کیرلا
| کیرلا കേരളം | |
|---|---|
| ریاست | |
 شہر ترواننت پورم دا نظارہ | |
 پرچم کیرلا قومی نشان | |
| عرفیت: خدا دا اپنا ملک | |
 بھارت وچ کیرلا دا وقوع | |
 ریاست کیرلا دا نقشا | |
| ملک | بھارت |
| قائم | 1 نومبر 1956ء |
| پایۂ تخت | ترواننت پورم |
| عظیم تریں شہر | کوچی |
| ضلعے | 14 |
| حکومت | |
| • گورنر | عارف محمد خان |
| • وزیرِ اعلیٰ | پنارائی وجاین |
| • قانون ساز مجلس | اک ایوانی (141 نشستاں) |
| • پارلیمانی حلقہ | 2 |
| • عدالتِ عالیہ | کیرلا ہائی کورٹ |
| رقبہ | |
| • کل | ۳۸,۸۶۳ مربع کلومیٹر (۱۵,۰۰۰ مربع میل) |
| رقبہ درجہ | 21 واں |
| آبادی (2011ء)[۱] | |
| • کل | ۳۳,۳۸۷,۶۷۷ |
| • درجہ | 12 واں |
| • کثافت | ۸۱۹/مربع کلومیٹر (۲,۱۲۰/مربع میل) |
| نام آبادی | کیرلائی ، ملیالی |
| منطقۂ وقت | بھارتی معیاری وقت (UTC+05:30) |
| آیزو 3166 رمز | آیزو 3166-2:IN |
| انسانی ترقیاتی اشاریہ |  0.920[۲] (very high) |
| درجہ | 7واں (2011ء) |
| خواندگی | 93.91% (بھارت وچ اوّل)[۳] |
| زباناں | ملیالم ، تَمِل ، کنّڑا ، اردو ، تُلو |
| دفتری زباناں | ملیالم |
| ویب سائٹ | kerala.gov.in |
کیرل یا کیرلا (കേരളം ؛ Kerala) بھارت دی اک ریاست اے جو دکن دے جنوبی حصے وچ واقع اے۔ اس دا راجگڑھ تریوینڈرم اے۔ اس ریاست دی بولی ملیالم اے۔ ایتھے دے باشندےآں نوں ملیالی کہیا جاندا اے۔ اس ریاست دی مسلم آبادی وچ بیشتر موپلا قوم دے لوک نيں۔
جغرافیا
سودھوکیرلا دے مشرق وچ ریاستِ تمل ناڈو، شمالی مشرق وچ ریاست کرناٹک تے مغرب وچ بحیرہ عرب نيں۔ کیرلا متنوع خِطّےآں توں مالامال اے۔ سیاحی جرید ہ نیشنل جیوگریفک ٹراول میگزین دے مطابق دنیا وچ سیاحت دے لائق 50 تھانواں دی لسٹ وچ کیرلا دا ناں وی اے۔[۴] کیرلا دا کل رقبہ 38,863 مربع کلومیٹر اے۔ ایہ بھارت دے کل رقبے دا %1.8 اے۔
تریخ
سودھوسن 1950ء وچ کیرلا بہت پسماندہ سی۔ لیکن پچھلے پنجاہ سالاں وچ ایتھے انقلابانہ تبدیلیاں رونما ہوئیاں نيں۔ اس دی اہم وجہ تعلیم تے جدیدیت دے اثرات نيں۔ خواندگی تے صحت وغیرہ وچ جو کچھ کامیابیاں حاصل کيتياں نيں اوہ سب ترقی یافتہ ملکاں توں شانہ بشانہ رہیاں نيں۔ کیرلا دی سماجی ترقی نوں کیرلا نمونہ دے ناں اُتے غیر ملکاں دے سماجی تے سیاسی ماہرین نے موضوعِ بحث بنایا اے۔[۵]
بھارت دی پہلی مسجد
سودھو
کیرلا دے پنڈ کوڈنگلور وچ واقع چیرامن مسجد، بھارت دی پہلی مسجد تے دنیا دی دوسری مسجد جتھے اُتے جمعہ دی نماز باجماعت پڑھی گئی۔
کیرالا دا ناں وجہ
سودھوعالمی تاریخاں وچ ناریل دے درختاں نال بھرے، صاف تے شفاف آب و ہوا والے اک دیس دا تذکرہ ملدا اے، اوہ کیرالا اے۔ ماہرِ تاریخِ کیرالا سید محمد لکھدے نيں کہ کیرالا بہت قدیم ناں اے۔ اس لفظ دا منبع قدیم تمل بولی اے تے سنسکرت تے پالی وچ ایہ لفظ 'چیرن' سی اوہی کیرلا ہو گیا۔ بعض لوک اس گل دے وی قائل نيں کہ ایہنوں کیرلا اس وجہ توں کہیا جاندا اے کہ ایہ چیرمال دی سلطنت سی۔[۶] تے اک گروہ اس گل دے وی قائل اے کہ ایتھے دی خوبصورت آب و ہوا تے دولت دی ریل پیل دیکھ کے اہلِ عرب نے اسنوں خیر اللہ ناں دتا، فیر تبدیل ہوکے کیرالا ہوئے گیا ۔[۷]
