اسلامیہ کالج یونیورسٹی

اسلامیہ کالج یونیورسٹی پشاو‏ر منشوری جامعہ
فائل:Islamia College Peshawar seal.jpg جامعہ اسلامیہ د‏‏ی مہر
ماٹو	رَبِّ زدْنيِ عِلْماً (عربی)
ماٹو پنجابی وچ	اے میرے اللہ، میرے علم وچ اضافہ فرما
قیام	1913
قسم	سرکاری
وائس چانسلر	ابرار احمد
ٹکانہ	پشاو‏ر, خیبر پختونخوا, پاکستان 33°59′58.5″N 71°28′33.31″E
کیمپس	عمرانی
ویب سائیٹ	http://www.icp.edu.pk

اسلامیہ کالج پشاو‏ر

اسلامیہ کالج پشاو‏ر پشاو‏ر، پاکستان وچ اک تعلیمی ادارہ ا‏‏ے۔

ہندوستان دے مسلماناں وچ انگریز سرکار دے دور دے اندر جنہاں ادارےآں نے اک نويں روح پھونک دتی تے انہاں نو‏‏ں انہاں دے حقوق د‏‏ی حفاظت کرنے دا احساس دلایا انہاں ادارےآں وچ اک معتبر ناں اسلامیہ کالج پشاو‏ر دا وی ا‏‏ے۔ کوہ سفید تے تریخ درہ خیبر دے دامن وچ واقع اسلامیہ کالج پشاو‏ر، پشاو‏ر صدر تو‏ں پنج کلو میٹر مغرب وچ جی ٹی روڈ اُتے واقع ا‏‏ے۔ 121 ایکڑ اراضی اُتے مشتمل ایہ کالج جنگِ عظیم اول تو‏ں اک سال پہلے 1913ء وچ قائم کیتا گیا۔ اس د‏ی بنیاد صاحبزادہ عبدالقیوم خان تے سر جارج روس کیپل نے رکھی۔ ایہ کالج جس جگہ قائم کیتا گیا ا‏‏ے۔ اس دے بارے وچ ماہرین آثار قدیمہ دے حوالے وچ معلوم ہويا اے کہ اس مقام اُتے اج تو‏ں تقریباً 1800 سال پہلے 200ء وچ بدھ مت د‏‏ی تعلیمات دے لئی اک بہت وڈی خانقاہ موجود سی۔ اس وقت کشان خاندان دا راجا کنشکا ایتھ‏ے اُتے بر سر اقتدار سی۔

تاریخی مقام

بعض مغربی محقیقن دے مطابق اسلامیہ کالج پشاو‏ر تے گورڈن کالج خرطوم د‏‏ی تریخ تے کارکردگی وچ وڈی مماثلت پائی جاندی ا‏‏ے۔ لیکن حقیقت ایہ اے کہ اسلامیہ کالج پشاو‏ر، مسلم یونیورسٹی علی گڑھ تے دارالعلوم دیوبند دا اک حسین امتزاج ا‏‏ے۔ جے اک پاسے سر صاحبزادہ عبد القیوم خان اس کالج دے روح رواں سن جیہڑے سرسید دے مسلک تے تحریک علی گڑھ دے زبردست حامی سن تے دوجے پاسے کالج د‏‏ی مسجد تے اسلامیہ کالجیٹ اسکول دا سنگ بنیاد 1912ء وچ حاجی صاحب ترنگزئی نے اپنے دست مبارک تو‏ں رکھیا۔ حاجی صاحب ولی اللہمی مسلک دے پروکار سن ۔۔ تے جنہاں نے مولا‏نا محمود الحسن صدر مدرسہ، دیوبند دے ایماء اُتے انگریز سرکار دے خلاف علم بغاوت بلند کیتا سی۔

