انسانی مائٹو کونڈریل جینیات وچ مائٹوکونڈریل ہیپلو گروپ ڈی (ایم ٹی ڈی این اے) انسانی مائٹوکونڈریل ڈی این اے وچ پائے جانے والے جیناں دے گروہاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس دا مطالعہ قدیم زمانے تو‏ں زمین اُتے نسل انسانی دے پھیلاؤ دا پتہ لگانے وچ مدد کردا ا‏‏ے۔

یہ سو فیصد درست نتیجہ نئيں دیندے، سائنسداناں د‏‏ی نويں تھیوریز آنے دے بعد پرانی تھیوریز د‏‏ی افادیت ختم ہو جاندی اے، انسانی بساط دے مطابق اس اُتے کم جاری اے بہرحال اس تو‏ں کافی کچھ تحقیق وچ مدد سکدی اے، [۱]

انسانی خلیاں وچ پائے جانے والے مائٹو کونڈریا دے ڈی این اے تو‏ں نمونے لئی جاندے نيں - اوہ مائٹو کونڈریا مرداں تے عورتاں نو‏‏ں ماں دے ذریعے وراثت وچ ملدا اے نہ کہ باپ دے ذریعے - تے جانچ دے قابل عمل تے واضح ہونے دے لئی، نمونے عام طور اُتے بیٹی تو‏ں لئی جاندے نيں۔ ، ماں تے دادی، یعنی سواݨی د‏‏ی شاخ ہمیشہ۔ زمین اُتے نسل انسانی دے پھیلاؤ دا پتہ لگانے دے لئی دنیا دے مختلف ملکاں تو‏ں نمونے لئی جاندے نيں، مردہ تے ممی ، تے پہلے انسان تو‏ں کيتا پایا گیا ا‏‏ے۔

ہیپلو گروپ ڈی
وقت آغاز اندازاً ca. 60,000 – 40,000 YBP
محل آغاز اندازاً جنوب شرق ایشیا
سلف M80'D
نسل D4, 16189
میوٹیشن د‏‏ی تعریف 4883 5178A ۱۶۳۶۲

ابتدا

سودھو

انسانی مائٹوکونڈریل جینیات وچ ، ہیپلو گروپ D اک انسانی مائٹو کونڈریل DNA (mtDNA) مائٹو کونڈریل ا‏‏ے۔ ایہ ہیپلو گروپ M دا اک نسلی ہیپلوگروپ اے، جس دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ تقریباً ۶۰٬۰۰۰ تے ۳۵٬۰۰۰ سال پہلے (Pleistocene دے آخر وچ ، آخری برفانی زیادہ تو‏ں زیادہ تے امریکا دے آباد ہونے تو‏ں پہلے) ایشیا وچ کدرے پیدا ہويا سی۔

پھیلاو

سودھو

عصری آبادیاں وچ ، ایہ خاص طور اُتے وسطی تے شمال مشرقی ایشیا وچ پایا جاندا ا‏‏ے۔ ہیپلو گروپ D (خاص طور پر، سبکلیڈ D4) امریکا دے مقامی لوکاں وچ پائے جانے والے پنج اہ‏م ہیپلو گروپس وچو‏ں اک اے، دوسرے A, B، C، تے X نيں۔

