چتوڑ گڑھ

چتور گڑھ
دیس:	ہندستان
صوبہ :	راجستھان
لوک گنتی:	96028
بولی:	ہندی، انگریزی

چتور گڑھ ہندستان دے صوبے راجستھان دا اک شہر اے۔

چتوڑگڑھ (ہندی: चित्तौड़गढ़)  اچارن } (صرف چتوڑ وی کہندے ہن) مغربی بھارت دے صوبے راجستھان دا اک شہر اتے نگرپالکا اے۔ ایہہ بناس دریا دی ٹریبیوٹری بیراچ ندی دے کنارے تے وسیا ہویا اے، اتے چتوڑگڑ ضلعے دے مکھ دفتر اتھے ہن اتے ایہہ میواڑ دے سسودیا راجٹبر دا راجگڑھ ہندا سی۔

ایہہ پہاڑی اتے بنے درگ لئی مشہور اے۔

ناں دا پرچلن

پرانے ویلے وچ چتوڑ نوں ‘پراگوات اتے میدپات’ ناواں نال جانیا جاندا سی۔ مقامی لوک اس جگہ دا سبندھ مہابھارت دے بھیمسین نال وی جوڑدے ہن۔ تریخی نظریہ توں گل کریئے تاں چتوڑ دی نیہہ ستویں صدی ق م وچ موریا حکمران چترانگد موریا نے رکھی۔ اس نے اس دا مڈھلا ناں چترکوٹ رکھیا سی، جو ویلے نال بگڑ کے چتوڑ بن گیا۔

میتھالوجی

منیا جاندا اے کہ مہابھارت دور وچ مہابلی بھیم نے امرتا دے رازاں نوں سمجھن لئی اس تھاں دا دورہ کیتا اتے اک پنڈت نوں اپنا گرو بنایا، پر کل عمل نوں پورا کرن توں پہلاں بے چین ہوکے اوہ اپنا ہدف نہیں پا سکیا اتے سخت غصے وچ آکے اسنے اپنا پیر زور نال زمین اتے ماریا جسدے نال اتھے پانی دا سروت پھُٹ پیا، پانی دا ایہہ تالاب بھیم تال کیہا جاندا اے۔ بعد وچ ایہہ تھاں موریا اتے موری راجپوتاں دے ماتحت آ گیا، اس وچ وکھ وکھ رائے اے کہ ایہہ میواڑ حکمراناں دے ماتحت کدوں آیا۔ پر راجگڑھ نوں ادیپور لے جان توں پہلاں 1568 تک چتوڑگڑ میواڑ دا راجگڑھ رہا۔

ایہہ منیا جاندا اے کہ سستعلیم خاندان دے مہان بانی بپا راول نے 8ویں صدی دے مدھ وچ آخری سولنکی شہزادی نال ویاہ کرن اتے چتوڑ نوں داج دے اک حصہ دے روپ وچ حاصل کیتا سی، بعد وچ اس دی اولاد نے میواڑ اتے حکمرانی کیتی جو 16ویں صدی تک گجرات توں اجمیر تک پھیل چکی سی۔

تریخی لڑائی

چتوڑگڑھ دے اتہاس وچ تن وڈے لڑائی ہوئے ہن، جہناں نوں چتوڑ دے تن ساکیاں دے ناں نال جانیا جاندا اے۔ بھارت دا ایہہ سبھ توں وڈا قلعہ یدھنیتک نظریہ توں کدے وی کارگر ثابت نہیں ہویا۔

پہلی لڑائی

چتوڑگڑھ دا پہلا ساکہ 1303 وچ واپریا۔ ادوں چتوڑ دے رانا رتن سنگھ دی رانی پدماوتی دی خوبصورتی تے موہت ہو کے علاء الدین خلجی نے چتوڑ تے حملہ کیتا اتے قلعے دی گھیرابندی کر لئی۔ خلجی نے قلعے اندر تجویز بھیجی کہ اک وار پدمنی دا دیدار کروا دتا جاوے تاں اوہ فوج لے کے واپس چلا جاویگا۔ راجپوت، خلجی دے جھانسے وچ آ گئے۔ اوہناں نے اس نوں پدمنی دا عکس شیشے وچ دکھا دتا۔ خلجی دی نیت وگڑ گئی۔ اس نے واپس دروازے تک چھڈن آئے رانا رتن سنگھ نوں بندی بنا لیا۔ رانی پدمنی دی اگوائی وچ راجپوتاں ولوں اجلاس وچ طے کیتے مطابق ‘گورا اتے بادل’ دی کمان ہیٹھ چنے ہوئے راجپوت جنگجو عورت بھیس وچ پدمنی نوں نال لے کے رتن سنگھ نوں ملواؤن بہانے خلجی دے کیمپ وچ پہنچے اتے رانا رتن سنگھ نوں آزاد کروا لیا۔ اس موقعے ہوئی جھڑپ وچ گورا اتے بادل دی موت ہوئی اتے بھڑکے ہوئے خلجی نے چتوڑ وچ تباہی مچا دتی۔ رانی پدمنی نے 16,000 استریاں اتے بچیاں سمیت جوہر دی رسم نبھاؤندیاں اگن کنڈ وچ چھال مار دتی۔ خلجی دے ہتھ صرف مچدیاں چتاواں اتے راکھ ہی لگی۔

