ابن قولویہ قمی
| کوائف | |
|---|---|
| مکمل نام | جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی بن مسرور بن قولِوَیْہْ قمی۔ |
| آبائی شہر | قم |
| مدفن | حرم کاظمین (بغداد) |
| علمی معلومات | |
| شاگرد | شیخ مفید، حسین بن عبید اللّه غضائری، احمد بن محمد بن عیاش، حیدر بن محمد بن نعیم سمرقندی، علی بن بلال مہلبی، احمد بن عبدون، تلعكبری، ابن عزور، محمد بن سلیم صابونی۔ |
| تالیفات | کامل الزیارات، تریخ الشہور، مداواة الجسد، الصلاة، الجمعہ و الجماعۃ، قیام اللیل، الرضاع، الصداق، الأضاحی. |
| خدمات | |
ابو القاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی بن مسرور (متوفی 367 ھ) دا لقب ابن قولویہ قمی و کنیت ابو القاسم اے۔ اوہ چوتھی صدی ہجری دے برجستہ شیعہ راویاں، محمد بن یعقوب کلینی دے قریبی شاگرداں تے شیخ مفید دے برجستہ ترین استاداں وچوں نيں۔ ابن قولویہ صاحب فتوا فقہا وچوں نيں تے انہاں دی آراء نوں حدیثی و کلامی مکتب دا درمیانی راستہ سمجھیا جاندا اے۔ ابن قولویہ کثیر التالیف نيں۔ انہاں دی اہم ترین تالیف کامل الزیارات اے۔
جیون
سودھو- نام: جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی بن مسرور بن قولِوَیْہْ قمی
- مشہور نام: ابن قولویہ قمی
- کینت: ابو القاسم
جعفر بن قولویہ ایران دے شہر قم دے اک اہل علم تے پرہیزگار خاندان وچ پیدا پوئے۔ بچپن توں ہی حصول علم دے لئی اپنے باپ تے بھائی دے درس وچ حاضر ہُندے سن جنہاں دا شمار شیعہ راویاں وچ ہُندا سی۔ [۱] انہاں دے زندگی ناواں وچ کنیت ابو القاسم مذکور اے۔[۲]
ابن قولویہ نے سال ۳۴۱ قمری وچ مصر دا سفر کيتا تے اوتھے دے علما توں استفادہ کيتا۔[۳] ابن حجر توں منقول اے کہ محمد بن سلیم صابونی نے مصر وچ انہاں توں حدیث نقل کيتی اے۔[۴]
ابن قولویہ سال ۳٦٧ ہجری وچ فوت ہوئے تے حرم کاظمین وچ موسی بن جعفر (ع) تے امام جواد (ع) دے جوار وچ دفن ہوئے تے فیر انہاں دے بعد شیخ مفید نوں انہاں دے کنارے دفن کيتا گیا۔[۵] آفندی اصفہانی دا مننا اے کہ انہاں دی قبر قم وچ اے۔[۶]
مقام و منزلت
سودھو
جعفر بن محمد بن قولویہ اپنے زمانے دی اک جانی پہچانی علمی شخصیت سن ۔ان توں منقول روایات اج تک حدیثی مجوعاں وچ ذکر ہُندیاں نيں تے انہاں توں استناد کيتا جاندا اے ۔ شیعہ علما تے فقہا انہاں دے خاص احترام دے قائل نيں تے انہاں دا بوہت سارے راویاں توں احادیث نقل کرنا انہاں راویاں دی توثیق دی دلیل سمجھیا جاندا اے ۔
علمائے رجال وچوں نجاشی کہندے نيں : لوک جس قدر وی انہاں دتی زیبائی ،علم تے فقہ دی تعریف کرن اوہ اس توں کدرے برتر نيں ۔ [۷]
شیخ طوسی انہاں دے بارے وچ لکھدے نيں : ابو القاسم، جعفر بن محمد بن قولویہ قمی اک مورد اطمینان شخصیت نيں تے انہاں دتی تالیفات دی تعداد فقہ دے ابواب دی مانند کثیر نيں ۔ [۸]
علامہ حلّی نقل کردے نيں: ابوالقاسم حدیث و فقہ وچ ثقہ تے جلیل القدر شخصیت نيں ۔[۹]
