جسا سنگھ رامگڑھیا
| جسا سنگھ رامگڑھیا | |
|---|---|
جسا سنگھ رامگڑھیا دا مجسمہ
| |
| تاریخ پیدائش | سنہ 1723 [۱][۲]
|
| تاریخ وفات | سنہ 1803 (79–80 سال)[۱][۲]
|
| مذہب | سکھ مت |
| عملی زندگی | |
| وجہ شہرت | رامگڑھیا مثل دا سردار |
ترمیم  | |
جسا سنگھ رامگڑھیا (1723–1803) دا جم سری امرتسر دے نیڑے پنڈ گگا بوہا وکھے بھگوان سنگھ دے گھر وکھے ہویا|[۳][۴] ہناں دے دادا ہرداس سنگھ جو لاہور دا پنڈ سرُو سنگھ توں سن نے گرو گوبند سنگھ توں امرت چھک کے سنگھ سجے [۵] اتے اوہناں نے گرو دیاں سکھیاواں نوں پنڈ پنڈ پہچایا۔
جسا سنگھ رامگڑھیا (1723–1803 ء): رامگڑھیا مثل دے بانی اتے 18ویں صدی وچ ہوئے بہادر سکھ جنگجو جسا سنگھ دا جم 5 مئی 1723ء نوں لاہور ضلعے دے اچھوگل (ایچوگل) پنڈ وچ گیانی بھگوان سنگھ دے گھر ہویا۔ اس دے دادا ہرداس سنگھ نے گرو گوبند سنگھ توں امرت دی دات لئی سی اتے بندہ سنگھ بہادر دیاں مغلاں نال ہوئیاں لڑائیاں وچ حصہ لیا سی۔ سن 1739ء وچ ہوئے نادر شاہ دے حملے ویلے اس دا پیؤ لڑائی وچ ماریا گیا۔ اس توں بعد ایہہ نند سنگھ سنگھنیا دے جتھے وچ شامل ہو گیا اتے جنگی فنون وچ مہارت حاصل کیتی۔
آپ دے دادا جی بندہ سنگھ بہادر دی فوج وچ داخل ہوئے اتے مغل فوجاں نال لڑائی لڑی اتے 1716 وچ شہیدی حاصل کیتی۔ ہرداس سنگھ دی موت توں بعد بھگوان سنگھ گھر دے موڈھی بنے۔ اتے پیؤ دی موت توں بعد جسا سنگھ رامگڑھیا گھر دے موڈھی بنے۔
طاقت دا وستار
سودھو1753 تے 1758 دے ویلے دے دوران ایہناں 5-6 سالاں دے وچکار سردار جسا سنگھ رامگڑیا نے اپنی طاقت دا بڑا وستار کیتا تے سردار جسا سنگھ رامگڑیا نے کلانور ،بٹالا ،قادیان ، سری ہرگوبندپور ، اڑمڑ ٹانڈا تے نال ہی میانی دے پردیساں تے قبضہ کر لیا ۔ ہرگوبندپور نوں اپنی مثل دا راجگڑھ بنایا ۔ سردار جسا سنگھ رامگڑھیا کرکے رامگڑھیا مثل دی طاقت ودھ گئی سردار جسا سنگھ رامگڑھیا نے گنگا- یمنا دوآب دے کئی علاقیاں تے وی قبضہ کر لیا۔
اس ویلے میرٹھ تے دلی وی اوہناں دی لٹّ توں نہیں بچّ سکے تے سردار جسا سنگھ نے دلی توں مغلاں دیاں چار (4) توپاں وی لٹّ لئیاں سن ۔ رامگڑھیا مثل دے بانی خوش حال سنگھ ، تے نند سنگھ سن پر اس مثل نوں زیادہ مشہوری سردار جسا سنگھ جی رامگڑھیا کرکے ہی ملی ۔ جدوں سردار جسا سنگھ رامگڑھیا اپنے 100 سنگھاں سمیت رام - راؤنی وچ جوجھ رہے 500 ججھارو سنگھاں نال جا رلے ۔ اس ویلے خالصہ پنتھ دی خوشی ہوئی سردار جسا سنگھ تے پنتھ نے خوش ہوکے رام - راؤنی دا قلعہ سردار جسا سنگھ رامگڑھیا دے ماتحت کر دتا ،طاقی رام راؤنی دے قلعے دی راکھی کیتی جا سکے جدو سکھ قوم دے سبھ جرنیلاں تے سنگھاں نے مل کے رام - راؤنی دا قلعہ بنا لیا تے ایہہ حکومت نوں سدھی چیلنج دین والا قدم سی۔[۶]
پہاڑی راجیاں نال لڑھائی
