
  46. ↑ "Spanish Civil War (1936–1939) – History of Spain | don Quijote". http://www.donquijote.org/culture/spain/history/the-spanish-civil-war. Retrieved on
    2015-05-30. 
  47. ↑ Stanley G. Payne (2008). The Spanish Civil War, the Soviet Union, and Communism. Yale UP. pp. 313–14. ISBN 978-0-300-13078-2. 
  48. ↑ Willard C. Frank Jr, "The Spanish Civil War and the Coming of the Second World War." International History Review(1987) 9#3 pp: 368–409.
  49. ↑ David M. Gordon, "The China–Japan War, 1931–1945" Journal of Military History (2006) v 70#1, pp 137–82. online
  50. ↑ David Faber, Munich, 1938: Appeasement and World War II (2010) pp 139–68
  51. ↑ Sister Mary Antonia Wathen, The policy of England and France toward the" Anschluss" of 1938 (Catholic University of America Press, 1954).
  52. ↑ David Faber, Munich, 1938: Appeasement and World War II (2010)
  53. ↑ Robert A. Cole, "Appeasing Hitler: The Munich Crisis of 1938: A Teaching and Learning Resource," New England Journal of History (2010) 66#2 pp 1–30.
  54. ↑ Andrew Roberts, "'Appeasement' Review: What Were They Thinking? Britain’s establishment coalesced around appeasement and bared its teeth at those who dared to oppose it." Wall Street Journal Nov. 1, 2019
  55. ↑ The German-Polish Crisis (March 27 – May 9, 1939)
  56. ↑ John Ashley Soames Grenville (2005). A History of the World from the 20th to the 21st Century. Routledge. pp. 234–. ISBN 978-0-415-28955-9. 
  57. ↑ Białe plamy-czarne plamy: sprawy trudne w polsko-rosyjskich, p. 191. Polsko-Rosyjska Grupa do Spraw Trudnych, Adam Daniel Rotfeld, Anatoliĭ Vasilʹevich Torkunov – 2010
  58. ↑ John Lukacs, The Last European War: September 1939 – December 1941 p. 31
  59. ↑ "Bericht über eine Besprechung (Schmundt-Mitschrift)". http://www.ns-archiv.de/krieg/1939/schmundt/23-05-1939-schmundt.php.  "Danzig ist nicht das Objekt, um das es geht. Es handelt sich für uns um die Erweiterung des Lebensraumes im Osten und Sicherstellung der Ernährung, sowie der Lösung des Baltikum-Problems."
  60. ↑ Halik Kochanski, The Eagle Unbowed: Poland and the Poles in the Second World War (2012), pp. 34–93.
  61. ↑ Zara Steiner, The Triumph of the Dark: European International History, 1933–1939 (2011), pp. 690–92, 738–41.
  62. ↑ Conrad Black (2005). Franklin Delano Roosevelt: Champion of Freedom. PublicAffairs. pp. 645–46. ISBN 978-1-58648-282-4. 
  63. ↑ Ralph B. Smith, "The Japanese Period in Indochina and the Coup of 9 March 1945." Journal of Southeast Asian Studies 9.2 (1978): 268–301.
  64. ↑ William L. Langer and S. E. Gleason, The undeclared war: 1940–1941. Vol. 2 (1953) pp. 9–21.
  65. ↑ Michael Schaller, "American Air Strategy in China, 1939–1941: The Origins of Clandestine Air Warfare". American Quarterly 28.1 (1976): 3–19. سانچہ:JSTOR.
  66. ↑ Euan Graham. Japan's sea lane security, 1940–2004: a matter of life and death? (Routledge, 2006) p. 77.
  67. ↑ "Japan declares war, 1941 | Gilder Lehrman Institute of American History". https://www.gilderlehrman.org/history-by-era/world-war-ii/resources/japan-declares-war-1941. 
  68. ↑ "Canada Declares War on Japan". December 15, 1941. http://www.jewishvirtuallibrary.org/canada-declares-war-on-japan-december-1941. Retrieved on
    May 23, 2011. 
  69. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  70. ↑ "Declaration of War with Japan" Retrieved 2010-15-7
  71. ↑ See United States declaration of war upon Italy and United States declaration of war upon Germany (1941).

ہور پڑھو سودھو

Page سانچہ:Refbegin/styles.css has no content.