ہیپلوگروپ بی MtDNA د‏‏ی تعدد دا جدول

سودھو
آبادی تعدد نمبر سورس ذیلی قسماں
Ban Ravat (اتراکھنڈ) 1.000 38 سانچہ:Fact D4=۳۸
Aleut (Commander Islands) 1.000 36 [۲] D2a1a=۳۶
Orok (Sakhalin) 0.689 61 سانچہ:Fact D(xD5)=41, D5=۱
Aleut (Aleutian Islands) 0.656 163 [۲] D2a1a=۱۰٧
تبتی قوم (دیچنگ کاؤنٹی, یوننان) 0.550 40 سانچہ:Fact D(xD5)=20, D5(xD5a)=۲
Northern Paiute/Shoshoni 0.479 94 [۳] D=۴۵
اویغور (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.438 16 [۴] D(xD4c)=5, D4c=۲
Oroqen (اوروچین خود مختار پرچم) 0.432 44 [۵] D(xD5)=14, D5(xD5a)=3, D5a=۲
Subba (Limbu) 0.432 44 سانچہ:Fact D4=۱۹
جاپانی قوم (ہوکائیدو) 0.415 217 Asari 2007 D4a=24, D4b=21, D4(xD4a, D4b, D4e, D4g, D4j)=21, D4e=11, D5=10, D4g=2, D4j=۱
جاپانی قوم (northern کیوشو) 0.414 256 [۶] D4b=26, D4(xD4a, D4b, D4e, D4g, D4j)=24, D4a=19, D4e=16, D5=10, D4g(xD4g1)=8, D4j=۳
جاپانی قوم 0.412 211 [۷] D4(xD4b)=75, D5(xD5a)=10, D5a=1, D4b=۱
جاپانی قوم (توکائی علاقہ) 0.411 282 [۶] D4b=34, D4a=26, D4(xD4a, D4b, D4e, D4g, D4j)=24, D5=14, D4e=13, D4j=3, D4g(xD4g1)=۲
Northern Paiute 0.408 98 [۸] D=۴۰
جاپانی قوم (توہوکو علاقہ) 0.399 336 [۶] D4a=31, D4b=30, D4(xD4a, D4b, D4e, D4g, D4j)=29, D4e=17, D4g(xD4g1)=11, D5=10, D4j=4, D4g1=۲
Korean (جنوبی کوریا) 0.398 103 [۹] D4(xD2, D3)=33, D5=۸
منگول (جدید باراگ بایاں پرچم) 0.396 48 [۵] D(xD5)=16, D5(xD5a)=2, D5a=۱
Dolgan (Anabarsky, Volochanka, Ust-Avam, and Dudinka) 0.390 154 [۱۰] D4l2=35, D3=8, D4e4a1=5, D4b1(xD3)=4, D4i2=2, D4j2=2, D4a=1, D2b1=1, D4m2=1, D5a2a2=۱
Okinawa 0.383 326 [۶] D4a=28, D4b=23, D4e=21, D4(xD4a, D4b, D4e, D4g, D4j)=18, D4j=12, D4g(xD4g1)=12, D5=7, D4g1=۴
تبتی قوم (نینگچی, تبت خود مختار علاقہ) 0.375 24 [۱۱] D=۹
Korean (جنوبی کوریا) 0.364 261 سانچہ:Fact D4(xD4a, D4b)=36, D4b=20, D4a=18, D5=14, D(xD4, D5)=٧
جاپانی قوم (ٹوکیو عظمی علاقہ) 0.356 118 [۱۲] D4=39, D5=۳
Barghut (ہولونبویر) 0.356 149 [۱۳] D4(xD2, D3)=47, D2=3, D3=2, D5=۱
Buryat (بوریاتیا) 0.349 295 [۹] D4(xD2, D3)=86?, D5=8, D3=7, D2=۲
Buryat 0.348 419 [۱۴] D4(xD2)=134, D5=9, D2=۳
Korean (جنوبی کوریا) 0.340 203 [۶] D5=15, D4b=14, D4a=10, D4j=9, D4(xD4a, D4b, D4e, D4g, D4j)=8, D4e=7, D4g(xD4g1)=۶
Khamnigan (بوریاتیا) 0.333 99 [۹] D4(xD2, D3)=25, D3=5, D5=2, D2=۱
Korean (northern China) 0.333 51 سانچہ:Fact D4(xD4a, D4b)=11, D4a=3, D5(xD5a)=2, D(xD4, D5)=۱
Korean (آرون پرچم) 0.333 48 [۵] D(xD5)=11, D5(xD5a)=۵
Yakut (vicinity of یاقوتسک) 0.329 164 [۱۰] D5a2a2=28, D4i2=9, D4c2=5, D4o2=4, D4j5=3, D4b1(xD3)=2, D4a=1, D4j8=1, D4l2=۱
Korean (جنوبی کوریا) 0.324 185 سانچہ:Fact D4(xD4a, D4b)=44, D5(xD5a)=6, D5a=3, D4a=3, D4b=3, D(xD4, D5)=۱
Yi (لوشی کاؤنٹی، یوننان) 0.323 31 سانچہ:Fact D(xD5)=8, D5(xD5a)=۲
Evenk (جدید باراگ بایاں پرچم) 0.319 47 [۵] D(xD5)=12, D5(xD5a)=2, D5a=۱
Evenk (کراسنویارسک کرائی) 0.301 73 [۹] D4(xD2, D3)=13, D5=5, D3=۴
Han (بیجنگ) 0.300 40 سانچہ:Fact D4(xD4a, D4b)=5, D5(xD5a)=3, D5a=2, D4a=۲
جاپانی قوم (میازاکی پریفیکچر) 0.300 100 سانچہ:Fact D4(xD4a,D4b1,D4b2b)=16, D4a=5, D4b2b=3, D5a(xD5a2)=3, D4b1=1, D5(xD5a)=1, D5a2=۱
ترکمان (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.300 20 [۴] D4c=5, D(xD4c)=۱