سودھوغصے وچ آئے میر منوں نے فوج چڑا دتی رام - راؤنی دے قلعے نوں ڈھاؤن لئی ۔ سردار جسا سنگھ رامگڑھیا اتے خالصہ پنتھ وچ اس ویلے کچھ ناراضگی چل رہی سی ۔ پنتھ توں ناراض ہوکے سردار جسا سنگھ جی نے ادنیہ بیگ کول ( جالندھر ) جا کے نوکری کر لئی تے سردار جسا سنگھ رامگڑھیا دشمناں دی فوج نال جالندھر دے نواب ادنیہ بیگ دے نال آئے سی اس ویلے ناصر علی خان جالندھری ، مرزا عزیز خان تے پہاڑی راجیاں دیاں فوجاں سبھ نے مل کے رام -راؤنی قلعے نوں گھیرا پا لیا ۔ پر جسا سنگھ رامگڑھیا دشمناں دی فوج نال آ تے گئے سی ( کیونکِ پنتھ نال ناراض ہوکے ایہہ ادنیہ بیگ دے کول جاکے نوکری کرن لگ پئے سن )۔ پر ہن اوہ اپنے ہی بھراواں نال لڑائی نئی کرنا چاہندے سن ۔ ادھر خالصہ پنتھ نوں وی پتہ لگ گیا سی قلعے دے کول والا مورچہ سردار جسا سنگھدا اے ۔ اوہ وی اپنے بھرا نال لڑائی نئی سی کرنا چاہندے ۔
ادنیہ بیک کول
سودھواپریل 1758ء وچ ادنیہ بیگ لاہور دا صوبیدار بنیا۔ اس نے میر عزیز بخشی نوں بہت ساری فوج دے کے لاہور دے نیڑے-تیڑے دے جنگلاں نوں صاف کراؤنا شروع کیتا۔ جسا سنگھ نے جےَ سنگھ کنھیا اتے کئی ہور سرداراں سمیت رامگڑھ وچ پناہ لئی، پر اتھوں وی کھسکنا پیا۔ ستمبر 1758ء وچ ادنیہ بیگ دی مرتو توں بعد اس نے جےَ سنگھ نال مل کے امرتسر اتے گرداس پور دے وچالے والے کھیتر اتے اختیار جما لیا۔ ہوراں مسلداراں نال مل کے اس نے احمدشاہ درانی نال ہوئیاں کئی لڑائیاں وچ حصہ لیا۔ سن 1770ء وچ اس نے کانگڑے دیا پہاڑی ریاستاں توں خراج وصول کرنا شروع کیتا اتے ہشیارپور ول دے کئی علاقیاں نوں اپنے اختیار وچ لے لیا۔ نویں نویں علاقے جتن دی ہوڑ وچ اس دا جسا سنگھ آہلووالیا نال ویر پے گیا۔ فلسروپ اس نوں ہسار ول بھجنا پیا۔ اتھے اس نے ہسار دے مسلمان حاکم توں براہمن لڑکیاں نوں مکت کرا کے بہت جس کھٹیا۔ ہولی ہولی اس نے کافی فوجی اکٹھے کر لئے اتے ہور مسلاں دے سرداراں نال مل کے دلی اتے جمنا پار دے علاقیاں اتے جتاں حاصل کیتیاں۔
بھائی کانھ سنگھ نابھہ مطابق اپنی کڑی نوں مارن دے الزام وچ اس نوں پنتھ توں چھیکیا گیا۔ سن 1745ء وچ اس دے جالندھر دوآب دے فوجدار ادنیہ بیگ پاس نوکری کر لین تے پنتھ وچ اس پرتِ انادر دی بھاونا پسر گئی۔ اکتوبر 1748ء وچ جدوں دیوالی دے موقعے تے امرتسر وچ سربت خالصہ جڑیا، تاں لاہور دے صوبیدار میر منو نے سکھاں نوں کھدیڑن لئی امرتسر اتے حملہ کر دتا۔ بہتے سکھ نیڑلے جنگل ول کھسک گئے، پر لگبھگ 500 سکھاں نے نویں بنی رام رونی ناں دی کچی گڑھی وچ پناہ لے لئی۔ مغل فوج نے چار مہینے گھیرا پائی رکھیا جس وچ لگبھگ دو سو سنگھ شہید ہو گئے۔ باقی بچے اندرلیاں سنگھاں نے س۔ جسا سنگھ نوں مدد لئی کیہا۔ جسا سنگھ نے ادنیہ بیگ دی نوکری چھڈ کے دیوان کوڑا ملّ راہیں گڑھی دا گھیرا ہٹوایا اتے پنتھ توں معافی منگی۔ نومبر، 1753ء وچ میر منو دی مرتو توں بعد پنجاب وچ انتشار پسر گئی۔ سکھاں نے اپنی طاقت متحد کرنی شروع کر دتی۔ ‘رام رونی ’ گڑھی نوں پھر توں اسارن دا کم جسا سنگھ نوں سونپیا گیا۔ اس نے گڑھی دا اساری کرا کے اس دا ناں ‘رامگڑھ ’ رکھیا۔ اس دن توں اس نوں ‘رامگڑھیا’ کیہا جان لگا ۔
پنتھ دی پناہ
