کوچا راج
کوچا (Kucha یا Kuqa) یا کوچہ یا کو چار یا (سنسکرت وچ) کو چین وچکار ایشیا دے طارم طاس وچ تکلامکان ریگستان دے شمالی نوک اتے مُزارت دریا توں دکھن وچّ واقع اک پرانے راج دا نام سی جو 9ویں صدی عیسوی تکّ چلیا ۔ ایہہ تخاری لوکاں دا راج سی جو بدھ دھرم دے ساتھی سن اتے ہند یورپی بولیاں دیاں تخاری بولیاں بولدے سن ۔ کوچا ریشم رستہ دی اک شاخ اتے واقع سی جتھوں اس اتے بھارت , سغد , باختر , چین , ایران اتے ہور علاقےآں دا بہت اثر پیا ۔ اگے چلکے ایہہ علاقہ ترکی - مول دی ایغور خاقانت دے قبضے وچّ آ گیا اتے کوچا راج ختم ہو گیا ۔[۱]
کمارجیو
سودھومشہور بھارتی بودھی بھکشو اتے سنسکرت ودوان کمارجیو ( 344 - 413ء ) کوچا وچّ پیدا ہوئے سن ۔ اوہناں دا پیؤ بھارتی کشمیری باہمن سی اتے اوہناں دی ماں اک کوچائی راج کماری سی ۔[۲][۳]
اتہاس
سودھوہان گرنتھ ناں دے چینی اتہاس - مجموعے وچّ کوچا نوں لہندے علاقےآں دے چھتی (36) راجاں دا سبھتوں بہت راج دسیا گیا ہے ۔ اسدی آبادی 81،317 سی ، جنہاں وچوں 21،076 لڑائی - لایق پرکھ سن ۔ [۴] وچکارلے ویلےآں دے شروع وچّ جدوں اتھے تانگ راجٹبر دا اثر رہیا تاں ایہہ آنشی دیاں چار چھاونیاں وچوں اک سی ، جتھے ہند - یوروپی علاقےآں اتے چینی قابو پھیلان لئی چینی فوج تعینات کیتیاں گئیاں سی ۔[۵] جدوں اتھے تبتی اٹر ودھدا سی تاں گوچا اردھ - آزاد روپ نال اپنے معاملے چلاندا سی ۔ 840 دے بعد ایغور خاقانت نے اس راج دا انت کر دتا ۔[۶]
ایغور قبضے توں پہلاں اک لمبے عرصے تکّ کوچا تارم طاس] دا سبھتوں وڈی آبادی والا نخلستان ( اوئیسس ) سی ۔ ایہہ ریشم رستہ اتے واقع ہون نال کئی علاقےآں توں جڑیا ہویا سی ۔ ہندستان جان والا چینی بودھی - دھرمیاتری ہوآن سانگ 630 عیسوی دے دہاکے وچّ کوچا توں گزریا اتے اسنے اس شہر دا بکھان لکھیا :[۷]
| “ | اتھے دی زمین چاول اتے اناج اگاؤنے لئی چنگی ہے ۔ . . ایہہ انگور ، انار اتے کئی نسلاں دے آلو - بخارے ، ناشپاتی ، آڑو اتے بادام اگاؤندا ہے ۔ . . دھرتی کئی دھاتاں توں بھرپور ہے - سونا ، تامبا ، لوہا ، سیسہ اتے ٹین ۔ اتھے دی ہوا نرمل ہے اتے لوکاں دا لہجہ ستوادی ہے ۔ کجھ بدلاواں دے نال ، لکھائی دی شیلی بھارتی ہے ۔ تار - والے واجا اتے بنسری وجاؤنے وچّ اوہ ہور دیساں توں زیادہ چنگے ہے ۔ اپنے آپ اوہ سجائے ہوئے ریشم اتے چکن - والے لباس پاؤندے نیں. . .
