جمہوریہ وایمار
German Reich Deutsches Reich | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1918–1933[۱][۲][۳] | |||||||||
| |||||||||
شعار: Einigkeit und Recht und Freiheit ("Unity and Justice and Freedom") | |||||||||
ترانہ: "Deutschlandlied" ("Song of Germany")سانچہ:Parabr | |||||||||
راجگڑھ | برلن | ||||||||
عمومی زباناں | Official: جرمن زبان Unofficial:
| ||||||||
مذہب | 1925 census:[۴]
| ||||||||
حکومت | Federal semi-presidential جمہوریہ (1919–1930) وفاق authoritarian صدارتی نظام (1930–1933) درحقیقت | ||||||||
President | |||||||||
• 1919–1925 | Friedrich Ebert | ||||||||
• 1925–1933 | Paul von Hindenburg | ||||||||
Chancellor | |||||||||
• 1919 (first) | Philipp Scheidemann | ||||||||
• 1933 (last) | ہٹلر | ||||||||
مقننہ | Reichstag | ||||||||
• State Council | Reichsrat | ||||||||
تاریخی دور | Interwar period | ||||||||
• قیام | 9 November 1918 | ||||||||
11 August 1919 | |||||||||
• Government by decree begins | 29 March 1930[۵] | ||||||||
• ہٹلر appointed Chancellor | 30 January 1933 | ||||||||
27 February 1933 | |||||||||
23 March 1933[۱][۲][۳] | |||||||||
رقبہ | |||||||||
1925[۶] | ۴۶۸٬۷۸۷ کلومیٹر2 (۱۸۱٬۰۰۰ مربع میل) | ||||||||
آبادی | |||||||||
• 1925[۶] | 62,411,000 | ||||||||
کرنسی |
| ||||||||
| |||||||||
موجودہ حصہ | جرمنی پولینڈ روس |
ویمار جمہوریہ ( سانچہ:Lang-de سانچہ:IPA-de ربط=| اس آواز دے بارے وچ ) ، باضابطہ طور اُتے جرمنی ریخ ( سانچہ:Lang-de ) ، جسنوں جرمن عوام دی ریاست ( سانچہ:Lang-de ) وی کہیا جاندا اے ) یا محض جرمن جمہوریہ ( سانچہ:Lang-de ) ، 1918 توں 1933 تک جرمن ریاست سی۔ اک اصطلاح دے طور اُتے ، ایہ اک غیر سرکاری تاریخی عہدہ اے جس دا ناں ویمر شہر توں نکلدا اے ، جتھے اس دی آئینی مجلس پہلی بار عمل وچ آئی سی۔ جمہوریہ دا باضابطہ ناں جرمن ریش ہی رہیا کیونجے ایہ جرمن سلطنت دے زمانے وچ رہیا سی کیونجے اس دی سب توں وڈی جگہاں دی روایت سی۔
وایمار ریپبلک یا جمہوریہ وایمار جرمن جمہوریہ دا ناں اے ، جو فروری 1919 وچ 1918 دے نومبر انقلاب دے نتیجے وچ وجود وچ آئی تے 1933 تک موجود سی۔ سرکاری طور اُتے اس ملک نوں جرمنی ریخ ( ڈوئچے ریخ ) کہیا جانے لگیا۔
اگرچہ عام طور اُتے "جرمن سلطنت" دے طور اُتے ترجمہ کيتا جاندا اے ، ایتھے ریخ نے " دائرے " دے طور اُتے بہتر ترجمہ کيتا اے کہ اس اصطلاح وچ ضروری نئيں کہ اوہ اپنے اندر بادشاہی مفہوم رکھدا ہوئے۔ ریخ نوں آئینی بادشاہت توں تبدیل کرکے اک جمہوریہ بنا دتا گیا ۔ انگریزی وچ ، ایہ ملک عام طور اُتے صرف جرمنی دے ناں توں جانیا جاندا سی ، تے ویمار جمہوریہ دا ناں صرف 1930 دی دہائی وچ مرکزی دھارے وچ شامل ہويا۔
9 نومبر 1918 نوں جرمنی ڈی فیکٹو ریپبلک بن گیا جدوں قیصر ولہیم II نے جرمن تے پروسیائی تختاں نوں ترک کردتا تے اس دے بیٹے ولی عہد شہزادہ ولہیلم دے جانشین ہونے اُتے معاہدہ نئيں کيتا۔ تے فروری 1919 وچ جرمنی دے صدر دی حیثیت پیدا ہونے اُتے ڈی جیور جمہوریہ بنی۔ ویمر وچ اک قومی اسمبلی بلائی گئی ، جتھے 11 اگست 1919 نوں جرمنی دے لئی اک نواں آئین لکھیا تے اپنایا گیا۔ اس دے چودہ سالاں وچ وائمار جمہوری سمیت متعدد مسائل دا سامنا کرنا پيا افراط زر دے ، سیاسی انتہا پسندی (تکرار دے نال نیم فوجی دستےآں ) دے نال نال نال متنازعہ رشتے غالب دی پہلی جنگ . معاہدہ ورسی دے بارے وچ جرمنی وچ ناراضگی خاص طور اُتے سیاسی حق اُتے شدید سی جتھے معاہدہ اُتے دستخط کرنے تے جمع کروانے والےآں دے خلاف شدید غم و غصہ پایا جاندا سی۔ جمہوریہ ویمار نے معاہدہ ورسی دے زیادہ تر تقاضے پورے کردتے حالانکہ اس نے کدی وی اپنی اسلحے توں پاک ہونے دی ضروریات نوں مکمل طور اُتے پورا نئيں کيتا تے بالآخر جنگ معاوضاں دا اک چھوٹا جہا حصہ ادا کيتا ( ڈیوس پلان تے ینگ پلان دے ذریعے دو بار اس دے قرض دی تنظیم نو کرکے)۔ [۷] لوکارنو معاہداں دے تحت ، جرمنی نے فرانس تے بیلجیئم اُتے غیر منقولہ دعوے نوں ترک کردے ہوئے اس ملک دی مغربی سرحداں نوں قبول کرلیا ، لیکن اوہ مشرقی سرحداں اُتے تنازعہ کردا رہیا تے آسٹریا نوں جرمنی وچ دوبارہ شامل ہونے اُتے راضی کرنے دی کوشش کردا رہیا ، جو ایہ جرمن کنفیڈریشن 1815 توں 1866 دے دوران رہیا سی۔
1930 دے بعد توں ، صدر پال وان ہینن برگ نے ہنگامی اختیارات دا استعمال چانسلر ہینرچ برننگ ، فرانز وون پاپین تے جنرل کرٹ وون شلیچر دی حمایت وچ کیہ ۔ عظیم کساد ، جس دی وجہ توں بروننگ دی ڈیفلیشن دی پالیسی دا خطرہ ودھ گیا سی ، بے روزگاری وچ اضافے دا سبب بنی۔ [۸] 1933 وچ ، ہندین برگ نے ایڈولف ہٹلر نوں چانسلر مقرر کيتا ، ہور پارٹی دی مخلوط حکومت دا حصہ ہونے دے نال۔ نازیاں نے کابینہ دی بقیہ دس نشستاں وچوں دو اُتے قبضہ کيتا۔ وان پاپین بطور وائس چانسلر دا مقصد " ایمنسینس گریس سانچہ:Space double سی جو ہٹلر نوں اپنے ہنڈبرگ سے نیڑےی ذاتی تعلقات نوں استعمال کردے ہوئے کنٹرول وچ رکھے گا۔ مہینےآں دے اندر ہی ، ریخ اسٹگ فائر ڈریکٹری تے انیلیبلنگ ایکٹ 1933 نے اک ہنگامی صورتحال پیدا کردتی جدوں اس نے آئینی حکمرانی تے شہری آزادیاں دا صفایا کردتا۔ ہٹلر دے اقتدار اُتے قبضہ ( مچٹرگری فنگ ) قانون سازی دے بغیر حکم نامے کے ذریعہ حکومت کیتی اجازت سی۔ انہاں واقعات توں جمہوریہ دا خاتمہ ہوئے گیا - جداں ہی جمہوریت دا خاتمہ ہويا ، یک جماعتی ریاست دی تشکیل نے نازی دور دی آمریت دا آغاز کيتا۔
جمہوریہ جرمنی وچ پہلی جمہوری ریاست سمجھی جاندی اے۔ اس دا 18 ریاستاں دے نال وفاقی ڈھانچہ سی۔ وایمار آئین نے صدارتی تے پارلیمانی نظام دے وچکار حکومت دے اک نظام دی تعریف کيتی اے۔
جمہوریہ دا راجگڑھ برلن سی ، جتھے حکومتی نشست سی تے پارلیمنٹ ( ریخ اسٹگ ) وی ایتھے سی۔ جمہوریہ دا ناں وایمار شہر توں ماخوذ اے ، جس وچ پہلا قومی اسمبلی دا اجلاس ہويا۔
جمہوریہ دے کردار نوں حالیہ پہلی جنگ عظیم توں سخت متاثر کيتا گیا سی ، جس وچ جرمنی نوں شکست ہوئی سی تے معاہدہ ورسائے ۔ 1933 وچ جمہوریہ دا خاتمہ ، جس وچ قومی سوشلزم نوں تقویت ملی ، دوسری چیزاں دے علاوہ ، کثیر جہتی پارلیمنٹ وچ اقتدار دے ٹکڑے ٹکڑے ہونے توں وی جڑ گیا۔
جنگ دے بعد جرمنی دے آئین نے (1949 سے) وایمار آئین دی مبینہ یا حقیقی خلاف ورزیاں توں بچنے دی کوشش کيتی ، مثال دے طور اُتے پارلیمنٹ دے کردار نوں تقویت ملی تے صرف اک ہی وقت وچ اک نواں منتخب کرکے حکومت دے سربراہ دے انتخاب کی اجازت دی۔
ناں
سودھوجمہوریہ وایمار اس لئی کہیا جاندا اے کہ اس اسمبلی نوں اپنا آئین منظور کرنے والی اسمبلی دا اجلاس 6 فروری 1919 توں 11 اگست 1919 ء تک وایمار وچ ہويا ، لیکن ایہ ناں صرف 1933 دے بعد مرکزی دھارے وچ شامل ہويا۔
1919 تے 1933 دے درمیان ، نويں ریاست دا کوئی واحد ناں نئيں سی جس نے وڈے پیمانے اُتے قبولیت حاصل کيتی تے ایہی وجہ اے کہ پرانا ناں Deutsches Reich باقی رہیا ، اگرچہ ویمر دور وچ شاید ہی کسی نے اسنوں استعمال کيتا ہوئے۔ سپیکٹرم دے سجے طرف ، سیاسی طور اُتے مصروف افراد نے نويں جمہوری ماڈل نوں مسترد کردتا تے روايتی لفظ ریخ کے اعزاز نوں اس توں وابستہ دیکھ کے حیران ہوگئے۔ [۹] Deutscher Volksstaat سنٹر پارٹی ، زینٹرم نے Deutscher Volksstaat اصطلاح دی حمایت دی (جرمن عوامی ریاست) ، جدوں کہ اعتدال پسند کھبے چانسلر فریڈرک ایبرٹ کی جرمنی دی سوشل ڈیموکریٹک پارٹی نے Deutsche Republik (جرمن جمہوریہ) نوں ترجیح دتی۔
1925 تک ، Deutsche Republik زیادہ تر جرمن استعمال کردے سن ، لیکن جمہوری مخالف حق دے لئی لفظ Republik اس حکومتی ڈھانچے دی تکلیف دہ یاد دہانی سی جو غیرملکی سیاست داناں دے ذریعہ مسلط کردتی گئی سی ، اس دے نال نال وایمار نوں اقتدار دی نشست منتقل کرنا تے وڈے پیمانے اُتے قومی ذلت دے نتیجے وچ قیصر ولہیلم نوں ملک بدر کيتا گیا سی۔ [۹] Republik von Weimar اصطلاح دا پہلا ریکارڈ شدہ تذکرہ (جمہوریہ ویمار) 24 فروری 1929 نوں میونخ وچ نیشنل سوشلسٹ جرمن ورکرز پارٹی دے جلتوں ميں ایڈولف ہٹلر دے خطاب دے دوران آیا۔ کچھ ہفتےآں بعد ، اصطلاح Weimarer Republik ہٹلر نے اک اخباری مضمون وچ پہلے استعمال کيتا سی۔ صرف 1930 دی دہائی دے دوران ہی ایہ اصطلاح جرمنی دے اندر تے باہر دونے دھارے وچ شامل ہوگئی۔
مورخ رچرڈ جے ایونز دے مطابق : [۱۰]جمہوریہ وایمار دے ذریعہ ، ' ڈوچے ریخ ' ، اصطلاح 'جرمن سلطنت' دے مستقل استعمال توں … تعلیم یافتہ جرمناں وچ ایہ شبیہہ تیار کيتا گیا جو بسمارک نے جو ادارہ جاندی ڈھانچے توں کدرے زیادہ گونج اٹھایا سی: سلطنت رومن دا جانشین۔ ایتھے زمین اُتے خدا دی سلطنت دا وژن۔ اس دے دعوے دی عالمگیریت تے زیادہ محرک لیکن کم طاقتور احساس ، جرمنی دی ریاست دا تصور جس وچ وسطی یورپ دے تمام جرمن بولنے والے — 'اک شخص ، اک ریخ ، اک رہنما' شامل ہون گے ، کیونجے نازی نعرہ لگیانا سی۔
پرچم تے نشان
سودھوجمہوریہ دے تعارف دے بعد ، سیاسی تبدیلیاں دی عکاسی دے لئی جرمنی دے جھنڈے تے اسلحہ دے کوٹ نوں سرکاری طور اُتے تبدیل کردتا گیا۔ جمہوریہ وایمار نے Reichsadler نوں برقرار رکھیا ، لیکن سابق بادشاہت دی علامتاں دے بغیر (ولی عہد ، کالر ، پروسیان اسلحہ دے نال بریسٹ شیلڈ)۔ اس نے سیاہ عقاب نوں اک سر دے نال ، سجے جانب کیچھے ، کھلی پراں دے نال لیکن بند پنکھےآں ، سرخ چونچ ، بولی تے پنجاں تے سفید اجاگر دے نال چھڈ دتا۔
ریخ دی حکومت دے فیصلے دی وجہ توں ميں نے ایہ اعلان کيتا اے کہ ، سونے دی پیلے رنگ دی ڈھال اُتے ہتھیاراں دا شاہی کوٹ اک سر والا سیاہ عقاب دکھاندا اے ، سر سجے طرف مڑا اے ، پراں دی کھلی ہوئی اے لیکن بند پنکھےآں ، چونچ ، بولی دے نال تے سرخ رنگ وچ پنجے۔ جے ریخ دے ایگل نوں بغیر کسی فریم دے دکھایا جاندا اے تاں ، ریخ دے بازو کوٹ دے عقاب دی طرح ہی چارج تے رنگ استعمال کرنے نيں ، لیکن پنکھےآں دی چوٹیاں دا رخ باہر دی طرف ہُندا اے۔ وفاقی وزارت داخلہ دے پاس رکھے ہوئے نمونے ہیرالڈک ڈیزائن دے لئی فیصلہ کن نيں۔ فنکارانہ ڈیزائن ہر خاص مقصد دے لئی مختلف ہوسکدا اے۔ ہے
—صدر فریڈرک ایبرٹ ، وزیر داخلہ کوخ, Bekanntmachung betreffend das Reichswappen und den Reichsadler [" شاہی نشان تے شاہی عقاب دے بارے وچ اعلان "] ، 11 نومبر 1919[۱۱]
جمہوریہ دا ترنگا اس پرچم اُتے مبنی اے جسنوں 1849 دے پالسکری آئین نے متعارف کرایا سی ، جس دا فیصلہ جرمن قومی اسمبلی نے فرینکفرٹ ایم مین وچ جرمن شہری تحریک دے عروج اُتے کيتا سی جس نے پارلیمنٹ وچ شرکت تے جرمن ریاستاں دے اتحاد دا مطالبہ کيتا سی۔
اس تحریک دے کارنامے تے نشانیاں زیادہ تر اس دے خاتمے تے سیاسی رد عمل دے بعد ختم کردتی گئياں۔ صرف والڈیک - پیرمونٹ دی چھوٹی سی جرمن پرنسپلٹی نے اس روایت نوں برقرار رکھیا تے اسنوں جرمن رنگاں دا استعمال کردے ہوئے Schwarz-Rot-Gold جرمن وچ ، ( انگریزی: Black-Red-Gold ) جس دی ابتدا جرمنی دی زیرقیادت ریاست وچ شروع ہوئی سی جداں 1778 ۔
یہ نشانیاں پالسکریچ تحریک دی علامت بنی ہوئیاں سن۔ ویمار 1849 توں 1858 دے درمیان اس سیاسی تحریک وچ اپنی ابتداء دا اظہار کرنا چاہندا سی۔ جدوں کہ جمہوری مخالفاں نے اس جھنڈے دی مخالفت کيتی۔ جدوں کہ پہلی جرمن Reichsflotte نیوی ( Reichsflotte ، 1848–1852) نے Schwarz-Rot-Gold اُتے مبنی بحری جنگی دستہ فخر دے نال تعینات کيتا سی ، ویمار جمہوریہ بحریہ ، یا Reichsmarine (1918–1933) سابقہ Kaiserliche Marine 1918 پہلے رنگاں نوں استعمال کرنے اُتے اصرار کيتا (1871–1918) ، جو سیاہ سفید سن ، جداں کہ جرمن مرچنٹ میرین سی۔
ریپبلیکنز نے پولسکریچ تحریک دے ذریعہ قائم جرمن کوٹ آف آرمز دا خیال اٹھایا ، جس وچ اک ہی چارج جانور ، اک عقاب ، اک ہی رنگاں (سیاہ ، سرخ تے سونے) دا استعمال کيتا گیا سی ، لیکن اس دی شکل نوں جدید بنانا ، جس وچ سراں دی کمی وی شامل اے۔ اک توں دو فریڈرک البرٹ دے ابتدائی طور اُتے دی طرف توں اک ڈیزائن بننے دے لئی اسلحہ دی سرکاری جرمن کوٹ دا اعلان ایمل ڈوپلر جرمن حکومت دے اک فیصلے دے بعد، 12 نومبر 1919 دے طور اُتے (مندرجہ بالا پہلی خانہ معلومات وچ دکھایا گیا).[۱۲]
پر ، 1928 وچ ، Reichswappen ( ریخ کوٹ آف آرمز) جو 1926 (یا 1924 [۱۳] ) وچ ٹوبیاس شواب (1887–1967) نے ڈیزائن کيتا سی ، نے اسنوں جرمن اولمپک ٹیم دے لئی سرکاری نشان دے طور اُتے تبدیل کيتا۔ [۱۴] [۱۵][۱۲] ریخسویر نے نواں Reichswappen اپنایا 1927 وچ ۔ Doepler دے ڈیزائن فیر Reichsschild بن گیا (ریخ دی اسکیچچن ) سرکاری گڈیاں دے لئی پابندی جداں محدود استعمال دے نال۔ 1949 وچ وفاقی جمہوریہ جرمنی (مغربی جرمنی) نے وایمار ریپبلک Reichswappen, Reichsschild تِناں نشاناں نوں اپنایا تے Reichsflagge جداں Bundeswappen, Bundesschild تے Bundesflagge (ایسکٹچن ، پرچم تے وفاقی کوٹف آرمز ا)
مسلح افواج
سودھوسابق جرمن سلطنت دی فوج نوں تحلیل کرنے دے بعد ، جو ڈوئچے ہیئر (محض "جرمن فوج") یا ریچشیر ("دائرے دی فوج") دے ناں توں جانیا جاندا اے ، دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ جرمنی دی فوجی دستےآں وچ فاسد نیم فوجی دستے شامل سن ، یعنی جنگ دے تجربہ کار فوجیاں اُتے مشتمل مختلف سجے بازو دے فرییکورپس ("فری کور") گروپ۔ فرییکورپس یونٹس نوں باضابطہ طور اُتے 1920 وچ ختم کردتا گیا (اگرچہ زیرِ زمین گروہاں وچ اس دا وجود برقرار اے ) ، تے یکم جنوری 1921 نوں اک نواں ریخسویر ( علامتی طور اُتے ؛ دائرے دا دفاع ) تشکیل دتا گیا۔
معاہدہ ورسائی نے ریخسویر کا سائز اک لکھ فوجی (ست انفنٹری ڈویژناں تے تن کیولری ڈویژناں اُتے مشتمل اے ) ، 10 بکتر بند کاراں تے بحریہ ( ریخسمرین ) نوں 36 بحری جہازاں تک فعال خدمت وچ محدود کردتا۔ کسی وی طرح دے ہوائی جہاز دی اجازت نئيں سی۔ اُتے ، اس حدود دا سب توں وڈا فائدہ ایہ سی کہ ریکس ہارور خدمات دے لئی بہترین بھرتیاں نوں چننے دا متحمل ہوسکدا اے۔ اُتے ، غیر موثر بکتر تے ہوائی مدد نہ ملنے دے نال ، ریکس ہاؤسر وچ جنگی صلاحیتاں دی محدود صلاحیت ہُندی۔ مراعات بنیادی طور اُتے پینڈو علاقےآں توں بھرتی کيتیاں گئیاں ، کیونجے ایہ خیال کيتا جاندا سی کہ شہراں نال تعلق رکھنے والے نوجوان سوشلسٹ سلوک دا شکار نيں ، جو اپنے قدامت پسند افسران دے نال پرائیویٹ دی وفاداری دا باعث بنیاں گے۔
اگرچہ تکنیکی طور اُتے جمہوریہ دی خدمت وچ ، فوج بنیادی طور اُتے قدامت پسند رجعت پسنداں دے زیر اقتدار سی جو سجے بازو دی تنظیماں دے ہمدرد سن ۔ ہنس فان سیکٹ ، ریخسویئر دے سربراہ، دا اعلان کر دتا اے کہ فوج جمہوری ریاست دے وفادار نئيں سی، تے ایہ انہاں دے مفاد وچ سن تاں صرف اس دا دفاع کرن گے. مثال دے طور اُتے کیپ پوٹش دے دوران ، فوج نے باغیاں اُتے فائرنگ توں انکار کردتا۔ بیہودہ تے ہنگامہ خیز ایس اے اپنے پورے وجود وچ ریخسروئیر کا اصل مخالف سی ، فوج نوں کھلے دل وچ جذب کرنے دی کوشش وچ سی ، تے بیئر ہال پوٹش دے دوران فوج نے انہاں اُتے فائرنگ کردتی۔ ایس ایس دی چڑھائی دے نال ، ریخسویر نے نازیاں دے بارے وچ اک نرم گوشہ اختیار کيتا ، کیوں کہ ایس ایس نے خود نوں فوج دے بجائے پولیس وچ اصلاح پسند تے غلبہ حاصل کرنے وچ مصروف کردتا۔
1935 وچ ، دو سال دے بعد ہٹلر نے اقتدار وچ آنے دے بعد ریخسویئر کا ناں تبدیل کرکے وھرماخٹ کر دتا سی ۔
تریخ
سودھواکتوبر وچ اصلاحات تے 1918 دا نومبر انقلاب
سودھواگست 1918 توں فرانس تے بیلجیم وچ جرمن فوج نوں آہستہ آہستہ پِچھے ہٹنا پيا۔ جرمنی دی فوجی حکومت نے 29 ستمبر نوں حیرت زدہ حکومت کو مایوس کن صورتحال توں آگاہ کيتا۔ اوہ چاہندی سی کہ حکومت انہاں جماعتاں دے وزراء نوں شامل کرے ، جنہاں نے 1917 وچ علاقےآں نوں الحاق کرنے دے مقصد دے بغیر امن مذاکرات دا مطالبہ کيتا۔ نويں حکومت نے صدر ولسن دے 14 جنوری دے پروگرام ( 14 نکات ) دی بنیاد اُتے ریاستہائے متحدہ امریکا دے نال امن معاہدے دی گل گل کيتی۔
متبادل دے فقدان دے لئی حکومت نے فوجی حکومت دے مطالبات اُتے عمل کيتا۔ 3 اکتوبر نوں غیرجانبدار لیکن لبرل شہزادہ میکس وان بیڈن نے کیتھولک پارٹی زینٹرم ، کھبے بازو پسنداں تے سوشل ڈیموکریٹک پارٹی ایس پی ڈی دے نمائندےآں دے نال مل کے حکومت تشکیل دی۔ فیر وی اکتوبر وچ نويں حکومت امریکا توں مذاکرات کرنے وچ کامیاب ہوگئی ، جسنوں دشمن ریاستاں وچ سب توں زیادہ طاقتور سمجھیا جاندا اے۔ جرمن آئین وچ اس طرح اصلاح کيتی گئی کہ چانسلر (وزیر اعظم) نوں پارلیمنٹ دے اعتماد دی ضرورت اے۔ پارلیمنٹ دی بادشاہت دی شکل وچ جرمنی دا جمہوری بنانے دا کم مکمل ہويا۔ [۱۶]