Yakut 0.299 117 [۵] D(xD5)=17, D5a=17, D5(xD5a)=۱
Yakut (Vilyuy River basin) 0.297 111 [۱۰] D5a2a2=20, D4i2=4, D4c2=2, D2b1=2, D4b1(xD3)=1, D4e4a(xD4e4a1)=1, D4j2=1, D4j4a=1, D4o2=۱
Iu Mien (مینگلا کاؤنٹی, یوننان) 0.296 27 [۱۵] D(xD5)=7, D5(xD5a)=۱
Han (جنوب مغربی چین; pool of 44 Sichuan, 34 Chongqing, 33 Yunnan, and 26 Guizhou) 0.292 137 [۱۱] D4(xD4a)=29, D5a=6, D4a=۵
Nganasan 0.292 24 سانچہ:Fact D3=4, D(xD1a, D2, D3, D5)=۳
Kalmyk (کلمیکیا) 0.291 110 [۹] D4(xD2, D3)=24, D5=6, D2=۲
Nivkh (northern Sakhalin) 0.286 56 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=۱۶
تبتی قوم (ناگچو, تبت خود مختار علاقہ) 0.286 35 [۱۱] D=۱۰
Evenk (Ust-Maysky, Oleneksky, and Zhigansky) 0.280 125 [۱۰] D5a2a2=10, D4l2=8, D2b1=3, D4b1(xD3)=2, D3=2, D4c2=2, D4e4a1=2, D4j4a=2, D4j5=2, D4j8=1, D4o2=۱
چینی قوم (شینیانگ, لیاؤننگ) 0.275 160 [۶] D5=16, D4(xD4a, D4b, D4e, D4g, D4j)=6, D4b=5, D4e=5, D4g(xD4g1)=5, D4j=4, D6=2, D4a=۱
Hani (شیشوانباننا دائی خود مختار پریفیکچر, یوننان) 0.273 33 سانچہ:Fact D(xD5)=6, D5(xD5a)=2, D5a=۱
Lahu (شیشوانباننا دائی خود مختار پریفیکچر, یوننان) 0.267 15 سانچہ:Fact D(xD5)=۴
Kazakh (Kosh-Agach, التائی جمہوریہ) 0.265 98 [۱۳] D4(xD2, D3)=22, D5=۴
Yakut (northern سخا جمہوریہ) 0.257 148 [۱۰] D5a2a2=9, D4e4a(xD4e4a1)=6, D4j2=5, D4l2=4, D4i2=3, D5b1d=3, D4c2=2, D4j5=2, D3=1, D2b1=1, D4m2=1, D4o2=۱
Nganasan (Ust-Avam, Volochanka, and Novaya) 0.256 39 [۲] D3a1=7, D6=2, D4a=۱
Han (سنکیانگ) 0.255 47 سانچہ:Fact D(xD5)=9, D5a=2, D5(xD5a)=۱
Kyrgyz (Sary-Tash) 0.255 47 سانچہ:Fact D(xD5)=۱۲
Nuu-Chah-Nulth 0.255 102 [۸] D=۲۶
Han (southern کیلیفورنیا) 0.254 390 [۱۱] D(xD4a, D5)=53, D5=28, D4a=۱۸
مانچو قوم 0.250 40 سانچہ:Fact D4(xD4a, D4b)=8, D5(xD5a)=1, D5a=۱
Even (Eveno-Bytantaysky & Momsky) 0.248 105 [۱۰] D4c2=5, D4l2=5, D4i2=3, D4j5=3, D5a2a2=3, D4m2=2, D4a=1, D3=1, D2b1=1, D4j4(xD4j4a)=1, D4o2=۱
Teleut (کیمیروو اوبلاست) 0.245 53 [۹] D4(xD2, D3)=12, D5=۱
Daur (ایوینک خود مختار پرچم) 0.244 45 [۵] D(xD5)=7, D5(xD5a)=2, D5a=۲
Evenk (بوریاتیا) 0.244 45 [۹] D3=6, D4(xD2, D3)=4, D2=۱
Han (تائیوان) 0.243 1117 [۱۱] D=۲٧۱
Negidal 0.242 33 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=۸
Aini (شیشوانباننا دائی خود مختار پریفیکچر, یوننان) 0.240 50 سانچہ:Fact D(xD5)=7, D5(xD5a)=3, D5a=۲
Ainu 0.235 51 سانچہ:Fact D(xD5,D6)=8, D5=۴
Taiwanese (تائپے, تائیوان) 0.231 91 [۶] D5=11, D4a=5, D4b=2, D4(xD4a, D4b, D4e, D4g, D4j)=2, D4g(xD4g1)=۱
دارجلنگ (general population) 0.227 66 سانچہ:Fact D4=13
D5=۲
Gelao (Daozhen County, Guizhou) 0.226 31 سانچہ:Fact D(xD4b, D5)=6, D4b=۱
ازبک (سنکیانگ) 0.224 58 سانچہ:Fact D(xD5)=11, D5(xD5a)=۲
Yakut (سخا جمہوریہ) 0.222 36 [۹] D4(xD2, D3)=5, D2=1, D3=1, D5=۱
Yukaghir (Upper Kolyma) 0.222 18 [۲] D5a1=3, D6=۱
Tujia (western ہونان) 0.219 64 سانچہ:Fact D(xD5)=9, D5a=4, D5(xD5a)=۱
Ulchi 0.218 87 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=13, D1a=4, D3=۲
Han (Beijing Normal University) 0.215 121 [۱۲] D4=15, D5=۱۱
Vietnamese 0.214 42 سانچہ:Fact D4(xD4a, D4b)=7, D5(xD5a)=1, D5a=۱
Evenk (53 Stony Tunguska basin & 18 Tugur-Chumikan) 0.211 71 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=13, D3=1, D5=۱