اس دیس وچّ لگبھگّ سو مٹھّ ہن ، جنہاں وچّ پنج ہزار اتے اس توں وی زیادہ چیلے ہن ۔ اوہ ہینیان سمپردائے ( تھیرواد ) دی سرواستیواد شاخ نال تعلق رکھدے ہن ۔ اوہناں دے سدھانت اتے انوشاسن - نیم بھارت جویں ہن اتے جو انھاننوں پڑھدے ہے اوہ اوہی ( بھارتی ) پانڈلپیاں استعمال کردے ہن . . . اس ریگستانی شہر توں 40 لئی دی دوری اتے اک پہاڑ دی ڈھلان اتے دو مٹھّ اکٹھے بنے ہوئے ہن . . . مکھ شہر دے لہندے دوار دے باہر ، سڑک دے سجے اتے کبھے طرف ، کھڑے ہوئے بدھ دیاں لگبھگّ 90 فٹّ اچیاں مورتیاں نیں ۔ |
” |
کوچا وچّ سنگیت دا اک خاص سٹائل ذیولپ ہوئیا جو کوچییائی سنگیت دے نام توں ریشم رستہ راہیں ہور تھاواں اتے پھیل گئی ۔ قزل گپھاواں دیاں تصویراں وچّ اتے ہوآن سانگ دیاںن لکھائیاں وچّ کوچییائی ناچ اتے سنگیت دے ذکر ملدے ہن ۔
| “ | . . . قزل اتے کمترا دیاں گوری عورتاں اپنیاں تنگ چولیاں اتے کھلے گھاگھرےآں ایہہ یاد دلاتیاں ہن کہ - بودھی وچار دے ہندے ہوئے وی - ریشم رستے دے ہر پڑاؤ وچّ اتے تارم دی ہر امیر وپاری بستی وچّ کوچا آننداں دے شہر دے نام توں جانیا جاندا ہے اتے چین دی دوری اتے وی لوک اسدے سنگیتکاراں ، نچن والیاں اتے طوائفاں دیاں باتاں کردے ہن ۔[۸] | ” |
تانگ راجٹبر دے ویلے وچّ کوچیائی سنگیت چین وچّ بہت لوکاں نوں پیارا ہویا ، جس وچّ اوہناں دا تار والا واجا نمایاں سی اتے اگے چلکے چینی سنگیت وچّ استعقال ہون والا پیپی ناںدا واجا بنا ۔ چین توں ایہہ جاپان وی پہنچ گیا جتھے کجھ بدلاواں دے نال ایہہ سنگیت سٹائل گاگاکو دے نام توں جاپانی راجدرباراں وچّ پرچلت ہو گئیا ۔[۹]
ایہ وی ویکھو
سودھوحوالے
سودھو
- ↑ Beckwith, Christopher I. Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton University Press, Princeton 2009.
- ↑ Path of the Buddha: Buddhism Interpreted by Buddhists, Kenneth W. Morgan, pp. 196, Kessinger Publishing, 2006, ISBN 9781425484651, ... Kumarajiva was born in Kucha of an Indian father and a mother who was a royal princess ...
- ↑ Teachings of the Buddha, Rulu, pp. 215, AuthorHouse, 2012, ISBN 9781468509038, ... His father, Kumarayana, was from a noble family in India, who went to Kucha (in present-day Aksu Prefecture, Xinjiang, China) and married the king's sister, Princess Jiva. From their union, Kumarajiva was born ...
- ↑ Hulsewé and Loewe (1979), p. 163, and note 506.
- ↑ Beckwith 1987, p. 198.
- ↑ Beckwith 2009, p. 157 ff.
- ↑ Daniel C. Waugh. "Kucha and the Kizil Caves". Silk Road Seattle. University of Washington.
- ↑ Grousset, Rene (1970). The Empire of the Steppes a History of Central Asia. New Brunswick: Rutgers University Press. p. 98.
- ↑ Laurence E. R. Picken and Noel J. Nickson (2000). Music from the Tang court. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-78084-1.