لیکن اکتوبر 1918 دے آخر وچ جرمن بحریہ دے کمانڈر ہن وی انگلینڈ دے خلاف بحریہ بھیجنا چاہندے سن ، جس طرح "بہادر" سمجھے جاندے سن ۔ میرین نے اس توں اختلاف کيتا تے بغاوت کيتی۔ شمالی جرمنی توں بغاوت جنوب دی طرف بڑھی تے 9 نومبر نوں راجگڑھ برلن (نومبر انقلاب) تک پہنچی۔ میکس وان بیڈن نوں خدشہ سی کہ روس وچ پچھلے سال دی طرح پرتشدد انقلاب برپا ہوئے گا۔ لہذا اس نے شہنشاہ ولیم نوں زبردستی ترک کرنے اُتے مجبور کردتا تے چانسلر نوں سوشیل ڈیموکریٹ فریڈرک ایبرٹ دے حوالے کردتا۔ البرٹ وی انقلاب دے خلاف سی تے اعتدال پسند ، پرامن سیاسی ترقی دا خواہاں سی۔
اک ہور ممتاز سوشل ڈیموکریٹ ، فلپ شیڈیمن نے ايسے دن جمہوریہ نوں کمیونسٹاں دے بنیاد پرستاں توں پہلے ہونے دا اعلان کيتا۔ ایلبرٹ نے اس دے لئی انہاں دی ملامت کيتی ، کیوں کہ ایبرٹ دے مطابق شائڈیمن نئيں ، لیکن قومی اسمبلی نوں ریاست دی تشکیل دے بارے وچ فیصلہ کرنا چاہیدا۔ لیکن چونکہ شہنشاہ نیدرلینڈ فرار ہوگیا تے ہور جرمن شہزادےآں نوں وی ترک کردتا گیا ، ایہ واضح سی کہ جرمنی جمہوریہ دے طور اُتے اپنا وجود برقرار رکھے گی۔ [۱۷]
البرٹ دی حکومت ، 10 نومبر 1918 توں 13 فروری 1919 تک ، "کونسل آف پیپلز کمیشنر" کہلاندی سی کیونجے حکومت یا وزیر جداں اظہار نوں وی "بورژوازی" سمجھیا جاندا سی۔ ابتداء وچ کونسل وچ تن اعتدال پسند تے تن بنیاد پرست سوشل ڈیموکریٹس (آزاد سوشل ڈیموکریٹک پارٹی ، یو ایس پی ڈی دے آخری) شامل سن ۔ جدوں کونسل نے بنیاد پرست بغاوتاں دے خلاف فوج دی مدد توں ریاست دا دفاع کيتا تاں ، یو ایس پی ڈی ممبران کونسل دے احتجاج وچ چھڈ گئے۔ کونسل دا سب توں اہم فیصلہ جنوری 1919 وچ قومی اسمبلی دے لئی انتخاب دا مطالبہ کرنا سی۔
نومبر انقلاب (1918–1919)
سودھواکتوبر 1918 وچ ، جرمن پارلیمنٹ نوں ہور اختیارات دینے دے لئی جرمن سلطنت دے آئین وچ اصلاحات کيتیاں گئیاں۔ 29 اکتوبر نوں ، ملاحاں وچ کییل وچ بغاوت شروع ہوگئی۔ اوتھے ، ملاح ، فوجی تے کارکناں نے 1917 دے روسی انقلاب دے سوویت دے مطابق ماڈلنگ ( ورکر تے سولجر کونسل ) ( اربیڈر انڈ سولڈانٹریٹ ) دا انتخاب کرنا شروع کيتا۔ ایہ انقلاب پورے جرمنی وچ پھیل گیا ، تے شرکا نے انفرادی شہراں وچ فوجی تے سول طاقتاں اُتے قبضہ کرلیا۔ بجلی دا قبضہ بغیر کسی جانی نقصان دے ہر جگہ حاصل کيتا گیا۔
اس وقت ، سوشلسٹ تحریک جو زیادہ تر مزدوراں دی نمائندگی کردی سی ، نوں کھبے بازو دی دو وڈی جماعتاں وچ تقسیم کردتا گیا سی: آزاد سوشیل ڈیموکریٹک پارٹی آف جرمنی (یو ایس پی ڈی) ، جس نے فوری طور اُتے امن مذاکرات دا مطالبہ کيتا تے سوویت طرز دی کمانڈ معیشت دی حمایت دی ، تے سماجی ڈیموکریٹک پارٹی آف جرمنی (ایس پی ڈی) جسنوں "اکثریت" سوشل ڈیموکریٹک پارٹی آف جرمنی (ایم ایس پی ڈی) دے ناں توں وی جانیا جاندا اے ، جس نے جنگ کيتی کوششاں دی حمایت دی تے پارلیمانی نظام دی حمایت کيتی۔ شورشاں دی وجہ توں کونسلاں دی سوویت اسٹائل دی امنگاں دے سبب اسٹیبلشمنٹ تے درمیانے طبقے وچ بغاوت نے زبردست خوف پیدا کيتا۔ متمرکز تے قدامت پسند شہریاں دے لئی ، ملک اک کمیونسٹ انقلاب دی راہ اُتے گامزن سی۔
7 نومبر تک ، انقلاب میونخ پہنچ گیا سی ، جس دے نتیجے وچ باویریا دا بادشاہ لوڈوگ III فرار ہوگیا۔ ایم ایس پی ڈی نے فیصلہ کيتا کہ اوہ نچلی سطح اُتے انہاں دی حمایت نوں بروئے کار لاواں تے خود نوں تحریک انصاف دے سامنے کھڑا کرن ، تے مطالبہ کرن کہ قیصر ولہم II نوں چھڈ دتیاں جدوں اس نے انکار کر دتا تاں ، بیڈن دے پرنس میکس نے محض اعلان کيتا کہ اس نے ایسا کيتا اے تے ہوسنزولن دے ہاؤس دے اک ہور ممبر دے تحت چھیندی قائم کرنے دی کوشش کيتی اے۔ ایم ایس پی ڈی وچ اک خودمختار فوجی ماہر ، گوستاو نوسکے نوں کسی وی بدامنی نوں روکنے دے لئی کیل بھیج دتا گیا تے کیل بیرکاں وچ موجود بغاوت کرنے والے ملاحاں تے انہاں دے حامیاں نوں قابو کرنے دا کم لیا۔ انقلابی جنگ دے معاملات وچ ناتجربہ کار ، ملاحاں تے فوجیاں نے انہاں دا استقبال اک تجربہ کار سیاستدان دی حیثیت توں کيتا تے اسنوں سمجھوتہ کرنے دی گل گل کرنے دی اجازت دتی ، ایويں وردی وچ انقلابیاں دے ابتدائی غصے نوں ناکام بنا دتا۔
9 نومبر 1918 نوں ، "جرمن جمہوریہ" دا اعلان ایم ایس پی ڈی دے ممبر فلپ شائڈیمن نے برلن دی رِیخ اسٹگ عمارت وچ ، ایم ایس پی ڈی دے رہنما فریڈرک ایبرٹ دے روش اُتے کيتا ، جو ایہ سمجھدے سن کہ بادشاہت یا جمہوریہ دے سوال دا جواب دینا چاہیدا۔ اک قومی اسمبلی۔ دو گھینٹے بعد ، اک "آزاد سوشلسٹ جمہوریہ" دا اعلان کيتا گیا ، ۲ کلومیٹر (۱٫۲ میل) دور ، برلنر اسٹڈسٹلوس پر ۔ ایہ اعلان کمیونسٹ سپارٹاکوس بُنڈ ( سپارٹاکوس لیگ ) دے شریک رہنما ( روزا لکسمبرگ دے نال) کارل لیبکنیچٹ نے جاری کيتا سی ، روسی انقلاب دے چند سو حامیاں دے اک گروپ ، جس نے 1917 وچ خود نوں یو ایس پی ڈی توں اتحاد کيتا سی۔ اک قانونی طور اُتے قابل اعتراض سوال وچ ، امپیریل چانسلر ( ریکسکانزلر ) پرنس میکس آف بیڈن نے اپنے اختیارات فریڈرک ایبرٹ نوں منتقل کردتے ، جو بادشاہت دے زوال توں بکھرے ہوئے ، ہچکچاندے ہوئے قبول کرلئی۔ کارکناں دی کونسلاں وچ زیادہ بنیاد پرست اصلاحات دے لئی وڈے پیمانے اُتے حمایت دے پیش نظر ، " عوامی نمائندےآں دی کونسل " ( رٹ ڈیر ووکسبیوفرٹگٹن ) دے ناں توں اک مخلوط حکومت قائم کيتی گئی سی ، جس وچ تن ایم ایس پی ڈی تے تن یو ایس پی ڈی ممبر شامل سن ۔ ایم ایس پی ڈی دے لئی ایبرٹ تے یو ایس پی ڈی دے لئی ہیوگو ہاسس دی سربراہی وچ اس نے وزرا دی عارضی کابینہ دے طور اُتے کم کرنے دی کوشش کيتی۔ لیکن طاقت دا سوال جواب نئيں ملا۔ اگرچہ نويں حکومت کیتی تصدیق برلن کارکن تے سپاہی کونسل نے کيتی سی ، لیکن اس دی سپارٹاکس لیگ نے مخالفت کيتی سی۔
11 نومبر 1918 نوں ، جرمن نمائندےآں دے ذریعہ کمپیگن وچ اک امن معاہدہ دستخط ہوئے ۔ اس نے اتحادیاں تے جرمنی دے وچکار فوجی کاروائیاں مؤثر طریقے توں ختم کيتیاں ۔ اس دی حمایت جرمن شراکت وچ کيتی گئی سی ، اتحادیاں دی طرف توں بغیر کسی مراعات کے؛ بحری ناکہ بندی اس وقت تک جاری رہے گی جدوں تک کہ مکمل امن دی شرائط اُتے اتفاق رائے نئيں ہوجاندا۔
نومبر 1918 توں لے کے جنوری 1919 تک جرمنی اُتے "عوامی نمائندےآں دی کونسل" دے ذریعہ ، البرٹ تے ہاسی دی سربراہی وچ حکومت کیتی گئی۔ کونسل نے وڈی تعداد وچ ایداں دے احکامات جاری کیتے جنہاں وچ جرمن پالیسیاں نوں یکسر تبدیل کيتا گیا سی۔ اس نے اٹھ گھینٹے کم دا دن ، گھریلو مزدور اصلاحات ، ورکنگ کونسلز ، زرعی مزدوری اصلاحات ، سول سروس انجمناں دا حق ، بلدیہ دی سماجی بہبود وچ ریلیف ( ریخ تے ریاستاں دے درمیان تقسیم) تے اہم قومی صحت انشورنس ، غیر مستحکم کارکناں دی بحالی دا تعارف پیش کيتا۔ ، مقامی تے قومی ہر طرح دے انتخابات وچ اک حق ، ریگولیٹڈ اجرت معاہدے ، تے 20 سال دی عمر توں عالمی سطح اُتے ہرجانے دے طور اُتے اپیل دے ذریعہ من منی برخاستگی توں تحفظ۔ البرٹ نے "نیشنل کانگریس آف کونسل آف" ( ریکسریٹیکونگریس ) دا مطالبہ کيتا ، جو 16 توں 20 دسمبر 1918 تک ہويا سی ، تے جس وچ ایم ایس پی ڈی نوں اکثریت حاصل سی۔ اس طرح ، البرٹ اک عارضی قومی اسمبلی دے لئی انتخابات دا آغاز کرنے دے قابل سی جس نوں پارلیمانی حکومت دے لئی جمہوری آئین لکھنے دا کم سونپ دتا جائے گا ، تے اس تحریک نوں پسماندہ کردتا جائے گا جس نے سوشلسٹ جمہوریہ دا مطالبہ کيتا سی۔
اس یقین دہانی دے لئی کہ اس دی نويں حکومت نے ملک اُتے کنٹرول برقرار رکھیا ، اببرٹ نے او ایچ ایل دے نال اک معاہدہ کيتا ، جس دی سربراہی لوڈنورف دے جانشین جنرل ولہیلم گروینر نے دی ۔ ' البرٹ – گروئنر معاہدہ ' وچ مؤقف اختیار کيتا گیا سی کہ جدوں تک فوج ریاست دے تحفظ دی قسم کھاندی اے اس وقت تک حکومت فوج وچ اصلاحات دی کوشش نئيں کرے گی۔ اک طرف ، ایہ معاہدہ درمیانی طبقے وچ تشویش پیدا کرنے ، فوج دے ذریعہ نويں حکومت کیتی قبولیت دی علامت اے۔ دوسری طرف ، ایہ کھبے بازو دے سوشل ڈیموکریٹس تے کمیونسٹاں دے ذریعہ محنت کش طبقاتی مفادات دے منافی سمجھیا جاندا سی ، تے دور سجے بازو دی وی مخالفت کيتی گئی سی جو سمجھدے نيں کہ جمہوریت جرمنی نوں کمزور کردے گی۔ معاہدہ ورسائی دے 100،000 فوجی جواناں تے 15،000 ملاحاں تک محدود نويں رِیخسویئر مسلح افواج اپنی برائے ناں تنظیم دے باوجود مکمل طور اُتے جرمن افسر طبقے دے ماتحت رہی۔
ورکرز اینڈ سولجرز کونسلز دی ایگزیکٹو کونسل ، اک اتحاد جس وچ اکثریت سوشلسٹ ، آزاد سوشلسٹ ، کارکن تے فوجی شامل سن ، نے ترقی پسند معاشرتی تبدیلی دا اک پروگرام نافذ کيتا ، اٹھ گھینٹے دی ورک ڈے ، سیاسی قیدیاں دی رہائی جداں اصلاحات متعارف کروائے۔ ، پریس سینسرشپ دا خاتمہ ، کارکناں دے بڑھاپے وچ اضافہ ، بیمار تے بے روزگاری دے فائدے ، تے مزدوراں نوں یونیناں وچ منظم کرنے دا غیر منظم حق عطا کرنا۔ [۱۸]
انقلابی دور وچ جرمنی وچ متعدد دوسری اصلاحات کيتیاں گئیاں۔ جائیداداں نوں مزدوراں نوں ملازمت توں برطرف کرنے تے جدوں چاہن جانے توں جانے توں روکنا مشکل بنا دتا گیا سی۔ 23 نومبر 1918 دے زرعی مزدوری دے عارضی ایکٹ دے تحت انتظامیہ ، تے بیشتر رہائشی مزدوراں دے لئی نوٹس دی معمول دی مدت چھ ہفتےآں وچ رکھی گئی سی۔ اس دے علاوہ ، دسمبر 1918 دی اک ضمنی ہدایت وچ ایہ وی دسیا گیا اے کہ جے خواتین (اور بچے) کارکنان چھ توں اٹھ گھینٹے تک کم کرنے والے دن دے لئی چار توں چھ گھینٹے ، تیس منٹ دے درمیان ، تے اک گھنٹہ طویل دن تک کم کردے نيں تاں اوہ پندرہ منٹ دے وقفے دے مستحق نيں۔ .[۱۹] 23 دسمبر 1918 نوں اک حکم نامے وچ کارکناں دے حقوق دے تحفظ دے لئی کمیٹیاں (کارکناں دے نمائندےآں اُتے مشتمل "ان دے آجر توں متعلق") قائم کيتیاں گئیاں۔ اجتماعی طور اُتے سودے بازی دے حق نوں وی قائم کيتا گیا سی ، جدوں کہ "اسٹیٹ اُتے مزدوراں دی کمیٹیاں دا انتخاب تے مفاہمت دی کمیٹیاں قائم کرنا" وی لازمی قرار دتا گیا سی۔ 3 فروری 1919 نوں اک حکم نامے وچ گھریلو ملازماں تے زرعی کارکناں دے لئی مستثنیٰ مالکان دے حق نوں ختم کردتا گیا۔
3 فروری 1919 نوں ورورڈنگ دے نال ، البرٹ حکومت نے 1883 دے قانون دے مطابق ہیلتھ انشورنس بورڈ دے اصل ڈھانچے نوں دوبارہ پیش کيتا ، جس وچ اک تہائی آجر تے دو تہائی ممبران (یعنی کارکن) سن ۔ [۲۰] 28 جون 1919 توں صحت انشورنس کمیٹیاں کارکناں دے ذریعہ خود منتخب ہوئیاں۔ [۲۱] زرعی مزدوری دی شرائط توں متعلق جنوری 1919 دا عارضی حکم ہر سال زیادہ توں زیادہ 2،900 گھینٹے مقرر کيتا گیا سی ، جسنوں چار ماہانہ ادوار وچ اٹھ ، دس ، تے گیارہ گھینٹے روزانہ تقسیم کيتا جاندا اے۔ [۲۲] جنوری 1919 دے اک ضابطہ وچ زمینی مزدوراں نوں اوہی قانونی حقوق دتے گئے سن ، جو صنعتی کارکناں نے حاصل کیتے سن ، جدوں کہ ايسے بل نے اس قانون دی توثیق کيتی سی کہ ریاستاں نوں زرعی تصفیہ ایسوسی ایشن قائم کرنے اُتے مجبور کيتا گیا سی ، جداں کہ وولکر برگہن نے نوٹ کيتا اے ، "ترجیحی حق دے نال عطا کيتا گیا سی اک مخصوص سائز توں زیادہ فارماں دی خریداری "۔ [۲۳] اس دے علاوہ ، غیر جمہوری سرکاری ادارےآں نوں ختم کردتا گیا ، جس وچ اک مصنف نے نوٹ کيتا اے ، "پرشین ایوان بالا ، سابقہ پرشین لوئر ہاؤس دا غائب ہونا" جو تن طبقاتی رکاوٹ دے مطابق منتخب کيتا گیا سی ، تے میونسپل کونسلز کلاس ووٹ اُتے وی منتخب ہويا "۔ [۲۴]
23/24 دسمبر 1918 نوں ایلبرٹ نے اوبرسٹ ہیرسلیٹنگ (OHL)(سپریم آرمی کمانڈ) توں فوجیاں نوں بغاوت ختم کرنے دا مطالبہ کرنے دے بعد ، ایم ایس پی ڈی تے یو ایس پی ڈی دے وچکار پھوٹ پڑ گئی۔ اس شہر دے گیریژن کمانڈر اوٹو ویلس اُتے قبضہ کر ليا تے ریکسکانزلی (ریخ چینسلری ) اُتے قبضہ کيتا جتھے "عوامی نمائندےآں دی کونسل" واقع سی۔ اس دے بعد آنے والی اسٹریٹ لڑائی وچ دونے اطراف وچ متعدد ہلاک تے زخمی ہوگئے۔ یو ایس پی ڈی رہنماواں نے ایم ایس پی ڈی دے ذریعہ انہاں دے غداری دا خیال کردے ہوئے مشتعل ہوگئے ، جو انہاں دے خیال وچ ، انقلاب نوں دبانے دے لئی کمیونسٹ مخالف فوج دے نال شامل ہوگئے سن ۔ ایويں ، یو ایس پی ڈی نے صرف ست ہفتےآں دے بعد "عوامی نمائندےآں دی کونسل" چھڈ دی۔ 30 دسمبر نوں ، اس وقت اس تقسیم نے تے گہرائی اختیار کيتی جدوں جرمنی دی کمیونسٹ پارٹی (کے پی ڈی) دی تشکیل ہوئی ، جس وچ یو ایس پی ڈی دے کھبے بازو تے اسپارٹاکس لیگ گروپ سمیت ، بوہت سارے بنیاد پرست کھبے بازو دے گروپاں وچوں تشکیل دتی گئی سی۔
جنوری وچ ، سپارٹنکس لیگ تے برلن دی گلیاں وچ موجود ہور لوکاں نے کمیونزم دے قیام دے لئی زیادہ مسلح کوششاں کيتیاں ، جس نوں سپارٹاکیسٹ بغاوت کہیا جاندا اے۔ لوک کوششاں پیرا ملٹری دی طرف توں تھلے ڈال دتا گیا فریکورپس رضاکار سپاہیاں اُتے مشتمل یونٹس. روزہ لکسمبرگ تے کارل لیبکنیچٹ دی گرفتاری دے بعد 15 جنوری نوں انہاں دی گرفتاری دے بعد ، خونخوار گلیاں دے جھڑپاں دا اختتام ہويا۔ [۲۵] البرٹ دی تصدیق دے نال ، انہاں ذمہ داراں اُتے کورٹ مارشل دے سامنے مقدمہ نئيں چلایا گیا ، جس دے نتیجے وچ اوہ نرم جملےآں دا سامنا کرنا پيا ، جس دی وجہ توں ایلبرٹ بنیاد پرست کھبے بازو دے لوکاں وچ غیر مقبول ہوگئے۔
قومی اسمبلی دے انتخابات 19 جنوری 1919 نوں ہوئے سن ۔ اس وقت وچ ، یو ایس پی ڈی تے دے پی ڈی سمیت بنیاد پرست کھبے بازو دی جماعتاں بمشکل اپنے آپ نوں منظم کرنے وچ کامیاب رہیاں ، جس دی وجہ توں ایم ایس پی ڈی اعتدال پسند قوتاں دی نشستاں دی اک مستحکم اکثریت حاصل ہوگئی۔ برلن وچ جاری لڑائی جھگڑے توں بچنے دے لئی ، قی اسمبلی دا اجلاس ویمار شہر وچ ہويا ، جس توں مستقبل دی جمہوریہ نوں غیر سرکاری ناں دتا گیا۔ ویمار آئین نے پارلیمانی جمہوریہ دے نظام دے تحت اک جمہوریہ تشکیل دتا سی جس دی متناسب نمائندگی دے ذریعہ منتخب کردہ ریخ اسٹگ کے نال انتخاب کيتا گیا سی۔ جمہوری پارٹیاں نے 80 فیصد ووٹ حاصل کیتے۔
ویمار وچ مباحثاں دے دوران لڑائی جاری رہی۔ میونخ وچ اک سوویت جمہوریہ دا اعلان کيتا گیا سی ، لیکن فرییکورپس تے باقاعدہ فوج دی باقیات نے اسنوں جلد ہی تھلے کردتا سی۔ میونخ سوویت جمہوریہ دا انہاں اکائیاں اُتے زوال ، جنہاں وچوں بیشتر انتہائی سجے طرف واقع سن ، نتیجے وچ باویریا وچ سجے بازو دی تحریکاں تے تنظیماں دی نشوونما ہوئی ، جس وچ آرگنائزیشن قونصل ، نازی پارٹی تے جلاوطن روسی بادشاہت پسنداں دی معاشرے شامل نيں۔ چھڑپھڑ لڑائی ملک بھر وچ بھڑکتی رہی۔ مشرقی صوبےآں وچ ، جرمنی دے زوال پزیر بادشاہت دی وفادار قوتاں نے جمہوریہ دا مقابلہ کيتا ، جدوں کہ پولینڈ دے قوم پرستاں دے ملیشیا نے آزادی دے لئی جدوجہد کی: صوبہ پوزین وچ عظیم پولینڈ بغاوت تے اپر سیلیشیا وچ تن سیلیشین بغاوت ۔
جرمنی جنگ ہار گیا کیونجے ملک اتحادیاں توں باہر نکل گیا سی تے اس دے معاشی وسائل ختم ہوئے رہے سن ۔ 1916 وچ آبادی دے وچکار حمایت دا خاتمہ ہونا شروع ہويا تے 1918 دے وسط تک صرف مقتدر بادشاہت پسنداں تے قدامت پسنداں دے درمیان جنگ کيتی حمایت حاصل سی۔ فیصلہ کن دھچکيا اس تنازعہ وچ امریکا دے داخلے دے نال ہويا ، جس نے اس دے وسیع صنعتی وسائل نوں پریشان کن اتحادیاں نوں دستیاب کردتا۔ موسم گرما دے آخر وچ 1918 تک جرمن ذخائر ختم ہوگئے سن جدوں کہ تازہ امریکی فوجی روزانہ 10،000 دی شرح توں فرانس پہنچے سن ۔ پسپائی تے شکست نیڑے سی ، تے فوج نے قیصر توں کہیا کہ اوہ اس توں دستبردار ہوجاواں کیونجے ہن اس دی مدد نئيں کرسکدی اے۔ اگرچہ پسپائی وچ ، جرمن فوجاں حالے وی فرانسیسی تے بیلجیئم دی سرزمین اُتے سن جدوں 11 نومبر نوں جنگ ختم ہوئی۔ لڈینڈورف تے ہندین برگ نے جلد ہی اعلان کيتا کہ ایہ سویلین آبادی دی شکست ہی سی جس نے شکست نوں ناگزیر بنا دتا سی۔ اس دے بعد مردہ سخت قوم پرستاں نے فوج تے ہتھیار سُٹن دے نال شہریاں نوں دھوکہ دتا۔ ایہ اوہ " اسٹیک انہاں بیک بیک افسانہ " سی جسنوں سن 1920 دی دہائی وچ سجے بازو نے بے بنیاد طور اُتے پروپیگنڈا کيتا سی تے اس گل نوں یقینی بنایا سی کہ بوہت سارے بادشاہت پسند تے قدامت پسند حکومت نوں نومبر دے مجرماں دی حمایت کرنے توں انکار کردین گے۔ [۲۶][۲۷]
قومی اسمبلی تے آئین