قدیم کیرالا
سودھو
سرزمینِ کیرلا سیاحاں تے زائراں لئی قابلِ کشش رہی اے۔ ماضی وچ ایتھے چھوت چھات دیاں جڑاں بہت مضبوط سن۔ کیرلا دے لوک اُچے طبقے تے تھلے طبقے اُتے بٹے ہوئے سن۔ لیکن بعد وچ 20 واں صدی دے اوائل وچ نشاتِ ثانیہ دے رہنماواں نے اس طبقہ پرستی توں کیرلا نوں نجات دلائی۔
کیرلا دے ضلعے
سودھو
تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کیرلا دے ضلعے
کیرلا دے 14 ضلعے نيں۔
- ترواننتپورم
- کولم
- پَتّانم تِٹّا
- آلاپوژا
- کوٹائم
- ایڈوکی
- ایرناکولم
- تریشور
- پالاکاڈ
- ملاپورم
- کوژیکوڈ
- وایاناڈ
- کنور
- کاسرگوڈ
موسم
سودھو
کیرلا چونکہ خط استوا توں بہت نیڑے آ اس لئی ایتھے گرم موسم دا امکان ہونا سی۔ لیکن بحیرہ عرب تے مغربی گھاٹ دی قربت دی وجہ توں ایتھے متوسط سرد و گرم موسم ہُندا اے۔
| کیرلا دا موسم | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
| اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 28.0 (82.4) |
30 (86) |
31 (88) |
32 (90) |
34 (93) |
34 (93) |
30 (86) |
29 (84) |
29 (84) |
30 (86) |
30 (86) |
31 (88) |
۳۴ (۹۳) |
| اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 22 (72) |
23 (73) |
24 (75) |
25 (77) |
25 (77) |
24 (75) |
23 (73) |
23 (73) |
23 (73) |
23 (73) |
23 (73) |
22 (72) |
۲۲ (۷۲) |
| بارش م م (انچ) | 8.7 (0.343) |
14.7 (0.579) |
30.4 (1.197) |
109.5 (4.311) |
239.8 (9.441) |
649.8 (25.583) |
726.1 (28.587) |
419.5 (16.516) |
244.2 (9.614) |
292.3 (11.508) |
150.9 (5.941) |
37.5 (1.476) |
۲,۹۲۳.۴ (۱۱۵.۰۹۴) |
| جتھوں لیا: [۹][۱۰] | |||||||||||||
بولی
سودھو
کیرلا وچ عام رابطے دی زبان ملیالم اے۔ ایہ اک دراوڑی زبان اے۔ ملیالم تے انگریزی سرکاری زباناں نيں، لیکن ملیالم نوں زیادہ ترجیح دتی جاندی اے۔ انہاں دے علاوہ دوسری زباناں بولنے والے وی نيں۔ انہاں وچ تمل تے اردو اہم نيں۔ کیرلا دے شمالی ضلع کاسرگوڈ وچ ملیالم دے نال نال تلو، کونکنی تے کنڑ بولنے والے وی موجود نيں۔
مذاہب
سودھو| ضلع | آبادی | ہندو (فیصد) | مسلمان (فیصد) | مسیحی (فیصد) |
|---|---|---|---|---|
| ترواننت پورم | 3,307,284 | 65.19% | 13.37% | 21.44% |
| کولم | 2,629,703 | 61.23% | 19.41% | 19.36% |
| پَتّانم تِٹّا | 1,195,537 | 46.35% | 4.58% | 49.07% |
| آلاپوژا | 2,121,943 | 66.16% | 9.88% | 23.96% |
| کوٹائم | 1,979,274 | 43.37% | 5.98% | 51.65% |
| ایڈوکی | 1,107,453 | 45.24% | 7.20% | 47.56% |
| ایرناکولم | 3,279,860 | 43.59% | 14.57% | 41.84% |
| تریشور | 3,110,327 | 55.31% | 16.45% | 28.24% |
| پالاکاڈ | 2,810,892 | 66.92% | 26.90% | 6.18% |
| ملاپورم | 4,110,956 | 28.44% | 66.84% | 4.72% |
| کوژیکوڈ | 3,089,543 | 55.04% | 37.53% | 7.43% |
| ویاناڈ | 816,558 | 49.44% | 26.72% | 23.57% |
| کنور | 2,525,637 | 59.51% | 27.65% | 12.84% |
| کاسرگوڈ | 1,302,600 | 55.61% | 34.33% | 10.06% |
ندیاں