Telengit (التائی جمہوریہ) 0.211 71 [۹] D4(xD2, D3)=۱۵
Guoshan Yao (جیانگہويا یاو خود مختار کاؤنٹی, ہونان) 0.208 24 [۱۵] D(xD5)=4, D5(xD5a)=۱
تبتی قوم (چامدو, تبت خود مختار علاقہ) 0.207 29 [۱۱] D4(xD4a)=3, D5a=2, D4a=۱
تبتی قوم (شینگاتسے, تبت خود مختار علاقہ) 0.207 29 [۱۱] D4(xD4a)=4, D5a=۲
Oirat منگول (سنکیانگ) 0.204 49 سانچہ:Fact D(xD5)=9, D5(xD5a)=۱
Kyrgyz (قزیلسو کرغیز خود مختار پریفیکچر) 0.203 138 [۱۶] D4(xD4b,D4e)=20
D5=4
D4b=2
D4e=۲
Siberian Eskimos 0.203 79 سانچہ:Fact D2=12, D3=4 (4/8 Naukan, 7/25 Sireniki, 5/46 Chaplin)
Karakalpak (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.200 20 [۴] D(xD4c)=۴
Kyrgyz (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.200 20 [۴] D(xD4c)=۴
Nu (گونگشان دیرونگ تے نو خود مختار کاؤنٹی, یوننان) 0.200 30 سانچہ:Fact D(xD5)=۶
Buryat 0.198 126 [۵] D(xD5)=20, D5a=3, D5(xD5a)=۲
Gelao (Daozhen County, Guizhou) 0.196 102 سانچہ:Fact D(xD5)=15, D5(xD5a)=3, D5a=۲
Tubalar 0.194 72 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=10, D5=3, D3=۱
Hmong (جیسہؤ, ہونان) 0.194 103 [۱۵] D(xD5)=15, D5(xD5a)=3, D5a=۲
Bai (Dali, یوننان) 0.191 68 سانچہ:Fact D(xD5)=9, D5(xD5a)=۴
مانسی قوم 0.190 63 [۱۷] D=۱۲
Lowland Yao (فوچوان یاو خود مختار کاؤنٹی, گوانگشی) 0.190 42 [۱۵] D(xD5)=7, D5a=۱
کھاسی 0.190 368 سانچہ:Fact D4=48
D(xD4, D5a)=۲۲
Mizo 0.188 48 سانچہ:Fact D4=۹
Nyishi 0.188 48 سانچہ:Fact D4=7
D5=۲
Yi (شیشوانباننا دائی خود مختار پریفیکچر, یوننان) 0.188 16 سانچہ:Fact D(xD5)=۳
تبتی قوم (نینگچی, تبت خود مختار علاقہ) 0.185 54 [۱۱] D4(xD4a)=9, D5a=۱
Poumai Naga 0.184 49 سانچہ:Fact D4=۹
Kazakh (قازقستان) 0.182 55 سانچہ:Fact D(xD5)=9, D5(xD5a)=۱
Hmong (وینشان ژوانگ تے میاو خود مختار پریفیکچر, یوننان) 0.179 39 [۱۵] D(xD5)=6, D5(xD5a)=۱
Han (ڈینور، کولوراڈو) 0.178 73 [۱۲] D4=10, D5=۳
Yukaghir (Lower Kolyma-Indigirka) 0.171 82 [۲] D9=4, D8=2, D7=2, D5a1=2, D3a1=2, D3a2=1, D2(xD2a1a)=۱
Sherpa (India) 0.167 54 سانچہ:Fact D4=۹
Pumi (ننگلانگ یی خود مختار کاؤنٹی, یوننان) 0.167 36 سانچہ:Fact D(xD5)=۶
Tujia (یونگشون کاؤنٹی, ہونان) 0.167 30 سانچہ:Fact D(xD5)=3, D5(xD5a)=۲
Yakama 0.167 42 [۸] D=٧
Bhotia (اتراکھنڈ) 0.164 55 سانچہ:Fact D4=۹
Han (ہونان & فوجیان) 0.164 55 [۱۲] D4=6, D5=2, D6=۱
اویغور (قازقستان) 0.164 55 سانچہ:Fact D(xD5)=۹
خانت‏ی قوم 0.160 106 [۱۷] D=۱٧
Buryat (Kushun, Nizhneudinsk, ارکتسک اوبلاست) 0.160 25 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=۴
Bai (شیشوانباننا دائی خود مختار پریفیکچر, یوننان) 0.158 19 سانچہ:Fact D(xD5)=۳
خاکاس قوم (خاکاسیا) 0.158 57 [۹] D4(xD2, D3)=۹
Mien (Shangsi, گوانگشی) 0.156 32 [۱۵] D(xD5)=۵
Hui (سنکیانگ) 0.156 45 سانچہ:Fact D(xD5)=6, D5a=۱
Tuvinian (تووا) 0.152 105 [۹] D4(xD2, D3)=9, D2=3, D5=3, D3=۱
Nogai (داغستان) 0.152 33 سانچہ:Fact D=۵
Kim Mun (مالیپو کاؤنٹی, یوننان) 0.150 40 [۱۵] D(xD5)=۶
تاجک لوک (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.150 20 [۴] D4c=2, D(xD4c)=۱
Yi (شوانگبائی کاؤنٹی, یوننان) 0.150 40 سانچہ:Fact D(xD5)=4, D5(xD5a)=1, D5a=۱
Yi (Hezhang County, گوئیژو) 0.150 20 سانچہ:Fact D(xD4b, D5)=۳
Zhuang (Napo County, Guangxi) 0.146 130 سانچہ:Fact D4=13, D5=3, D(xD4,D5)=۳