سودھوبرلن وچ صورتحال خانہ جنگی دی طرح ہی سی۔ ایہی وجہ اے کہ قومی جرمن اسمبلی دے نائبین دی ملاقات وسطی جرمنی دے تورنگن دے علاقے وایمار وچ ہوئی۔ پہلے ایرفورٹ دے بارے وچ سوچیا گیا سی ، لیکن ضرورت دی صورت وچ وایمار دا دفاع کرنا آسان سی۔ ہور ایہ کہ گوئٹے تے شلر دی وجہ توں وایمار جرمنی دے لئی بہت زیادہ ثقافتی اہمیت رکھدے سن جو بیرون ملک وی اشارہ ہونا چاہیدا۔ [۲۸]
پچھلے تے اس دے بعد دے انتخابات دے مقابلے وچ سوشل ڈیموکریٹس (ایس پی ڈی) تے لبرل لیفٹ (ڈی ڈی پی) نوں بہت زیادہ ووٹ ملے سن ۔ ايسے طرح کیتھولک پارٹی دے نال ہی انہاں نے ویمر اتحاد قائم کيتا ، حالانکہ ایہ اس دور دا سب توں عام یا سب توں عام اتحاد نئيں سی۔ فروری 1919 دے آغاز توں لے کے جون 1920 دے انتخابات تک قومی اسمبلی نے وی اک عارضی پارلیمنٹ دی حیثیت توں خدمات انجام دتیاں تے ایبرٹ نوں ریاست دا پہلا صدر منتخب کيتا۔ ایہ پہلی جرمن پارلیمنٹ سی جس وچ خواتین وی بیٹھی سن۔
11 اگست ، 1919 دا آئین دنیا دی جدید ترین آئین وچوں اک سی۔ سب توں اہم مصنف آزاد خیال ہیوگو پریئو سن ۔ [۲۹] شہنشاہ دی جگہ اک شاہی صدر ہويا جس نوں عوام نے ست سال دے لئی منتخب کيتا تے اسنوں بحران دے وقت جمہوریہ دا دفاع کرنے دا اختیار دتا گیا۔ اُتے پارلیمنٹ ، ریکسٹاگ نوں صدر دے اقدامات نوں ختم کرنے دا حق حاصل سی۔ مثال دے طور اُتے ، حکومت صدر دے ذریعہ مقرر کيتی گئی سی ، لیکن پارلیمنٹ حکومت نوں زبردستی چھڈ سکدی اے۔
ورسیلز دا معاہدہ
سودھوجنگ دے بعد دا بڑھدا ہويا معاشی بحران ، جنگ توں پہلے دی صنعتی برآمدات ، براعظماں دی ناکہ بندی دے باعث خام مال تے اشیائے خوراں دی رسد وچ کمی ، کالونیاں دا نقصان ، تے قرضےآں دے توازن وچ بگڑ جانے دا اک نتیجہ سی جس دی وجہ ایہ اک بے حد مسئلہ سی۔ وعدے دے نوٹ جنگی قیمت ادا کرنے دے لئی رقم جمع کردے نيں۔ فوجی - صنعتی سرگرمیاں تقریبا ختم ہوگئی سن ، اگرچہ کنٹرول توں کم لینے توں بے روزگاری اک ملین دے نیڑے رہ گئی اے۔ جزوی طور اُتے ، اقتصادی نقصانات دا اعتراف جرمنی دی الائیڈ ناکہ بندی توں وی معاہدہ کيتا جا سکدا اے۔
اتحادیاں نے سامان دی صرف کم سطح دی درآمد دی اجازت دتی جو زیادہ تر جرمن برداشت نئيں کرسکدے نيں۔ حوالےدی لوڑ؟ چار سال دی جنگ تے قحط دے بعد ، بوہت سارے جرمن کارکن تھک گئے ، جسمانی طور اُتے معذور تے حوصلہ شکنی دا شکار ہوگئے۔ لکھاں افراد اس چیز توں مایوس ہوگئے جنھاں اوہ سرمایہ داری سمجھدے سن تے اک نويں دور دی امید لگیاندے سن ۔ دراں اثنا ، روہر اُتے فرانسیسی حملے دے بعد کرنسی دی قدر وچ کمی واقع ہوئی ، تے اس دی قدر وچ کمی ہُندی رہے گی۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ دی ضرورت ] اس معاہدے اُتے 28 جون 1919 نوں دستخط کیتے گئے سن تے اسنوں آسانی توں چار قسماں وچ تقسیم کيتا گیا اے: علاقائی امور ، اسلحے توں متعلق مطالبات ، اصلاحات تے جرم دی تفویض۔ جرمن نوآبادیاتی سلطنت کھو لی گئی تے اسنوں اتحادی افواج دے حوالے کردتا گیا۔ اُتے جرمناں نوں سب توں زیادہ دھچکيا ایہ ہويا کہ اوہ السیس لورین دا علاقہ ترک کرنے اُتے مجبور ہوگئے۔ بوہت سارے جرمنی دے سرحدی علاقےآں نوں غیر معیاری شکل دے دتی گئی تے انہاں نوں خود ارادیت دی اجازت دتی گئی۔ جرمن فوج نوں مجبور کيتا گیا کہ اوہ صرف 4،000 افسران دے نال 100،000 توں زیادہ جوان نہ رکھے۔ جرمنی نوں مغرب وچ اپنی تمام قلعےآں نوں ختم کرنے اُتے مجبور کيتا گیا سی تے اس اُتے فضائیہ ، ٹینک ، زہر گیس تے بھاری توپ خانہ رکھنے توں منع کيتا گیا سی۔ بوہت سارے بحری جہازاں نوں شکست فاش کردتا گیا سی تے آبدوزاں تے خوفناک چیزاں ممنوع سن۔ جرمنی نوں آرٹیکل 235 دے تحت 2021 سونے دے نشانات ادا کرنے اُتے مجبور کيتا گیا ، یعنی 1921 تک اوہ تقریبا 4.5 4.5 ارب ڈالر۔ آرٹیکل 231 دے تحت جرمنی تے اس دے اتحادیاں نوں اتحادیاں دے ذریعہ ہونے والے تمام نقصان تے نقصان دی ذمہ داری عائد کردتی گئی اے۔ جدوں کہ آرٹیکل 235 نے بوہت سارے جرمناں نوں مشتعل کيتا ، اس معاہدے دے کسی وی حصے نوں آرٹیکل 231 توں زیادہ لڑایا نئيں گیا۔ [۳۰]
فرانس وچ جرمنی دے امن وفد نے جرمن فوج دی وڈے پیمانے اُتے کٹوندی ، فاتح اتحادیاں نوں کافی حد تک جنگ کيتی واپسی دے امکانات تے متنازعہ " جنگی جرائم شق " نوں قبول کردے ہوئے ورسی معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ جنگ دے فورا بعد ہی جرمنی وچ انتہا پسند قوم پرست تحریکاں دے عروج دی وضاحت کردے ہوئے ، برطانوی مورخ ایان کارشا نے اس "قومی بدنامی" دی طرف اشارہ کيتا جو "فاتح اتحادیاں دی طرف توں عائد کردہ توہین آمیز شرائط اُتے جرمنی وچ محسوس کيتا گیا سی تے ورثاء معاہدہ وچ اس دی عکاسی … دے نال مشرقی سرحد اُتے اس دے علاقے اُتے قبضہ تے اس توں وی زیادہ اس دی 'جرم شق'۔ [۳۱] ایڈولف ہٹلر نے اس معاہدے دی جابرانہ شرائط نوں قبول کرنے دے لئی بار بار جمہوریہ تے اس دی جمہوریت نوں مورد الزام ٹھہرایا۔ جمہوریہ دے پہلے ریخسپریسائٹنٹ ("ریخ صدر") ، ایس پی ڈی دے فریڈرک ایبرٹ نے 11 اگست 1919 نوں قانون وچ نويں جرمن آئین اُتے دستخط کیتے۔
پہلی جنگ عظیم مین جرمنی ، جس وچ تمام کالونیاں دا قبضہ اے ، اپنے شاہی پیش رو توں اپنے یورپی سرزمین وچ 13٪ چھوٹا ہوگیا اے۔ انہاں نقصانات وچ ، اک بہت وڈا تناسب انہاں صوبےآں اُتے مشتمل سی جو اصل وچ پولش سن ، تے السیس لورین جنہاں اُتے جرمنی نے 1870 وچ قبضہ کيتا سی ، جتھے جرمنی دے ٹکڑے ٹکڑے ہونے اُتے قوم پرست غم و غضب دے باوجود جرمنی صرف مقامی آبادی دی اک حصہ یا اقلیت دی حیثیت رکھدا سی۔
11 نومبر 1918 نوں جرمنی دے نال معاہدہ دے بعد رائنلینڈ پر قبضہ ہويا۔ قابض فوج وچ امریکی ، بیلجیئم ، برطانوی تے فرانسیسی فوج شامل سی۔
1920 وچ ، وڈے فرانسیسی دباؤ وچ ، سار نوں صوبہ رائن توں وکھ کردتا گیا تے لیگ آف نیشن دے زیر انتظام سن 1935 وچ جدوں اس علاقہ نوں ڈوئچ ریش پر واپس لیایا گیا تب تک اوہ اک رائے شماری تک منتظم رہیا۔ ايسے وقت ، 1920 وچ ، یوپن تے مالمیڈی دے ضلعے نوں بیلجیم وچ منتقل کردتا گیا ( بیلجیم دی جرمن بولنے والی کمیونٹی دیکھو)۔ اس دے فورا بعد ہی ، فرانس نے رائن لینڈ اُتے مکمل طور اُتے قبضہ کرلیا ، تمام اہم صنعتی علاقےآں نوں سختی توں کنٹرول کيتا۔
پہلے ہی 11 نومبر ، 1918 نوں کیتھولک دے کھبے بازو میتھیئس ایرزبرجر دے ماتحت اک کمیشن نے اتحادی طاقتاں (خاص طور اُتے فرانس ، برطانیہ تے امریکا) دے نال اس معاہدے اُتے دستخط کیتے سن ۔ جون 1919 وچ قومی اسمبلی نوں امن دے مطالبات دا سامنا کرنا پيا:
- جرمنی نوں جنگ دا واحد مجرم کہیا جاندا سی تے انال جنگ دے تمام اخراجات ادا کرنے پئے۔ بیرون ملک جرمنی دی جائیداد کھو لی گئی ، تے پنج سالاں تک جرمنی نوں مقابلاں نوں بین القوامی تجارت وچ سب توں وڈا فائدہ اٹھانا پيا (سب توں وڈا حق پسندی دا اصول)۔
- جرمنی نے تیرہ فیصد علاقہ تے دس فیصد آبادی (خاص طور اُتے ، لیکن نہ صرف غیر جرمناں) نوں کھو دتا۔ جرمنی وی اپنی نوآبادیات گنوا بیٹھیا۔
- جرمنی دی فوج نوں 100،000 ارکان تک محدود کرنا پيا (فرانس یا پولینڈ دے مقابلے وچ اس توں کدرے کم) تے انھاں کچھ ہتھیاراں ، حتی کہ ہوائی جہاز وی رکھنے دی اجازت نئيں سی۔ جرمنی دے کچھ علاقےآں وچ جرمن فوجی یا قلعہ بند لے جانے دی اجازت نئيں سی۔
- رائن لینڈ، دے کھبے کنارے اُتے جرمنی تاکہ رائن ، اتحادی فوجیاں نے پندرہ سال توں قبضہ کيتا گیا سی دس دے لئی پنج دے لئی کچھ، کچھ تے کچھ.
یہ معاہدہ ورسائی دے جرمنی دے نال بغیر کسی مذاکرات دے ہويا ، تے ورسیلس وچ موجود جرمن وفد دے نال جان بجھ کر توہین آمیز سلوک کيتا گیا (اس دی وجہ توں ، جرمن وزیر خارجہ نے اپنے دورے دے دوران جان بجھ کر جارحانہ سلوک کيتا)۔ [۳۲] . اُتے ، جرمنی نوں اتحادی فوجاں نوں پورے جرمنی اُتے قبضہ کرنے توں روکنے دے لئی اس معاہدے اُتے دستخط کرنے سن ۔
جرمنی وچ ایہ معاہدہ غیرمعمولی طور اُتے منفی طور اُتے قبول کيتا گیا ، خاص طور اُتے ایہ دعویٰ کہ جنگ وچ جرمنی واحد مجرم سی۔ تمام تر زبردست مطالبات دے باوجود ، اس معاہدے دا مطلب ایہ سی کہ جرمنی اک یکجہتی ملک ہی رہیا تے آخر کار اوہ اک بہت وڈی طاقت بن سکدا اے ، [۳۳] فرانس تے برطانیہ دے مقابلے۔
بحران دے سال (1919–1923)
سودھونوجوان جمہوریہ نوں ابتدائی چار سالاں دے دوران بہت ساری پریشانیاں دا سامنا کرنا پيا۔ اس دے دشمن ایہ سن :
- کمیونسٹ پارٹی ڈوئچلینڈ دے کمیونسٹ ، جنہاں نوں سوویت یونین نے حمایت حاصل کيتی سی تے جرمنی وچ کمیونسٹ بغاوت کرنے دی کوشش کيتی سی۔ 1919 ، 1921 تے 1923 وچ انہاں نے اقتدار حاصل کرنے دے لئی مقامی یا ملک گیر کوشش کيتی۔
- مختلف نظریاتی پس منظر دے سجے بازو دے بنیاد پرست ، بشمول ایڈولف ہٹلر ، جو 1923 وچ باویریا وچ بغاوت ( ہٹلر بغاوت ) کرنا چاہندے سن ۔ سجے بازو دے خفیہ گروپاں دے اقدامات سابق وزیر خزانہ میتھیاس ایربرگر تے وزیر خارجہ والتھر رتھناؤ اُتے حملے سن ۔
- ہور پرانے اشرافیہ دے کچھ ممبران بنیاد پرست ثابت ہوئے ، تے جزوی طور اُتے کھبے ذراتیاں دے نال تعاون کيتا۔ 1920 وچ افسران تے فوجیاں نے کپ بغاوت دے ذریعہ اس دی برخاستگی دا جواب دتا۔ سرکاری ملازمین دی بغاوت دے ساز بازاں دے نال تعاون کرنے وچ ہچکچاہٹ دی بدولت ، بغاوت نوں تھوڑے ہی عرصے دے بعد روک دتا گیا۔ لیکن اس توں ظاہر ہويا کہ جمہوریہ دے دشمناں دے بوہت سارے پیروکار نيں۔ خاص طور اُتے قدامت پسند DNVP ، لیکن جزوی طور اُتے وی سجے آزاد خیال ڈی وی پی نے بغاوت سازشاں دی حمایت کيتی سی یا گھٹ توں گھٹ اس دا مبہم موقف سی۔ [۳۴]
- مقبوضہ رائن لینڈ وچ علیحدگی پسند فرانسیسی غاصباں دی حمایت توں آزاد ریاستاں تلاش کرنا چاہندے سن ۔
- اک ہور مقامی مسئلہ پولش قوم پرست سی ، جو خاص طور اُتے نسلی طور اُتے متنازعہ بالائی سیلیشیا وچ سرگرم سن ۔
1923 وچ عام طور اُتے ، معاشی بحران وی پھٹا۔ الائیڈ کمیشن دے مطابق جرمنی نے جنگ (مرمت) توں متعلق اپنے قرضےآں دی ادائیگی دے لئی کافی لکڑی تے کوئلہ فراہم نئيں کيتا۔ ایہی وجہ اے کہ فرانس تے بیلجیئم نے براہ راست کوئلہ ہٹانے دے لئی روہر خطے وچ فوج بھیج دی۔ شاہی حکومت نے غیر فعال مزاحمت پر ردعمل دا اظہار کيتا: سرکاری ملازمین تے کان کناں نوں قبضہ کار دے نال تعاون کرنے دی اجازت نئيں سی ، بلکہ انہاں دی تنخواہاں نوں حکومت نے وصول کيتا۔
قبضے تے مزاحمت نے جرمنی دی افراط زر وچ اضافہ کيتا: حکومت نے نويں پرنٹ شدہ نوٹ دے نال اندرون ملک ادائیگی کيتی۔ نومبر 1923 وچ اک امریکی ڈالر دی قیمت اک ٹریلین نمبر سی۔ اس وقت گوستاو اسٹریسیمن دے ماتحت نويں حکومت نے غیر فعال مزاحمت نوں ختم کردتا سی ۔ نومبر 1923 دا مہینہ اپنی کمیونسٹ بغاوتاں تے (ناکام) ہٹلر بغاوت دے خاتمے دے نال ہی بحران اُتے قابو پانے وچ وی نظر آیا۔ اقتدار دے صدر ایلبرٹ نے 9 نومبر دی رات (انقلاب دے پنج سال بعد) آمرانہ اقتدار فوج دے رہنما ہنس وان سیکٹ دے حوالے کردتا ، جو جمہوریہ دا دشمن سی لیکن خلوص توں بغاوت دی کوششاں نوں دب گیا تے فروری وچ اقتدار وچ واپس آیا۔ [۳۵]
پہلی جنگ عظیم دا بجھ
سودھوپہلی جنگ عظیم دے بعد چار سالاں وچ ، جرمن شہریاں دے لئی صورتحال سنگین رہی۔ خوراک دی شدید قلت 1923 تک کسی توں کم نئيں ہوئی۔ بوہت سارے جرمن شہریاں نے توقع کيتی سی کہ جون 1919 وچ بحری ناکہ بندی دے خاتمے دے بعد زندگی معمول دی معمول اُتے آجائے گی۔ اس دے بجائے ، پہلی جنگ عظیم دی طرف توں لڑی جانے والی جدوجہد اگلے دہائی تک برقرار رہی۔ پوری جنگ دے دوران جرمن عہدے داراں نے قوم دی ودھدی ہوئی بھکھ توں نمٹنے دے لئی چالاک فیصلے کیتے ، جنہاں وچوں بیشتر انتہائی ناکام رہے۔ مثال دے طور اُتے 1915 وچ ملک بھر وچ سور ذبح ، شوئنمورڈ ، شامل نيں۔ سوائن دی آبادی نوں ختم کرنے دے پِچھے عقلیہ ایہ سی کہ جانوراں دے استعمال دے لئی آلو تے شلجم دا استعمال کم کيتا جا سکے ، تے تمام کھاناں نوں انسانی کھپت دی طرف منتقل کيتا گیا۔
1922 وچ ، جدوں جرمنی نے ورسی دے معاہدے اُتے دستخط دے تن سال بعد ، جنگ دے دور توں ہی ملک وچ گوشت دی کھپت وچ اضافہ نئيں ہويا سی۔ 22 فی سال کلوگرام فی شخص 52 دے نصف توں وی کم سی جنگ دے آغاز توں پہلے 1913 وچ کلو دے اعدادوشمار۔ جرمنی دے شہریاں نے خوراک دے فقدان نوں جنگ دے دوران توں وی زیادہ گہرا محسوس کيتا ، کیونجے قوم دی حقیقت انہاں دی توقعات دے نال بالکل واضح اے۔ اس دے بعد دے برساں وچ پہلی جنگ عظیم دے بجھ کچھ ہلکے ہوئے تے وڈے پیمانے اُتے افراط زر دے نال مل کے ورسی دے معاہدے دے آغاز دے نال ہی جرمنی حالے وی اک بحران دا شکار رہیا۔ درد دے تسلسل نے ویمار اتھارٹی نوں منفی روشنی وچ ظاہر کيتا ، تے اس دی ناکامی دے پِچھے عوام دی رائے اک اہم وسیلہ سی۔ [۳۶]
تکرار
سودھوجرمنی دی اصل رقم جس دی ادائیگی جرمنی نوں کرنا پڑدی سی اوہ 132 نئيں سی 1921 دے لندن شیڈول وچ بلین نمبراں دا فیصلہ کيتا گیا بلکہ اس دی بجائے 50 اے تے بی بانڈز وچ ارب ارب نمبر رکھے گئے نيں۔ مورخ سیلی مارکس دا کہنا اے کہ 112 "سی بانڈ" وچ ارباں نمبر مکمل طور اُتے چونکانے والے سن - عوام نوں ایہ سوچنے دے لئی کہ جرمنی نوں جرمانے وچ بہت زیادہ معاوضہ مل جائے گا نوں بے وقوف بنانے دا اک آلہ۔ 1920 توں 1931 (جب ادائیگی غیر معینہ مدت تک معطل کردتی گئی تھی) دی اصل کل ادائیگی 20 سی 5 ارب امریکی مالیت دے سونے دے مارک ، جنہاں دی مالیت تقریبا 5 امریکی ڈالر اے ارب یا £ 1 ارب برطانوی پاؤنڈ۔ 12.5 ارب دی نقد رقم سی جو زیادہ تر نیو یارک دے بینکراں دے قرضےآں توں آئی سی۔ باقی سامان کوئلہ تے کیمیکل جداں سامان سی ، یا ریلوے سامان جداں اثاثےآں توں سی۔ معاوضے دا بل 1921 وچ جرمنی دی ادائیگی دی صلاحیت دی بنیاد اُتے طے کيتا گیا سی ، الائیڈ دعوےآں دی بنیاد اُتے ننيں۔ تمام نقصانات دی ادائیگی تے سابق فوجیاں دے تمام فائدے دی ادائیگی دے بارے وچ 1919 دی انتہائی مشہور بیانات ، لیکن ایہ اس گل دا تعین نئيں کرسکیا کہ وصول کنندگان نے اپنا حصہ کس طرح خرچ کيتا۔ جرمنی دا بنیادی طور اُتے فرانس ، برطانیہ ، اٹلی تے بیلجیئم توں معاوضے واجب الدتا نيں۔ امریکی خزانے نوں $ 100ملین مل گئے ۔
ہائپر انفلیشن
سودھوجنگ دے بعد دے ابتدائی سالاں وچ ، افراط زر اک خطرناک شرح توں ودھ رہیا سی ، لیکن حکومت نے قرضےآں دی ادائیگی دے لئی زیادہ توں زیادہ کرنسی چھپی۔ 1923 تک ، جمہوریہ نے دعوی کيتا کہ اوہ ورسی معاہدے دے تحت درکار ادائیگیاں دا ہور متحمل نئيں ہوسکدا اے ، تے حکومت نے کچھ ادائیگیاں اُتے ڈیفالٹ کردتا سی۔ اس دے جواب وچ ، فرانسیسی تے بیلجیئم دی فوجیاں نے جنوری 1923 وچ جرمنی دا سب توں زیادہ پیداواری صنعتی علاقہ ، روہر اُتے قبضہ کيتا تے جنوری 1923 وچ زیادہ تر کان کنی تے مینوفیکچرنگ کمپنیاں دا کنٹرول حاصل کرلیا۔ ایہ ہڑتال اٹھ ماہ تک جاری رہی ، جس توں معیشت تے معاشرے دوناں نوں ہور نقصان پہنچیا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ دی ضرورت ] اس ہڑتال توں کچھ سامان پیدا ہونے توں روکیا گیا ، لیکن اک صنعتکار ، ہیوگو اسٹنز ، دیوالیہ کمپنیاں توں ہٹ کر اک وسیع سلطنت بنانے وچ کامیاب رہیا۔ چونکہ جرمنی وچ پیداواری لاگت تقریبا اک گھنٹہ کم ہورہی سی ، اس لئی جرمن مصنوعات دی قیمتاں ناقابل شکست سن۔ اسٹنز نے اس گل نوں یقینی بنایا کہ انھاں ڈالرز وچ ادائیگی کيتی گئی ، جس دا مطلب ایہ سی کہ سن 1923 دے وسط تک ، اس دی صنعتی سلطنت پوری جرمن معیشت دے مقابلے وچ قابل قدر سی۔ سال دے آخر تک ، دو سو توں ودھ فیکٹریاں اسپرلنگ بینک نوٹ دی تیاری دے لئی کاغذ تیار کرنے دے لئی کل وقتی کم کر رہی سن۔ نومبر 1923 وچ جدوں حکومت دے زیرانتظام مہنگائی روک دتی گئی تاں اسٹنز دی سلطنت دا خاتمہ ہوگیا۔ [۳۷]
1919 وچ ، اک روٹی دی قیمت 1 مارک سی۔ 1923 تک ، ايسے روٹی دی قیمت 100ارب مارک سی ۔ [۳۸]
چونکہ ریاست دے ذریعہ ہڑتالی کارکناں نوں فائدے دی ادائیگی کيتی گئی سی ، لہذا بہت زیادہ اضافی کرنسی چھپی گئی سی ، جس توں ہائپر انفلیشن دی مدت وچ اضافہ ہويا سی۔ 1920 دی دہائی دی جرمن افراط زر دا آغاز اس وقت ہويا جدوں جرمنی دے پاس تجارت دے لغے سامان نہ سی۔ حکومت نے اس بحران توں نمٹنے دے لئی رقم چھپی۔ اس دا مطلب جرمنی وچ ادائیگی بیکار کاغذی رقم نال کیندی گئی سی ، تے اس توں پہلے وڈے صنعت کاراں نوں اپنے قرضےآں دی ادائیگی وچ مدد ملی سی۔ اس توں مزدوراں تے تاجراں دے لئی وی قیمتاں وچ اضافہ ہويا جو اس توں فائدہ اٹھانا چاہندے سن ۔ رقم دی گردش وچ تیزی آئی ، تے جلد ہی نوٹ نوٹاں نوں انہاں دی معمولی قیمت توں اک ہزار گنیازیادہ پرنٹ کيتا گیا تے ہر قصبے نے اپنے اپنے وعدہی نوٹ تیار کیتے۔ بوہت سارے بینکاں تے صنعتی فرماں نے وی ایسا ہی کيتا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ دی ضرورت ] پیپی مارک دی مالیت 1914 وچ فی امریکی ڈالر 4.2 نمبر توں گھٹ کر اگست 1923 تک 10 لکھ ڈالر فی ڈالر ہوگئی سی۔ اس توں جمہوریہ اُتے ہور تنقید ہوئی۔ 15 نومبر 1923 نوں ، اک نويں کرنسی ، رینٹنمارک اک رینٹینمارک دے لئی اک ٹریلین (1،000،000،000،000) پاپیر مارک دی شرح توں متعارف کروائی گئی ، اس عمل نوں ریڈینومینیشن کہیا جاندا اے۔ اس وقت ، اک امریکی ڈالر 4.2 رینٹمارک کے برابر سی۔ واپسی دی ادائیگی دوبارہ شروع کردتی گئی ، تے لوکارنو معاہداں دے تحت روہر جرمنی واپس آ گیا ، جس نے جرمنی ، فرانس تے بیلجیم دے وچکار سرحداں دی وضاحت کيتی۔
