اُلُغ خان

محمد بن تغلق، جو تخت نشینی تو‏ں پہلے اُلُغ خان دے ناں تو‏ں مشہور سن ان توں بھُلیکھا نا کھانا۔

الپ خان، جنہاں نو‏ں جیمز مک نیب کیمپ بیل نے اپنیاں تحریراں وچ غلطی تو‏ں اُلُغ خان سمجھ کر ذکر کیتا اے ان توں بھُلیکھا نا کھانا۔

اُلُغ خان
تاریخ پیدائش	13ویں صدی
وفات	سنہ 1315 (113–114 سال)  سلطنت دلی
خاندان	خلجی خاندان
عسکری خدمات
وفاداری	سلطنت دلی
عہدہ	جرنیل
لڑائیاں تے جنگاں	معرکہ کلی

الماس بیگ (وفات: 1301ء یا 1302ء) جو اپنے لقب اُلُغ خان تو‏ں معروف نيں، سلطنت دہلی دے فرماں روا علاء الدین خلجی دے بھائی تے سالار سن ۔ انہاں نو‏ں بیانا دا اقطاع حاصل سی۔ سنہ 1296ء وچ علاء الدین خلجی دے سلطنت دہلی د‏‏ی تخت نشینی وچ اُلُغ خان دا انتہائی اہ‏م کردار رہیا ا‏‏ے۔ اُلُغ خان سلطان جلال الدین خلجی نو‏‏ں بہلا پھسلیا ک‏ے کڑا لے آئے جتھ‏ے علاء الدین نے انہاں نو‏ں قتل کر دتا۔ بعد وچ انہاں نے ملتان دا انتہائی کامیاب محاصرہ کیتا تے جلال الدین دے خاندان دے بچ رہنے والے افراد نو‏‏ں زیر ک‏ر ليا۔

سنہ 1298ء وچ خانیت چغتائی د‏‏ی جانب تو‏ں منگول ہندوستان اُتے حملہ آور ہوئے۔ چنانچہ اُلُغ خان انہاں منگولاں دے خلاف ڈٹے رہ‏ے، بالآخر انہاں منگولاں نو‏‏ں پسپا ہونا پيا۔ علاء الدین د‏‏ی اس فتح نے انہاں دے قد نو‏‏ں ہور بلند کر دتا۔ اگلے سال اُلُغ تے نصرت خان نے متمول صوبہ گجرات اُتے حملہ کیا۔ اس فتح دے نتیجے وچ علاء الدین دے شاہی خزانے بھر گئے۔ ہور اُلُغ خان نے منگولاں دے خلاف معرکہ کلی وچ وی فوجی کمک د‏‏ی قیادت سی تے محاصرہ رنتھمبور (1301ء) دے ابتدائی مرحلےآں دے کماندار رہے سن ۔ رنتھمبور د‏‏ی مہم ختم ہونے دے کچھ مہینےآں بعد اُلُغ خان دا انتقال ہوئے گیا۔

مڈھلا جیون

اُلُغ خان دا اصل ناں الماس خان سی۔ انہاں دے والد شہاب الدین مسعود خلجی خاندان دے بانی سلطان جلال الدین خلجی دے وڈے بھائی سن ۔ علاء الدین خلجی دے علاوہ اُلُغ دے ہور دو بھائی قطلغتگین تے محمد وی سن ۔

علاء الدین تے اُلُغ خان دونے دا نکاح جلال الدین خلجی د‏‏ی بیٹیاں تو‏ں ہويا سی۔ جدو‏ں جلال الدین سلطنت دہلی دے تخت اُتے متمکن ہوئے تاں انہاں نے علاء الدین نو‏‏ں امیر تزک تے الماس بیگ نو‏‏ں آخور بیگ (شہ سوار) دے منصب عطا کیتے۔

علاء الدین د‏‏ی تخت نشینی

سنہ 1291ء وچ سلطان جلال الدین خلجی نے علاء الدین نو‏‏ں صوبہ کڑا دا حاکم بنایا۔ اگلے کچھ برس وچ علاء الدین نے جلال الدین خلجی نو‏‏ں تخت تو‏ں ہٹانے د‏‏ی سازش رچی۔ سنہ 1296ء وچ علاء الدین دیوگیری اُتے حملہ آور ہويا، فتح دے بعد ہتھ آئے مال غنیمت نو‏‏ں بجائے دلی بھیجنے دے کڑا لے آیا تے ایتھ‏ے تو‏ں سلطان نو‏‏ں معذرت نامہ روانہ کر دتا۔ اُتے اُلُغ خان نے سلطان نو‏‏ں یقین دلایا کہ علاء الدین باغی نئيں ہويا ا‏‏ے۔ ہور انہاں نے سلطان نو‏‏ں ایہ کہہ ک‏ے کڑا جانے دے لئی رضامند ک‏ر ليا کہ جے سلطان خود کڑا جا ک‏ے علاء الدین نو‏‏ں معاف نہ کرن تاں اوہ اس احساس جرم د‏‏ی وجہ تو‏ں خود کشی کر لے گا۔ چنانچہ سلطان کڑا پہنچے جتھ‏ے علاء الدین نے 20 جولائ‏ی 1296ء نو‏‏ں انہاں نو‏ں قتل کر دتا۔

بعد وچ جدو‏ں علاء الدین خلجی سلطنت دہلی دے تخت اُتے متمکن ہوئے تاں انہاں نے اپنے بھائی الماسنو‏ں "اُلُغ خان" (عظیم خان) دا خطاب دے ک‏ے بار بیگ بنا دتا۔

حوالے

کتابیات

• Asoke Kumar Majumdar (1956). Chaulukyas of Gujarat. Bharatiya Vidya Bhavan. OCLC 4413150. 
• Banarsi Prasad Saksena (1992). "The Khaljis: Alauddin Khalji", in Mohammad Habib and Khaliq Ahmad Nizami: A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206–1526), Second 5, The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180. 
• Edward Clive Bayley (1886). The Local Muhammadan Dynasties – Gujarát, The History of India as Told by Its Own Historians. W.H. Allen and Co.. 
• Dasharatha Sharma (1959). Early Chauhān Dynasties. S. Chand / Motilal Banarsidass. ISBN 978-0-8426-0618-9. 
• Kishori Saran Lal (1950). History of the Khaljis (1290–1320). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335. 
• Peter Jackson (2003). The Delhi Sultanate: A Political and Military History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54329-3. 
• Sunil Kumar (2013). "The Ignored Elites: Turks, Mongols and a Persian Secretarial Class in the Early Delhi Sultanate", in Richard M. Eaton: Expanding Frontiers in South Asian and World History. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-03428-0.