اسلام اور جدید سائنس (کتاب)
 | |
| مصنف | ڈاکٹر طاہر القادری |
|---|---|
| ملک | پاکستان |
| موضوع | قرآن تے سائنسی علوم، مسلمان سائنسدان، مستشرقین دے اعترافات، مکان-زمان (Space-time) دا قرآنی نظریہ، عظیم دھماکے دا نظریہ، اجرام فلکی، نظام شمسی، ارضیات، اشکال قمر، تخلیق کائنات، نظریہ اضافیت، ست آسمان، لامتناہی ابعاد، مراحل تخلیق کائنات، مفروضہ ارتقائے حیات، بلیک ہول، تجاذبی انہدام, جنین، حواس خمسہ، اسلام تے طبِ جدید، حفظانِ صحت، جینیاتی انجینئرنگ |
| صنف | مذہب تے سائنس |
| ناشر | منہاج القرآن پبلیکیشنز |
تریخ اشاعت | 2001ء |
| طرز طباعت | لطیف تے کثیف جلد |
| صفحات | 704 |
| متن | [[s:{{{Wikisource}}}|اسلام اور جدید سائنس (کتاب)]] ویکی ماخذ پر |
ڈاکٹر طاہرالقادری دی کتاب اسلام تے جدید سائنس اپنے موضوع دا جامع احاطہ کردے ہوئے متعدد سائنسی موضوعات نوں قرآنی تعلیمات دے تقابل دے نال پیش کردی اے۔[۱] کتاب وچ قرآن مجید تے سائنسی کتاباں دے اقتباست تے حوالے وی دتے گئے نيں۔ مصنف نے حوالےآں توں ایہ ثابت کیتا اے کہ سائنسی علوم دے فروغ وچ اسلامی تعلیمات تے مسلمان سائنسداناں دا وڈا ہتھ اے۔ سائنس تے قرآن وچ نہ صرف مطابقت اے بلکہ قرآن جابجا اپنے قاری نوں سائنسی علوم حاصل کرنے دی ترغیب وی دیندا اے۔ مصنف نے اس کتاب وچ قرآنی آیات وچ جابجا بکھرے ہوئے سائنسی حقائق نوں بیان کردے ہوئے ایہ ثابت کیتا گیا اے کہ اسلام ہر دور دا دین اے، جو انسانی زندگی دے ہر پہلو اُتے رہنمائی فراہم کردا اے۔
تبویب
سودھوکتاب چار حصےآں اُتے مشتمل اے تے موضوع نوں ہور منظم کرنے دے لئی ہر حصہ وچ متعدد ابواب تے فصلاں قائم کيتیاں گئیاں نيں۔ ایويں کل 21 ابواب نيں، جو ہور 143 فصول وچ منقسم نيں۔
حصہ اول : سائنسی شعور دے فروغ وچ اسلام دا کردار
سودھوپہلا حصہ چار ابواب اُتے مشتمل اے :
باب اول : قرآنی تعلیمات تے سائنسی علوم دی ترغیب
سودھوپہلے باب وچ قرآنی تعلیمات وچ سائنسی علوم دی ترغیب دا احاطہ کردے ہوئے قرآن مجید وچ موجود انہاں آیات نوں جمع کر دتا گیا اے جتھے حصولِ علم دی ترغیب دے علاوہ کائنات وچ غور و فکر دی ترغیب دا بیان وی موجود اے۔
باب دوم : اسلام تے سائنس وچ عدمِ مغایرت
سودھواس باب وچ مذہب تے سائنس دے دائرہ کار دا تعین پیش کیتا گیا اے۔ ایتھے مذہب تے سائنس وچ تضاد دے حوالے توں پائے جانے والے مغالطے دے دو وڈے اسباب دا ذکر وی موجود اے۔
باب سوم : قرون وسطیٰ وچ سائنسی علوم دا فروغ
سودھوتیسرے باب وچ عالمِ اسلام وچ رہتل و سبھیاچار دے فروغ اُتے سیرحاصل بحث موجود اے۔ ایتھے قرون وسطی وچ سائنسی علوم دے فروغ اُتے بحث کردے ہوئے ایہ ثابت کیتا اے کہ جدید علوم دی ابتدا یا تاں مسلمان سائنس داناں نے دی یا فیر انہاں نے انہاں علوم نوں بام عروج تک پہنچیا دتا۔ اس دور دے مسلمان سائنسداناں دے ہتھوں ہونے والا سائنسی ارتقا، لکھی جانے والی کتاباں تے ایجادات دا تفصیلی ذکر کیتا گیا اے۔ ایتھے تاریخی حوالے دے نال مختلف علوم اُتے مسلمان سائنسداناں دی تحقیقات وی پیش دی گئیاں نيں، انہاں علوم وچ علمِ ہیئت و فلکیات (Astronomy)، حساب، الجبراء، جیومیٹری (Math, Algebra, Geometry)، فزکس، میکانیات، حرکیات (Physics, Mechanics, Dynamics)، علمِ بصریات (Optics)، علم نباتات (Botany)، علم طب (Medical Sciences)، علم ادویہ سازی (Pharmacology)، علم جراحت (Surgery)، علمِ امراضِ چشم (Ophthalmology)، بیہوش کرنے دا نظام (Anaesthesia)، علم کیمیا (Chemistry)، فنونِ لطیفہ (Fine Arts)، علمِ فقہ و قانون (Law & Jurisprudence)، علمِ تریخ و عمرانیات (Historiography & Sociology) تے علمِ جغرافیہ و مواصلات (Geography & Communication) شامل نيں۔ اس باب دے آخر وچ ’’اسلامی سائنس تے مستشرقین دے اعترافات‘‘ وی پیش کیتے گئے نيں۔
باب چہارم : اسلامی سپین وچ رہتل و سائنس دا ارتقا
سودھوچوتھے باب وچ سپین وچ مسلماناں دے 500 سالہ دور وچ چندعظیم سائنسداناں دا ذکر موجود اے۔ اسلامی سپین دے علمی و فنی ارتقا دے ضمن وچ علم الطب، علم الہیئت تے علم النباتات سمیت چند اہم علوم دا ذکر وی موجود اے۔ اسلامی سپین دا تہذیبی و ثقافتی ارتقا دے ضمن وچ صنعت و ٹیکنالوجی دا اِرتقاء، کاغذ سازی، ٹیکسٹائل انجینئرنگ،گھڑیاں، حرکی توانائی، کیمیکل ٹیکنالوجی، اسلحہ سازی، ہوائی جہاز تے سول انجینئرنگ دا ذکر موجود اے۔ اس باب دے آخر وچ اسلامی سپین وچ ہونے والی سائنسی ترقی دے حوالے توں غیر مسلم محققین دے اعترافات وی شامل کیتے گئے نيں۔
حصہ دوم : قرآنی و سائنسی علوم دا دائرہ کار
سودھودوسرے حصہ تن ابواب اُتے مشتمل اے :
باب اول : قرآنی علوم دی وسعت
سودھوپہلے باب وچ قرآنی و سائنسی علوم دے دائرہ کار نوں موضوع بحث بنایاگیا اے۔ ایداں سائنسی حقائق جو اج دے دور وچ سال ہا سال دی تحقیق و جستجو دے بعد منظر عام اُتے آئے نيں انہاں نوں قرآن نے کس قدر واضح طریقے توں چودہ سو سال پہلے بیبن کے دتا۔ ایہ سب کچھ پڑھنے دے بعد قرآن دی جامعیت تے حقانیت ہور آشکار ہُندی اے۔ ایتھے جامعیتِ قرآن دی مختلف شہادتاں وی پیش کیتیاں گئیاں نيں۔
باب دوم : سائنسی طریق کار تے تصورِ اقدام و خطاء
سودھودوسرے باب وچ سائنسی طریق کار وچ تصور اِقدام و خطاء اُتے بحث کيتی گئی اے۔ اس ضمن وچ نظام شمسی اُتے تحقیقات دا تفصیلی بیان موجود اے، جتھے بنی نوع انسان دے اولاں نظریہ دے بعد مختلف سائنسداناں فیثا غورث، بطلیموس، زرقالی، کوپر نیکس، ٹیکو براہی، گیلیلیو، کیپلر، نیوٹن تے آئن سٹائن سمیت دس ایداں نظریات پیش کیتے گئے نيں، جو سائنسی تحقیقات دے نال مختلف ادوار وچ بدلدے رہے۔ چنانچہ سائنسی تحقیقات دی بنیاد ہی اقدام و خطاء اُتے اے۔
باب سوم : سائنسی علوم دی قسماں تے انہاں دا محدود دائرہ کار
سودھوتیسرے باب وچ سائنسی علوم دے محدود دائرۂ کار نوں بیان کیتا گیا اے۔ ایتھے سائنسی علوم دی تِناں اہم قسماں، مادی علوم، حیاتیاندی علوم تے نفسیاتی علوم دے دائرہ کار دا ذکر کیتا گیا اے۔ اس باب مین ایہ ثابت کرنے دی کوشش کيتی گئی اے کہ محدود دائرہ کار دے حامل سائنسی علوم قرآن دی جامعیت دا احاطہ نئيں کر سکدے، جدوں کہ انہاں دی بنیاد ہی اقدام وخطاء اُتے اے۔