سیاسی انتشار
سودھوجمہوریہ جلد ہی کھبے تے سجے بازو دے دونے ذرائع توں حملہ آور سی۔ بنیاد پرست کھبے بازو نے حکمران سوشل ڈیموکریٹس اُتے الزام لگیایا کہ اوہ اک کمیونسٹ انقلاب نوں روک کر مزدوراں دی تحریک دے نظریات دے نال دھوکہ کیہ تے جمہوریہ دا تختہ الٹنے دی کوشش کيتی تے خود وی ایسا ہی کيتا۔ مختلف سجے بازو دے ذرائع نے کسی وی جمہوری نظام دی مخالفت کيتی ، تے 1871 دی سلطنت ورگی آمرانہ ، خود مختار ریاست نوں ترجیح دتی۔ جمہوریہ دی ساکھ نوں ہور مجروح کرنے دے لئی، کچھ سجے بازاں (خاص طور اُتے سابق افسر کارپس دے کچھ ممبراں) نے وی پہلی جنگ عظیم وچ جرمنی دی شکست دے لئی سوشلسٹاں تے یہودیاں دی مبینہ سازش دا الزام لگیایا سی ۔
اگلے پنج سالاں وچ ، مرکزی حکومت نے ، ریکس ہارور دی حمایت دی یقین دہانی کراندے ہوئے ، جرمنی دے وڈے شہراں وچ کدی کدائيں ہونے والے تشدد دے واقعات توں سختی توں نمٹا۔ کھبے بازو نے دعوی کيتا کہ سوشل ڈیموکریٹس نے انقلاب دے نظریات دے نال دھوکہ کیہ اے ، جدوں کہ فوج تے حکومت کیتی مالی اعانت سے چلنے والی فرییکورپس نے ہڑتالی کارکناں دے خلاف سیکڑاں بے بنیاد تشدد دی وارداتاں کيتیاں ۔
وائمار جمہوری کرنے والا پہلا چیلنج آیا جدوں کمیونسٹاں تے انارکسٹ دے اک گروپ نے میونخ وچ باواریا حکومت اُتے قبضہ کر ليا تے باواریا سوویت جمہوریہ دی تخلیق دا اعلان کيتا۔ اس بغاوت اُتے فریکورپس نے بے دردی توں حملہ کيتا ، جس وچ بنیادی طور اُتے سابق فوجیاں اُتے مشتمل سی جو فوج توں برخاست ہويا سی تے جنھاں بعید کھبے بازو دی فوجاں نوں معزول کرنے دے لئی چنگا معاوضہ دتا گیا سی۔ فریکورپس حکومت دے کنٹرول توں باہر اک فوج سی ، لیکن اوہ ریش ہاور وچ اپنے اتحادیاں دے نال نیڑےی رابطے وچ سن ۔
13 مارچ 1920 نوں کیپ پِسچ دے دوران ، 12،000 فرییکورپس کے فوجیاں نے برلن اُتے قبضہ کيتا تے سجے بازو دے صحافی ، ولف گینگ کیپ نوں بطور چانسلر مقرر کيتا۔ قومی حکومت اسٹٹ گارٹ فرار ہوگئی تے اس دھچکے دے خلاف عام ہڑتال دا مطالبہ کيتا۔ ہڑتال دا مطلب ایہ سی کہ کوئی "آفیشل" اعلانات شائع نئيں کیتے جاسکدے نيں ، تے سول سروس دے ہڑتال دے نال ہی ، کیپ حکومت 17 مارچ نوں صرف چار دن دے بعد منہدم ہوگئی۔
عام ہڑتالاں توں متاثر ہوکے ، روہر خطے وچ مزدوراں دی بغاوت دا آغاز اس وقت ہويا جدوں 50،000 افراد نے "ریڈ آرمی" تشکیل دتی تے اس صوبے دا کنٹرول سنبھال لیا۔ باقاعدہ فوج تے فریکارپس نے اپنے اختیار اُتے بغاوت دا خاتمہ کيتا۔ باغی وڈی صنعتاں نوں قومیانے دے منصوبےآں وچ توسیع دے لئی مہم چلا رہے سن تے قومی حکومت کیتی حمایت کردے سن ، لیکن ایس پی ڈی رہنما ودھدی ہوئی یو ایس پی ڈی دی حمایت نئيں کرنا چاہندے سن ، جو سوشلسٹ حکومت دے قیام دے حامی سن ۔ ایس پی ڈی دے وزراء دی ہدایت اُتے فرییکورپس وچ رجعت پسند قوتاں دے ذریعہ ایس پی ڈی دے حامیاں دے بغاوت دا سوشلسٹ تحریک دے اندر تنازعات دا اک وڈا ذریعہ بننا سی تے اس طرح اس واحد گروہ نوں کمزور کرنے وچ مدد ملی جو قومی اتحاد دا مقابلہ کرسکدی سی۔ سوشلسٹ تحریک۔ مارچ 1921 وچ سیکسونی تے ہیمبرگ وچ ہور سرکشی ختم کردتی گئياں۔
1922 وچ ، جرمنی نے سوویت یونین دے نال رافیلو دے معاہدے اُتے دستخط کیتے ، جس دے تحت جرمنی نوں روس نوں فوجی ٹکنالوجی دینے دے بدلے وچ فوجی اہلکاراں دی تربیت دی اجازت دتی گئی۔ ایہ معاہدہ ورسیلز دے خلاف سی ، جس نے جرمنی نوں اک لکھ فوجی تک محدود کردتا سی ، تے اس وچ کوئی شمولیت نئيں سی ، 15،000 جواناں دی بحری فوج ، بارہ تباہ کن ، چھ جنگی جہاز ، تے چھ کروزر ، کوئی آبدوز یا ہوائی جہاز نئيں سی۔ اُتے ، روس نے 1917 دے روسی انقلاب دے نتیجے وچ جرمناں دے خلاف پہلی جنگ عظیم توں دستبرداری اختیار کرلئی سی ، تے اسنوں لیگ آف نیشنس توں خارج کردتا گیا سی۔ اس طرح جرمنی نے اتحادی بنانے دا موقع ضائع کردتا۔ اس معاہدے اُتے دستخط کرنے والے یہودی دے وزیر خارجہ والتھر رتھناؤ نوں دو ماہ بعد دو انتہائی قوم پرست فوج دے افسران نے قتل کردتا۔
سیاسی سجے طرف توں ہور دباؤ 1923 وچ بیئر ہال پوٹش دے نال ہويا ، جسنوں میونخ پوٹش وی کہیا جاندا اے ، جسنوں میونخ وچ ایڈولف ہٹلر دے زیر اقتدار نازی پارٹی نے کڈیا سی۔ 1920 وچ ، جرمن ورکرز پارٹی نیشنل سوشلسٹ جرمن ورکرز پارٹی (NSDAP) ، یا نازی پارٹی بن چکی تھی ، تے ویمار دے خاتمے وچ اوہ اک محرک قوت بن جائے گی۔ ہٹلر نے جولائی 1921 وچ اپنے آپ نوں پارٹی دا چیئرمین نامزد کيتا۔ 8 نومبر 1923 نوں ، کیمفبند نے ایریچ لوڈنڈرف دے نال معاہدہ کردے ہوئے میونخ دے اک بیئر ہال وچ باویر دے وزیر اعظم گوستاو وان قہر دی اک ملاقات کيتی۔
لوڈنورف تے ہٹلر نے اعلان کيتا کہ وایمار حکومت معزول ہوگئی اے تے اوہ اگلے دن میونخ دا کنٹرول سنبھالنے دا منصوبہ بنا رہے نيں۔ 3،000 باغیاں نوں باویرائی حکام نے ناکام بنا دتا۔ ہٹلر نوں اعلیٰ غداری دے الزام وچ گرفتار تے پنج سال قید دی سزا سنائی گئی ، اس الزام دے لئی کم توں کم سزا۔ ہٹلر نے اٹھ ماہ توں وی کم عرصے وچ اک آرام دہ سیل وچ خدمات انجام دتیاں ، اسنوں 20 دسمبر 1924 نوں رہائی توں پہلے آنے والےآں دی روزانہ آمدنی موصول ہوئی۔ جیل وچ رہندے ہوئے ، ہٹلر نے میئن کمپف نوں حکمرانی کيتی ، جس نے انہاں دے نظریات تے آئندہ دی پالیسیاں مرتب کيتیاں ۔ ہٹلر نے ہن اقتدار حاصل کرنے دے قانونی طریقےآں اُتے توجہ دینے دا فیصلہ کيتا اے۔
سنہری دور (1924–1929)
سودھوگستاو اسٹریسیمن 1923 وچ 100 دن تک ریکسکنزلر رہے ، تے انہاں نے 1923 توں 1929 تک وزیر خارجہ دی حیثیت توں خدمات انجام دتیاں ، جو جرمنی وچ گولڈین زوانزیگر ("گولڈن ٹوئنٹیئس") دے ناں توں مشہور جرمنی وچ نسبتا استحکام دی اک مدت اے۔ اس دور دی نمایاں خصوصیات اک ودھدی ہوئی معیشت تے اس دے نتیجے وچ شہری بدامنی وچ کمی سی۔
اک بار شہری استحکام بحال ہونے دے بعد ، اسٹریس مین نے جرمن کرنسی نوں مستحکم کرنا شروع کيتا ، جس توں جرمن معیشت وچ اعتماد نوں فروغ ملیا تے اس بحالی وچ مدد ملی جس دی وجہ توں جرمن قوم نوں انہاں دی واپسی دی ادائیگیاں نوں برقرار رکھنے دی بہت زیادہ ضرورت سی ، جدوں کہ ايسے وقت کھانا کھلانے تے سپلائی کرنے وچ قوم.
اک بار معاشی صورتحال مستحکم ہوئے جانے دے بعد ، اسٹریس مین مستقل کرنسی نوں رکھنا شروع کر سکدا سی ، جسنوں رینٹن مارک (اکتوبر 1923) کہیا جاندا اے ، جس نے ویمر جمہوریہ دی معیشت اُتے بین الاقوامی اعتماد دی ودھدی ہوئی سطح وچ اک بار فیر اہم کردار ادا کيتا۔
جرمنی دی بحالی دی ذمہ داریاں نوں پورا کرنے وچ مدد دے لئی ، ڈیوس پلان 1924 وچ بنایا گیا سی۔ ایہ امریکی بینکاں تے جرمنی دی حکومت دے وچکار اک معاہدہ سی جس وچ امریکی بینکاں نے جرمن اثاثےآں والے جرمن بینکاں نوں معاوضے دے طور اُتے جرمانے دے طور اُتے رقم دی ادائیگی دی تاکہ اسنوں معاوضے ادا کرنے وچ مدد مل سکے۔ جرمن ریلوے ، نیشنل بینک تے بہت ساری صنعتاں نوں مستحکم کرنسی تے قرضےآں دے لئی سیکیورٹیز دے طور اُتے رہن وچ رکھیا گیا سی۔ [۳۹]
کسادجرمنی پہلی ریاست سی جس نے نويں سوویت یونین دے نال سفارتی تعلقات قائم کیتے۔ معاہدہ راپیلو دے تحت ، جرمنی نے اسنوں باضابطہ ( ڈی جور ) تسلیم کيتا ، تے دونے نے باہمی طور اُتے جنگ توں پہلے دے تمام قرضےآں نوں منسوخ کردتا تے جنگی دعوواں نوں ترک کردتا۔ اکتوبر 1925 وچ معاہدے لوکارنو اُتے جرمنی ، فرانس ، بیلجیئم ، برطانیہ تے اٹلی نے دستخط کیتے۔ اس نے فرانس تے بیلجیم دے نال جرمنی دی سرحداں نوں تسلیم کيتا۔ ہور برآں ، برطانیہ ، اٹلی تے بیلجیم نے اس معاملے وچ فرانس دی مدد کرنے دا بیڑا اٹھایا جدوں جرمن فوج نے رائنلینڈ دے نال ملنے والے فوجیاں نوں مارچ کيتا۔ لوکارنو نے 1926 وچ جرمنی دے لیگ آف نیشن وچ داخلے دی راہ ہموار کيتی۔ [۴۰] جرمنی نے فرانس تے بیلجیئم دے نال ثالثی کنونشناں اُتے دستخط کیتے تے پولینڈ تے چیکوسلواکیہ دے نال ثالثی دے معاہداں اُتے دستخط کیتے ، جس توں مستقبل وچ ہونے والے کسی وی تنازعہ نوں ثالثی ٹریبونل یا بین الاقوامی انصاف دی مستقل عدالت نوں بھیجنا ہوئے گا۔ غیر ملکی ہور کامیابیاں 1925 وچ روہر توں غیر ملکی افواج دا انخلا سی۔ 1926 وچ ، جرمنی نوں مستقل ممبر دی حیثیت توں لیگ آف نیشن وچ داخل کيتا گیا ، جس توں اس دے بین الاقوامی موقف وچ بہتری آئی تے لیگ دے معاملات اُتے ووٹ ڈالنے دا حق دتا گیا۔
مجموعی طور اُتے تجارت وچ اضافہ ہويا تے بے روزگاری گرا۔ اسٹریس مین دی اصلاحات نے ویمار دی بنیادی کمزوریاں نوں دور نئيں کيتا بلکہ مستحکم جمہوریت دی شکل دی۔ ایتھے تک کہ اسٹریس مین دی 'جرمن پیپلز پارٹی' ملک گیر سطح اُتے پہچان حاصل کرنے وچ ناکام رہی ، تے اس دے بجائے 'فلپ فلاپ' اتحاد وچ شامل ہوئی۔ مولر دی سربراہی وچ گرینڈ اتحاد نے حکومت اُتے کچھ اعتماد پیدا کيتا ، لیکن ایہ قائم نئيں ہويا۔ حکومتاں اکثر صرف اک سال تک جاری رہندیاں ، اس دا موازنہ فرانس دی سیاسی صورتحال دے مقابلہ 1930 دے دہائیاں دے دوران ہويا۔ آئینی شرائط وچ سب توں وڈی کمزوری اتحاداں دی فطری عدم استحکام سی ، جو اکثر انتخابات توں پہلے ہی ڈگدی سی۔ امریکی مالیات اُتے ودھدی ہوئی انحصار کفایت شعاری ثابت کرنا سی ، تے جرمنی وڈے کساد وچ بدترین متاثرہ ملکاں وچ شامل سی ۔
سال 1923–1929
سودھو1923–1929 دے سالاں وچ معاشی بہبود ، نسبتا سیاسی استحکام تے مغرب دے نال نسبتا اچھے تعلقات خاص سن ۔ سجے آزاد خیال اسٹریسمین ، اس وقت دے وزیر خارجہ تے ہن تک سب توں زیادہ بااثر سیاستدان دی وجہ توں ، انہاں نوں اسٹریسمین دور وی کہیا جاندا اے۔ اسٹریس مین دا تعلق اپنی پارٹی دے کھبے بازو توں سی تے اوہ پہلے ہی حکومتی نظام دی پارلیمنٹیریت دی جنگ وچ شامل سن ، لیکن جمہوری پارٹیاں دے نال انہاں دی ساکھ نوں نقصان اٹھانا پيا کیونجے جنگ دے دوران اس نے جرمنی دی سلامتی دے لئی الحاق دا مطالبہ کيتا سی۔ ہن اسٹریس مین جمہوریہ دا اک مضبوط ستون سی تے بیرون ملک ، ایتھے تک کہ فرانس وچ وی اس نے خوب داد حاصل کيتی۔
1924 دے ڈیوس منصوبے دی بدولت جرمن قرضےآں دی ادائیگی جزوی طور اُتے باقاعدہ ہوگئی ، کرنسی فیر مضبوط ہوگئی ، تے امریکی سرمایہ اس ملک وچ بہہ گیا۔
خارجی تعلقات دے میدان وچ سب توں زیادہ قابل ذکر اے 1925 کا لوکارنو دا معاہدہ : اک طرف جرمنی تے دوسری طرف فرانس تے بیلجیم دے وچکار موجودہ سرحد دی ضمانت برطانیہ تے اٹلی نے دتی سی۔ اس نے فرانس تے بیلجیم نوں 1914 دی طرح جرمنی دے حملے توں تے جرمنی نوں 1923 دی طرح فرانکو بیلجئیم دے حملے توں محفوظ رکھیا۔ جتھے تک اس دے مشرقی ہمسایہ ملکاں دی سرحداں دا تعلق اے ، جرمنی نے دستخط کیتے نيں کہ اوہ طاقت دے ذریعہ انہاں سرحداں نوں تبدیل کرنے دی کوشش نئيں کريں گا۔
معاہدے لوکارنو نے جرمنی توں لیگ آف نیشن وچ شمولیت دا راستہ صاف کردتا۔ 1920 وچ قائم ہونے والی اس تنظیم نوں دنیا نوں محفوظ بنانا چاہیدا۔ ایہ اک جارح ریاست دے خلاف فوجی ، سیاسی تے معاشی طور اُتے لڑے گا۔ جرمنی اس وچ شامل ہونے توں گریزاں سی کیونجے جبری غیر مسلح کرنے دے سبب اوہ اس طرح دی سرگرمیاں وچ حصہ لینے توں ڈردا سی (عملی طور اُتے ، اوہ سوویت حملے دے خلاف پولینڈ دی حمایت نئيں کرنا چاہندا سی)۔ فرانکو - برطانوی تصدیق دے بعد کہ جرمنی نوں اس وچ حصہ نئيں لینا پئے گا ، تے چند چھوٹے چھوٹے مسائل دے حل دے بعد اکتوبر 1926 وچ جرمنی وی اس وچ شامل ہونے وچ کامیاب ہوگیا۔ [۴۱]
ہور اسٹریس مین دور وچ وی جرمنی دے بنیادی مسائل جاں دے تاں رہے۔ سیاسی انتہا پسندی جاری رہی ، رائنلینڈ اُتے 1929/1930 تک قابض سی ، تے اس دی نسبتہ فلاح و بہبود غیر ملکی سرمائے اُتے مبنی سی جو صرف مختصر عرصے دے لئی قرض لیا جاندا سی۔ جرمنی نے حالے وی دو تہائی پروشیا دا حصہ بنایا ، جس نے واقعتا فیڈرلسٹ نظام نوں رکاوٹ بنیا۔ پارلیمنٹ وچ وڈی تعداد وچ جماعتاں نے مستحکم حکومتاں دا قیام مشکل بنا دتا۔
جرمنی دے قرضےآں (ادائیگیاں) دا مسئلہ حالے حل نئيں ہويا سی ، تے جرمنی وی اِنّا کمزور سی کہ باہر توں حملے توں اپنا دفاع کرے۔ مؤخر الذکر نوں روکنے دے لئی ، جرمن فوج نے خفیہ فوجاں ، ناں نہاد بلیک رائل آرمی بناواں ۔ ایتھے تک کہ زیادہ تر سرکاری عہدیداراں نوں فوج دے وجود یا اس دے سائز دے بارے وچ بمشکل ہی معلوم سی۔
فروری 1925 وچ ، صدر ایربرٹ دا انتقال ہوگیا۔ ووٹنگ دے دوسرے مرحلے وچ غیر جانبدار جنرل پال وان ہینڈنبرگ نے کامیابی حاصل کيتی۔ اوہ 77 سالہ قدامت پسند سن جنھاں حلفےآں نے حمایت حاصل کيتی سی جو 1914 توں پہلے دی سیاسی صورتحال نوں بحال کرنا چاہندے سن ۔ اُتے ، انہاں نے انہاں حلفےآں نوں مایوسی کردے ہوئے آئین توں متعلق اپنے حلف نوں سنجیدگی توں لیا۔ 1932 وچ ، انہاں دے دوبارہ انتخاب دے موقع اُتے ، ہندین برگ نوں ہن انہاں دے سابق ممبراں دی حمایت حاصل نئيں سی۔
1930 دے بعد اک ہور بحران
سودھو1929 دے بعد توں شدید کساد عظیم آہستہ آہستہ امریکا توں یوروپ چلا گیا۔ جرمنی توں امریکی قرض واپس لے لیا گیا ، بے روزگاری وچ اضافہ ہويا ، تے سیاسی انتہا پسند اپنی رکنیت وچ توسیع کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ [۴۲] ستمبر 1930 دے پارلیمانی انتخابات وچ نیشنل سوشلسٹ نے 18.2 فیصد تے کمیونسٹاں دی تعداد 13.1 فیصد ہوگئی۔
پہلے ہی مارچ 1930 وچ عظیم اتحاد ناکام ہوگیا سی۔ سوشل ڈیموکریٹ ہرمن مولر دے ماتحت ہونے والی کابینہ ، 1928 توں ، حقیقت وچ اک حقیقی اتحاد نئيں سی ، اس وچ شریک جماعتاں کابینہ دی حمایت کرنے اُتے مجبور محسوس نئيں کردیاں سن۔ خاص طور اُتے سوشل ڈیموکریٹس تے سجے بازو دے آزاد خیال لبرلز دے وچکار اختلافات بہت زیادہ سن ۔ آخر کار کابینہ بے روزگاری انشورنس شراکتاں وچ تھوڑا سا اضافے اُتے اختلاف دے سبب منہدم ہوگئی۔ [۴۳]
کیتھولک زینٹرم پارٹی دے سجے بازو نال تعلق رکھنے والے نويں چانسلر (وزیر اعظم) ہینرک برننگ نے پارلیمنٹ وچ اقلیت دے نال اک کابینہ تشکیل دتی اے: انہاں دی اپنی پارٹی ، دو آزاد خیال جماعتاں تے دوسری بورژوا جماعتاں۔ حکمرانی دے اہل بننے دے لئی آئین دے آرٹیکل 48 دے ذریعہ عمل کرنے دی ایجاد کيتی گئی سی۔ اس مضمون نے ریاست ہائے متحدہ دے صدر نوں تباہ کن واقعات دی صورت وچ ، حکمنامے اُتے عمل کرنے دا حق دتا اے۔ جدوں بروننگ نوں پارلیمنٹ وچ کِسے اہم قانون دی حمایت حاصل نئيں ہوئی ، تاں انہاں نے بطور فرمان صدر نے اس اُتے عمل درآمد کرنے دتا۔ اس نظام نے ، اُتے ، سوشل ڈیموکریٹس دی حمایت دے بغیر کم نئيں کيتا: پارلیمنٹ اک فرمان کالعدم کرنے وچ کامیاب سی۔ انتہا پسنداں نے کوشش کيتی ، لیکن سوشیل ڈیموکریٹس نے خدشہ ظاہر کيتا کہ برننگ دے خاتمے دے بعد آمریت دا عمل طے ہوئے گا۔ در حقیقت ، بروننگ ، اپنی بچت دی پالیسی دی وجہ توں ، بہت غیر مقبول سی۔
برننگ سسٹم نوں پریسڈیالکیبٹ (صدر دی کابینہ) کہیا جاندا اے کیونجے ایہ صدر دے تعاون اُتے بہت زیادہ انحصار کردا سی۔ بوہت سارے طریقےآں توں زیادہ نئيں بدلا اے ، کیونجے پہلے ہی 1920 دی دہائی وچ اک بورژوا کابینہ اکثر اکثریت دے بغیر ہی پارلیمنٹ وچ سوشل ڈیموکریٹس دی حمایت توں حکومت کردی سی۔ لیکن فرماناں دے آلہ نے اک بری مثال قائم کيتی تے پارلیمانی نظام نوں مجروح کيتا۔
مارچ / اپریل 1932 وچ ریاست مملکت دے صدر دے لئی اک ہور انتخاب ہويا۔ برننگ نے ہندین برگ نوں دوبارہ دوڑنے دے لئی راضی کيتا۔ ڈیموکریٹک پارٹیاں نے ہندین برگ دے دوبارہ انتخابات دا مطالبہ کيتا ، کیونجے انہاں نوں خدشہ سی کہ بصورت ہور قومی سوشلسٹ امیدوار ایڈولف ہٹلر جیت جائے گا ۔ ہنڈن برگ نے ہٹلر دے 36.7 فیصد دے مقابلہ وچ 53.1 فیصد توں کامیابی حاصل کيتی۔ لیکن اس دے فورا بعد ہی ہینڈن برگ نے مختلف وجوہات دی بنا اُتے برننگ نوں برخاست کردتا۔ اوہ زیادہ سجے بازو دی حکمرانی دا خواہاں سی تے اسنوں کیتھولک تے سوشل ڈیموکریٹس دے ذریعہ دوبارہ منتخب ہونے نوں ناپسند کردا سی ، جدوں کہ اس دے قدامت پسند دشمناں (وڈی حد تک) ہٹلر دی حمایت کردے سن ۔ [۴۴]