سودھوکیرلا وچ 44 ندیاں نيں۔ انہاں وچ 41 ندیاں مشرق توں نکل مغرب دی طرف بہندی نيں۔ تے 3 ندیاں مشرق دی طرف بہہ کر دریائے کاویری وچ جا ملدی نيں۔ انہاں دے علاوہ 15 کلومیٹر توں کم لمبی ندیاں وی بہت نيں۔ کیرلا دا سب توں وڈا دریا پیریار اے۔ پرانے زمانے وچ کیرلا وچ آمد و رفت دریا اُتے منحصر سی۔ ایتھے آبپاشی تے ماہی گیری دے علاوہ بجلی وی دریاواں اُتے انحصار کردی اے۔
حیوانات و نباتات
سودھو
سیاحت
سودھو
اج کل کیرلا بھارت دا اہم سیاحتی مرکز بن گیا اے۔ سال 2006ء وچ 85 لکھ سیاح کیرلا وچ آئے۔ پچھلے سال دے مقابلے وچ %24 دا وادھا ہويا اے۔[۱۳] ایتھے دے پہاڑی تھانواں ، سواحل تے جنگلات سیاحاں دے لئی پسندیدہ تے دلچسپ بن گئے۔
پہاڑی اسٹیشن
سودھو
سرکاری نشانات
سودھو- کیرلا دی سرکاری بولی ملیالم اے
- کیرلا دا امیری نشان ستون شیر اشوک دے دونے طرف کھڑے ہاتھی
- ریاستی درخت ناریل
- ریاستی پرندہ پپیہا
- ریاستی پھُل املتاس
- ریاستی جانور ہاتھی
- ریاستی پھل کٹہل
- ریاستی شربت ناریل پانی
- ریاستی مچھلی کاشمیرا
تصویراں
سودھو-
ولم کلی(کشتی بازی) -
-
کیرلا دا ریاستی پھُل املتاس -
کیرالا دا ریاستی درخت ناریل -
کیرلا دا ریاستی جانور ہاتھی -
کیرلا دا ریاستی پرندہ پپیہا -
کیرلا دی ریاستی مچھلی کاشمیرا -
کیرلا دا ریاستی شربت ناریل پانی -
کیرلا دا ریاستی پھل کٹھل -
مارگم کلی مسیحیاں دا اک فن رقص
باہرلے جوڑ
سودھو- / سرکاری پورٹل کیرلا حکومت Archived 2009-07-25 at the وے بیک مشین
- ٹورزم محکمہ، کیرلا حکومت Archived 2012-08-08 at the وے بیک مشین
حوالے
سودھو- ↑ Census of India, 2011. Census Data Online, Population.
- ↑ «India Human Development Report 2011: Towards Social Inclusion» (PDF). Institute of Applied Manpower Research, Planning Commission, حکومت ہند. بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۶ نومبر ۲۰۱۳. دریافتشده در ۱۷ اکتوبر ۲۰۱۲.
- ↑ http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/kerala/9-litercy-26-30.pdf
- ↑ ٹراولر میگزین وچ کیرلا دے بارے وچ ۔ اخذ کردہ تریخ 2007 مارچ 24
- ↑ http://www.ashanet.org/library/articles/kerala.199803.html
- ↑ the book:Kerala Muslim Charithram
- ↑ refer the Book:Muslim and Kerala Civilization
- ↑ «Kerala». Office of the Registrar General and Census Commissioner. ۲۰۰۷-۰۳-۱۸. بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۹-۰۱-۰۷. دریافتشده در ۲۰۰۸-۰۷-۲۳. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک) - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےIMDلئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےmoefلئی۔ - ↑ «Commissioner Linguistic Minorities (originally from Indian Census, 2001)». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۰۷-۱۰-۰۸. دریافتشده در ۲۰۱۵-۰۶-۲۹. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک) - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےcensusindia1لئی۔ - ↑ «Archive copy» (PDF). بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۲۰۲۱-۰۱-۲۷. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۱.