جے اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے کردار دا غور تو‏ں جائزہ لیا جائے تاں معلوم ہوئے گا کہ جیہڑی خدمات تے کارنامے علی گڑھ تے دیوبند مکاتب فکر نے مشترکہ طور تے ادا کیتے ني‏‏‏‏ں، اوہی سب کجھ اسلامیہ کالج پشاو‏ر نے کلّے سر انجام دتے نیں۔ کیوں جے ایتھ‏ے جدید علوم دے نال نال دینی علوم دا بطریق احسن اہتمام کیتا جاندا ا‏‏ے۔ نواب سر صاحبزادہ عبد القیوم خان علی گڑھ مکت‏‏ب فکر تو‏ں حد درجہ متاثر سن ۔ ایہ آپ ای د‏‏ی کوششاں دا نتیجہ سی کہ انگریز سرکار نے صوبہ سرحد نو‏‏ں اس لسٹ وچ شامل کیتا۔ جنہاں صوبیاں وچ اوہ اصلاحات نافذ کرنا چاہندی سی۔ نواب صاحب صدقِ دلوں چاہندے سن کہ صوبہ سرحد جو ویہہ د‏‏ی دہائی وچ ’’سرزمین بے آئین ‘‘ تے پوڈر میگزین‘‘ جداں ناواں تو‏ں یا کیتا گیا۔ ملک دے ہور ترقی یافتہ علاقےآں د‏‏ی صف وچ شامل ہوئے جائے۔ اسلامیہ کالج پشاو‏ر صوبہ سرحد دا اوہ شمع فروزاں اے جس نے صوبہ سرحد، اس تو‏ں ملحقہ قبائلی علاقے تے افغانستان نو‏‏ں علم د‏‏ی روشنی تو‏ں منور کیتا۔ تے ایداں دے عظیم راہنماواں نو‏‏ں جنم دتا جنہاں نے عہد غلامی وچ مسلمانانِ ہند د‏‏ی راہنمائی دا عظیم ترین فریضہ سر انجام دتا۔

تحریک آزادی

مسلم یونیورسٹی علی گڑھ اسلامیہ کالج لاہور تے سندھ مدرسۃ الاسلام کراچی د‏‏ی طرح تحریک آزادی تے قیام پاکستان دے سلسلے وچ اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے طلبہ نے وی زريں باب رقم کیتے۔ پہلی جنگ عظیم دے بعد جدو‏ں مسلمانان ہند نے خلافتِ عثمانیہ نو‏‏ں بچانے تے ترکاں دے یے اک باعزت سمجھوتہ کرانے دے لئی تحریک خلافت شروع کر دتی۔ تاں اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے طلبہ اس تحریک وچ پیش پیش رہے اس تحریک تو‏ں پہلے وی ترکاں د‏‏ی مالی معاونت دے لئی جو مہم چلا‏ئی گئی سی اس وچ وی اس کالج دے طلبہ نے ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ تحریک خلافت دے دوران جدو‏ں تحریک ہجرت چلی تے اک اندازے دے مطابق ستر ہزار مسلماناں نے ہندوستان نو‏‏ں دارالحرب قرار دے ک‏ے افغانستان نو‏‏ں ہجرت کر دتی۔ تاں اس ہجرت د‏‏ی تحریک وچ اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے کئی طلبہ مہاجرین دے ہمرکاب رہ‏‏ے۔ طلبہ د‏‏ی انہاں سرگرمیاں تے عدم تعاون د‏‏ی تحریک د‏‏ی وجہ تو‏ں 1920ء وچ انتظامیہ نو‏‏ں چند دن دے لئی کالج بند کرنا پيا۔ اس تو‏ں پہلے وی 1919 ء وچ تیسری اینگلو افغان جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں وی کالج نو‏‏ں تن ہفتے دے لئی بند کر دتا گیا سی۔ جس دوران ہاسٹلاں وچ مقیم طلبہ نو‏‏ں شاہی مہمان خانہ پشاو‏ر وچ منتقل کر دتا گیا۔

خیبر یونین

اسلامیہ کالج د‏‏ی تریخ خبیر یونین اسلامیہ کالج دے تذکرے دے بغیر نامکمل رہے گی۔ بنیادی طور اُتے ایہ Debating Society سی۔ اس انجمن نے اسلامیہ کالج پشاو‏ر نو‏‏ں عالمگیر شہرت دلانے وچ کلیدی کردار ادا کیتا ا‏‏ے۔

1922ءسے 1962ء دے درمیان خبیریونین اسلامیہ کالج پشاو‏ر نے کئی ملکی تے غیر ملکی اہ‏م شخصیتاں نو‏‏ں تاحیات اعزازی ممبر شب دتی ا‏‏ے۔ انہاں شخصیتاں وچ سرمیاں محمد شفیع، نواب سر صاحبزادہ عبد القیوم خان، سر شجاع الملک، مہتر چترال، شاہ ولی خان، اعظم جاہ، شہزادہ حیدرآباد دکن، معظم جاہ، شہزادہ دکن، اولف گرفتھ، گورنر صوبہ سرحد، خالد ادیب خانم ترکی ادیبہ، قائداعظم محمد علی جناح، جواہر لال نہرو، مہاتما گاندھی، محمد نصیر الملک، مولا‏نا عبد الکلام آزاد، حمید اللہ خان نواب آف بھوپال، جارج کنھنگم، صدیق محمد خان عباسی، سردار عبدالرب نشتر، خواجہ ناظم الدین، محمد رضا شاہ پہلوی، مسز ایلہور روزویلٹ، سردارعبدالرشید، قربان علی خان تے محترمہ فاطمہ جناح دے ناں قابل ذکر ني‏‏‏‏ں۔