زینٹرم کے اک نابالغ سیاستدان فرانز وون پاپین یکم جون 1932 نوں نويں وزیر اعظم بنے۔ اس دے فورا بعد ہی اس نے اپنی پارٹی چھڈ دتی ، جو انکشاف توں پہلے سی۔ پاپین سیاسی طور اُتے نااہل سی تے اس نے خود اُتے اعتماد دے نال کم کيتا سی ، صرف قدامت پسند ڈی این وی پی دی پارلیمنٹ دی حمایت (جس نے پچھلے سالاں وچ اپنے متعدد اعتدال پسند ممبراں نوں کھو دتا سی)۔ چونکہ سوشل ڈیموکریٹس وی غیر جانبدار قدامت پسنداں دی اپنی کابینہ دی مدد نئيں کرنا چاہندے سن ، لہذا انہاں نے پارلیمنٹ نوں دوبارہ منتخب ہونے دتا۔ جولائی وچ نیشنل سوشلسٹاں نے اپنے ووٹاں نوں دوگنا کرکے 37.3 فیصد کردتا۔
قومی سوشلسٹاں تے کمیونسٹاں نوں پارلیمنٹ وچ اک مکمل اکثریت حاصل سی۔ برننگ دے انداز وچ اک نظام ہن بالکل ممکن نئيں سی۔ سوشل ڈیموکریٹس نے پاپین حکومت دے خلاف عدم اعتماد دے اظہار دی حمایت کيتی۔ وقت حاصل کرنے دے لئی پاپین نوں اک بار فیر پارلیمنٹ دا انتخاب کرنے داں ، تے نومبر 1932 وچ قومی سوشلسٹاں دے ووٹاں وچ قدرے کمی ہوئی۔ لیکن اصولی مسئلہ اوہی رہیا۔ جدوں پارلیمنٹ اک بار فیر بلائے گی تاں اوہ دوبارہ حکومت نوں بے دخل کرنے دے لئی عدم اعتماد دا اظہار کرے گی۔
دسمبر 1932 دے اوائل وچ کرٹ وون شلیشر وزیر اعظم بنے۔ پچھلے سالاں وچ جنرل پس منظر وچ اک بہت ہی بااثر سیاستدان رہیا سی۔ اس نے برننگ دے زوال نوں تیز کيتا تے اس نے پاپین نوں وی اگے ودھیا دتا سی۔ ہن انہاں نوں خود حکومت کیتی قیادت کرنی پئی۔ انہاں نے یونیناں تے نیشنل سوشلسٹ پارٹی دے کھبے بازو دے ذریعے کوشش کيتی کہ سوشل ڈیموکریٹس تے نیشنل سوشلسٹ حکومت کیتی حمایت کرن۔ ایہ کامیابی نئيں سی۔ ایتھے شلیچر نے ہندینبرگ نوں بغیر کسی انتخابات دے پارلیمنٹ نوں تحلیل کرکے اک عارضی آمریت دی تجویز پیش کيتی۔ شاید 1933 دے زوال تک اسنوں معیشت دے دوبارہ سرے توں توقع دی جارہی سی۔ لیکن پیپین نے پہلے وی اس دی تجویز پیش کيتی سی ، تے فیر شیلیچر ، جو پاپین توں چھٹکارا حاصل کرنا چاہندے سن ، نے دعوی کيتا کہ اس طرح دی آمریت اک خانہ جنگی دا باعث بنے گی۔ خانہ جنگی دے علاوہ ، ہندین برگ نوں ایہ خوف وی سی کہ ریاستی عدالت انہاں نوں آئین دی خلاف ورزی کرنے دے جرم وچ سزا سنائے گی۔
تجدید بحران تے زوال (1930–1933)
سودھووڈے کساد دا آغاز
سودھو1929 وچ ، ریاستہائے متحدہ امریکا وچ کساد عظیم دے آغاز نے جرمنی وچ اک شدید معاشی صدمہ پیدا کيتا تے آسٹریا دے کریڈٹینسٹالٹ بینک دے دیوالیہ پن دی وجہ توں اسنوں ہور خراب کردتا گیا۔ داوس پلان (1924) تے ینگ پلان (1929) دے ذریعے قرضے دینے توں جرمنی دی نازک معیشت مستحکم رہی۔ جدوں امریکی بینکاں نے جرمنی دی کمپنیاں نوں اپنا قرضہ واپس لے لیا تاں ، روايتی معاشی اقدامات توں شدید بے روزگاری دے خاتمے نوں ختم نئيں کيتا جاسکیا۔ اس دے بعد بے روزگاری وچ ڈرامائی طور اُتے اضافہ ہويا ، 1930 وچ 4 ملین ، تے ستمبر 1930 وچ اک سیاسی زلزلے نے جمہوریہ نوں اپنی بنیاداں اُتے ہلیا کے رکھ دتا۔ نازی پارٹی (این ایس ڈی اے پی) 19 فیصد مقبول ووٹاں دے نال ریخ اسٹگ وچ داخل ہوئی تے غیر مستحکم اتحادی نظام بنایا جس دے ذریعہ ہر چانسلر تیزی توں ناقابل عمل حکمرانی کردا سی۔ جمہوریہ ویمار دے آخری سالاں وچ پچھلے سالاں دے مقابلے وچ تے زیادہ نظامی سیاسی عدم استحکام نے جنم لیا سی کیونجے سیاسی تشدد وچ اضافہ ہويا سی۔ چار چانسلر برننگ ، پیپن ، شیلیچر تے 30 جنوری توں 23 مارچ 1933 تک ہٹلر نے پارلیمنٹ سے مشاورت دے بجائے صدارتی فرمان دے ذریعہ حکومت کيتی۔ اس نے پارلیمنٹ نوں مؤثر طریقے توں آئینی جانچ پڑتال تے طاقت دے توازن نوں نافذ کرنے دے اک ذریعہ دے طور اُتے مہیا کيتا۔
براننگ دی ڈیفلیشن پالیسی (1930–1932)
سودھو29 مارچ 1930 نوں ، فوج دی جانب توں جنرل کرٹ وون سلیچر دی کئی ماہ دی لابنگ دے بعد ، ماہر خزانہ ہینرچ برننگ نوں ریخسپریسٹینٹ پال وان ہندین برگ نے ملر دا جانشین مقرر کيتا۔ نويں حکومت توں توقع دی جارہی سی کہ اوہ قدامت پسندی دی طرف اک سیاسی رخ اختیار کرے گی۔
چونکہ برائننگ نوں ریکسٹیگ وچ اکثریت دی حمایت حاصل نئيں سی ، لہذا اوہ آئین دے ذریعہ ریخ سپریشینڈنٹ (آرٹیکل 48) نوں دتے گئے ہنگامی اختیارات دے استعمال دے ذریعہ ، پارلیمنٹ توں آزادانہ طور اُتے کم کرنے والے پہلے ویمر چانسلر بن گئے۔ اس دی وجہ توں اوہ ریکسپرسائڈنٹ ، ہندین برگ اُتے انحصار ہوگیا۔ [۵] ریخ اسٹیک دے ذریعہ ریخ دی مالی اعانت دے بل دی مخالفت دے بعد ، ہندین برگ نے اسنوں ہنگامی فرمان بنا دتا سی۔ 18 جولائی نوں ، ایس پی ڈی ، دے پی ڈی ، ڈی این وی پی تے این ایس ڈی اے پی ممبراں دی چھوٹی دستہ دی مخالفت دے نتیجے وچ ، ریخ اسٹاگ نے اک بار فیر پتلا فرق توں اس بل نوں مسترد کردتا۔ اس دے فورا. بعد ، بروننگ نے صدر دا فرمان پیش کيتا کہ ریخ اسٹگ نوں تحلیل کردتا جائے۔ اس دے نتیجے وچ 14 ستمبر نوں ہونے والے عام انتخابات دے نتیجے وچ ریخ اسٹگ دے اندر اک زبردست سیاسی تبدیلی پیدا ہوگئی: 18.3 فیصد ووٹ این ایس ڈی اے پی (NSDAP)کو گیا ، جو 1928 وچ حاصل ہونے والے فیصد توں پنج گنیازیادہ ہويا۔ اس دے نتیجے وچ ، ہن جمہوریہ دا حامی بننا ممکن نئيں رہیا اکثریت ، ایتھے تک کہ عظیم الشان اتحاد دے نال وی نئيں جس نے دے پی ڈی ، ڈی این وی پی تے این ایس ڈی اے پی نوں خارج کردتا۔ اس توں عوامی مظاہرےآں دی تعداد وچ اضافے تے NSDAP دے زیر اہتمام نیم فوجی دستےآں دے واقعات وچ اضافہ ہويا۔
1930 تے 1932 دے درمیان ، بروننگ نے صدر دے ہنگامی فرماناں دے ذریعہ ، پارلیمنٹ دی اکثریت دے بغیر ، جمہوری اکثریت دے بغیر ، وایمار جمہوریہ وچ اصلاح دی کوشش کيتی۔ عصری معاشی نظریہ (جس دے نتیجے وچ " اسنوں تنہائی چھڈن ") دے عین مطابق ، انہاں نے ملک بدر کرنے تے ریاستی اخراجات وچ زبردست کمی کرنے دی اک سخت پالیسی نافذ کيتی۔ [۵] ہور اقدامات دے علاوہ ، اس نے 1927 وچ متعارف کرائے جانے والے بے روزگاری انشورنس انشورنس بیمہ دے لئی تمام عوامی گرانٹ نوں مکمل طور اُتے روک دتا ، جس دے نتیجے وچ مزدور زیادہ حصہ دیندے تے بے روزگاراں دے لئی کم فائدے حاصل کردے۔ بیمار ، ناجائز تے پنشنرز دے لئی فائدے وچ وی تیزی توں کمی کردتی گئی۔ [۴۶] اضافی مشکلات جرمنی دے مرکزی بینک برننگ تے رِیخ بینک دے ذریعہ چلنے والی مختلف ڈیفلیٹری پالیسیاں دی وجہ توں ہوئیاں [۴۷] 1931 دے وسط وچ ، برطانیہ نے سونے دا معیار ترک کردتا تے 30 دے نیڑے ملکاں ( سٹرلنگ بلاک ) نے اپنی کرنسیاں دی قدر دی ۔ [۴۸] انہاں دا سامان جرمنی دے تیار کردہ سامان توں 20 فیصد سستا بنیا۔ سانچہ:Clarify چونکہ ینگ پلان نے ریکس مارک کی قدر وچ کمی دی اجازت نئيں دتی ، بروننگ نے معیشت نوں قیمتاں ، کرایاں ، تنخواہاں تے اجرت وچ 20٪ کمی کرنے اُتے مجبور کردے ہوئے اک غیر منطقی داخلی پستی نوں جنم دتا۔ [۸] بحث جاری اے کہ آیا ایہ پالیسی بغیر کسی متبادل دے تھی: کچھ لوکاں دا کہنا اے کہ اتحادیاں نے کسی وی صورت وچ ریشم مارک کی قدر وچ کمی دی اجازت نئيں دتی اے ، جدوں کہ ہور ہوور موروریئم دی طرف اشارہ کردے نيں کہ اتحادیاں نے سمجھیا کہ صورتحال بنیادی طور اُتے تبدیل ہوگئی اے تے ہور جرمنی دی ادائیگی ناممکن سی۔ بروننگ نے توقع دی کہ تنزلی دی پالیسی معاشی حالت وچ بہتری لیانے توں پہلے عارضی طور اُتے معاشی صورتحال نوں خراب کردے گی ، اس توں جرمن معیشت دی مسابقت وچ تیزی توں اضافہ ہوئے گا تے فیر اس دی ساکھ نوں بحال کيتا جائے گا۔ انہاں دا طویل مدتی نظریہ ایہ سی کہ افطاری ، کسی وی صورت وچ ، معیشت دی مدد کرنے دا بہترین طریقہ ہوئے گا۔ اس دا بنیادی ہدف اتحادیاں نوں ایہ باور کراندے ہوئے جرمنی دی واپسی دی ادائیگیاں نوں ختم کرنا سی کہ ہن انہاں دی ادائیگی نئيں ہوسکدی اے۔ [۴۹] جرمن ڈیموکریٹک پارٹی دے چیئرمین تے برننگ دے ہمعصر نقاد ، انٹون ایرکیلینج نے مشہور طور اُتے کہیا کہ ملک بدری دی پالیسی اے:
” | جرمنی نوں ادائیگی دی ادائیگی دی گرفت توں جرمنی نوں آزاد کرنے دی اک صحیح کوشش ، لیکن حقیقت وچ اس دا مطلب موت دے خوف توں خودکشی کرنے دے علاوہ تے کچھ نئيں سی۔ ڈیفلیشن پالیسی 20 سال دی بحالی دی ادائیگی توں کدرے زیادہ نقصان دا سبب بندی اے … ہٹلر دے خلاف لڑائی ڈیفلیشن دے خلاف لڑ رہی اے ، پیداوار دے عوامل دی بے حد تباہی۔[۵۰] | “ |
1933 وچ ، امریکی ماہر معاشیات ارونگ فشر نے قرض وچ کمی دا نظریہ تیار کيتا۔ انہاں نے وضاحت کيتی کہ تنزلی دے سبب منافع ، اثاثےآں دی قیمتاں وچ کمی تے کاروباراں دی مجموعی مالیت وچ اس توں کدرے زیادہ کمی دا سبب اے۔ ایتھے تک کہ صحت مند کمپنیاں وی زیادہ مقروض تے دیوالیہ پن دا سامنا کر سکدی نيں۔ [۵۱] اج اتفاق رائے ایہ اے کہ برننگ دی پالیسیاں نے جرمنی دے معاشی بحران تے جمہوریت دے نال آبادی دی ودھدی ہوئی مایوسی نوں بڑھاوا دتا ، جس نے ہٹلر دے این ایس ڈی اے پی دی حمایت وچ اضافے وچ بہت زیادہ حصہ ڈالیا۔ [۵]
زیادہ تر جرمن سرمایہ داراں تے زمینداراں نے اصل وچ اس یقین توں قدامت پسند تجربے دی زیادہ حمایت دی کہ قدامت پسند بروننگ دے لئی کسی خاص پسند دی بجائے اپنے مفادات دا بہترین مظاہرہ کرن گے۔ چونکہ کم کرنے والے تے درمیانے طبقے دے زیادہ تر افراد نے برننگ دا مقابلہ کيتا ، اُتے ، بوہت سارے سرمایہ داراں تے زمینداراں نے اپنے مخالفین ہٹلرر ہوگن برگ دے حق وچ اپنا اعلان کردتا ۔ 1931 دے آخر تک ، قدامت پسند تحریک ختم ہوگئی تے ہینڈن برگ تے ریخسیویئر نے ہیوگن برگ تے ہٹلر دی رہائش دے حق وچ برائننگ نوں چھڈنے اُتے غور کرنا شروع کر دتا سی۔ اگرچہ ہندین برگ نے ہیگن برگ نوں ناپسند کيتا تے ہٹلر نوں ناگوار سمجھیا ، اوہ کسی وی طرح توں جمہوری مخالف انسداد انقلاب دا حامی نئيں سی جس دی نمائندگی ڈی این وی پی تے این ایس ڈی اے پی نے کيتی۔ [۵۲] اپریل 1932 وچ ، بروننگ فعال طور ہنڈنبرگ دی کامیاب مہم ہٹلر دے خلاف ریخ صدر( Reichspräsident) طور دوبارہ انتخاب دی حمایت دی سی۔ [۵۳] پنج ہفتےآں دے بعد ، 20 مئی 1932 نوں ، اوہ ہینن برگ دی حمایت توں ہتھ دھو بیٹھے سن تے انہاں نے ریخسکنلر کی حیثیت توں استعفیٰ دے دتا سی۔
پیپن ڈیل
سودھواس دے بعد ہندین برگ نے فرانز وون پاپین نوں نواں ریکسکنزلر مقرر کيتا۔ پاپین نے این ایس ڈی اے پی دے ایس اے نیم فوجی دستے اُتے پابندی ختم کردتی ، جسنوں سڑکاں اُتے ہونے والے فسادات دے بعد نافذ کيتا گیا سی ، جس نے ہٹلر دی حمایت حاصل کرنے دی ناکام کوشش وچ ناکام بنایا سی۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ دی ضرورت ] پاپین صنعت کاراں تے زمینی ملکیت رکھنے والے طبقاں توں نیڑے توں وابستہ سن تے ہندین برگ دی خطوط اُتے اک انتہائی قدامت پسندانہ پالیسی اُتے عمل پیرا سن ۔ انہاں نے ریخسویر وزیر کرٹ وون سلیچر مقرر کيتا ، تے نويں کابینہ دے سارے ممبران دی ہی سیاسی رائے سی جداں ہندین برگ۔ حکومت توں توقع دی جارہی سی کہ اوہ خود نوں ہٹلر دے تعاون دا یقین دلائے گا۔ چونکہ جمہوریہ حالے تک اقدام اٹھانے دے لئی تیار نئيں سی ، لہذا کمیونسٹ جمہوریہ دی حمایت نئيں کرنا چاہندے سن تے قدامت پسنداں نے اپنے سیاسی بولٹ نوں گولی مار دتی سی ، ہٹلر تے ہیگن برگ اقتدار دے حصول دے لئی یقینی سن ۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ دی ضرورت ]
جولائی 1932 دے انتخابات
سودھوسب توں زیادہ جماعتاں نويں حکومت کیتی مخالفت کيتی وجہ توں، پیپن سی ٹاگ تحلیل تے نويں انتخابات دا مطالبہ کيتا. 31 جولائی 1932 نوں ہونے والے عام انتخابات وچ کمیونسٹاں تے نازیاں دے لئی وڈا فائدہ ہويا ، جنہاں نے آزاد انتخابات وچ 37.3 فیصد ووٹ حاصل کیتے ۔ اس دے بعد نازی پارٹی نے سوشل ڈیموکریٹس نوں ریخ اسٹگ دی سب توں وڈی پارٹی دے طور اُتے سپرد کيتا ، حالانکہ اسنوں اکثریت حاصل نئيں ہوئی۔
فوری سوال ایہ سی کہ ہن وڈی وڈی نازی پارٹی ملک دی حکومت وچ کیہ کردار ادا کرے گی۔ اس پارٹی نے درمیانے طبقے دے لوکاں دی ودھدی ہوئی حمایت وچ اضافے دا انکشاف کيتا ، جنہاں دی روايتی پارٹیاں نوں نازی پارٹی نے نگل لیا۔ پہلے لکھاں بنیاد پرستاں نے پارٹی نوں کھبے بازو دی طرف مجبور کيتا۔ اوہ اک تجدید جرمنی تے جرمن معاشرے دی اک نويں تنظیم چاہندے سن ۔ نازی پارٹی دے کھبے بازو نے ایداں دے سرمایہ دارانہ تے جاگیردارانہ رجعت پسنداں دی ٹرین وچ آنے والے کسی وی رکاوٹ دے خلاف سخت جدوجہد کيتی۔ لہذا ، ہٹلر نے پاپین دے تحت وزارت توں انکار کردتا ، تے اپنے لئے چانسلرشپ دا مطالبہ کيتا ، لیکن 13 اگست 1932 نوں ہندین برگ نے اسنوں مسترد کردتا۔ حالے تک کسی وی حکومت دے لئی ریکسٹاگ وچ اکثریت نئيں سی۔ اس دے نتیجے وچ ، ریکسٹاگ تحلیل ہوگیا تے اس امید اُتے اک بار فیر انتخابات ہوئے کہ مستحکم اکثریت دا نتیجہ نکلے گا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ دی ضرورت ]
شلیچر کابینہ
سودھو6 نومبر 1932 دے انتخابات وچ نازیاں دے لئی 33٪ دا حصول ہويا ، [۵۴] پچھلے انتخابات دے مقابلے وچ 20 لکھ ووٹرز کم۔ فرانسز وان پاپین نے استعفیٰ دے دتا تے 3 دسمبر نوں جنرل کرٹ وون سلیچر دے ذریعہ بطور چانسلر ( ریکسکانزلر ) انہاں دے عہدے توں فارغ ہوئے۔ ریٹائرڈ آرمی آفیسر شیلیچر نے نیم مبہم تے سازش دی فضا وچ ترقی کيتی سی جس نے ریپبلکن فوجی پالیسی نوں گھیرے وچ لیا سی۔ اوہ برساں توں قدامت پسند انسداد انقلاب دی حمایت کرنے والےآں دے کیمپ وچ رہیا۔ شیلیچر دا جرات مندانہ تے ناکام منصوبہ ایہ سی کہ مختلف جماعتاں دے ٹریڈ یونینسٹ دے کھبے بازو نوں متحد کرکے رِک اسٹگ وچ اکثریت بنانا سی ، جس وچ گریگور اسٹراسر دی سربراہی والی نازیاں دی جماعت شامل سی۔ ایہ پالیسی وی کامیاب ثابت نئيں ہوئی۔
اس مختصر صدارتی ڈکٹیٹرشپ مداخلت وچ ، شلیچر نے "سوشلسٹ جنرل" دا کردار سنبھال لیا تے نازی جماعت دے نسبتا کھبے مسیحی ٹریڈ یونیناں ، تے ایتھے تک کہ سوشل ڈیموکریٹس دے نال تعلقات قائم کرلئے۔ سلیچر نے اپنی جنرل شپ دے تحت اک طرح دی مزدور حکومت بنانے دا منصوبہ بنایا۔ لیکن ریخ سویر افسر اس دے لئی تیار نئيں سن ، مزدور طبقے نوں اپنے مستقبل دے حلیفاں اُتے فطری عدم اعتماد سی تے عظیم سرمایہ داراں تے زمینداراں نوں وی انہاں منصوبےآں نوں پسند نئيں سی۔
ہٹلر نے پاپین توں سکھیا کہ جنرل نوں ہینڈن برگ توں ریکسٹیگ پارلیمنٹ نوں ختم کرنے دا اختیار نئيں ملیا سی ، جدوں کہ کسی وی اکثریت دی نشستاں نے کامیابی حاصل کيتی سی۔ کابینہ (آرٹیکل 48 دی سابقہ تشریح دے تحت) بغیر کسی ریٹنگ اسٹگ کے حکمران رہی ، جو صرف اپنی تحلیل دے لئی ووٹ دے سکدی اے۔ ہٹلر نے ایہ وی سکھیا کہ جرمنی دے وڈے کاروبار توں ماضی دے تمام گھٹنے والے نازی قرضےآں توں آزاد ہونا سی۔
22 جنوری نوں ، ہٹلر دی صدر دے بیٹے تے ملزم ، آسکر وان ہندین برگ نوں راضی کرنے دی کوششاں وچ ، صدر دے نیوڈیک اسٹیٹ وچ اسٹیٹ ٹیکس دی بے ضابطگیاں اُتے مجرمانہ الزامات عائد کرنے دی دھمکیاں وی شامل سن۔ اگرچہ ۵٬۰۰۰ acre (۲۰ کلومیٹر2) جلد ہی ہندینبرگ دی پراپرٹی نوں الاٹ کردتا گیا۔ نويں کابینہ دے منصوبےآں دے بارے وچ پاپین تے ہٹلر دے نتیجے وچ ، تے ہینڈن برگ دا اعتماد ختم ہونے اُتے ، شیلیچر نے نويں انتخابات دا مطالبہ کيتا۔ 28 جنوری نوں ، پاپین نے ہٹلر نوں پال وان ون ہینن برگ دے سامنے اک متبادل ، پاپین دے زیر انتظام حکومت دا اقليتی حصہ قرار دتا۔ چار عظیم سیاسی تحریکاں ، ایس پی ڈی ، کمیونسٹ ، مرکز تے نازی مخالفت وچ سن ۔
29 جنوری نوں ، ہٹلر تے پاپین نے باضابطہ طور اُتے منظور شدہ ریخ سیویئر کے قبضے دے آخری لمحے دی دھمکی نوں ناکام بنا دتا ، تے 30 جنوری 1933 نوں ہندین برگ نے نواں پاپین-نیشنلسٹ-ہٹلر اتحاد منظور کرلیا ، نازیاں نے کابینہ دی گیارہ وچوں صرف تن نشستاں رکھی سن: ہٹلر چانسلر دی حیثیت توں ، ولہیم فرک وزیر داخلہ تے ہرمن گورنگ بغیر وزیر پورٹ فولیو دی حیثیت تاں۔ نازیاں اور: بعد وچ اس دن، سب توں پہلے کابینہ اجلاس صرف دو سیاسی جماعتاں دی طرف توں، ٹاگ وچ اک اقلیت دی نمائندگی شرکت جرمن نیشنل پیپلز پارٹی (DNVP)، دی قیادت وچ الفریڈ ہوگنترگ 196 تے 52 نشستاں دے نال بالترتیب. کیتھولک نظر سینٹر پارٹی دے 70 (علاوہ 20 BVP ) نشستاں، ہٹلر آئینی "مراعات" دے لئی انہاں دے رہنما دے مطالبات توں انکار کر دتا (تحفظ دی رقم) تے ٹاگ دی تحلیل دے لئی منصوبہ بندی کی.