حصہ سوم : اسلام تے کائنات
سودھوتیسرا حصہ دس ابواب اُتے مشتمل اے :
باب اوّل : اجرامِ فلکی دی بابت اسلامی تعلیمات
سودھوپہلے باب وچ اجرام فلکی دے ضمن وچ ستارے، بلیک ہول، دمدار تارے، سورج، گردشِ آفتاب، شمسی تقویم، سیارے، زمین، چاند، قمری تقویم تے تسخیرِ ماہتاب نوں زیربحث لیایا گیا اے۔
باب دوم : تخلیقِ کائنات دا قرآنی نظریہ
سودھودوسرے باب وچ عظیم دھماکے دا نظریہ، ابتدائی دھماکے دا قرآنی نظریہ، کائنات وچ نويں مادے دا ظہور، عظیم دھماکے دا پیش منظر تے قرآن تے نظریۂ اضافیت اُتے بحث شامل اے۔
باب سوم : قرآنی لفظِ ’’سماء‘‘ دے مفاہیم تے ست آسماناں دی حقیقت
سودھوتیسرے باب وچ قرآنی لفظ سماء دے مختلف معانی پیش کیتے گئے نيں۔ ایتھے ست آسماناں دی سائنسی تعبیر دے ضمن وچ تن وضاحتاں پیش کیتیاں گئیاں نيں۔
باب چہارم : مکان۔ زمان (Space-time) دا قرآنی نظریہ
سودھوچوتھے باب وچ روشنی دی رفتار دے عدمِ حصول دے نال نال اضافیتِ زمان و مکاں دے ضمن وچ قرآن مجید توں بعض ایسی مثالاں پیش کیتیاں گئیاں نيں جنہاں وچ صراحتاً زمان و مکان دی اضافیت دا ذکر اے۔
باب پنجم : ارتقائے کائنات دے چھ ادوار
سودھوپنجويں باب وچ قرآن مجید دا تصورِ یوم، تخلیقِ کائنات وچ موجود اٹھ قرآنی اصول، قرآنی چھ ایام دا مفہوم، تخلیق دے دو مراحل جداں موضوعات نوں شامل کیتا گیا اے۔
باب ششم : کرۂ ارضی اُتے ارتقائے حیات
سودھوچھیويں باب وچ زمین دی تخلیق تے اس دے فطری ارتقا، مرحلۂ ماقبلِ عہدِ حجری، مرحلۂ حیاتِ قدیم، مرحلۂ حیاتِ وسطیٰ، مرحلۂ حیاتِ جدید تے زمینی زندگی دا پانی توں آغاز جداں موضوعات لیائے گئے نيں۔
باب ہفتم : ڈاروِن دا مفروضۂ ارتقائے حیات (Darwinism)
سودھوستويں باب وچ ڈارون دے مفروضۂ ارتقائے حیات نوں بے نقاب کیتا گیا اے۔ اس فصل وچ ایہ ثابت کرنے دی کوشش کيتی گئی اے کہ ڈارونی ارتقا دا افسانہ غیر سائنسی بنیاداں اُتے قائم اے۔ نظریۂ ارتقاء دے کھوکھلے پن نوں ثابت کرنے دے لئی خلیاں دی من گھڑت قسماں، ارتقا دے عمل دے سست رو ہونے دے نال نال جینیاتی عمل دا ہمیشہ تخریبی ہونا تے اپنڈکس دا غیر ضروری نہ ہونا وغیرہ واضح کیتا گیا اے۔ ہور اس فصل وچ بقائے اصلح دی حقیقت نوں بے نقاب کردے ہوئے اندھی مچھلی، اندھے سانپ تے آسٹریلوی خارپشت ورگی اصناف دے تنوع توں ڈارونزم نوں بے بنیاد ثابت کیتا گیا اے۔ ہور سائنسی علوم فزکس، ریاضی تے حیاتیات دی مثالاں توں وی ڈارونزم دا غیر سائنسی بنیاداں پہ استوار ہونا ثابت کیتا گیا اے۔
باب ہشتم : پھیلدی ہوئی کائنات (Expanding universe) دا قرآنی نظریہ
سودھواٹھويں باب وچ وسعت پزیر کائنات دا قرآنی نظریہ بیان کیتا گیا اے۔ ہور اس فصل وچ تخلیق کائنات دے ضمن وچ عظیم دھماکے دا نظریہ (big bang) دا بیان اے۔ اسی طرح ایہ فصل مادے دا عدم توں وجود وچ ظہور تے کُنْ فَیَکُوْنَ ، عظیم دھماکے دے بعد کیہ ہویا جداں موضوعات اُتے مشتمل اے۔