Kyrgyz (تراز, کرغیزستان) 0.146 48 سانچہ:Fact D(xD5)=٧
Bella Coola 0.143 84 [۸] D=۱۲
Lahu (لانکانگ لاہو خود مختار کاؤنٹی, یوننان) 0.143 35 سانچہ:Fact D(xD5)=۵
Tuvan 0.137 95 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=9, D3=3, D5=۱
تبتی قوم (لہاسا (پریفیکچر-سطح شہر), تبت خود مختار علاقہ) 0.136 44 [۱۱] D4(xD4a)=5, D5a=۱
Yukaghir (Verkhnekolymsky & Nizhnekolymsky) 0.136 22 [۱۰] D4j5=1, D4l2=1, D5a2a2=۱
Chukchi (Anadyr) 0.133 15 [۹] D2=۲
Kazakh (سنکیانگ) 0.132 53 سانچہ:Fact D(xD5)=٧
Sema Naga 0.130 54 سانچہ:Fact D4=٧
منگول (اولان‌ باتور) 0.128 47 سانچہ:Fact D4(xD4a, D4b)=5, D4b=۱
تبتی قوم (شاننان، تبت, تبت خود مختار علاقہ) 0.127 55 [۱۱] D4(xD4a)=5, D4a=1, D5a=۱
Chakhesang Naga 0.127 55 سانچہ:Fact D4=٧
Shor (کیمیروو اوبلاست) 0.122 82 [۹] D4(xD2, D3)=9, D5=۱
Chukchi 0.121 66 سانچہ:Fact D2=7, D3=۱
Bunu (19 Bu Nu from داہويا یاو خود مختار کاؤنٹی & 6 Mu Bin from Tianlin) 0.120 25 [۱۵] D(xD5)=2, D5a=۱
Kurd (northwestern ایران) 0.120 25 [۹] D4(xD2, D3)=۳
Udmurt (Malo-Purginsky & Tatyshlinsky) 0.119 101 سانچہ:Fact D=۱۲
Karelian (Viena) 0.115 87 سانچہ:Fact D5=۱۰
تبتی قوم refugees in India 0.112 107 سانچہ:Fact D4=9
D5=۳
سولاویسی (۸۹ مانادو, 64 Toraja, ۴۶ ماکاسار, & ۳۸ پالو) 0.110 237 [۱۸] D5=20, D(xD5)=۶
Han (Taiwanese) 0.108 111 سانچہ:Fact D4a=2, D5b1=2, D4b1b=1, D4b2b5=1, D4g2=1, D4j1a(xD4j1a1)=1, D4j6=1, D5(xD5a2a1, D5b)=1, D5a2a1=1, D5b(xD5b1)=۱
منگول (اولان‌ باتور) 0.106 47 [۹] D4(xD2, D3)=۵
اویغور (سنکیانگ) 0.106 47 سانچہ:Fact D(xD5)=3, D5(xD5a)=1, D5a=۱
Ao Naga 0.106 66 سانچہ:Fact D4=5
D5=1
D(xD4,D5)=۱
Kazakh (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.100 20 [۴] D4c=1, D(xD4c)=۱
کھاسی 0.100 40 سانچہ:Fact D4=۴
Tharu (مورنگ ضلع, نیپال) 0.100 40 سانچہ:Fact D4e1a=2, D4(xD4e1a, D4j)=۲
تاتاری (ازناکائیفو) 0.099 71 سانچہ:Fact D=٧
Chuvantsi (Markovo, چوکوتکا خود مختار آکرگ) 0.094 32 [۲] D3a2a=2, D2a1a=۱
Lahu (سیماو ضلع, یوننان) 0.094 32 سانچہ:Fact D(xD5)=2, D5(xD5a)=۱
باشقیر (Beloretsky, Sterlibashevsky, Ilishevsky, & Perm) 0.090 221 سانچہ:Fact D=۲۰
Tharu (چٹوان ضلع, نیپال) 0.090 133 سانچہ:Fact D4(xD4e1a, D4j)=7, D4j=۵
Altay Kizhi 0.089 90 [۹] D4(xD2, D3)=6, D3=۲
تبتی قوم (شانگری-لا شہر, یوننان) 0.086 35 سانچہ:Fact D(xD5)=۳
مانسی قوم 0.082 98 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=6, D3=1, D5=۱
Lisu (گونگشان دیرونگ تے نو خود مختار کاؤنٹی, یوننان) 0.081 37 سانچہ:Fact D(xD5)=۳
Lanten Yao (Tianlin, گوانگشی) 0.077 26 [۱۵] D(xD5)=1, D5(xD5a)=۱
Hmong (شمالی تھائی لینڈ) 0.076 158 سانچہ:Fact D4e1a3=9
D4e1a=1
D4b=1
D5b4=۱
Thai 0.075 40 سانچہ:Fact D(xD4, D5)=2, D4(xD4a, D4b)=۱
ازبک (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.075 40 [۴] D(xD4c)=۳
Tu Yao (ہیژوو, گوانگشی) 0.073 41 [۱۵] D(xD5)=۳
Dong (Tianzhu County, Guizhou) 0.071 28 سانچہ:Fact D(xD4b, D5)=۲
تبتی قوم (چنگھائی) 0.071 56 سانچہ:Fact D(xD5)=۴
جزیرہ امبون 0.070 43 [۱۸] D(xD5)=2, D5=۱
Tujia (یانہے توجیا خود مختار کاؤنٹی, گوئیژو) 0.069 29 سانچہ:Fact D5=1, D(xD4b, D5)=۱
تاجک لوک (تاجکستان) 0.068 44 [۹] D4(xD2, D3)=2, D5=۱
ترکمان (Afghanistan) 0.067 75 سانچہ:Fact D4(xD4j)=4
D4j=۱