ہینڈن برگ ، نازیاں دے اہداف تے ہٹلر دے بارے وچ اپنی شخصیت دے بارے وچ غلط فہمیاں دے باوجود ، ہچکچاہٹ توں پاپین دے اس نظریہ توں اتفاق کيتا کہ ، نازی دی مقبول حمایت دے نال ، ہٹلر نوں ہن چانسلر دی حیثیت توں کنٹرول کيتا جاسکدا اے۔ اس تریخ نوں ، نازیاں نے مچٹرگری فنگ (اقتدار اُتے قبضہ) دے ناں توں موسوم کيتا ، عام طور اُتے اسنوں نازی جرمنی دے آغاز دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے۔
جمہوریہ وایمار دا اختتام
سودھوہٹلر دی چانسلر شپ (1933)
سودھوہٹلر نے 30 جنوری 1933 دی صبح چانسلر دی حیثیت توں حلف لیا سی جس وچ کچھ مبصرین نے بعد وچ اک مختصر تے لاتعلق تقریب دے طور اُتے بیان کيتا سی۔ فروری دے اوائل تک ، ہٹلر دے چانسلر شپ سنبھالنے دے صرف اک ہفتہ دے بعد ، حکومت نے حزب اختلاف اُتے گرفت شروع کردتی سی۔ کھبے بازو دی جماعتاں دے اجلاساں اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی ایتھے تک کہ کچھ اعتدال پسند جماعتاں نے وی اپنے ممبراں نوں دھمکیاں دیندے تے انہاں اُتے حملہ کيتا۔ قانونی حیثیت دے حامل اقدامات نے فروری دے وسط وچ کمیونسٹ پارٹی نوں دبا دتا تے اس وچ ریخ اسٹگ کے نائبین دی واضح طور اُتے غیر قانونی گرفتاریاں نوں شامل کيتا گیا۔
ہٹلر دی حکومت نے 27 فروری نوں ہونے والے ریخ اسٹگ وچ ہونے والی اگ دا الزام کمیونسٹاں اُتے لگیایا سی۔ ہٹلر نے اگلے دن ہی ریخ اسٹگ فائر فرمان جاری کرنے دے لئی ہندین برگ توں متعلق صدارتی رضامندی حاصل کرنے دے لئی ہنگامی صورتحال دا استعمال کيتا۔ اس فرمان وچ ویمر آئین دے آرٹیکل 48 دی استدعا کيتی گئی سی تے شہری آزادیاں دے متعدد آئینی تحفظ نوں "غیر معینہ مدت دے لئی معطل" کردتا گیا سی ، جس دے تحت نازی حکومت نوں کمیونسٹاں دی گرفتاری تے انہاں دی ہلاکت دے خلاف سیاسی اجلاساں دے خلاف فوری کارروائی کرنے دی اجازت دتی گئی سی۔
ہٹلر تے نازیاں نے ووٹراں نوں دبانے دی اک وسیع پیمانے اُتے کوشش وچ جرمن ریاست دی نشریات تے ہويا بازی دی سہولیات دا استحصال کيتا ، لیکن اس انتخاب نے اس اتحاد دے لئی 16 نشستاں دی قلیل اکثریت حاصل کيتی۔ 5 مارچ 1933 نوں ہونے والے ریخ اسٹگ انتخابات وچ ، این ایس ڈی اے پی نے 17 حاصل کيتی ملین ووٹ۔ کمیونسٹ ، سوشل ڈیموکریٹ تے کیتھولک سنٹر دے ووٹ مستحکم رہے۔ ایہ جمہوریہ وایمار دا آخری کثیر الجماعتی انتخاب تے 57 سالاں دا آخری کثیر الجماعتی آل جرمنی دا انتخاب سی۔
ہٹلر نے متناسب مفاداندی گروہاں توں خطاب کردے ہوئے ، جمہوریہ وایمار دے مستقل عدم استحکام دے حتمی حل دی ضرورت اُتے زور دتا۔ ہن اس نے جرمنی دے مسائل نوں کمیونسٹاں اُتے مورد الزام ٹھہرایا ، ایتھے تک کہ 3 مارچ نوں انہاں دی جان نوں وی خطرہ سی۔ سابق چانسلر ہینریچ بروننگ نے اعلان کيتا کہ انہاں دی سینٹر پارٹی کسی وی آئینی تبدیلی دی مخالفت کرے گی تے صدر توں ریکسٹاگ وچ لگنے والی اگ دی تحقیقات دی اپیل کيتی۔ ہٹلر دا کامیاب منصوبہ ایہ سی کہ ہن اوہ کمیونسٹ توں محروم رِک اسٹگ دے پاس باقی رہ جانے دے لئی ، تے حکومت نوں ، قانون دی طاقت دے نال حکم نامے جاری کرنے دا اختیار دلانے دے لئی سی۔ ہن تک دی صدارتی آمریت اپنے آپ نوں اک نويں قانونی شکل دینا سی۔
15 مارچ نوں پہلی کابینہ میٹنگ ٹاگ وچ اک اقلیت دی نمائندگی دو اتحادی پارٹیاں نے شرکت کيتی: نازیاں تے DNVP دی قیادت وچ الفریڈ ہوگنبرگ (288 + 52 نشستاں). نیورمبرگ ٹرائلز دے مطابق ، کابینہ دے اس اجلاس دا کاروبار دا پہلا حکم سی کہ آخر کار آئینی طور اُتے اجازت دتی گئی اینبلنگ ایکٹ دے ذریعہ مکمل انسداد انقلاب کِداں حاصل کيتا جاسکدا اے ، جس وچ 66 پارلیمانی اکثریت دی ضرورت ہُندی اے۔ اس ایکٹ دے ذریعے ہٹلر تے این ایس ڈی اے پی نوں غیر منحرف آمرانہ طاقتاں دے اپنے مقصد دی طرف لے جانے دا امکان اے۔ [۵۵]
مارچ دے وسط وچ ہٹلر کابینہ دا اجلاس
سودھو15 مارچ نوں کابینہ دے اجلاس وچ ، ہٹلر متعارف کروایا نوں چالو کرنے دے ایکٹ ، جس ٹاگ دی منظوری دے بغیر نافذ قانون سازی نوں کابینہ اختیار کيتا ہُندا. دراں اثنا، نازیاں دے صرف باقی سوال کیتھولک چاہے سی سنٹر پارٹی اس طرح ⅔ اکثریت آئین وچ ترمیم دی اے کہ اک قانون منظور کرنے والی دی ضرورت فراہم کرنے کے، ٹاگ وچ چالو کرنے توں ایکٹ دی حمایت کرے گی. ہٹلر نے سینٹر دے ووٹاں اُتے جیت دے لئی اپنے اعتماد دا اظہار کيتا۔ ہٹلر نوں نیورمبرگ ٹرائلز وچ حتمی سنٹر پارٹی جرمنی دی شہادت دی یقین دہانی دے طور اُتے درج کيتا گیا اے تے اس طرح ڈی این وی پی دی ہور گرفتاریاں دے ذریعے اکثریت نوں "توازن" رکھنے دی تجاویز نوں مسترد کردتا گیا ، اس بار سوشل ڈیموکریٹس کيتی۔ اُتے ، ہٹلر نے اپنے اتحادیاں دے شراکت داراں نوں یقین دلایا کہ انتخابات دے بعد گرفتاریاں دا سلسلہ دوبارہ شروع ہوجائے گا تے در حقیقت ، کچھ 26 ایس پی ڈی سوشل ڈیموکریٹس نوں جسمانی طور اُتے ہٹا دتا گیا سی۔ سنٹر لیڈر مونسینگور لڈویگ کاس تے دوسرے سینٹر ٹریڈ یونین دے رہنماواں توں روزانہ ملاقات کرنے تے حکومت وچ انہاں دی نمایاں شرکت کيتی تردید دے بعد ، گل گل کیتھولک سرکاری ملازمین تے تعلیم دے امور دی ضمانتاں دے سلسلے وچ کامیاب ہوگئی۔
انابولنگ ایکٹ اُتے بحث توں پہلے سینٹر دی آخری داخلی میٹنگ وچ ، کاس نے ووٹ توں متعلق کسی قسم دی ترجیح یا تجویز دا اظہار نئيں کيتا ، لیکن ہٹلر نوں ہور اختیارات فراہم کرنے دے بارے وچ مرکز دے ممبراں دی طرف توں مخالفت نوں توڑنے دے اک طریقہ دے طور اُتے ، کاس نے کسی نہ کسی طرح اک خط دا بندوبست کيتا۔ انبلنگ ایکٹ دے حق وچ مرکز این بلاک کے نال ووٹ ڈالنے توں پہلے خود ہٹلر دی آئینی ضمانت کيتی۔ ایہ ضمانت آخر کار نئيں دتی گئی سی۔ کاس ، 1928 توں پارٹی دے چیئرمین ، ویٹیکن دے سکریٹری برائے مملکت ، بعد وچ پوپ پیوس بارہويں سے مضبوط تعلقات رکھدے سن ۔ اس ایکٹ دے لئی اپنی حمایت دا وعدہ کرنے دے عوض ، کاس ویٹیکن دے نال اپنے رابطےآں دا استعمال کردے ہوئے جرمنی دے نال ہولی سی دے طویل خواہش مند ریکشکنکارڈٹ (صرف نازیاں دے تعاون توں ممکن اے ) دی تربیت تے ڈرافٹ تیار کريں گا۔
نیشنل سوشلسٹ آمریت دے قیام وچ پیڈن دے نال لڈوگ کاسنوں دو اہم سیاسی شخصیتاں وچوں اک سمجھیا جاندا اے۔ [۵۶]
ایکٹ دے مذاکرات نوں چالو کرنا
سودھو20 مارچ نوں ، اک طرف ہٹلر تے فرک دے درمیان تے کیتھولک سنٹر پارٹی (زینٹرم) دے رہنماواں کاس ، اسٹجر والڈ تے ہیکلسبرگر دے وچکار مذاکرات دا آغاز ہويا۔ مقصد انہاں شرائط اُتے طے کرنا سی جس دے تحت مرکز انبلنگ ایکٹ دے حق وچ ووٹ دے گا۔ ریخ اسٹگ وچ نازیاں دی تنگ اکثریت دی وجہ توں ، دو تہائی اکثریتی ووٹ حاصل کرنے دے لئی مرکز دی حمایت ضروری سی۔ 22 مارچ نوں ، مذاکرات دا اختتام ہويا۔ ہٹلر نے جرمن ریاستاں دے وجود نوں جاری رکھنے دا وعدہ کيتا ، آئین وچ تبدیلی دے لئی اقتدار دی نويں گرانٹ دا استعمال نہ کرنے اُتے اتفاق کيتا ، تے زینٹرم دے ممبراں نوں سول سروس وچ برقرار رکھنے دا وعدہ کيتا۔ ہٹلر نے کیتھولک اعترافی اسکولاں دی حفاظت تے ہولی سی تے باویریا (1924) ، پروشیا (1929) تے بیڈن (1931) دے وچکار طے پانے والے معاہداں دا احترام کرنے دا وی وعدہ کيتا۔ اینگلنگ ایکٹ اُتے رائے دہندگی توں پہلے ہٹلر نے ریخ اسٹگ توں اپنی تقریر وچ انہاں وعدےآں دا ذکر کرنے اُتے وی اتفاق کيتا۔
21 مارچ نوں ریخ اسٹگ دی رسمی افتتاحی پاٹسڈیم دے گیریژن چرچ وچ ، جو متعدد جنکر زمینداراں تے سامراجی فوجی ذات دے نمائندےآں دی موجودگی وچ ، پروشینزم دے اک مزار ، گیریژن چرچ وچ منعقد ہويا۔ اس متاثر کن تے اکثر جذباتی تماشا جوزف گوئبلز دے ذریعہ ترتیب دتا گیا سی جس دا مقصد ہٹلر دی حکومت نوں جرمنی دے سامراجی ماضی توں جوڑنا سی تے قومی سوشلزم نوں ملکی مستقبل دے ضامن دے طور اُتے پیش کرنا سی۔ اس تقریب توں ہٹلر دے "پرانے محافظ" پرسین فوجی اشرافیہ نوں انہاں دی طویل روایت توں راضی کرنے وچ مدد ملی تے اس دے نتیجے وچ نسبتا قائل نظریہ پیدا ہويا کہ ہٹلر دی حکومت نوں جرمنی دے روايتی محافظ یعنی فوج دی حمایت حاصل اے۔ اس طرح دی حمایت توں جمہوریہ ویمر نوں متاثر ہونے والے مسائل نوں روکنے دے لئی قدامت پرستی دی واپسی دا عوامی طور اُتے اشارہ ہوئے گا ، تے ایہ استحکام نیڑے آسکدا اے۔ اک مذموم تے سیاسی طور اُتے اشتعال انگیز حرکت وچ ، ہٹلر نے صدر تے فیلڈ مارشل ہندین برگ دے سامنے بظاہر احترام دی انکساری کيتی۔
انبلنگ ایکٹ دی منظوری
سودھو23 مارچ 1933 نوں ریخ اسٹگ دا اجلاس ہويا ، تے دوپہر دے افتتاحی ہٹلر نے اک تاریخی تقریر دی ، جو ظاہری طور اُتے پرسکون تے خوشگوار دکھادی دیندی سی۔ ہٹلر نے عیسائی مذہب نوں "جرمن عوام دی روح دی حفاظت دے لئی ضروری عناصر" دے طور اُتے خراج تحسین پیش کردے ہوئے عیسائیت دے تئاں احترام دا اک پُرجوش امکان پیش کيتا۔ انہاں نے انہاں دے حقوق دا احترام کرنے دا وعدہ کيتا تے اعلان کيتا کہ انہاں دی حکومت دا "خواہش چرچ تے ریاست دے وچکار اک پرامن معاہدہ اے " تے انہاں نے " ہولی سی دے نال [ان] دے دوستانہ تعلقات وچ بہتری لانے" دی امید دی اے۔ اس تقریر دا مقصد خاص طور اُتے مستقبل دے ناں توں ہولی سی نامی شخص دی پہچان اے تے ايسے وجہ توں سنٹر پارٹی دے ووٹاں دی طرف انہاں بوہت سارے خدشےآں نوں حل کيتا گیا جنہاں کاس نے پچھلی گل گل دے دوران اظہار کيتا سی۔ سمجھیا جاندا اے کہ تقریر دے مسودے وچ کااس دا ہتھ سی۔ [۵۶] کاس(Kass) دے بارے وچ ایہ وی دسیا جاندا اے کہ ہٹلر دے لئی ہولی دی خواہش دی آواز بلند کرنے دے طور اُتے ایہ وی دسیا جاندا اے کہ اس توں پہلے مئی 1932 دے اوائل وچ ملحد روس دے مذہبی اتحاد دے خلاف بلا اشتعال کارروائی سی۔ [۵۷]
ہٹلر نے وعدہ کيتا سی کہ اس ایکٹ نے ریخ اسٹگ یا ریخ سراسٹ وچوں کسی اک دے وجود نوں خطرہ نئيں بنایا اے ، کہ صدر دا اختیار اچھوندا رہیا تے لینڈرکو ختم نئيں کيتا جائے گا۔ اک التوا دے دوران ، ہور فریقاں (خاص طور اُتے سنٹر) نے اپنے ارادےآں اُتے تبادلہ خیال کرنے دے لئی ملاقات کيتی۔ [۳۱]
اینبلنگ ایکٹ اُتے ووٹ توں پہلے ہونے والی بحث وچ ، ہٹلر نے اپنی نیم فوجی دستےآں دی مکمل سیاسی خطرہ جداں گلیاں وچ طوفان ڈویژن نوں نافذ کرنے والے ایکٹ نوں منظور کرنے وچ رچسٹگ دے نائباں نوں ڈرانے دے لئی منظم کيتا۔ کمیونسٹاں دی 81 نشستاں ریخ اسٹگ فائر ڈرائری تے ہور کم معلوم طریقہ کار اقدامات دے بعد توں خالیاں سن ، اس طرح انہاں دے متوقع "نئيں" ووٹ نوں بیلٹینگ توں خارج کردین گے۔ سوشل ڈیموکریٹس دے رہنما ، اوٹو ویلز ، جنہاں دی سیٹاں ايسے طرح 120 توں کم ہوئے کے 100 توں کم ہوچکيتیاں نيں ، اوہ جمہوریت دا دفاع کرنے دے لئی تے ہٹلر نوں اکثریت توں انکار کرنے دی ناکام تے بہادر کوشش وچ واحد اسپیکر سن ، انہاں نے اس تقریر نوں ترک کرنے اُتے تنقید دا نشانہ بنایا۔ جمہوریت دی آمریت۔ اس اُتے ، ہٹلر ہن اپنے قہر نوں روک نئيں سکدا سی۔ [۵۸]
ویلس دے جواب وچ ، ہٹلر نے پرسکون ریاست دا مظاہرہ کرنے دا بہانہ چھڈ دتا تے جرمنی وچ تمام کمیونسٹاں نوں ختم کرنے تے ویلز دے سوشل ڈیموکریٹس نوں وی دھمکیاں دینے دا وعدہ کردے ہوئے اک خصوصیت کيتی چیخ چیخنے والی ہیئتریبی نوں پیش کيتا۔ ایتھے تک کہ اوہ اس بل دے لئی انہاں دا تعاون نئيں چاہندا سی۔ "جرمنی آزاد ہوئے جائے گا ، لیکن آپ دے ذریعہ نئيں ،" انہاں نے چیخاڑی۔ [۳۱] دراں اثنا ، ہنٹلر نے مونسنگور کاسنوں تحریری ضمانت دتی سی ، اسنوں کاس اُتے زور دتا گیا سی ، تے ايسے طرح کاسنوں راضی کيتا گیا سی کہ اوہ کسی وی طرح انبلنگ ایکٹ دے لئی سنٹر بلاک دے ووٹاں نوں خاموشی توں فراہم کرے۔ اس ایکٹ دے تحت باضابطہ طور اُتے "لوکاں تے ریشاں توں تکلیف دور کرنے دے لئی ایکٹ" دے عنوان توں 441 توں 94 دے ووٹ دے ذریعے منظور کيتا گیا۔ صرف ایس پی ڈی نے اس ایکٹ دے خلاف ووٹ دتا سی۔ سب توں وڈی یا چھوٹی جماعت نال تعلق رکھنے والے ریخ اسٹگ کے ہر دوسرے ممبر نے اس ایکٹ دے حق وچ ووٹ دتا۔ اگلے دن 24 مارچ نوں اس دا نفاذ ہويا۔
نتائج
سودھوانیملنگ ایکٹ 1932 دی منظوری نوں ویمر جمہوریہ دے اختتام تے نازی عہد دے آغاز دی علامت سمجھیا جاندا اے۔ اس نے کابینہ نوں ریخ اسٹگ یا صدر دی منظوری دے بغیر قانون سازی کرنے تے آئین دے منافی قوانین بنانے دی طاقت دی۔ مارچ 1933 دے انتخابات توں پہلے ، ہٹلر نے آرٹیکل 48 دا استعمال کردے ہوئے ہینن برگ نوں ریخ اسٹگ فائر ڈیکلری نافذ کرنے اُتے راضی کيتا سی ، جس وچ حکومت نوں "حبیص کارپس دے حقوق […] پریس دی آزادی ، آزادی صحافت نوں منظم کرنے تے جمع کرنے دی پابندی دے لئی طاقت دتی گئی سی ، پوسٹل ، ٹیلی گرافک تے ٹیلی فونک مواصلات دی رازداری "اور قانونی طور اُتے سرچ وارنٹ تے ضبطی" قانونی حدود توں بالاتر طے شدہ "۔ اس دا مقصد کمیونسٹاں دے ذریعہ حکومت دے خلاف کسی وی اقدام نوں ختم کرنا سی۔ ہٹلر نے دوسرے ذرائع توں اپنی آمریت دی ممکنہ مخالفت نوں ختم کرنے دے لئی اینبلنگ ایکٹ دی دفعات دا استعمال کيتا ، جس وچ اوہ زیادہ تر کامیاب رہیا۔
اقتدار وچ موجود نازیاں نے نیڑے نیڑے تمام وڈی تنظیماں نوں نازی کنٹرول یا سمت وچ لا کھڑا کيتا ، جسنوں گلیکسچالٹونگ کہیا جاندا سی۔
1919 دے آئین نوں کدی وی باضابطہ طور اُتے منسوخ نئيں کيتا گیا سی ، لیکن انبلنگ ایکٹ دا مطلب ایہ سی کہ ایہ اک مراسلہ خط سی۔ ویمر آئین دے اوہ آرٹیکل (جو ریاست دے مختلف عیسائی چرچاں توں تعلقات توں متعلق نيں) جرمن بنیادی قانون دا حصہ نيں۔
ناکامی دی وجوہات
سودھوجمہوریہ وایمار دے خاتمے دی وجوہات جاری بحث دا موضوع نيں۔ ہوسکدا اے کہ ایہ ابتدا ہی توں برباد ہوچکيا اے ، ایتھے تک کہ اعتدال پسنداں نے وی اسنوں ناپسند کيتا اے تے کھبے تے سجے دونے اُتے انتہا پسنداں نے اس نال نفرت دی اے ، ایسی صورتحال نوں اکثر "جمہوریت دے بغیر جمہوریت" کہیا جاندا اے۔ [۵۹] جرمنی وچ جمہوری روایات محدود سن ، تے ویمار جمہوریت نوں وڈے پیمانے اُتے افراتفری دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی۔ چونکہ ویمر سیاست داناں نوں ڈول اسٹسٹ (" پیٹھ وچ چھرا ") دے لئی مورد الزام ٹھہرایا گیا سی ، اک وسیع پیمانے اُتے منیا گیا سی کہ پہلی جنگ عظیم وچ جرمنی دا ہتھیار غداراں دا غیر ضروری فعل سی ، لہذا حکومت کیتی مقبول قانونی حیثیت متزلزل اے۔ . چونکہ عام پارلیمانی قانون سازی ٹُٹ گئی تے 1930 دے لگ بھگ ہنگامی حکم ناواں دے ذریعہ انہاں دی جگہ لے لی گئی ، حکومت کیتی ودھدی ہوئی مقبول قانونی جواز رائے دہندگان نوں انتہا پسند جماعتاں دی طرف لے گئی۔
کوئی واحد وجہ وایمار جمہوریہ دی ناکامی دی وضاحت نئيں کرسکدی اے۔ عام طور اُتے اصرار کيتی گئی وجوہات نوں تن قسماں وچ تقسیم کيتا جاسکدا اے: معاشی مسائل ، ادارہ جاندی مسائل تے مخصوص افراد دے کردار۔
ہٹلر تے جمہوریہ دا زوال
سودھوپہلے ہی 1930 توں ہی اسکلیچر تے برننگ دے منصوبے سن ، تاکہ نیشنل سوشلسٹاں نوں حکومت وچ حصہ لینے دتیاں اوہ اس رکنیت نوں استعمال کرنا چاہندے سن جو ہٹلر نے اچانک اپنے مقاصد دے لئی حاصل کيتی سی تاکہ سیاسی نظام نوں سجے بازو دی طرف گامزن کيتا جاسکے۔ لیکن ہٹلر زینٹرم ، ڈی این وی پی تے ہور بورژوا پارٹیاں دے نال ہی حکومت وچ حصہ لینا چاہندا سی جدوں اوہ خود وزیر اعظم بن جاندا سی۔ ہندینبرگ سمیت ہور سیاست داناں نے وی اسنوں قبول نئيں کيتا۔ اُتے ، ایہ منصوبے اس امر دی وضاحت نيں کہ کیوں بروننگ تے اس دے جانشیناں نے قومی سوشلسٹاں دے خلاف مستقل طور اُتے لڑائی نئيں کيتی۔
پاپین نے اندازہ لگیایا کہ اوہ ہن وی نیشنل سوشلسٹاں دے نال اتحاد قائم کرنے دے قابل تے اس طرح اعلیٰ سیاسی عہدے اُتے فائز ہوجاواں گے۔ اوہ ہٹلر نوں وزیر اعظم دے طور اُتے قبول کرنا چاہندا سی ، اس شرط اُتے کہ اوہ خود وی ايسے وقت نائب وزیر اعظم بن جائے گا۔ اسنوں یقین اے کہ اوہ ہنڈلبرگ دے اعتماد توں ہٹلر اُتے قابو پا سکے گا۔ ہٹلر دی کابینہ ، جس نے 30 جنوری ، 1933 کو اقتدار سنبھالیا ، وچ ہٹلر دے علاوہ صرف دو قومی سوشلسٹ بیٹھے سن ۔ [۶۰] کابینہ دے اک سچے لیڈر دی حیثیت توں بوہت سارے لوکاں نے سجے بازو دی ڈی این وی پی پارٹی دے صدر الفریڈ ہیگن برگ دی قدر دی ۔ بوہت سارے لوکاں دا خیال سی کہ ہٹلر ، قدامت پسنداں دے معاون دی حیثیت توں ، صرف چند مہینےآں تک رہے گا۔
پہلے ہی فروری وچ ہٹلر نے ہندینبرگ دے احکام نوں اہم شہری حقوق (پارلیمنٹ نوں جلا دینے دے بعد وی شامل اے ) دے خاتمے دی اجازت دے دتی سی۔ آمریت دی طرف انہاں دا سب توں وڈا قدم 23 مارچ نوں بااختیار بنانے دا قانون سی: ہیرا پھیری تے تشدد دی دھمکی توں انہاں نوں اس قانون دے لئی دو تہائی پارلیمانی اکثریت ملی۔ اس نے اس وقت دی موجودہ حکومت نوں خود قوانین دا فیصلہ کرنے دی اجازت دی۔ [۶۱] اس وقت قومی سوشلسٹاں دے مخالفین نوں پہلے ہی ستایا جارہیا سی۔ جون / جولائی وچ نیشنل سوشلسٹ دے علاوہ ، تمام جماعتاں اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی۔ [۶۲] "اقتدار اُتے قبضہ" دی اک یقینی تکمیل اگست 1934 دا اک حکم نامہ سی: ہندینبرگ دی موت دے بعد ہٹلر نے صدر دے اختیارات سنبھال لاں ، بجائے اس دے کہ اوہ اک نواں منتخب کرن۔
معاشی پریشانی
سودھوجمہوریہ وایمار دے پاس تریخ وچ کِسے وی مغربی جمہوریت دے ذریعہ ہن تک دا سب توں سنگین معاشی مسئلہ سی۔ بے چین ہائپر انفلیشن ، وڈے پیمانے اُتے بے روزگاری ، تے معیار زندگی وچ اک بہت وڈی کمی بنیادی عوامل سن ۔ 1923 توں 1929 تک ، معاشی بحالی دا اک مختصر عرصہ رہیا ، لیکن 1930 دی دہائی دے وڈے کساد نے دنیا بھر وچ کساد بازاری دا باعث بنیا۔ جرمنی خاص طور اُتے متاثر ہويا کیوں کہ اس دا زیادہ تر انحصار امریکی قرضےآں اُتے سی۔ 1926 وچ ، تقریبا 2 ملین جرمن بے روزگار سن ، جو ودھ کے 6 دے نیڑے ہوگئے 1932 وچ ملین۔ بوہت سارے لوکاں نے جمہوریہ وایمار نوں مورد الزام ٹھہرایا۔ ایہ اس وقت ظاہر ہويا جدوں سجے تے کھبے دونے سیاسی جماعتاں نے جمہوریہ نوں مکمل طور اُتے ختم کرنے دی خواہاں پارلیمنٹ وچ کِسے وی جمہوری اکثریت نوں ناممکن کردتا۔
جمہوریہ وائمار کساد عظیم توں شدید متاثر ہويا سی۔ معاشی جمود دے نتیجے وچ جرمنی توں ریاستہائے متحدہ امریکا دے قرضےآں دی ادائیگی دے لئی مطالبات وچ اضافہ ہويا۔ چونکہ جمہوریہ ویمار اپنے تمام وجود وچ بہت نازک سی ، افسردگی تباہ کن سی ، تے اس نے نازی قبضے وچ اک اہم کردار ادا کيتا۔
