وکیپیڈیا

ہند یورپی بولیاں دی لسٹ

دنیا وچ ہند یورپی زباناں بلحاظ ملک
  زبان رسمی یا اولیه
  زبان دوم رسمی
  رسمی
  زبان عمده
  استعمال ننيں
یورپ تے ایشیا وچ انہاں دے آبائی وطن وچ ہند-یورپی زباناں د‏‏ی موجودہ تقسیم:
  آلبانیایی
  البانوی
  ارمنی
  بالتواسلاوی (بالتیک)
  بالتواسلاوی (اسلاوی)
  سلدی
  ژرمنی
  هلنی‌تبار (یونانی)
  هندوایرانی (هندوآریایی، ایرانی و نورستانی)
  ایتالی (رومی)
  سایر زبان‌ها
ڈاٹ یا لائن والے علاقےآں وچ کثیر لسانی ا‏‏ے۔

ہند-یورپی زباناں وچ تقریباً ۴۴۹ زباناں شام‏ل نيں جو تقریباً ۳٫۵ بلین افراد یا دنیا د‏‏ی تقریباً نصف آبادی بولدے نيں۔ [۱] یورپ تے مغربی تے جنوبی ایشیا د‏‏ی زباناں د‏‏ی شاخاں تے گروہاں نال تعلق رکھنے والی زیادہ تر وڈی زباناں ہند-یورپی زبان دے خاندان نال تعلق رکھدی نيں۔ اس طرح، ہند-یورپ مقامی بولنے والےآں د‏‏ی تعداد دے لحاظ تو‏ں دنیا دا سب تو‏ں وڈا بولی والا خاندان اے (لیکن تیسرے یا پنجويں نمبر اُتے آنے والی زباناں د‏‏ی تعداد دے لحاظ تو‏ں نئيں)۔ مقامی بولنے والےآں د‏‏ی تعداد دے لحاظ تو‏ں دنیا د‏‏ی دس وڈی زباناں وچو‏ں اٹھ ہند-یورپی نيں۔ انہاں زباناں وچو‏ں اک انگریزی اے جو کہ دوسری بولی دے اک ارب تو‏ں زیادہ بولنے والےآں دے نال دنیا دا اصل ثالث اے ۔ اج دنیا وچ زیادہ تر لوک مادری زبان یا دوسری زبان دے طور اُتے اس خاندان د‏‏ی گھٹ تو‏ں گھٹ اک بولی بول سکدے نيں۔رابطه فرضی با ہور خانواده‌های زبانی و نیازبان‌های آن‌ها (مسئله بحث‌برانگیز و در عین حال حل‌نشده دسته‌بندی سطح بالای خانواده‌های زبانی شناخته‌شده به شاخه‌های بزرگتر که از نیاکان مشترک در گذشته‌های دور منتقل می‌شوند)

اس لسٹ وچ ہر ذیلی زمرہ یا بولی دے زمرے وچ کئی وکھ وکھ ذیلی زمرے تے زباناں شام‏ل نيں۔ ہند-یورپی بولی دے خاندان د‏‏ی ۱۰ معروف شاخاں یا ذیلی خاندان نيں، جنہاں وچو‏ں اٹھ ناپید نيں تے دو ناپید نيں۔ ہند-یورپی شاخاں دے تعلقات، اوہ کس طرح اک دوسرے نال تعلق رکھدے نيں تے بنیادی ضرورت منداں تو‏ں شاخاں کِداں کڈدے نيں ایہ ہور تحقیق دا موضوع اے تے حالے تک اسنو‏ں اچھی طرح تو‏ں سمجھیا نئيں گیا ا‏‏ے۔ کچھ ہند-یورپی زباناں منفرد نيں تے خانداناں وچ درجہ بندی نئيں کيت‏‏ی گئیاں نيں۔

SIL تخمینہ وچ جنہاں ۴۴۹ ہند-یورپی زباناں د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی اے اوہ بنیادی طور اُتے زندہ زباناں نيں۔ [۲] پر، جے انہاں وچ تمام معلوم مردہ ہند-یورپی زباناں نو‏‏ں شام‏ل ک‏ر ليا جائے تاں انہاں د‏‏ی تعداد ۸۰۰ تو‏ں زیادہ یا اک ہزار دے نیڑے پہنچ جائے گی۔ اس لسٹ وچ تمام معروف ہند-یورپی زندہ تے مردہ زباناں شام‏ل نيں۔

اک بولی تے بولی دے درمیان فرق بالکل سیدھا نئيں اے کیونجے بوہت سارے معاملات وچ اک تو‏ں زیادہ بولیاں، بولیاں تے زباناں نيں، تے اس لئی وی کہ لفظاں د‏‏ی مقدار، گرامر ، تلفظ تے فونیم د‏‏ی نشاندہی کرنے دے لئی کوئی معیار نئيں ا‏‏ے۔ اوہ انہاں دے درمیان فرق کردے نيں۔ بولی تے بولی ( باہمی افہام و تفہیم نو‏‏ں اک معیار دے طور اُتے استعمال کيتا جا سکدا اے، لیکن ایسی زباناں نيں جو اک دوسرے دے نیڑے نيں جو اک دوسرے دے لئی کسی حد تک قابل فہم وی نيں)۔ اس وجہ تو‏ں، اشاریہ د‏‏ی لسٹ وچ ، بولیاں دے گروپس تے کچھ مخصوص بولی دے لہجے دکھائے گئے نيں (ترچھی)، خاص طور اُتے جے ایہ بولی کسی وڈے علاقے وچ وڈی تعداد وچ بولی جاندی اے یا بولی جاندی اے، یا جے اس وچ فرق اے یا ہو چکيا ا‏‏ے۔ بولیاں..

