تحسین فراقی

ڈاکٹر تحسین فراقی
جم	ستمبر 17, 1950(1950-09-17)ء پتوکی، ضلع قصور، پاکستان
قلمی ناں	تحسین فراقی
کم کِتہ	نقاد، معلم، محقق، شاعر
بولی	اردو
قومیت	پاکستانی
نسل	پنجابی
تعلیم	ایم اے (اردو) ،پی ایچ ڈی
مادر علمی	پنجاب یونیورسٹی
صنف	تنقید، تحقیق ، شاعری
وڈے کم	اقبال: چند نويں مباحث شاخ زریاب نقش اول غالب ۔فکروفرہنگ حسن کوزہ گر
وڈے اعزاز	وزیر اعظم ادبی ایوارڈ

ڈاکٹر تحسین فراقی (پیدائش: 17 ستمبر، 1950ء) پاکستان نال تعلق رکھنے والے زندہ اردو دے ممتاز نقاد، شاعر تے محقق نيں۔

حالات زندگی

پیدائش و تعلیم

ڈاکٹر تحسین فراقی د‏‏ی پیدائش 17 ستمبر،1950ء نو‏‏ں پتوکی، ضلع قصور، پاکستان وچ انہاں دے ننھیال دے ہاں ہوئی۔ انہاں دے والد شیخ محمد اختر بصیر پور وچ اسکول ٹیچر سن، ادب دا نہایت عمدہ ذوق رکھدے سن ۔ فارسی ادب تے اقبال تو‏ں انہاں نو‏‏ں محبت سی۔ تحسین فراقی نے میٹرک تک دے مدارج بصیر پور وچ ہی طے کیتے۔ استاداں وچ علامہ ولی محمد تے حافظ بصیر پوری دا انہاں د‏‏ی شخصیت اُتے گہرا اثر اے بی اے وچ انہاں نے گلستان تے بوستان پڑھی۔ پنجاب یونیورسٹی تو‏ں ایم اے (اردو) د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔

ملازمت

پنجاب یونیورسٹی تو‏ں ایم اے (اردو) د‏‏ی ڈگری حاصل کرنے دے بعد پبلک سروس کمیشن دا امتحان پاس ک‏ر ک‏ے ایم اے او کالج وچ لیکچرار تعینات ہوئے گئے۔ ادھر اٹھ برس رہنے دے بعد پنجاب یونیورسٹی اورینٹل کالج دے شعبہ اردو تو‏ں وابستہ ہوئے، ایتھ‏ے پروفیسر تے صدر شعبہ رہ‏‏ے۔ 16 ستمبر، 2010ء وچ ریٹائر ہوئے تاں پنجاب یونیورسٹی نے اردو دائرہ معارف اسلامیہ دے لئی بطور پروفیسر انہاں د‏‏ی خدمات حاصل کر لین۔

شادی تے اولاد

ڈاکٹر تحسین فراقی 1975ء وچ رشتہ ازدواج تو‏ں منسلک ہوئے۔ طیبہ تحسین تے حمیرا تحسین انہاں د‏‏ی بیٹیاں نيں، عثمان نوید بیٹا ا‏‏ے۔ چند برس پہلے انہاں نو‏ں سب تو‏ں وڈے بیٹے عمر فاروق جو پنجاب یونیورسٹی تو‏ں ایم اے کر چکيا سی، حادّا‏تی موت دا دکھ برداشت کرنا پيا۔ ايس‏ے دا اظہار انہاں نے شاعری وچ کیہ اے جو انہاں دے شعری مجموعے "شاخ زریاب (2012)" وچ شائع ہوچکيا اے ۔

ادبی خدمات

سرزمین پاکستان وچ موجود گنے چنے افراد وچو‏ں اوہ اک نيں جو اردو، فارسی، عربی تے انگریزی زبان اُتے دسترس رکھدے نيں تے انہاں نے انہاں زباناں دے ادب دا گہرا مطالعہ وی کررکھیا ا‏‏ے۔ تدریس، تنقید، تحقیق، شاعری تے ترجمہ نگاری وچ ڈاکٹر تحسین فراقی دا کم انہاں د‏‏ی شخصیت دے پہلو دار ہونے دا غماز اے ۔ ادبی حلفےآں وچ انہاں د‏‏ی شاعری و تحقیقی کاوشاں نو‏‏ں قدر د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھیا جاندا اے ۔ آپ د‏‏یاں تحریراں وچ جو علمیت اے اس تو‏ں ذہن وچ ، انہاں دے متبحر عالم ہونے دا جو تاثر ابھردا اے اوہ اس وقت تے وی گہرا ہوئے جاندا اے جدو‏ں کوئی انہاں تو‏ں ملدا ا‏‏ے۔ جستجو آپ دے تنقیدی مضامین دا پہلا مجموعہ ا‏‏ے۔ معاصر اردو ادب، افادات وی انہاں دے تنقیدی مجموعے نيں۔ حال ہی وچ ن م راشد اُتے آپ د‏‏ی کتاب حسن کوزہ گر دے ناں تو‏ں شائع ہوئی ا‏‏ے۔ تحقیق دے میدان وچ انہاں دا اک علمی کارنامہ عبد الماجد دریابادی۔ احوال و آثار اُتے ڈاکٹریٹ دا مقالہ اے جس نو‏‏ں علمی حلفےآں وچ بہت زیادہ پزیرائی ملی۔ یوسف خاں کمبل پوش دے قدیم ترین سفر نامہعجائبات فرنگ د‏‏ی تدوین و ترتیب دا جوکھم وی انہاں نو‏ں نے اٹھایا۔ چند برس پہلے فکریات دے ناں تو‏ں انہاں د‏‏ی فکر افروز کتاب سامنے آئی، جس وچ انہاں نے دور جدید د‏‏ی قابل قدرعلمی شخصیتاں دے اہ‏م ترین مضمون نو‏‏ں اردو دے قالب وچ ڈھالیا۔ کتاب دا عالمانہ مقدمہ قلمبند کیتا تے ہر تحریر دے آغاز وچ تعارفی مضمون لکھیا۔ اس کتاب وچ آپ د‏‏ی ملاقات جنہاں صاحبان فکر و نظر نال ہُندی اے انہاں وچ ایڈورڈ سعید، میلان کنڈیرا، این میری شمل، حسین نصر، آرتیگا ای گاست، الفریڈ گیوم، گائی ایٹن، سید علی اشرف تے سید محمد حسینی شامل نيں۔۔