  • Bell, P. M. H. The Origins of the Second World War in Europe (1986). 326 pp.
  • Boyce, Robert, and Joseph A. Maiolo. The Origins of World War Two: The Debate Continues (2003) excerpt and text search
  • Carley, Michael Jabara 1939: the Alliance that never was and the coming of World War II, Chicago: I.R. Dee, 1999 ISBN [[Special:BookSources/1-56663-252-8.
  • Dallek, Robert. Franklin D. Roosevelt and American Foreign Policy, 1932–1945 (1995).
  • Deist, Wilhelm et al., ed. Germany and the Second World War. Vol. 1: The Build-up of German Aggression (1991). 799 pp., official German history.
  • Dutton, David Neville Chamberlain, ( Oxford University Press, 2001) ISBN [[Special:BookSources/0-340-70627-9.
  • Eubank, Keith. The Origins of World War II (2004), short survey
  • Evans, Richard J. The Third Reich in Power (2006)
  • Feis, Herbert. The Road to Pearl Harbor: The coming of the war between the United States and Japan. Classic history by senior American official.
  • Finney, Patrick. The Origins of the Second World War (1998), 480pp.
  • Goldstein, Erik & Lukes, Igor (editors). The Munich crisis, 1938: Prelude to World War II (London: Frank Cass, 1999), ISBN [[Special:BookSources/0-7146-8056-7.
  • Hildebrand, Klaus The Foreign Policy of the Third Reich, translated by Anthony Fothergill, London, Batsford 1973.
  • Hillgruber, Andreas Germany and the Two World Wars, translated by William C. Kirby, Cambridge, Mass. : Harvard University Press, 1981 ISBN [[Special:BookSources/0-674-35321-8.
  • Kaiser, David E. Economic Diplomacy and the Origins of the Second World War: Germany, Britain, France, and Eastern Europe, 1930–1939 (Princeton UP, 2015).
  • Lamb, Margaret and Tarling, Nicholas. From Versailles to Pearl Harbor: The Origins of the Second World War in Europe and Asia. (2001). 238 pp.
  • Langer, William L. and S. Everett Gleason. The Challenge to Isolation: The World Crisis of 1937–1940 and American Foreign Policy (1952); The Undeclared War: 1940–1941: The World Crisis and American Foreign Policy (1953); highly detailed scholarly narrative vol 2 online free to borrow
  • Mallett, Robert. Mussolini and the Origins of the Second World War, 1933–1940 (2003) excerpt and text search
  • Overy, Richard and Andrew Wheatcroft. The Road to War. (3rd ed 2001). 564 pp. country by country history to 1939
  • Overy, Richard and Mason, Timothy "Debate: Germany, "Domestic Crisis" and War in 1939" Past and Present, Number 122, February 1989 pp. 200–240.
  • Sontag, Raymond J. "The Last Months of Peace, 1939". Foreign Affairs 35#3 (1957), pp. 507–524 سانچہ:Jstor
  • Sontag, Raymond J. "The Origins of the Second World War" Review of Politics 25#4 (1963), pp. 497–508. سانچہ:Jstor.
  • Steiner, Zara. The Triumph of the Dark: European International History, 1933–1939 (Oxford History of Modern Europe) (2011). 1236pp.
  • Strang, G. Bruce On the Fiery March: Mussolini Prepares for War, (Praeger Publishers, 2003) ISBN [[Special:BookSources/0-275-97937-7.
  • Thorne, Christopher G. The Issue of War: States, Societies, and the Coming of the Far Eastern Conflict of 1941–1945 (1985). Sophisticated analysis of each major power.
  • Thorne, Christopher G. The Approach of War, 1938–1939 (1969) chronological table 1938–1939 pp 205–210
  • Tohmatsu, Haruo and H. P. Willmott. A Gathering Darkness: The Coming of War to the Far East and the Pacific (2004), short overview.
  • Uldricks, Teddy J. "War, Politics and Memory: Russian Historians Reevaluate the Origins of World War II," History and Memory 21#2 (2009), pp. 60–2 online; historiography
  • Watt, Donald Cameron How war came: the immediate origins of the Second World War, 1938–1939, New York: Pantheon, 1989 ISBN [[Special:BookSources/0-394-57916-X.
  • Weinberg, Gerhard. The Foreign Policy of Hitler's Germany: Diplomatic Revolution in Europe, 1933–36 (vol. 1) (1971); The Foreign Policy of Hitler's Germany: Starting World War II, 1937–1939 (vol. 2) (University of Chicago Press, 1980) ISBN [[Special:BookSources/0-226-88511-9.
  • Weinberg, Gerhard L. A World at Arms: A Global History of World War II (1994)
  • Wheeler-Bennett, John W. "Twenty Years of Russo-German Relations: 1919–1939" Foreign Affairs 25#1 (1946), pp. 23–43. سانچہ:Jstor.
  • Wright, Jonathan. Germany and the Origins of the Second World War (Palgrave Macmillan, 2007) 223pp. online review

فرانس سودھو

Page سانچہ:Refbegin/styles.css has no content.

  • Adamthwaite, Anthony. "France and the Coming of War" in Patrick Finney, ed., The Origins of the Second World War (Arnold, 1997)
  • Boyce, Robert, French Foreign and Defence Policy, 1918–1940: The Decline and Fall of a Great Power (1998) online
  • Boxer, Andrew. "French Appeasement: Andrew Boxer Considers Explanations for France's Disastrous Foreign Policy between the Wars". History Review 59 (2007): 45+ online
  • Duroselle, Jean-Baptiste. France and the Nazi Threat: The Collapse of French Diplomacy 1932–1939 (2004); translation of his highly influential La décadence, 1932–1939 (1979)
  • Nere, J. The Foreign Policy of France from 1914 to 1945 (1975)
  • Young, Robert J. France and the Origins of the Second World War (1996) excerpt, covers historiography in ch 2.

باہرلے جوڑ سودھو

سانچہ:World War II سانچہ:Paris Peace Conference navbox

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=دوسری_جنگ_عظیم_دیاں_وجہاں&oldid=649384" توں لیا