دونقان قوم (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.063 16 [۴] D(xD4c)=۱
Bapai Yao (لیانان یاو خود مختار کاؤنٹی, گوانگڈونگ) 0.057 35 [۱۵] D(xD5)=۲
Jino (شیشوانباننا دائی خود مختار پریفیکچر, یوننان) 0.056 18 سانچہ:Fact D5(xD5a)=۱
کومی قوم (Komi-Permyak Autonomous District) 0.054 74 سانچہ:Fact D=۴
Taono O'odham 0.054 37 [۳] D=۲
Taiwan aborigines 0.053 640 [۱۹] D5'6=26, D4=۸
اپاچی 0.053 38 [۳] D=۲
تبتی قوم (شاننان، تبت, تبت خود مختار علاقہ) 0.053 19 [۱۱] D=۱
Huatou Yao (Fangcheng, گوانگشی) 0.053 19 [۱۵] D(xD5)=۱
Li (ہائنان) 0.052 346 [۱۹] D5'6=13, D4=۵
ہزارہ لوک (افغانستان) 0.051 78 سانچہ:Fact D4j=2
D4(xD4j)=۲
بورنیو (۸۹ بانجارماسین & ۶۸ کوندا کینابالو) 0.051 157 [۱۸] D5=7, D(xD5)=۱
ایرانian (Uzbekistan/Kyrgyzstan) 0.050 20 [۴] D(xD4c)=۱
Karelian (Tver) 0.049 61 سانچہ:Fact D5=2, D(xD5)=۱
تاتاری (Buinsk) 0.048 126 سانچہ:Fact D=۶
تھائی لینڈ 0.048 105 [۲۰] D=۵
ازبک (Afghanistan) 0.047 127 سانچہ:Fact D4j=2
D4(xD4j)=2
D5'۶
Naxi (لیجیانگ, یوننان) 0.044 45 سانچہ:Fact D(xD5)=۲
ہندو (چٹوان ضلع, نیپال) 0.042 24 سانچہ:Fact D4(xD4e1a, D4j)=۱
تاجک لوک (Afghanistan) 0.041 146 سانچہ:Fact D4(xD4j)=4
D4j=1
D5'۶
Changpa 0.040 50 سانچہ:Fact D4=1
D5=۱
چوواش قوم (Morgaushsky) 0.036 55 سانچہ:Fact D=۲
Cun (ہائنان) 0.033 30 [۱۹] D4=۱
Wuzhou Yao (فوچوان یاو خود مختار کاؤنٹی, گوانگشی) 0.032 31 [۱۵] D(xD5)=۱
Filipino 0.031 64 [۲۱] D5b=1, D6=۱
Pan Yao (Tianlin, گوانگشی) 0.031 32 [۱۵] D(xD5)=۱
Filipino (مینداناؤ) 0.029 70 [۲۱] D6=۲
Karelian (Aunus) 0.028 218 سانچہ:Fact D5=۶
Ket 0.026 38 سانچہ:Fact D(xD1a, D2, D3, D5)=۱
تاتاری (Almetyevsky & Yelabuzhsky) 0.026 228 سانچہ:Fact D=۶
Persian (eastern ایران) 0.024 82 [۹] D4(xD2, D3)=1, D5=۱
لومبوک (ماتارام (شہر)) 0.023 44 [۱۸] D5=۱
Filipino (لوزون) 0.023 177 [۲۱] D6=2, D5b=1, D(xD5b, D6)=۱
Alor 0.022 45 [۱۸] D(xD5)=۱
Cham (Bình Thuận, Vietnam) 0.018 168 سانچہ:Fact D4=۳
Mari (Zvenigovsky) 0.015 136 سانچہ:Fact D=۲
Koryak 0.013 155 سانچہ:Fact D3=۲
بالی 0.012 82 [۱۸] D5=۱
پشتون (Afghanistan) 0.011 90 سانچہ:Fact D4j=۱
Mordvinian (Staroshaygovsky) 0.010 102 سانچہ:Fact D=۱
Filipino (ویسایا) 0.009 112 [۲۱] D6=۱
Kiliwa 0.000 7 [۳] -
Seri 0.000 8 [۳] -
Dingban Yao (مینگلا کاؤنٹی, یوننان) 0.000 10 [۱۵] -
Xiban Yao (Fangcheng, گوانگشی) 0.000 11 [۱۵] -
Cochimí 0.000 13 [۳] -
Filipino (Palawan) 0.000 20 سانچہ:Fact -
River Yuman 0.000 22 [۳] -
Delta Yuman 0.000 23 [۳] -
تبتی قوم (دیچنگ تبتی خود مختار پریفیکچر, یوننان) 0.000 24 سانچہ:Fact -
Zuni 0.000 26 [۳] -
Pai Yuman 0.000 27 [۳] -
Batek (Malaysia) 0.000 29 [۲۲] -
Batak (Palawan) 0.000 31 سانچہ:Fact -
Lingao (ہائنان) 0.000 31 [۱۹] -
Nahua 0.000 31 [۳] -
Mendriq (Malaysia) 0.000 32 [۲۲] -
Temuan (Malaysia) 0.000 33 [۲۲] -
Jemez 0.000 36 [۳] -
Akimal O’odham 0.000 43 [۳] -
جاوا (incl. 36 from Tengger) 0.000 46 [۱۸] -
Tofalar 0.000 46 سانچہ:Fact -
Udegey 0.000 46 سانچہ:Fact -
Itelmen 0.000 47 سانچہ:Fact -
Sumba (Waingapu) 0.000 50 [۱۸] -
Jahai (Malaysia) 0.000 51 [۲۲] -
Senoi (51 Temiar & 1 Semai, Malaysia) 0.000 52 [۲۲] -
Filipino 0.000 61 [۱۸] -
Semelai (Malaysia) 0.000 61 [۲۲] -
کومی قوم (Sysolsky) 0.000 62 سانچہ:Fact -
Navajo 0.000 64 [۳] -
سماٹرا 0.000 180 [۱۸] -