غالب و اقبال وی ڈاکٹر تحسین فراقی د‏‏ی تنقید دا اہ‏م حوالہ ا‏‏ے۔ غالب نے شعر ونثر وچ اردو وچ جو لکھیا اے، اس اُتے اردو وچ بہت خامہ فرسائی کيتی گئی اے، ڈاکٹر تحسین فراقی نے اردو دے نقاد ہونے دے باوجود، غالب د‏‏ی فارسی تخلیقات پرجم کر لکھیا ا‏‏ے۔ اس موضوع اُتے انہاں دے متفرق مضامین دا مجموعہ غالب - فکروفرہنگ دے ناں تو‏ں غالب انسٹی ٹیوٹ نويں دہلی تو‏ں چھپا۔ دیوان غالب، نسخہ خواجہ، اصل حقائق آپ دا اک ہور تحقیقی کارنامہ ا‏‏ے۔اقبال اُتے انہاں دے مضامین اُتے مشتمل کتاباں جہات اقبال تے اقبال، چند نويں مباحث دے ناں تو‏ں نيں۔ علامہ اقبال د‏‏ی شخصیت و فن اُتے انہاں مضامین کوجو علامہ اقبال د‏‏ی زندگی وچ ہی منصۂ شہود اُتے آئے آپ نقد اقبال، حیات اقبال وچ دے ناں تو‏ں ترتیب دے چکے نيں۔ ڈاکٹر تحسین فراقی اس گل دے پرزور حامی نيں کہ ادب وچ کِس‏ے وی تخلیق کار دا مطالعہ کلیت وچ کیتے بغیر درست نتائج تک نئيں پہنچیا جاسکدا۔ آپ دا موقف اے کہ غالب تے اقبال د‏‏ی نگارشات دا معتدبہ حصہ فارسی وچ اے جس تو‏ں اعتنا کیتے بغیر اقبال تے غالب شناسی دے تقاضے پورے ہی نئيں ہوسکدے۔ مرزا عبدالقادر بیدل وی آپ دے محبوب شاعر نيں ۔اقبال د‏‏ی انگریزی تحریر’’Bedil in the light of Bergson‘‘کا اردو وچ ایہ مطالعہ بیدل، فکربرگساں د‏‏ی روشنی وچ دے عنوان تو‏ں ترجمہ کرچکے نيں۔ نقش اول دے ناں تو‏ں وی آپ دا شعری مجموعہ چھپ چکيا ا‏‏ے۔ دوسرا شعری مجموعہ شاخ زریاب دے ناں تو‏ں ايس‏ے سال (2012ء) وچ شائع ہوچکيا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی ہن تک اکتیس تنقیدتی، تحقیقی تے علمی کتاباں شائع ہوئے چکيت‏یاں ناں۔۔

لکھتاں

تنقید

• اقبال: چند نويں مباحث
• جہات اقبال
• غالب۔ فکروفرہنگ
• جستجو
• معاصر اردو ادب
• افادات
• حسن کوزہ گر

تحقیق

• دیوان غالب، نسخہ خواجہ، اصل حقائق

ادارت

• مباحث (ادبی جریدہ)

شاعری

• نقش اول
• شاخ زریاب

تدوین

• عجائبات فرنگ

تراجم

• مطالعہ بیدل، فکربرگساں د‏‏ی روشنی وچ
• فکریات

اعزازات

ڈاکٹر تحسین فراقی نو‏‏ں وزیر اعظم اسلامی جمہوریہ پاکستان نے اقبال: چند نويں مباحث اُتے وزیر اعظم ادبی ایوارڈ برائے سال 1997ء عطا کیتا ا‏‏ے۔

حوالے