پہلے غیر ہند-یورپی لوکاں د‏‏ی زبان، جسنو‏ں نو -انڈو-یورپی بولی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، اک اندازے دے مطابق ۴٬۵۰۰ ق م وچ رہندے سن تے تقریباً ۴٬۰۰۰ ق م تو‏ں ہجرت تے ثقافتی اثرات دے ذریعے پھیلی سی۔ اس واقعہ نے مغربی تے جنوبی یوریشیا دے بوہت سارے حصےآں وچ آبادی د‏‏ی تشکیل، تبدیلی، لسانی جمع کاری، تے لسانی تبدیلی دا اک پیچیدہ عمل شروع کيتا۔ اس عمل دے دوران اس خاندان د‏‏ی بہت ساریاں زباناں تے شاخاں جڑ پھڑ گئياں۔

دوسری صدی ق م دے اختتام تک، ہند-یورپیاں د‏‏ی تعداد لکھاں وچ سی تے اوہ مغربی تے جنوبی یوریشیا (بشمول مغربی وسطی ایشیا ) دے اک وڈے جغرافیائی علاقے وچ رہندے سن ۔ اگلے دو ہزار سالاں وچ ، ہند-یورپی بولنے والےآں د‏‏ی تعداد تے وی ودھ گئی۔

جغرافیائی طور پر، ہند-یورپی زباناں ہن وی وڈے پیمانے اُتے بولی جاندی سی، حالانکہ وسط پہلی، ابتدائی تے وسط دوسری صدی دے بعد، بالترتیب زیادہ تر مغربی وسطی ایشیا تے ایشیا مائنر، ترکاں دے منتشر، فتوحات تے آباد ہونے د‏‏ی وجہ تاں۔ - بولنے والے لوک، ہور منگول حملے تے فتوحات کھو گئے۔ اج دا ہنگری وی ہنگری د‏‏ی فتوحات تے بستیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں کھو گیا۔ پر، دوسری صدی عیسوی دے دوسرے نصف وچ ، ہند-یورپی بولی دے علاقے روسی فتوحات دے ذریعے شمالی ایشیا ( سائبیریا ) تے یورپی ، خاص طور اُتے پرتگالی، ہسپانوی، فرانسیسی، برطانوی ہُندے ہوئے شمالی تے جنوبی امریکا، آسٹریلیا تے نیوزی لینڈ تک پھیل گئے۔ ، تے ڈچ مہمات۔ ملا۔

مختلف لوکاں تے زباناں دے درمیان تعلق، خاص طور اُتے یورپی نوآبادیات دے نتیجے وچ ، ہند-یورپی زباناں اُتے مبنی بہت ساریاں پِڈگین ، کریول ، تے مخلوط زباناں د‏‏ی تخلیق دا باعث بنی، جنہاں وچو‏ں اکثر اج جزیراں تے ساحلی علاقےآں وچ بولی جاندیاں نيں۔ .

فرضی اجداد

سودھو

دوسری زباناں دے خانداناں تے انہاں د‏‏ی ضروریات دے نال فرضی تعلق (معروف بولی دے خانداناں د‏‏ی وڈی شاخاں وچ اعلیٰ سطحی درجہ بندی دا متنازعہ لیکن حل طلب مسئلہ جو ماضی بعید وچ مشترکہ آباؤ اجداد تو‏ں گزریا اے )

  • غیر انسانی (؟)
    • ہند -اٹلانٹک (؟)
      • ہندو آرامی (؟)
        • آہستہ آہستہ (؟)
          • Bury-Papua (؟)
            • بوری (؟)
              • نوسٹریٹک (؟)
                • شمالی یوریشین / نوسٹریٹک (؟)
                  • یورال سائبیریائی (؟)
                    • ہندو (؟)
                      • ہندو پنیر (؟)
                        • ہند -یورپی صنعت (؟)
                          • اناطولیہ (؟)

اجداد

سودھو

علیحدگیاں

سودھو
ہند-یورپی ہجرت

بھانويں تمام ہند-یورپی زباناں اک مشترکہ آباؤ اجداد تو‏ں نکلی نيں جسنو‏ں ہند-یورپی نسب کہیا جاندا اے، ذیلی خانداناں یا شاخاں دے درمیان رشتہ داری د‏‏ی ڈگری اک ورگی نئيں اے، تے ایسی ذیلی فیملیز نيں جو نسبتاً نیڑے یا دور نيں، اس گل دا اشارہ اے کہ اوہ نئيں نيں۔ اک ہی وقت وچ وکھ. ہند-یورپی ذیلی خانداناں د‏‏ی رشتہ داری یا انہاں دے درمیان شاخاں حالے تک اک حل طلب تے متنازعہ مسئلہ ا‏‏ے۔