باب نہم : سیاہ شگاف (Black Hole) دا نظریہ تے قرآنی صداقت
سودھونويں باب وچ بلیک ہول (black hole) دے نظریہ دے ضمن وچ کائنات دے ثِقلی تصادم دا ذکر اے۔ ایتھے سیاہ شگاف دا تعارف، انہاں دا معرض وجود وچ آنا، انہاں دی تعداد تے جسامت، سیاہ شگاف دا اک ناقابل دید تنگ گزرگاہ ہونا، سیاہ شگاف توں روشنی دا وی فرار نہ ہو سکنا تے بیرونی نظارے توں مکمل طور اُتے پوشیدہ ہونے اُتے سیرحاصل بحث کيتی گئی اے۔ ہور اس فصل وچ ایہ وی ثابت کیتا گیا اے کہ اپنی طبعی عمر گزارنے دے بعد زمین آخرکار سورج توں جا ٹکرائے گی۔
باب دہم : کائنات دا تجاذبی انہدام تے انعقادِ قیامت
سودھودسويں باب وچ کائنات دے تجاذبی انہدام دا قریبی جائزہ لیا گیا اے۔ کائنات دے تجاذبی انہدام دے قرآنی نظریہ دے نال نال ایتھے قرآنی الفاظ وچ کائنات دے لپیٹے جانے دی سائنسی تفسیر بیان کيتی گئی اے۔ عظیم آخری تباہی تے نويں کائنات دا ظہور دے بیان وچ سائنسی بنیاداں اُتے ثابت کیتا گیا اے کہ کائنات قرآنی بیان دے مطابق اک بار فیر دوبارہ گیسی حالت اِختیار کر لے گی تے تمام کائنات عظیم ناقابل دید سیاہ شگاف بن جائے گی۔
حصہ چہارم : اسلام تے انسانی زندگی
سودھوچوتھا حصہ چار ابواب اُتے مشتمل اے :
باب اول : انسانی زِندگی دا کیمیائی ارتقا
سودھوپہلے باب وچ کیمیائی ارتقا دے ست مراحل یعنی تراب، ماء، طین، طینِ لازب، صلصال من حماء مسنون، صلصال کالفخار تے سلالہ من طین شامل نيں۔ اس باب وچ تخلیقِ آدم علیہ السلام تے تشکیلِ بشریت دے نال نال بشریتِ محمدی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی جوہری حالت اُتے وی گفتگو کيتی گئی اے۔
باب دوم : انسانی زِندگی دا حیاتیاتی ارتقا
سودھودوسرے باب وچ رحم مادر وچ خلیاتی تقسیم، نطفہ امشاج، منی یُمنٰی، ماءِ دافق، ماءِ مہین، انڈے دی رحمِ مادر وچ نتقلی، علقہ دی ابتدا، جنین دی بطنِ مادر وچ تن پرداں وچ تشکیل دا ذکر اے۔ استوں علاوہ ایتھے دورانِ حمل ربوبیت دے چار مظاہر یعنی تغذیہ، حفاظت، نقل و حرکت، تکیفِ حرارت دا ذکر وی شامل اے۔
باب سوم : انسانی زِندگی دا شعوری ارتقا
سودھوتیسرے باب وچ ہدایت دی مختلف قسماں، ہدایتِ فطری، ہدایتِ حسّی، ہدایتِ عقلی، ہدایتِ قلبی تے ہدایتِ ربانی دا ذکر کیتا گیا اے۔ ہور اس باب وچ انسانی ذرائع علم، حواس خمسہ ظاہری، حواس خمسہ باطنی تے انسانی قلب دے لطائف خمسہ دا محدود دائرہ کار بیان کرنے دے بعد انسانی علوم دی بے بسی تے علمِ نبوت دی ضرورت ورگے موضوعات توں مذہب دی ضرورت نوں اجاگر کیتا گیا اے۔
باب چہارم : اسلام تے طبِ جدید
سودھوچوتھے باب وچ صحت و صفائی تے حفظ ماتقدم دے اسلامی اصول بیان کیتے گئے نيں۔ ایتھے نماز دے طبی فوائد توں روشناس کرایاگیا اے۔ طب نبوی توں ثابت شدہ مجوزہ تے ممنوعہ غذاواں دی اہمیت جدید سائنسی تحقیقات دی روشنی وچ ثابت کيتی گئی اے۔ اس باب دے آخر وچ جینیاتی انجینئرنگ اُتے وی بحث شامل کيتی گئی اے۔