خلجی نے چتوڑ تے قبضہ کر کے اپنے پتر خضر خاں نوں اتھوں دا صوبیدار تھاپ کے اس دا ناں خضر آباد رکھ دتا۔ 1326 وچ راجپوت سردار ہمیر سنگھ نے خضر خاں توں چتوڑ دا قلعہ واپس کھوہ لیا۔ 1433 وچ طاقت ور راجپوت راجا رانا کمبھا چتوڑ دی گدی تے بیٹھیا۔ اس نے نہ صرف قلعے دا پھلار کیتا، سگوں کئی نویں یادگار اتے عمارتاں وی بنوائیاں۔ 1498 وچ نگور دی شہزادی میرابائی دا ویاہ چتوڑ دے کنور بھوجراج نال ہویا۔ میرابائی سری کرشن دی عقیدت مند سی، جو ہر ویلے کرشن بھگتی وچ مگن رہندی۔ جلدی ہی اس دے شہہر کنور بھوجراج دی موت ہو گئی اتے میرا نوں بھگتی کرن لئی قلعے وچ کرشن مندر بنا دتا گیا۔

دوجی لڑائی

چتوڑ دا دوجا ساکہ 1535 وچ واپریا۔ اس ویلے چتوڑ دا حاکم رانا سانگا سی۔ گجرات دے سلطان بہادر شاہ نے چتوڑ تے حملہ کر دتا۔ راجپوتاں نے کیسریا پا کے میدان جنگ وچ جوجھن دا راہ چنیا تے قتل ہوئے۔ رانا سانگا دی رانی کرناوتی 13,000 راجپوت استریاں سمیت جوہر دی اگ وچ سما گئی۔ اس ساکے وچ قربانی دی اک ادتی مثال ساہمنے آئی۔ جوہر کرن توں پہلاں رانی کرناوتی نے اپنے پتر ادے سنگھ نوں اس دے نانکے بوندی وچ سرکھات بھیجن لئی اپنی لونڈی پنہ نوں سونپ دتا۔ سپہ سالار بنویر جدوں کل دی آخری نشانی ادے سنگھ نوں مارن آیا تاں پنہ نے دل تے پتھر رکھ کے اپنے پتر چندن دے شہزادہ والے کپڑے پا کے ادے سنگھ نال وٹا دتا۔ ماں ولوں اپنے پتر دی قربانی میواڑ دیاں لوک کہانیاں وچ اہم تھاں رکھدی اے۔ ایہہ بچہ وڈا ہو کے میواڑ دا حاکم بنیا جس نے ادیپور وسایا۔ اس دے پتر مہارانا پرتاپ نے میواڑ دے اتہاس وچ سنہری پیڑاں پائیاں تے میواڑ دی رکھیا لئی شہادت دتی۔

تیجی لڑائی

چتوڑ دا تیجا ساکہ 1568 وچ واپریا۔ بادشاہ اکبر نے بھاری مغل فوج لے کے قلعے تے حملہ کر دتا۔ رانا ادے سنگھ قلعے دی رکھیا دا بھار ویدنور دے راجا جیمل اتے کیلواڑے دے راجا پھتے دے ہتھ سونپ کے آپ اراولی دیاں پہاڑیاں وچ (ادیپور) چلیا گیا۔ (بعد وچ اس نے ادیپور نوں میواڑ دی نویں راجگڑھ بنایا۔) جیمل اتے پھتے نے مغل فوج دا بہادری نال ٹاکرا کیتا تے لڑدے-لڑدے مارے گئے۔ جیمل تے پھتے دیاں واراں اج وی گائیاں جاندیاں ہن۔ اکبر نے قلعہ بندی تے قبضہ کیتا تے راجپوت عورتاں نے تریخی روایت قایم رکھدیاں جوہر کیتا۔

عمارتاں

اجمیر توں کھنڈوا جان والی ٹرین رستہ تے واقع چتورگڑ جنکشن توں قریب 2 میل شمال-مشرق دے ول اک وکھ پہاڑی اتے بھارت دا گرو، راجپوتانے دا مشہور چتوڑگڑھ دا قلعہ بنا ہویا اے۔ سمندر پدھر توں 1338 فٹ اُچی زمین اتے واقع 500 فٹ اچی اک وڈا ہمویل سروپ وچ، پہاڑی اتے بنیا اس دا قلعہ بندی لگبھگ 3 میل لمی اتے ادھا میل چوڑی اے۔ پہاڑی دا گھیرا قریب 8 میل دا اے اتے ایہہ کل 609 ایکڑ زمین اتے بسیا اے۔508 فٹ اچی اراولی پہاڑی تے لگپگ 800 ایکڑ وچ پھیلیا چتوڑگڑھ دا وڈا قلعہ میواڑ دے راجپوت اصل سٹائل دا بے جوڑ نمونہ اے۔ اسے لئی اس نوں یونیسکو عالمی وراثت وچ شامل کیتا گیا اے۔

حوالے

بھارت دے شہر

آگرا · الہ آباد · اعظم گڑھ · علی گڑھ · بدایوں · باغپت · بریلی · بہرائچ · بلیا · بلرام پور · باندا · بارابنکی · بستی · بجنور · بلند شہر · چتراکوٹ · چندولی · دیوریا · ایٹا · اٹاوہ · فیض آباد · فرخ آباد · فیروز آباد · فتح پور · غازی آباد · لکھنئو · گونڈا · گورکھپور · ہمیرپور · جونپور · جھانسی · کنوج · کانپور · مہوبا · متھرا · میرٹھ · مرزاپور · مراد آباد · مظفرنگر · نوئیڈا · رائے بریلی · سہارن پور · رامپور · شاہ جہاں پور · وارانسی · حیدرآباد · ممبئی · کلکتا · نویں دہلی · چنائی · بنگلور · جے پور · بھوپال · پٹنا · جبل پور · اجمیر · گڑگاؤں · فرید آباد · احمد آباد · اورنگ آباد ·