سودھوسردار جسا سنگھ نے لکھکے بنتی بھیجی پنتھ دی پناہ وچ آؤن لئی ۔ پنتھ نے وی اس ویلے ایہی جواب دتا کہ ہن نہ ملے تے پھر کدی وی ملیا نہیں جانا پنتھ نے ایہہ بنتی منّ لئی تے سردار جساسنگھ رامگڑھیا جھٹّ ہی ادنیہ بیگ توں اپنا سارا حساب ختم کرکے جوجھ رہے سنگھاں نال آ رلے ۔ ( سردار جسا سنگھ جی نے ادنیہ بیگ نوں کیہا کہ جنے دن میں تہاڈے کول نوکری کیتی اے اسدا حساب کرو تے اپنا سارا حساب لیکے بھاری مصیبت دے ویلے وچ جسا سنگھ رامگڑھیا اپنے نال 100 سنگھاں نوں لیکے رام - راؤنی دے قلعے وچ داخلہ کر گئیتے باقی سنگھاں نال ہی شہید ہون نوں تیار ہو گئے ۔ دشمن رام- راؤنی دے قلعے تے قبضہ نہیں کر سکے کیونکہ سنگھ پہلا وی جوجھ رہے سن تے ہن سردار ہوراں دے آؤن کرکے طاقت وچ ہور وادھا ہو گیا سی ۔ اس ویلے خالصہ پنتھ نے خوش ہوکے سردار جسا سنگھ جی دا ستکار کردے ہوئے رام - راؤنی دا قلعہ سردار جسا سنگھ رامگڑھیا دی دیکھ ریکھ ماتحت کر دتا ۔
اپنے علاقے واپس
سودھواکتوبر 1783ء وچ جسا سنگھ آہلووالیا دے انتقال توں بعد دل خالصہ وچ تریڑاں پے گئیاں۔ جےَ سنگھ کنھیا اتے مہاں سنگھ سکرچکیا آپس وچ لڑ پئے۔ مہاں سنگھ نے جسا سنگھ نوں پنجاب واپس بلا لیا۔ دوہاں نے مل کے سن 1787ء وچ جے سنگھ کنھیا دے بٹالا وچلے قلعے اتے حملہ کیتا۔ جےَ سنگھ ہار گیا اتے اس دا پتر گربخش سنگھ ماریا گیا۔ اس طرح جسا سنگھ نے کھوہے ہوئے اپنے ساریاں علاقیاں اتے پھر توں اختیار کر لیا۔ باری اتے جالندھر دواباں دے بوہتے علاقے اس دے ماتحت ہو گئے۔ اس نے کانگڑا، نورپور، منڈی اتے چمبے دیاں ریاستاں توں وی خراج وصول کرنا شروع کیتا۔ سمچے طور تے ایہہ اک نربھی جنگجو ہی نہیں سی، سگوں بہت دھرماتما اتے نیک-دل انسان سی۔ غریباں دی بہت مدد کردا سی۔ گربانی دے پاٹھ وچ اس دی بہت دلچسپی سی۔ اس دا انتقال 80 ورھیاں دی عمر وچ 20 اپریل 1803ء نوں سری ہرگوبندپور وچ ہویا۔ سن 1965ء وچ اس دے سنگھپورا (ضلع ہشیارپور) واقع قلعے دی نشاندیہی کرکے یادگار تیار کیتی گئی اے۔
ہور ویکھو
سودھوہور پڑھو
سودھو- "The heritage of the Sikhs" by Harbans Singh
- Singh, Khushwant (1991). A History of the Sikhs, Volume 1: 1469-1839. Oxford University Press, 134, 140, 160, 178–181.
- The Sikh Commonwealth or Rise and Fall of Sikh Misls. (Date:2001, revised edition. ISBN [[Special:BookSources/81-215-0165-2)
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ فیسٹ آئی ڈی: https://id.worldcat.org/fast/79624 — subject named as: Jassa Singh Ramgarhia — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ سی ای آر ایل آئی ڈی: https://data.cerl.org/thesaurus/cnp00578011 — subject named as: Jassa Singh Ramgarhia — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — ناشر: Consortium of European Research Libraries — اجازت نامہ: Open Data Commons Attribution License تے Creative Commons Attribution 2.0 Generic
- ↑ The encyclopedia of Sikhism – Page 111 – ISBN 81-7010-301-0
- ↑ History Of Medieval India – Page 146 – ISBN 81-261-2313-3
- ↑ Warrior-diplomat: Jassa Singh Ramgarhia – Harbans Singh Virdi
- ↑ Dhavan, Purnima (3 Nov 2011). When Sparrows Became Hawks: The Making of the Sikh Warrior Tradition, 1699–1799. USA: OUP USA, 81. ISBN 0-19-975655-4.