سید ابن طاووس کہندے نيں : صادق راوی نيں تے تمام انہاں دی امانت اُتے اتفاق رکھدے نيں ۔ [۱۰]
اہل سنت علما وچوں ابن حجر عسقلانی انہاں نوں مشہور شیعہ علما تے بزرگاں وچوں سمجھدا اے ۔ [۱۱]
استاداں
سودھوانہاں نے بزرگ علما دے دروس وچ شرکت کيتی جداں:
شاگرد
سودھو
بہت ساریاں نامی گرامی شخصیتاں انہاں دے حلقۂ درس وچ شامل ہُندیاں جداں:
- شیخ مفید: انہاں دے ممتاز ترین شاگرداں وچوں نيں اوہ اپنے استاد دے بارے وچ کہندے نيں ؛ خداوند ساڈے مورد اعتماد شیخ ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویہ دی تائید فرمائے۔[۱۳]
- حسین بن عبیداللہ غضائری ( ابن غضائری دے والد)
- احمد بن محمد بن عیاش
- حیدر بن محمد بن نعیم سمرقندی
- علی بن بلال مہلبی
- احمد بن عبدون
- تلعكبری
- ابن عزور
- محمد بن سلیم صابونی[۱۴]
روایات
سودھوفقہ وچ انہاں توں منقول روایات دی تعداد ۵۰۰ دے نیڑے اے۔ آیت اللہ خوئی دے مطابق ابن قولویہ دا ناں ۴٦۵ روایتاں وچ جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی تے ۲۸ روایتاں وچ جعفر بن محمد بن قولویہ دی تعبیر توں آیا اے۔[۱۵]
تألیفات
سودھوابن قولویہ نے بوہت سارے آثار تالیف کيتے جنہاں وچوں چند اک ذکر کيتے جاندے نيں:
- کامل الزیارات: انہاں دی مشہور ترین تالف اے جو پیامبر(ص)، ائمہ تے امام زاداں دی زیارت دے متعلق اہل بیت دی روایات دا مجموعہ اے:
- تریخ الشہور
- مداواة الجسد
- الصلاة
- الجمعہ و الجماعۃ
- قیام اللیل
- الرضاع
- الصداق
- الأضاحی[۱۶]
حوالے
سودھو- ↑ کامل الزیارات، مقدمہ کتاب.
- ↑ رجال طوسی، ص ۴۱۸.
- ↑ کامل الزیارات، مقدمہ کتاب.
- ↑ لسان المیزان، ج ۲، ص ۱۲۵.
- ↑ الکنی و الالقاب، ج ۱، ص ۳۹۱.
- ↑ ریاض العلماء، ج ٦، ص ۳۲.
- ↑ رجال نجاشی، ص۱۲۳.
- ↑ اللسٹ، ص۹۱.
- ↑ خلاصۃ الاقوال، ص۸۸.
- ↑ اقبال الاعمال، ج۱، ص۳۴.
- ↑ لسان المیزان، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ کامل الزیارات، ص۹ – ۱۳.
- ↑ تنقیح المقال، ج ۱۵، ص ۳۳۴.
- ↑ کامل الزیارات، ص ۱۳ و ۱۴.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج ۵، ص ٦٧ و ٦۸.
- ↑ کامل الزیارات، ص ۱۵ – ۱٧.
منابع
سودھو- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، آل البیت.
- ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۴ ق.
- افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعہ الخیام، بیتا.
- خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ ق.
- طوسی، محمد بن حسن، اللسٹ، تحقیق جواد قیومی، بیجا، نشر الفقاہہ، ۱۴۱٧ ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، قم، جامعہ مدرسین، ۱۴۱۵ ق.
- عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، بیروت، مؤسسہ الاعلمی، ۱۳۹۰ ق.
- قمی، ابن قولویہ، کامل الزیارات، نشر الفقاہہ، ۱۴۱٧ ق.
- حلی، حسن بن یوسف، خلاصۃ الاقوال، نشر الفقاہہ، ۱۴۱٧ ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعہ مدرسین، ۱۴۱٦ق.