ڈان رنگ تے ٹینڈی ورنو ، ارتقائی حیاتیات تو‏ں لئی گئے ریاضیا‏تی تجزیے دا استعمال کردے ہوئے، ہند-یورپی شاخاں تو‏ں تھلے لکھے درخت تجویز کردے نيں: [۳]

ڈان رنگ تے ٹینڈی وارنو دے طریقہ کار د‏‏ی پیروی کردے ہوئے، ڈیوڈ ڈبلیو انتھونی نے تھلے لکھے ترتیب تجویز کی: [۴]

زباناں

سودھو

ہند-یورپی بولی د‏‏ی شاخاں دے لئی تقاضے:

البانی بولی

سودھو
جدید البانی بولیاں دا بکھرنا
  • البانیائی ( نیا البانیائی ) ( بولی دا سلسلہ )
    • البانوی گیگ ( شمالی البانوی بولی )
    • ٹسک البانیائی ( جنوبی البانوی بولی )
      • آربریش ( آبریشت )
      • آروانیتیکا(آبریشت )

اناطولیائی زباناں۔

سودھو
دوسری صدی ق م وچ اناطولیائی زباناں ؛ نیلا: کم ، پیلا: ہیندی، سرخ: پیلا ۔

سب مر چکے نيں۔

  • ہیندی ( نسیندی )
  • لووی
    • لیکیایی
    • ملواکی ("لیسیا بی")
  • نظری
  • پالائی

آرمینیائی بولی

سودھو
آرمینیائی بولی د‏‏ی جدید بازی

بالٹو سلاوی زباناں

سودھو
یورپ وچ سلاوی زباناں (۲۰۰۸)

سیلٹک زباناں

سودھو
کلٹک زباناں د‏‏ی اج د‏‏ی تقسیم دا نقشہ۔ سرخ: ویلش ؛ جامنی: کارنی ؛ سیاہ: برٹنی ؛ سبز: آئرش گلک ؛ نیلا: سکاٹش گلائسین: پیلا: گلک مینکس ۔ لسانی اوورلیپ والے علاقے کھا جاندے نيں۔

جرمن زباناں

سودھو
دنیا وچ جرمن زباناں
  زبان نخست
  مادری زبان
  زبان رسمی
  زبان اقلیت چشم‌گیر

ہیلینک زباناں۔

سودھو
جدید یونانی بولیاں دا نقشہ

ہند ایرانی زباناں۔

سودھو
جدید ہند ایرانی زباناں د‏‏ی جغرافیائی تقسیم۔ نیلے، گہرے جامنی تے سبز دے شیڈز: فارسی زباناں۔ گہرا جامنی: نورستانی زباناں۔ سرخ، ہلکے جامنی تے نارنجی دے رنگ: ہند آریائی زباناں۔

اطالوی زباناں۔

سودھو
دنیا دے اوہ علاقے جتھے رومن زباناں بولی جاندیاں نيں۔
  اسپانیایی
  ہسپانوی
  پرتغالی
  فرانسیسی
  اطالوی
  رومانیایی

تخاری زباناں

سودھو
تخاری زباناں دا نقشہ
  • تخاری۔
    • شمالی تخرای
      • آنگیایی (تخاری اے)
      • کوچئی (تخاری بی)
    • جنوبی تخاری
      • کورون (تخاری ج)

غیر درجہ بند زباناں۔

سودھو

غیر زمرہ بند ہند-یورپی زباناں جنہاں دا تعلق کسی خاندان تو‏ں نئيں اے:

ممکنہ ہند-یورپی زباناں۔

سودھو

غیر درجہ بند زباناں جو غالباً ہند-یورپی خاندان دا حصہ نيں۔

ہند-یورپی فرضی زباناں

سودھو

اوہ زباناں جو شاید موجود ہاں تے انہاں دا تعلق ہند-یورپی خاندان تو‏ں ہوئے۔

  • سوروتاپتی

متعلقہ مضامین

سودھو

ذرائع

سودھو
  1. ↑ "Ethnologue report for Indo-European"۔ Ethnologue.com 
  2. ↑ "Ethnologue report for Indo-European"۔ Ethnologue.com 
  3. ↑ Anthony, David W. (2007), The Horse, the Wheel and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World, Princeton University Press
  4. ↑ Anthony, David W. (2007), The Horse, the Wheel and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World, Princeton University Press
  5. ↑ "Ancient Macedonian"۔ MultiTree: A Digital Library of Language Relationships۔ اخذ شدہ بتاریخ 28 مارچ 2016 

بیرونیروابط

سودھو
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=ہند_یورپی_بولیاں_دی_لسٹ&oldid=607257" توں لیا