زیادہ تر جرمناں دا خیال سی کہ معاہدہ ورسیلس اک سزا دینے والی تے مایوس کن دستاویز اے کیونجے اس نے انہاں نوں وسائل توں مالا مال علاقےآں نوں ہتھیار سُٹن تے وڈے پیمانے اُتے معاوضے ادا کرنے اُتے مجبور کردتا۔ سزا دتے جانے والے بدعنوانیاں دی وجہ توں رکاوٹاں تے ناراضگی پھیل گئی ، لیکن معاہدے دی شکل وچ ہونے والے حقیقی اقتصادی نقصان دا تعین کرنا مشکل اے۔ جدوں کہ سرکاری طور اُتے معاوضے کافی سن ، جرمنی نے انہاں وچوں صرف اک حصہ ادا کيتا۔ اُتے ، بدعنوانیاں نے مارکیٹ دے قرضےآں دی حوصلہ شکنی کرکے جرمنی دی معیشت نوں نقصان پہنچایا ، جس دی وجہ توں وایمار حکومت نوں زیادہ توں زیادہ کرنسی چھاپ کر اپنے خسارے دی مالی معاونت کرنے اُتے مجبور کرنا پيا ، جس دی وجہ توں بے حد ہائپر انفلیشن ہويا۔ 1920 دے آغاز وچ ، 50 مارک اک امریکی ڈالر دے برابر سن ۔ 1923 دے آخر تک ، اک امریکی ڈالر 4،200،000،000،000 مارک دے برابر سی۔ [۶۳] اس دے علاوہ ، مایوس فوج دی واپسی دے ذریعہ 1919 وچ جرمنی دی تیزی توں منتقلی ، 1918 وچ ممکنہ فتح توں تیزی توں تبدیلی ، 1919 وچ شکست ، تے سیاسی افراتفری انتہائی قوم پرستی دا باعث بن سکدی اے۔ [ حوالہ دی ضرورت ] پرنسٹن دے مورخ ہیرولڈ جیمز دا مؤقف اے کہ معاشی زوال تے انتہا پسند سیاست دی طرف راغب افراد دے وچکار واضح روابط سن ۔ [۶۴]
ادارہ جاندی پریشانی
سودھویہ وڈے پیمانے اُتے منیا جاندا اے کہ 1919 دے آئین وچ کئی کمزوریاں سن ، جس توں بالآخر آمریت دا قیام ممکنہ سی ، لیکن ایہ معلوم نئيں اے کہ کیہ نواں آئین نازی جماعت دے عروج نوں روک سکدا سی۔ اُتے ، 1949 دے مغربی جرمنی دے آئین ( وفاقی جمہوریہ جرمنی دا بنیادی قانون ) نوں انہاں خامیاں دا عمومی طور اُتے اک سخت ردعمل دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے۔
- ریخ صدر(Reichspräsident ) دے ادارے اکثر اک Ersatzkaiser ( "متبادل شہنشاہ")، پارٹی سیاست کرنے دا مطلب اک ايسے طرح مضبوط ادارے دے نال شہنشاہاں دی جگہ لے لے کرنے دی اک کوشش دے طور اُتے سمجھیا جاندا سی. آئین دے آرٹیکل 48 نے صدر نوں اختیار دتا اے کہ جے "عوامی امن و سلامتی نوں شدید پریشانی لاحق اے یا خطرے توں دوچار اے " تاں "تمام ضروری اقدامات" کرن گے۔ اگرچہ اس دا ارادہ ہنگامی شق دے طور اُتے کيتا گیا سی ، لیکن ایہ اکثر پارلیمنٹ دی حمایت دے بغیر حکم نامے جاری کرنے دے لئی 1933 توں پہلے استعمال ہُندا سی (اُتے دیکھو) تے گلیش شیلاٹونگ نوں وی آسان بنا دیندا سی۔
- جمہوریہ ویمر دے دوران ، ایہ قبول کيتا گیا کہ جدوں تک پارلیمنٹ دے دوتہائی حصے دی حمایت حاصل ہُندی اے ، کسی قانون نوں آئین دے مطابق نئيں ہونا پڑدا اے ، ايسے اکثریت نوں آئین نوں تبدیل کرنے دی ضرورت سی ( ورفاسنگسڈرچ بریچینڈی گیسیٹیز )۔ ایہ اک قابل عمل مثال سی جو 1933 دے قابل بنائے ہوئے ایکٹ دے لئی سی۔ 1949 دے بنیادی قانون وچ لفظاں دی واضح تبدیلی دی ضرورت اے ، تے اس وچ جمہوریہ دے بنیادی حقوق یا وفاقی ڈھانچے نوں ختم کرنے توں منع کيتا گیا اے۔
- وڈی دہلیز دے بغیر متناسب نمائندگی دے استعمال دا مطلب ایہ اے کہ ایسی جماعت جس دی تھوڑی جہی حمایت حاصل ہوئے ریخ اسٹگ وچ داخلہ لے سکدی اے۔ اس دی وجہ توں بہت ساری چھوٹی جماعتاں ، کچھ انتہا پسند ، نظام دے اندر سیاسی اڈے بنا رہیاں سن۔ اس مسئلے توں نمٹنے دے لئی ، جدید جرمن بنڈسٹیگ نے پارلیمنٹ دی نمائندگی حاصل کرنے دے لئی 5 ويں حد متعارف کرائی۔ اُتے ، بادشاہت دے ریخ اسٹاگ نوں ايسے حد تک تقسیم کيتا گیا سی ایتھے تک کہ جے ایہ اکثریت توں ووٹ دے ذریعہ منتخب ہويا ( دو راؤنڈ دے نظام دے تحت )۔ جمہوریہ چھوٹی جماعتاں دے ذریعہ نئيں بلکہ کمیونسٹاں ، قدامت پسنداں تے بالآخر قومی سوشلسٹاں دی طاقت توں گرا۔
- ٹاگ دفتر توں ریخسکانسلرکو دور کر سکدا اے کہ ایہ اک جانشین اُتے اتفاق کرنے توں قاصر سی ایتھے تک کہ جے. عدم اعتماد دی ایسی تحریک دے استعمال دا مطلب ایہ ہويا کہ جدوں پارلیمنٹ اکٹھی ہوئی تاں 1932 ء دے بعد توں ، حکومت دا منصب برقرار نئيں رہ سکیا۔ اس دے نتیجے وچ ، 1949 گروینڈسیٹز ("بنیادی قانون") نے ایہ شرط عائد کيتی اے کہ پارلیمنٹ دے ذریعہ کسی چانسلر نوں اس وقت تک نئيں ہٹایا جاسکدا جدوں تک کہ اک ہی وقت وچ کوئی جانشین منتخب نہ ہوجائے ، جسنوں " عدم اعتماد دا تعمیری ووٹ " کہیا جاندا اے۔
- صرف اکتوبر 1918 وچ ہی سیاسی جماعتاں نے حکومت بنانے وچ اپنا کردار ادا کرنا شروع کيتا۔ اوہ وڈے پیمانے اُتے ناتجربہ کار سن ۔
افراد دا کردار
سودھو1930 توں لے کے 1932 تک بروننگ دی معاشی پالیسی بہت چرچا رہیا اے۔ اس دی وجہ توں بوہت سارے جرمن معاشرتی اخراجات تے انتہائی آزاد خیال معاشیات وچ کمی دے نال جمہوریہ دی شناخت کر سکے۔ چاہے وڈے کساد دے دوران اس پالیسی دے متبادلات موجود سن اک کھلا سوال اے۔
پاول وان ہینڈین برگ 1925 وچ ریخ سپریشینڈ بن گئے۔ چونکہ اوہ اک پرانے طرز دے بادشاہت پسند قدامت پسند سی ، اس لئی اسنوں جمہوریہ توں بوہت گھٹ پیتار سی ، لیکن زیادہ تر حصے دے لئی ، اس نے باضابطہ طور اُتے آئین دی حدود وچ رہ کے کم کيتا۔ اُتے ، بالآخر - انہاں نے - اپنے بیٹے تے اس دے نیڑےی لوکاں دے مشورے اُتے ، ہٹلر دا چانسلر مقرر کيتا ، جس توں اس نے مؤثر طریقے توں جمہوریہ دا خاتمہ کيتا۔ ہور برآں ، ہندینبرگ دی 1934 وچ موت نے جمہوریہ ویمار وچ ہٹلر نوں مکمل اقتدار سنبھالنے دے لئی آخری رکاوٹ نوں ختم کيتا۔
وایمار دے تحت سماجی پالیسی
سودھوانقلابی دور دے دوران تے بعد وچ ترقی پسند معاشرتی اصلاحات دی اک وسیع رینج کيتی گئی۔ 1919 وچ ، قانون سازی وچ زیادہ توں زیادہ 48 گھینٹے کم کرنے دے کم ، رات دے کم اُتے پابندی ، ہفتہ نوں ادھی چھیويں تے ہفتے دے دوران چھتیس گھینٹے دی مسلسل آرام دے لئی قانون سازی کيتی گئی۔ [۶۵] ايسے سال ، صحت انشورنس اپنی بیویاں تے بیٹیاں نوں انہاں دی اپنی آمدنی دے بغیر ودھایا گیا ، صرف جزوی طور اُتے اہل روزگار دے قابل افراد ، نجی کوآپریٹیو وچ ملازمت کرنے والے افراد ، تے سرکاری کوآپریٹو وچ ملازم افراد۔ [۶۶] متھیاس ایرزبرجر دے زیراہتمام ترقیاتی ٹیکس اصلاحات دا اک سلسلہ پیش کيتا گیا ، جس وچ راجگڑھ اُتے ٹیکساں وچ اضافہ [۶۷] تے سب توں زیادہ انکم ٹیکس دی شرح وچ 4٪ توں 60 فیصد تک اضافہ وی شامل اے۔ [۶۸] 3 فروری 1919 دے اک سرکاری حکم نامے دے تحت ، جرمن حکومت نے سابق فوجیاں دی انجمناں دے اس مطالبے نوں پورا کيتا کہ معذوراں تے انہاں دے انحصار کرنے والےآں دے لئی تمام امداد مرکزی حکومت سنبھال لے گی [۶۹] (اس طرح اس امداد دی ذمہ داری سنبھالدے ہوئے) تے اس وچ توسیع کردتی گئی پُرامن وقت دے دوران ریاست تے ضلعی بہبود دے ملک گیر نیٹ ورک نوں جو جنگ دے دوران بنی بیوہاں تے یتیماں دے لئی معاشرتی خدمات نوں مربوط کرنے دے لئی قائم کيتا گیا سی۔ [۷۰]
امپیریل یوتھ ویلفیئر ایکٹ 1922 نے تمام بلدیات تے ریاستاں نوں بچےآں دے تحفظ دے انچارج یوتھ دفاتر قائم کرنے دا پابند کيتا ، تے نال ہی تمام بچےآں دے لئی تعلیم دے اک حق نوں وی منظوری دتی ، [۷۱] جدوں کہ کرایہ جات نوں منظم کرنے تے کرایہ داراں دے تحفظ وچ اضافے دے لئی قوانین منظور کیتے گئے سن ۔ 1922 تے 1923۔ [۷۲] صحت انشورنس دی کوریج آبادی دی ہور قسماں تک وسیع کردتی گئی سی ، جس وچ جمہوریہ وایمار دے وجود دے دوران ، سمندری ، تعلیمی تے سماجی بہبود دے شعبےآں وچ ملازمت کرنے والے افراد تے تمام بنیادی انحصار شامل سن ۔ [۶۶] بے روزگاری دے فائدے وچ وی بہت ساری اصلاحات کيتیاں گئیاں ، حالانکہ جون 1920 وچ بیروزگاری توں زیادہ توں زیادہ فائدہ جو چار افراد دا اک خاندان برلن وچ حاصل کرسکدا اے ، 90 مارک ، اس دی کم توں کم لاگت 304 مارکاں توں کم اے۔ [۷۳]
1923 وچ ، اس سال معاشی پریشانیاں دے بعد بے روزگاری توں متعلق امداد نوں باقاعدہ طور اُتے امداد دے پروگرام وچ مستحکم کيتا گیا۔ 1924 وچ ، اک جدید عوامی امدادی پروگرام متعارف کرایا گیا ، تے 1925 وچ حادثے توں متعلق انشورنس پروگرام وچ اصلاحات لیائی گئياں ، تے ایسی بیماریاں دی اجازت دتی گئی جو کسی خاص قسم دے کم توں منسلک سن۔ اس دے علاوہ ، 1927 وچ اک قومی بے روزگاری انشورنس پروگرام متعارف کرایا گیا سی۔ [۷۴] ویمار دور وچ مکانات دی تعمیر وچ وی بہت تیزی آئی سی ، 1924 ء توں 1931 دے درمیان 2 لکھ توں زیادہ نويں مکانات تعمیر ہوئے تے ہور 195،000 نوں جدید بنایا گیا۔ [۳۷]
ریاستاں
سودھوآئینی ریاستاں
سودھوپہلی جنگ عظیم توں پہلے ، جرمن سلطنت دی آئینی ریاستاں 22 چھوٹی چھوٹی بادشاہدیاں سن ، تن جمہوریہ شہراں دیاں ریاستاں تے السیس لورین دا شاہی علاقہ۔ معاہدہ ورسائی دے علاقائی نقصانات تے 1918–1919 دے جرمن انقلاب دے بعد ، باقی ریاستاں جمہوریہ دی حیثیت توں جاری رنيں۔ ارنسٹائن دے سابق ڈچیاں نے 1920 وچ ریاست تھورنگیا دی تشکیل دے لئی ضم ہونے توں پہلے مختصر طور اُتے جمہوریہ دے طور اُتے جاری رکھیا ، سوسے کوبرگ دے علاوہ جو باویریا دا حصہ بن گیا۔
نازی حکومت دے تحت ایہ ریاستاں آہستہ آہستہ گلیش شیشلونگ عمل دے ذریعے ختم کردتی گئياں ، جس دے ذریعہ انہاں دی جگہ گاؤ نے موثر طریقے توں لے لئی۔ اُتے ، ایتھے دو قابل ذکر ڈی جور تبدیلیاں سن۔ 1933 دے آخر وچ ، متحدہ میکلینبرگ بنانے دے لئی میکلینبرگ-سٹریلیٹز نوں میکلینبرگ-شوورن دے نال ملیا دتا گیا سی ۔متحدہ میکلینبرگ بنانے دے لئی. دوسرا ، اپریل 1937 وچ ، شہر دی ریاست لوبیک نوں باضابطہ طور اُتے گریٹر ہیمبرگ ایکٹ دے ذریعہ پروشیا وچ شامل کرلیا گیا ، بظاہر اس شہر دے لئی ہٹلر دی ذاتی ناپسندیدگی توں متاثر ہويا۔ بقیہ ریاستاں وچوں زیادہ تر نوں دوسری جنگ عظیم دے اختتام اُتے اتحادیاں نے باضابطہ طور اُتے تحلیل کردتا سی تے بالآخر جرمنی دی جدید ریاستاں وچ انہاں دی تنظیم نو کردتی گئی تھی ۔
اک جائزہ
سودھوریاست جمہوریہ دے چودہ سال 1919 توں پہلے دی نیم جمہوری سلطنت تے 1933–1945 دی نازی حکمرانی دے وچکار کھڑے نيں۔ اس لئی انھاں اکثر یا تاں آخری دے آخری ضمیمہ یا اک سادہ سابقہ تریخ دا ضمیمہ سمجھیا جاندا اے۔ ہسٹو گرافی اُتے اس سوال دا بجھ پڑدا اے کہ ہٹلر دی آمریت کِداں ممکن ہوئی ، تے 1945 دے بعد دی سیاست نے اک نويں آمریت نوں روکنے دی کوشش کيتی۔
دوسری جنگ عظیم تے اس توں پہلے مغربی ملکاں وچ ایہ رواج بن گیا سی کہ جرمن تریخ نوں لوتھر توں بسمارک دے ذریعے ہٹلر تک براہ راست لائن دے طور اُتے دیکھو۔ مؤرخ میری لوئیس ریکر دا کہنا اے کہ جرمن تریخ دی وضاحت کرنے دی ایہ "خام کوششاں" ناکام ہوئے گئياں۔ [۷۵] حالیہ دناں وچ ، جمہوریہ ویمار نوں اکثر 1950 یا 1970 دی دہائی دی نسبت زیادہ مثبت دیکھیا گیا اے۔ چانسلرز اُتے نمائش دے سلسلے وچ برنڈ برون نے مشکل اوقات وچ انہاں دی خوبیاں دی طرف توجہ مبذول کروائی۔ [۷۶]
جمہوریہ وایمار نوں شاہی دور دے بوہت سارے حل طلب مسائل دے خلاف لڑنا پيا۔ اسکولاں دے بارے وچ تنازعات ، پرشیا دی مستقبل دی شکل تے مشرقی جرمنی وچ معاشی و سیاسی صورتحال متنازعہ رہی۔ اُتے ، شاہی حکومتاں فیر وی بہت کچھ کرسکدی نيں۔ شاہی معاشی اصلاح نے ریاست نوں علاقائی ریاستاں توں مالی طور اُتے خود مختار کردتا ، شاہی ریلوے اصلاحات نے ریلوے نوں متحد تے قومی کردتا ، تے 1927 وچ بے روزگاری دی انشورینس متعارف کروائی گئی۔ معاہدہ نسخہ دے تقریبا تمام امتیازی اصولاں نوں 1933 دے اوائل وچ ہی ختم کردتا گیا ، 1932 دے آخر وچ فرانس تے برطانیہ نے ایہ وی اعلان کيتا کہ فوجی معاملات وچ جرمنی نوں اصولی طور اُتے مساوی ہونا چاہیدا۔
وفاقی جمہوریہ جرمنی وچ (1949 سے) جمہوریہ وایمار دی یاد نوں سیاسی ڈھانچے نوں جواز پیش کرنے دے لئی استعمال کيتا گیا سی۔ مثال دے طور اُتے وفاقی صدر دا کردار محدود سی کیونجے مبینہ طور اُتے شاہی صدر وچ بہت زیادہ طاقت سی۔ ریفرنڈم نئيں ہُندا اے کیونجے سجے بازو تے کھبے بازو دے انتہا پسنداں نے اپنے پروپیگنڈے دے لئی اس آلے نوں غلط استعمال کيتا اے۔ دوسری طرف ، سربراہ مملکت دی توہین کرنے اُتے سخت سزا دتی جارہی اے ، تے ایہ یاد کردے ہوئے کہ ایبٹ دے لئی سجے بازو دے انتہا پسند پروپیگنڈا دے خلاف اپنا دفاع کرنا کتنا مشکل سی۔ جمہوریہ وایمار دے اختتام دی طرف دیکھدے ہوئے ، وفاقی جمہوریہ اپنے آپ نوں ویہرافیٹ ڈیموکریٹی ، اک ایسی جمہوریت مندی اے جو اپنا دفاع کرنا جاندی اے۔
سبھیاچار تے فن
سودھوجمہوریہ وچ سلطنت دی بھرپور ثقافتی زندگی جاری رہی۔ نظریاتی اثرات دے نال نال تکنیکی امکانات وچ وی دوسری چیزاں نويں سن۔ فلماں تقریبا 19 1918 دے بعد طویل ہوچکيتیاں نيں تے 1927 دے بعد توں وی آوازاں موصول ہوئی نيں۔ جمہوریہ وایمار دی سب توں مشہور تے ہن وی پسندیدہ آواز والی فلماں وچ میوزیکل ڈائی ڈری وان ڈیر ٹینک اسٹیل (دی گیس اسٹیشن ٹریو ، 1930) سی ، جس وچ ولی فریٹشچ تے ہینز رہمن اداکاری کيتی سی ، جو ہٹلر دے دور دے وڈے اسٹار سن ۔ وفاقی جمہوریہ پیٹر لور جداں ہور اداکاراں نوں 1933 دے بعد فرار ہونا پيا۔
اس دور دی سب توں مہنگی فلماں وچوں اک سائنس فکشن میٹروپولیس (1927) سی جو ایم - آئین اسٹڈٹ اسٹرین آئرن مارڈر (ایم - شہر نوں اپنے قاتل دی تلاش کر رہی اے ) دے میکر ، فرٹز لینگ کيتی سی ۔ فلم توں تعلق رکھنے والے افراد ڈس کابینہٹ ڈیس ڈاکٹر جداں تجربات نوں یاد کردے نيں ۔ کالیگری (ڈاکٹر کالیگری دی کابینہ ، 1920) یا کلاسیکی ہارر فلم نوسفیراتو (1922)۔ نیو ریڈیو سی ، جرمنی وچ پہلی بار 22 دسمبر ، 1920 نوں برلن وچ کنیگس واسٹرہاؤسن توں نشر ہويا۔
گیرارٹ ہاپ مین مین ویلیمر ریپبلک دے دوران سب توں زیادہ قابل احترام مصنف سن ، حالانکہ انہاں دی اہم ترین کم پہلے ہی دی تریخ سی۔ معروف تے وسیع پیمانے اُتے پڑھے جانے والے مصنفاں ، بھائی تھامس مان تے ہینرک مان نيں ، بچےآں دیاں کتاباں دے مصنفاں وچ ایرک کوسٹنر ( ایمل اینڈ ڈائی جاسوس ) تے والڈیمار بونسل ( ڈائی بائین ماجا ) شامل نيں۔ بہت سارے مصنفاں کمیونسٹ پارٹی دی طرف راغب ہوئے ، جداں برٹولٹ بریچٹ ، شیر فروچوانجر تے کرٹ ٹولوسکی ۔ سجے بازو دے اک مصنف (حالانکہ اک قومی سوشلسٹ نئيں نيں) مثال دے طور اُتے ارنسٹ جونگر اپنی جنگ کيتی یاداں دے نال سن ۔
سبھیاچار
سودھو1920 دی دہائی وچ جرمنی وچ اک قابل ذکر ثقافتی نشا. ثانیہ دیکھی گئی۔ سن 1923 وچ ہائپر انفلیشن دے بدترین مرحلے دے دوران ، کلب تے سلاخاں انہاں قیاس آرائیاں توں بھری پئی سن جنہاں نے اپنا روزانہ منافع صرف کيتا تاکہ اوہ اگلے دن دی قیمت توں محروم نہ ہون۔ برلن دے دانشوراں نے سرمایہ دارانہ نظام دی زیادتیاں دی مذمت کردے ہوئے اس دا جواب دتا ، تے ثقافتی منظرنامے وچ انقلابی تبدیلیاں دا مطالبہ کيتا۔
سوویت یونین وچ مختصر ثقافتی دھماکے توں متاثر ، جرمن ادب ، سنیما ، تھیٹر تے میوزیکل کم تخلیقی صلاحیتاں دے اک مرحلے وچ داخل ہوگئے۔ جدید اسٹریٹ تھیٹر عوام دے لئی ڈرامے لے کے آیا ، تے کیبری سین تے جاز بینڈ بہت مشہور ہويا۔ کلچ دے مطابق ، جدید نوجوان خواتین دا میک اپ ، چھوٹے بالاں ، سگریٹ نوشی تے روايتی حدود توں ٹوٹتے ہوئے ، امریکی بنیا ہویا سی۔ برلن دے میٹروپولیس وچ مثال دے طور اُتے جوزفین بیکر کے گرد جوش و خروش ، جتھے انہاں نوں اک "شہوانی ، شہوت انگیز دیوی " قرار دتا گیا سی تے کئی طریقےآں توں جرمن عوام دے ذہناں وچ ہور "الٹرموڈرن" جذبات بھڑک اٹھے سن ۔ [۷۷] " باہاؤس " اسکولاں وچ فن تے اک نويں قسم دا فن تعمیر پڑھایا گیا سی جو اس وقت دے نويں خیالات دی عکاسی کردا اے ، جارج گروس جداں فنکاراں نوں فوج نوں بدنام کرنے تے توہین رسالت کرنے اُتے جرمانہ عائد کيتا گیا سی ۔
وبرلن وچ فنکار ہور اسيں عصری ترقی پسند ثقافتی تحریکاں توں متاثر ہوئے ، جداں پیرس وچ نقوش تے ایکسپریشنسٹ مصور ، ہور کیوب دے مصور۔ ايسے طرح ، امریکی ترقی پسند معماراں دی تعریف کيتی گئی۔ اس دور وچ تعمیر دی جانے والی نويں عمارتاں وچوں بوہت سارے سِدھے لکیر والے ، جغرافیائی انداز دے پِچھے چل پئی نيں۔ نويں فن تعمیر دیاں مثالاں وچ گوپیوس ، گراس سکیپلیلہاؤس ، تے آئن اسٹائن ٹاور دے ذریعہ باؤوس بلڈنگ شامل نيں۔ [۷۸]
پر ، ہر شخص وایمار سبھیاچار وچ رونما ہونے والی تبدیلیاں توں خوش نئيں سی۔ قدامت پسنداں تے رجعت پسنداں نوں خدشہ سی کہ جرمنی بیرون ملک توں مقبول اسٹائل اپنا کر اپنی روايتی اقدار دے نال غداری کر رہیا اے ، خاص طور اُتے اوہ ہالی ووڈ امریکی فلماں وچ مقبول ہورہیا اے ، جدوں کہ نیویارک فیشن دا عالمی راجگڑھ بن گیا۔ داؤس دے منصوبے دی وجہ توں نیڑےی معاشی روابط دی وجہ توں جرمنی امریکنائزیشن دا زیادہ شکار سی۔ [ حوالہ دی ضرورت ] 1926 وچ ، 1926 دے نوبل امن انعام حاصل کرنے دے تن سال بعد ، اسٹریس مین 51 سال دی عمر وچ دل دا دورہ پڑنے توں انتقال کر گئياں۔ اکتوبر 1929 وچ جدوں نیویارک اسٹاک ایکسچینج کریش ہويا تاں امریکی قرضے خشک ہوگئے تے جرمن معیشت دی تیز گراوٹ نے "گولڈن ٹینٹیئس" نوں اچانک ختم کردتا۔
حکمران
سودھوریاست دا سربراہ دا صدر مملکت ، چانسلر حکومت دا سربراہ سی۔ صدر البرٹ دا استعفیٰ حالے وی 1919 وچ قومی اسمبلی تے 1922 وچ پارلیمنٹ نے مختصر مدت دے لئی منتخب کيتا سی۔ پہلا حقیقی آئینی انتخاب 1925 وچ ہندین برگ دی فتح دے نال ہويا۔ جدوں کہ البرٹ نوں ہن وی بہت زیادہ عزت دتی جاندی اے (نہ صرف سوشل ڈیموکریٹس دے ذریعہ) ، ہندین برگ نوں اک ایسا شخص سمجھیا جاندا اے جس نے ابتدا وچ جمہوریہ نوں بدنام کيتا تے بالآخر ہٹلر نوں چانسلر بنایا تے اس دی آمریت دے خلاف کچھ نئيں کيتا۔
ایبرٹ کونسل آف پیپلز کمیسیس تے ہٹلر دے دور حکومت دے وچکار بارہ چانسلرز وچوں اج دا سب توں مشہور گستاو اسٹریسمین (1923) اے۔ اُتے ، انہاں دے جانشین ولہیلم مارکس نے سب توں طویل عرصہ تک حکمرانی کيتی۔
صدور
سودھواوفیکا دا وقت | نام | نوٹ |
---|---|---|
1919 – 1925 | فریڈرک ایبرٹ | |
1925 | والٹر سائمنس | وکول |
1925 – 1934 | پال وان ہینڈنبرگ |
رائل چانسلر
سودھواوفیکا دا وقت | نام | کابینہ | اتحاد |
---|---|---|---|
1919 | فلپ اسکائیڈیمن | کابینہ سکیڈیمن | ایس پی ڈی / زینٹرم / ڈی ڈی پی |
1919 – 1920 | گوستاو باؤر | باؤر کابینہ | ایس پی ڈی / زینٹرم / ڈی ڈی پی |
1920 | ہرمن مولر | مولر کابینہ 1 | ایس پی ڈی / ڈی ڈی پی |
1920 – 1921 | کونسٹنٹن فیرنباچ | کابینہ فیرنباچ | سینٹر / ایس پی ڈی / ڈی ڈی پی |
1921 – 1922 | جوزف ورتھ | کابینہ دی ورنٹ 1 </br> کابینہ دی ورتھ 2 |
مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی </br> مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی |
1922 – 1923 | ولہیم کونو | کابینہ کونو | مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی |
1923 | گسٹاو اسٹریسمین | اسٹریسیمن کابینہ 1 </br> اسٹریسیمن کابینہ 2 |
ڈی وی پی / ایس پی ڈی / زینٹرم / ڈی ڈی پی </br> ڈی وی پی / زینٹرم / ڈی ڈی پی / ایس پی ڈی |
1923 – 1925 | ولہیلم مارکس | مارکس کابینہ 1 </br> مارکس کابینہ 2 |
مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی </br> مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی |
1925 – 1926 | ہنس لوتھر | لوتھر دی کابینہ 1 </br> لوتھر کابینہ 2 |