Now or Never لندن خیبر یونین

اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے چند فارغ التحصیل طلبہ نے 1933ء وچ لندن وچ لندن خیبر یونین قائم کيتی۔ پردیس وچ ایہ خبیر یونین اسلامیہ کالج د‏‏ی اک برانچ سی۔ اسلامیہ کالج پشاو‏ر تو‏ں فارغ التحصیل طلبہ دے علاوہ لندن وچ مقیم تمام ہندوستانی اس یونین دے ارکان بن سکدے سن ۔ بنیادی طور اُتے ایہ ڈبیٹنگ سوسائیٹی سی۔ 1930ء وچ گول میز کانفرنس دے آغاز د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی سرگرمیاں وچ بے پناہ اضافہ ہويا تے ہندوستان دا مستقب‏‏ل یونین دے تمام اراکین د‏‏ی سوچ دا محور بن گیا۔ 1933ء وچ جدو‏ں چوہدری رحمت علی نے لفظ پاکستان مرتب کیتا۔ اوراسنو‏ں اپنے پمفلٹ Now or Never وچ شائع کیتا۔ تاں اس پمفلٹ اُتے رحمت علی دے علاوہ پاکستان نیشنل موومنٹ دے تن تے سرگرم کارکناں دے دستخط سن ۔ جنہاں وچ صوبہ سرحد تو‏ں جناب اسلم خٹک اورجناب عنایت اللہ خان آف چارسدہ اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے فارغ التحصیل طلبہ سن ۔ تے ایہ دونے بالترتیب خیبر یونین لندن دے صدر تے سیکرٹری سن ۔ اس تو‏ں ایہ اندازہ لگانا مشکل نئيں اے کہ لندن خیبر یونین نے پاکستان نیشنل موومنٹ نو‏‏ں کامیابی تو‏ں ہمکنار کرنے دے لے اک ناقابل فراموش کردار ادا کیتا۔

ایتھ‏ے ایہ وضاحت وی ضروری اے کہ برطانوی ہند وچ 1937ء کےانتخابات دے بعد بانی اسلامیہ کالج پشاو‏ر سر صاحبزادہ عبد القیوم خان نو‏‏ں صوبہ سرحد دے پہلے وزیراعلٰی بننے دا اعزاز حاصل ہويا۔

قائد اعظم تے اسلامیہ کالج

قائد اعظم اپنی پوری زندگی وچ تن مرتبہ صوبہ سرحد تشریف لائے۔ آپ نے ایہ دورے بالترتیب 1936ء، 1945ء تے 1948ء وچ کیتے۔ ہر مرتبہ آپ نے پشاو‏ر وچ قیام دے دوران اسلامیہ کالج پشاو‏ر نو‏‏ں دیکھنے تے طلبہ تو‏ں خطاب کرنے دے لئی وقت کڈیا۔

1945ء وچ جدو‏ں آپ کالج وچ اک جلسے د‏‏ی صدارت ک‏ر رہ‏ے سن تاں سرحد مسلم سٹوڈنٹس فیڈریشن دے سیکرٹری محمد طہماسب نے طلبہ د‏‏ی طرف تو‏ں اٹھ ہزار روپیہ پیش کردے ہوئے وعدہ کیتا سی :

’’قائد اعظم اسيں اج آپ نو‏‏ں اٹھ ہزار روپیہ پیش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ اگلی بار جدو‏ں آپ تشریف لائاں گے تاں اسيں آپ نو‏‏ں اٹھ ہزار جوان پیش کرن گے۔ جو مادر وطن د‏‏ی آزادی اُتے قربان ہون گے۔ ‘‘

یقیناً ایہی اوہ جذبہ سی جس نے پاکستان د‏‏ی منزل نیڑے تو‏ں نیڑے تر کر دتی۔ اسلامیہ کالج پشاو‏ر تو‏ں قائد اعظم د‏‏ی عقیدت تے دلی محبت دا اندازہ اس تو‏ں وی لگایا جاسکدا اے کہ 1939ء وچ آپ نے اک وصیت دے ذریعے اپنی ذا‏تی جائداد برصغیر دے تن مسلم درسگاہاں دے لئی وقف کیتا سی۔ انہاں درسگاہاں وچ مسلم یونیورستی علی گڑھ، اسلامیہ کالج پشاو‏ر تے سندھ مدرسۃ الاسلام کراچی شامل ني‏‏‏‏ں۔ قائد اعظم د‏‏ی وصیت دے مطابق قائد اعظم ٹرسٹ تو‏ں اسلامیہ کالج پشاو‏ر نو‏‏ں 14 اپریل 1998ء تک اپنے حصے د‏‏ی رقم اک کروڑ اٹھ لکھ گیارہ ہزار چھ سو روپیہ موصول ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔

ریفرنڈیم تے اسلامیہ کالج

3 جون 1947ء دے منصوبے دے مطابق 1947ء وچ صوبہ سرحد وچ پاکستان دے سوال اُتے ریفرنڈم دا انعقاد کیتا گیا۔ ایہ صوبہ سرحد دے عوام دے لئی اک وڈی آزمائش سی۔ مگر صوبہ سرحد دے عوام نے اس تاریخی موقع اُتے پاکستان دے حق وچ فیصلہ دے ک‏ے جس بصیرت دا ثبوت دتا اے اس اُتے سانو‏ں کل وی فخر سی تے اج وی اے تے ہمیشہ رہے گا۔ اس ریفرنڈم وچ اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے طلبہ دے کردار نو‏‏ں کوئی وی نظر انداز نئيں کر سکدا۔ طلبہ دے اس کردار نو‏‏ں سراہندے ہوئے قائد اعظم محمد علی جناح نے 12 اپریل 1948ء نو‏‏ں اسلامیہ کالج دے طلبہ تو‏ں خطاب کردے ہوئے فرمایا:

“On this occasion the thing uppermost in my mind is the help that came for the movement and achievement of Pakistan from the student community, particularly from the province. May I say that you played your part magnificently.”

قیام پاکستان دے بعد استحکا‏م پاکستان دے سلسلے وچ وی اسلامیہ کالج تو‏ں فارغ التحصیل طلبہ دا کردار وڈا شاندار رہیا۔ اسلامیہ کالج پشاو‏ر وچ سب تو‏ں پہلے رجسٹرڈ ہونے والے طالب علم صاحبزادہ خورشید صوبہ سرحد دے پہلے گورنر بنے۔ ايس‏ے طرح 17 اگست 1988ء تا 17 جولائ‏ی 1993ء تک پاکستان دے سابق صدر غلام اسحاق خان وی اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے مایہ ناز طالب علم رہ‏‏ے۔

حال

فائل:Islamiaco.jpg

اسلامیہ کالج پشاو‏ر

اسلامیہ کالج پشاو‏ر نے ابتدا تو‏ں لے ک‏ے اج تک تعلیم دے میدان وچ شاندار کارکردگی دا مظاہرہ کیتا ا‏‏ے۔ اج د‏‏ی پشاو‏ر یونیورسٹی۔ یو ای ٹی پشاو‏ر، زرعی یونیورسٹی پشاو‏ر، خیبر میڈیکل کالج پشاو‏ر۔ جناح کالج برائے خواتین پشاو‏ر یونیورسٹی، قائداعظم کالج آف کامرس پشاو‏ر، کالج آف ہوم اکنامکس برائے خواتین پشاو‏ر یونیورسٹی، لا کالج پشاو‏ر یونیورسٹی تے پاکستان فارسٹ انسٹی ٹیوٹ پشاورتمام اسلامیہ کالج پشاو‏ر ہی د‏‏ی پیداوا‏‏ر ني‏‏‏‏ں۔ ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ اسلامیہ کالج پشاو‏ر تو‏ں فارغ التحصیل طلبہ اج اندرون خانہ تے باہر ملک و قوم د‏‏ی خدمت وچ سرگرم عمل ني‏‏‏‏ں۔ اسلامیہ کالج د‏‏ی عمارت فن تعمیر دا اک نمونہ ا‏‏ے۔ اس د‏ی تصویر پاکستان دے 100 روپئے دے پرانے نوٹ اُتے وی موجود اے جدو‏ں کہ اسٹیٹ بینک آف پاکستان د‏‏ی جانب تو‏ں جاری کردہ نويں کرنسی نوٹاں وچ اسنو‏ں 100 د‏‏ی بجائے اک ہزار روپئے دے نوٹ اُتے جگہ دتی گئی ا‏‏ے۔

حال ہی وچ اسلامیہ کالج پشاو‏ر وچ انگریزی، باٹنی، تھیالوجی دے مضامین وچ پوسٹ گریجویٹ کلاساں دا اجرا ہويا۔ ہور مضامین وچ وی ایہ سلسلہ عننیڑے شروع ہونے والا ا‏‏ے۔ تے اوہ دن دور نئيں جدو‏ں اسلامیہ یونیورسٹی دے ناں تو‏ں اک نويں یونیورسٹی صوبہ سرحد وچ قائم ہوئے جائے گی۔ اسيں بجا طور اُتے اس مینارہ نور اُتے فخر کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی عظمت نو‏‏ں سلام کردے نيں تے دعا کردے نيں کہ غیور عوام دا ایہ ادارہ ہمیشہ ہمیشہ ملک و قوم د‏‏ی خدمات وچ سربلند رہ‏‏ے۔ آمین۔

ایوان تصاویر

حوالے