ہور پڑھو

سودھو

A

ہیپلو گروپ A (mtDNA)[۲۳]

B

ہیپلو گروپ B (mtDNA)[۲۴]

C

ہیپلو گروپ C (mtDNA)[۲۵]

ہیپلو گروپ CZ (mtDNA)[۲۶]

D

ہیپلو گروپ D (mtDNA)[۲۷]

E

ہیپلو گروپ E (mtDNA)[۲۸]

F

ہیپلو گروپ F (mtDNA)[۲۹]

G

ہیپلو گروپ G (mtDNA)[۳۰]

H

ہیپلو گروپ H (mtDNA)[۳۱]

ہیپلو گروپ H5 (mtDNA)

ہیپلو گروپ H10e (mtDNA)

ہیپلو گروپ HV (mtDNA)

I

ہیپلو گروپ I (mtDNA)[۳۲]

ہیپلو گروپ IWX (mtDNA)

J

ہیپلو گروپ J (mtDNA)[۳۳]

ہیپلو گروپ JT (mtDNA)

K

ہیپلو گروپ K (mtDNA)[۳۴]

ہیپلو گروپ K1a1b1a (mtDNA)

L

ہیپلو گروپ L (mtDNA)[۳۵]

ہیپلو گروپ L0 (mtDNA)

ہیپلو گروپ L1 (mtDNA)

ہیپلو گروپ L2 (mtDNA)

ہیپلو گروپ L3 (mtDNA)

ہیپلو گروپ L4 (mtDNA)

ہیپلو گروپ L4a (mtDNA)

ہیپلو گروپ L4b (mtDNA)

ہیپلو گروپ L5 (mtDNA)

ہیپلو گروپ L6 (mtDNA)

M

ہیپلو گروپ M (mtDNA)[۳۶]

ہیپلو گروپ M8 (mtDNA)

ہیپلو گروپ M30 (mtDNA)

N

ہیپلو گروپ N (mtDNA)[۳۷]

ہیپلو گروپ N1a (mtDNA)

O

ہیپلو گروپ O (mtDNA)[۳۸]

P

ہیپلو گروپ P (mtDNA)[۳۹]

Q

ہیپلو گروپ Q (mtDNA)[۴۰]

R

ہیپلو گروپ R (mtDNA)[۴۱]

ہیپلو گروپ R0 (mtDNA)

S

ہیپلو گروپ S (mtDNA)[۴۲]

T

ہیپلو گروپ T (mtDNA)[۴۳]