مرکز / ڈی وی پی / بی وی پی </br> مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی |
1926 – 1928 | ولہیلم مارکس | مارکس کابینہ 3 </br> مارکس کابینہ 4 |
مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی </br> سینٹر / ڈی این وی پی / ڈی وی پی / بی وی پی |
1928 – 1930 | ہرمن مولر | مولر کابینہ 2 | ایس پی ڈی / زینٹرم / ڈی وی پی / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی </br> مرکز |
1930 – 1932 | ہینرچ برائننگ | کابینہ برننگ 1 </br> روشن کابینہ 2 |
صدارتی کابینہ </br> صدارتی کابینہ |
1932 | فرانز وون پاپین | پیپین کابینہ | صدارتی کابینہ |
1932 – 1933 | کرٹ وون شلیشر | شلیچر کابینہ | صدارتی کابینہ |
سیاسی جماعتاں
سودھوجرمنی وچ سیاسی جماعتاں کچھ سابقہ تنظیماں دے نال ، 1860 دی دہائی توں موجود نيں۔ جمہوریہ ویمار وچ ، اوہ پارلیمنٹ دے توسط توں نہ صرف مقننہ دا حصہ سن ، بلکہ حکومتاں دی تشکیل اُتے وی فیصلہ کردے سن ۔
وڈی جماعتاں زینٹرم ، سوشل ڈیموکریٹس (ایس پی ڈی) تے سلطنت نال تعلق رکھنے والی دو لبرل جماعتاں دا وجود برقرار رہیا ، جزوی طور اُتے دوسرے ناواں دے تحت (ایف وی پی دے کھبے لبرل ڈی ڈی پی بن گئے ، نیشنل لبرل پارٹی دے سجے لبرلز ڈی وی پی بن گئے)۔ دونے قدامت پسند جماعتاں جرمنی دی نیشنل پیپلز پارٹی وچ ضم ہوگئياں۔ اس نے اک اعتدال پسند ، وڈی سجے بازو دی جماعت ہونے دے کردار نوں قبول نئيں کيتا لیکن جمہوریہ دے خلاف ، خاص طور اُتے اس دے صدر الفریڈ ہیگن برگ دے تحت (1928 سے) دے خلاف لڑی۔ اعتدال پسند قدامت پسنداں نے پارٹی چھڈ دتی لیکن اوہ قابل ذکر پیروی حاصل کرنے وچ ناکام رہے۔
ایس پی ڈی نے 1917 وچ خاص طور اُتے 1920 دے انتخابات دے دوران بہت سارے ممبران تے ووٹراں نوں بنیاد پرست یو ایس پی ڈی توں کھو دتا۔ یو ایس پی ڈی 1922 دے اوائل وچ ہی دو گروہاں وچ مبتلا ہوگیا ، اس سوال اُتے انحصار کيتا کہ پارٹی سوویت روس وچ پرتشدد ترقی نوں قبول کرے گی یا ننيں۔ اعتدال پسند ایس پی ڈی وچ واپس آئے ، جو 1919 دی کمیونسٹ پارٹی وچ بنیاد پرست سن ، جو صرف اِنّا کرکے ہی واقعی اک عوامی جماعت بن گئے۔
مفادات
سودھوجمہوریہ وچ انسداد پولیزم دی مضبوطی توں ترقی ہوئی ، اسکول دی درسی کتاباں توں لے کے مخالف سیاسی جماعتاں تک ، جس دی واحد عام خصوصیت 123 سالاں دے عدم وجود دے بعد ، پولینڈ توں سیاسی طور اُتے متحرک ہونے والی نفرت دی شکل اختیار کر گئی۔ اک نسل تعلیم یافتہ سی جس دے وجود دے لئی ایہ جرمناں دی بدنامی سی۔ اس توں پولینڈ اُتے جرمنی دے قبضے دے دوران پولستانیاں دی جانب توں اس دے بعد دی جانے والی بے مثال انتقامی کارروائی کيتی وضاحت کيتی گئی اے ۔ اس توں پہلے پہلی جنگ عظیم وچ ، جرمن پولز دے نال ہمدرد سن ۔
ہور ویکھو
سودھو- 1920 دی دہائی دا برلن پروجیکٹ
- جمہوریہ ویمار دی ٹائم لائن
- جمہوریہ ویمار وچ وورٹمبرگ لینڈ ٹیگ انتخابات
حوالے
سودھو- ↑ «The Reichstag Fire and the Enabling Act of March 23, 1933 | Britannica Blog». blogs.britannica.com (به English). بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۹-۰۳-۱۱. دریافتشده در ۲۰۱۷-۰۳-۳۰.
- ↑ (www.dw.com)، Deutsche Welle. «The law that 'enabled' Hitler's dictatorship | Germany | DW.COM 23 March 2013». DW.COM (به English). دریافتشده در ۲۰۱۷-۰۳-۳۰.
- ↑ Mason, K.J.. Republic to Reich: A History of Germany 1918–1945. McGraw-Hill.
- ↑ Volume 6. Weimar Germany, 1918/19–1933 Population by Religious Denomination (1910–1939) Sozialgeschichtliches Arbeitsbuch, Volume III, Materialien zur Statistik des Deutschen Reiches 1914–1945, edited by Dietmar Petzina, Werner Abelshauser, and Anselm Faust. Munich: Verlag C. H. Beck, 1978, p. 31. Translation: Fred Reuss.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ Thomas Adam, Germany and the Americas: Culture, Politics, and History, 2005, سانچہ:آئی ایس بی اینISBN 1-85109-633-7, p. 185 سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>
tag; name "ThomasAdam" defined multiple times with different content - ↑ «Das Deutsche Reich im Überblick». Wahlen in der Weimarer Republik. دریافتشده در ۲۶ اپریل ۲۰۰۷.
- ↑ Marks, Sally (1976). The Illusion of Peace: International Relations in Europe, 1918–1933, St. Martin's, New York, pp. 96–105.
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ Büttner, Ursula Weimar: die überforderte Republik, Klett-Cotta, 2008, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 424 سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>
tag; name "Ursula Buettner 424" defined multiple times with different content - ↑ ۹.۰ ۹.۱ Sebastian Ullrich as quoted in Schnurr 2014
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Ebert. 11 November 1919. Bekanntmachung betreffend das Reichswappen und den Reichsadler ["Announcement concerning the imperial coat of arms and the imperial eagle"].
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Jana Leichsenring, "Staatssymbole: Der Bundesadler", in: Aktueller Begriff, Deutscher Bundestag – Wissenschaftliche Dienste (ed.), No. 83/08 (12 December 2008), pp. 1–2
- ↑ According to sources of the German national football team Schwab created the emblem for the team in 1924.
- ↑ Cf. Reichswappen as depicted in the table: "Deutsches Reich: Wappen I" in: Der Große Brockhaus: Handbuch des Wissens in zwanzig Bänden: 21 vols., Leipzig: Brockhaus, 151928–1935; vol. 4 "Chi–Dob" (1929), p. 648.
- ↑ Jürgen Hartmann, "Der Bundesadler", in: Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte (No. 03/2008), Institut für Zeitgeschichte (ed.), pp. 495–509, here p. 501.
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, S. 366.
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, S. 372.
- ↑ Hitler by John Tolandسانچہ:مکمل حوالہ درکار
- ↑ Marc Linder; Ingrid Nygaard (1 January 1998). "Rest in the Rest of the World". College of Law Publications, یونیورسٹی آف آئیووا. p. 117. https://web.archive.org/web/20200623030326/https://ir.uiowa.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=&httpsredir=1&article=1091&context=law_pubs.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Industrial and Labour Information, Volume 20, International Labour Office, 1926
- ↑ Modern Germany: society, economy and politics in the twentieth century by Volker R. Berghahn
- ↑ Arthur Rosenberg. "A History of the German Republic by Arthur Rosenberg 1936". http://www.marxists.org/archive/rosenberg/history-weimar/ch02.htm.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Diest, Wilhelm; Feuchtwanger, E. J. (1996). "The Military Collapse of the German Empire: the Reality Behind the Stab-in-the-Back Myth". War in History 3 (2): 186–207. doi: .
- ↑ Watson, Alexander. "Stabbed at the Front". History Today 58 (11).(رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, S. 395.
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, p. 403/407.
- ↑ Vincent, C. Paul (1997). A Historical Dictionary Of Germany's Weimar Republic, 1918–1933. Westport, CT: Greenwood Press. 511–13. References include: Kent, Spoils of War; Major Peace Treaties; Mayer, Politics and Diplomacy; Schmidt Versailles and the Ruhr.
- ↑ ۳۱.۰ ۳۱.۱ ۳۱.۲ Kershaw 1998.
- ↑ Gerhard Schulz: Revolutionen und Friedensschlüsse 1917–1920 (dtv-Weltgeschichte des 20. Jahrhunderts). 5a eldono, dtv: Munkeno 1980 (1967), p. 223/224.
- ↑ Gottfried Niedhart: Die Außenpolitik der Weimarer Republik (Enzyklopädie deutscher Geschichte 53). 2a eldono, Oldenbourg: Munkeno 2006 (1999), p. 71.
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, p. 411.
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, S. 444–449.
- ↑ Heinzelmann, Ursula. Beyond Bratwurst: A History of Food in Germany. London: Reaktion Books, 2014.
- ↑ ۳۷.۰ ۳۷.۱ Henig 2002.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Kitchen, Illustrated History of Germany, Cambridge University Press, 1996, p. 241
- ↑ Wolfgang Elz, "Foreign policy" in Anthony McElligott, ed., Weimar Germany (2009) pp. 50–77
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, p. 469/470.
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, p. 483/484.
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, p. 486/487.
- ↑ Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Deutsche Geschichte 1806–1933, Bonn 2002, p. 503-505.
- ↑ Heino Kaack, Geschichte und Struktur des deutschen Parteiensystems, Springer-Verlag, 2013, سانچہ:آئی ایس بی این, pp. 105–108
- ↑ Fritz-Helmut Wisch, Paul Martin and Marianne Martinson, European problems and Social Policies, Frank & Timme, 2006, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 151
- ↑ Jürgen Georg Backhaus, The Beginnings of Scholarly Economic Journalism, Springer 2011, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 120
- ↑ Ursula Büttner, Weimar: die überforderte Republik, Klett-Cotta, 2008, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 451
- ↑ Hans Ulrich Wehler, Deutsche Gesellschaftsgeschichte, Band 4, 1. Auflage, 2003, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 526; Michael North, Deutsche Wirtschaftsgeschichte, C. H. Bech, 2. Auflage 2005, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 329
- ↑ Jürgen Georg Backhaus, The Beginnings of Scholarly Economic Journalism, Springer 2011, ISBN [[Special:BookSources/978-1-4614-0078-3, p. 122
- ↑ Ursula Büttner (2008). Weimar: die überforderte Republik, Klett-Cotta, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 424
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Unlike the Reichskanzler, the Reichspräsident was elected by a direct popular vote.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ As Kershaw 1998 notes, after the passage of the Act, "Hitler was still far from wielding absolute power. But vital steps toward consolidating his dictatorship now followed in quick succession."
- ↑ ۵۶.۰ ۵۶.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Martin Broszat: Der Staat Hitlers. Grundlegung und Entwicklung seiner inneren Verfassung. 9-a eldono, dtv: Munkeno 1981 (1969), p. 83-84.
- ↑ Martin Broszat: Der Staat Hitlers. Grundlegung und Entwicklung seiner inneren Verfassung. 9-a eldono, dtv: Munkeno 1981 (1969), p. 113-115.
- ↑ Martin Broszat: Der Staat Hitlers. Grundlegung und Entwicklung seiner inneren Verfassung. 9-a eldono, dtv: Munkeno 1981 (1969), p. 118-120, 126.
- ↑ https://www.pmgnotes.com/news/article/7334/German-Vampire-Note/
- ↑ James, Harold, "Economic Reasons for the Collapse of the Weimar Republic", in Kershaw 1990
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۶۶.۰ ۶۶.۱ http://www.ministerial-leadership.org/sites/default/files/resources_and_tools/10%20german%20health%20insu.pdf
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ American Journal of Care for Cripples, Volume 8, Douglas C. McMurtrie, 1919
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ AQA History: The Development of Germany, 1871–1925 by Sally Waller
- ↑ Marie-Luise Recker: Die Außenpolitik des Dritten Reiches (Enzyklopädie deutscher Geschichte 8). Oldenbourg: Munkeno 1990, p. 54/55.
- ↑ Bernd Braun: Die Reichskanzler der Weimarer Republik. Zwölf Lebensläufe in Bildern, laste vidita 2009-08-12.
- ↑ "Josephine Baker in Berlin". 8 December 2010. http://www.cabaret-berlin.com/?p=440. Retrieved on 11 June 2011.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
ذرائع
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
ہور پڑھو
سودھو- Allen, William Sheridan (1984). The Nazi seizure of Power: the experience of a single German town, 1922–1945. New York, Toronto: F. Watts. ISBN 0-531-09935-0.
- Bennett, Edward W. Germany and the diplomacy of the financial crisis, 1931 (1962) Online free to borrow.
- Berghahn, V. R. (1982). Modern Germany. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-34748-3.
- Bingham, John (2014). Weimar Cities: The Challenge of Urban Modernity in Germany, 1919–1933.
- Bookbinder, Paul (1996). Weimar Germany: the Republic of the Reasonable. Manchester, UK: Manchester University Press. ISBN 0-7190-4286-0.
- Broszat, Martin (1987). Hitler and the Collapse of Weimar Germany. Leamington Spa, New York: Berg and St. Martin's Press. ISBN 0-85496-509-2.
- Childers, Thomas (1983). The Nazi Voter: The Social Foundations of Fascism in Germany, 1919–1933. Chapel Hill: University of North Carolina Press. ISBN 0-8078-1570-5.
- Craig, Gordon A. (1980). Germany 1866–1945 (Oxford History of Modern Europe). Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-502724-8.
- Dorpalen, Andreas (1964). Hindenburg and the Weimar Republic. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. online free to borrow
- Eschenburg, Theodor (1972). in Hajo Holborn: The Role of the Personality in the Crisis of the Weimar Republic: Hindenburg, Brüning, Groener, Schleicher, 3–50, Republic to Reich The Making of the Nazi Revolution.
- Evans, Richard J. The Coming of the Third Reich (2003), a standard scholarly survey; part of three volume history 1919–1945.
- Eyck, Erich. A history of the Weimar Republic: v. 1. From the collapse of the Empire to Hindenburg's election. (1962)online free to borrow
- Feuchtwanger, Edgar (1993). From Weimar to Hitler: Germany, 1918–1933. London: Macmillan. ISBN 0-333-27466-0.
- Gay, Peter (1968). Weimar Culture: The Outsider as Insider. New York: Harper & Row.
- Gordon, Mel (2000). Voluptuous Panic: The Erotic World of Weimar Berlin. New York: Feral House.
- Hamilton, Richard F. (1982). Who Voted for Hitler?. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-09395-4.
- Harman, Chris (1982). The Lost Revolution: Germany 1918–1923. Bookmarks. ISBN 0-906224-08-X.
- James, Harold (1986). The German Slump: Politics and Economics, 1924–1936. Oxford, Oxfordshire: Clarendon Press. ISBN 0-19-821972-5.
- (1994) The Weimar Republic Sourcebook. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-06774-6.
- Kolb, Eberhard (1988). The Weimar Republic, P.S. Falla (translator), London: Unwin Hyman. Archived 2017-10-10 at the وے بیک مشین
- Lee, Stephen J. (1998). The Weimar Republic. Routledge, 144.
- (2009) Weimar Germany. Oxford University Press.
- Mommsen, Hans (1991). From Weimar to Auschwitz, Philip O'Connor (translator), Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-03198-3.
- Nicholls, Anthony James (2000). Weimar and the Rise of Hitler. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-23350-7.
- Peukert, Detlev (1992). The Weimar Republic: the Crisis of Classical Modernity. New York: Hill and Wang. ISBN 0-8090-9674-9.
- Rosenberg, Arthur. A History of the German Republic (1936) 370pp online
- (2011) The Oxford Handbook of Modern German History. ISBN 978-0-19-872891-7. ch 18–25.
- Turner, Henry Ashby (1996). Hitler's Thirty Days To Power: January 1933. Reading, Mass.: Addison-Wesley. ISBN 0-201-40714-0.
- Turner, Henry Ashby (1985). German Big Business and the Rise of Hitler. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-503492-9.
- Weitz, Eric D. (2007). Weimar Germany: Promise and Tragedy. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-01695-5.
- Wheeler-Bennett, John (2005). The Nemesis of Power: German Army in Politics, 1918–1945. New York: Palgrave Macmillan Publishing Company. ISBN 1-4039-1812-0.
- Wheeler-Bennett, Sir John [1936] (1967). Hindenburg: the Wooden Titan. London: Macmillan.
- Widdig, Bernd (2001). Culture and Inflation in Weimar Germany. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-22290-8.
بنیادی ماخذ
سودھو- (2018) Travelers in the Third Reich: The Rise of Fascism: 1919–1945. ISBN 978-1-68177-782-5.
ہسٹوگرافی
سودھو- Fritzsche, Peter (1996). "Did Weimar Fail?". The Journal of Modern History 68 (3): 629–656. doi:. http://pdfs.semanticscholar.org/0abd/ef3219ecf3066245ef2e48b3f0bf667e2503.pdf.
- Graf, Rüdiger. "Either-Or: The Narrative of 'Crisis' in Weimar Germany and in Historiography," Central European History (2010) 43#4 pp. 592–615
- Von der Goltz, Anna. Hindenburg: Power, Myth, and the Rise of the Nazis (Oxford University Press, 2009)