U

ہیپلو گروپ U (mtDNA)[۴۴]

V

ہیپلو گروپ V (mtDNA)[۴۵]

W

ہیپلو گروپ W (mtDNA)[۴۶]

X

ہیپلو گروپ X (mtDNA)[۴۷]

Y

ہیپلو گروپ Y (mtDNA)[۴۸]

Z

ہیپلو گروپ Z (mtDNA)[۴۹]

حوالے

سودھو
  1. "Mutation" 
  2. ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ ۲.۴ ۲.۵ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Volodko2008 لئی۔
  3. ۳.۰۰ ۳.۰۱ ۳.۰۲ ۳.۰۳ ۳.۰۴ ۳.۰۵ ۳.۰۶ ۳.۰۷ ۳.۰۸ ۳.۰۹ ۳.۱۰ ۳.۱۱ ۳.۱۲ ۳.۱۳ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Malhi2003 لئی۔
  4. ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ ۴.۴ ۴.۵ ۴.۶ ۴.۷ ۴.۸ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Comas2004 لئی۔
  5. ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ ۵.۴ ۵.۵ ۵.۶ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Kong2003 لئی۔
  6. ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ ۶.۳ ۶.۴ ۶.۵ ۶.۶ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Umetsu2005 لئی۔
  7. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Maruyama2003 لئی۔
  8. ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ ۸.۳ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Malhi2004 لئی۔
  9. ۹.۰۰ ۹.۰۱ ۹.۰۲ ۹.۰۳ ۹.۰۴ ۹.۰۵ ۹.۰۶ ۹.۰۷ ۹.۰۸ ۹.۰۹ ۹.۱۰ ۹.۱۱ ۹.۱۲ ۹.۱۳ ۹.۱۴ ۹.۱۵ ۹.۱۶ ۹.۱۷ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Derenko2007 لئی۔
  10. ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ ۱۰.۳ ۱۰.۴ ۱۰.۵ ۱۰.۶ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Fedorova2013 لئی۔
  11. ۱۱.۰۰ ۱۱.۰۱ ۱۱.۰۲ ۱۱.۰۳ ۱۱.۰۴ ۱۱.۰۵ ۱۱.۰۶ ۱۱.۰۷ ۱۱.۰۸ ۱۱.۰۹ ۱۱.۱۰ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Ji2012 لئی۔
  12. ۱۲.۰ ۱۲.۱ ۱۲.۲ ۱۲.۳ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Zheng2011 لئی۔
  13. ۱۳.۰ ۱۳.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Derenko2012 لئی۔
  14. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Derenkoetal2010 لئی۔
  15. ۱۵.۰۰ ۱۵.۰۱ ۱۵.۰۲ ۱۵.۰۳ ۱۵.۰۴ ۱۵.۰۵ ۱۵.۰۶ ۱۵.۰۷ ۱۵.۰۸ ۱۵.۰۹ ۱۵.۱۰ ۱۵.۱۱ ۱۵.۱۲ ۱۵.۱۳ ۱۵.۱۴ ۱۵.۱۵ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Wen2005 لئی۔
  16. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Guo2020 لئی۔
  17. ۱۷.۰ ۱۷.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Pimenoff2008 لئی۔
  18. ۱۸.۰۰ ۱۸.۰۱ ۱۸.۰۲ ۱۸.۰۳ ۱۸.۰۴ ۱۸.۰۵ ۱۸.۰۶ ۱۸.۰۷ ۱۸.۰۸ ۱۸.۰۹ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Hill2007 لئی۔
  19. ۱۹.۰ ۱۹.۱ ۱۹.۲ ۱۹.۳ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Peng2011 لئی۔
  20. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Kaewsutthi2011 لئی۔
  21. ۲۱.۰ ۲۱.۱ ۲۱.۲ ۲۱.۳ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Tabbada2010 لئی۔
  22. ۲۲.۰ ۲۲.۱ ۲۲.۲ ۲۲.۳ ۲۲.۴ ۲۲.۵ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Hill2006 لئی۔
  23. "Haplogroup_A" 
  24. "Haplogroup_B" 
  25. "Haplogroup_C" 
  26. "Haplogroup_CZ" 
  27. "Haplogroup_D" 
  28. "Haplogroup_E" 
  29. "Haplogroup_F" 
  30. "Haplogroup_G" 
  31. "Haplogroup_H" 
  32. "Haplogroup_I" 
  33. "Haplogroup_J" 
  34. "Haplogroup_K" 
  35. "Macro-haplogroup_L" 
  36. "Haplogroup_M" 
  37. "Haplogroup_N" 
  38. "Haplogroup_O" 
  39. "Haplogroup_P" 
  40. "Haplogroup_Q" 
  41. "Haplogroup_R" 
  42. "Haplogroup_S" 
  43. "Haplogroup_T" 
  44. "Haplogroup_U" 
  45. "Haplogroup_V" 
  46. "Haplogroup_W" 
  47. "Haplogroup_X" 
  48. "Haplogroup_Y" 
  49. "Haplogroup_Z"