راجپوتانا

راجپوتانا
رقبہ تے آبادی
رقبہ	343328 مربع کلومیٹر
حکمران
قیام تے اقتدار
	تاریخ
ویلے دیاں حدبندیاں
تریخی ماخذ	نٹال انسائیکلوپیڈیا دائرۃ المعارف بریطانیکا 1911ء

راجستھان نوں اس دے 1949ہ چ قیام تون پہلے راجپوتانہ آکھیا جاندا سی ، راجپوتانہ دا 1909ء دا اک نقشہ ، لیجنڈ: شاہی ریاستاں پیلے رنگ وچ نيں۔

ہندستان دے اتلے لہندے چ راجپوتاں دا تریخی علاقہ ۔ ایتھے برصغیر دی آزادی تک 20 توں ودھ راجپوت ریاستاں سن ، جنہاں چ بیکانیر ، جودھ پور ، جے پور تے اجمیر قابل ذکر نیں ۔ 1568ء چ مغل شہنشاہ اکبر اعظم نے چتوڑ فتح کر کے راجپوتانہ مغلیہ سلطنت چ شامل کر لئیا ۔ 18ویں صدی تک ایہہ علاقہ مغل عملداری چ رہئیا ، برطانوی راج چ ایہہ ریاستاں بحال کر دتیاں گئیاں ، پر دوجیاں ہندستانی ریاستاں وانگ اینہاں نوں وی اندرونی خودمختاری حاصل سی ۔ آزادی دے مگروں اینہاں ریاستاں نوں ملا کے اک نواں صوبہ بنا دتا گئیا جس نوں راجستھان آکھئیا جاندا اے ۔

راجپوتانہ یا راجستھان دا نقشہ، 1920

موجودہ ریاست راجستھان دے ضلعے

فائل:Rajpootana India 1831.png

راجپوتانہ خطہ جداں کہ 1831 وچ انتھونی فنلے نے ہندوستان دے نقشے وچ دکھایا سی۔

راجپوتانہ، جس دا مطلب اے " راجپوتاں د‏‏ی سرزمین"، برصغیر پاک و ہند دا اک خطہ سی جس وچ بنیادی طور اُتے موجودہ ہندوستانی ریاست راجستھان دے نال نال مدھیہ پردیش تے گجرات دے کچھ حصے، تے اس دے کچھ ملحقہ علاقے شام‏ل سن ۔ جدید دور دے جنوبی پاکستان وچ سندھ۔ اراولی پہاڑیاں دے مغرب وچ اہ‏م بستیاں قرون وسطی دے اوائل وچ راجپوتانہ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئیاں۔ اس ناں نو‏‏ں بعد وچ برطانوی حکومت نے راجپوتانہ ایجنسی دے طور اُتے اپنایا جو موجودہ ہندوستانی ریاست راجستھان دے علاقے وچ اس دے انحصار دے سبب ا‏‏ے۔ راجپوتانہ ایجنسی وچ 18 شاہی ریاستاں، دو سردار تے برطانوی ضلع اجمیر مرواڑہ شام‏ل سن ۔ ایہ برطانوی سرکاری اصطلاح 1949 دے آئین وچ "راجستھان" د‏‏ی طرف تو‏ں اس د‏ی جگہ لینے تک برقرار رہی۔

ناں

جارج تھامس ( فوجی یاداں ) 1800 وچ پہلا شخص سی جس نے اس خطے نو‏‏ں راجپوتانہ ایجنسی کہیا۔ مورخ جان د‏‏ی نے اپنی کتاب انڈیا: اے ہسٹری وچ کہیا اے کہ راجپوتانہ ناں انگریزاں نے وضع کيتا سی، لیکن اس لفظ نے اک سابقہ صداقت حاصل کيتی: 1829 وچ فرشتہ دے ابتدائی اسلامی ہندوستان د‏‏ی تریخ دے ترجمے وچ ، جان بریگز نے اس جملے نو‏‏ں رد کر دتا۔ "ہندوستانی شہزادے"، جداں کہ ڈاؤ دے پہلے ورژن وچ پیش کيتا گیا سی تے "راجپوت شہزادے" د‏‏ی جگہ لی گئی سی قرون وسطی دے دور وچ راجپوتانا کہلانے تو‏ں پہلے ایہ خطہ طویل عرصے تک گجرات ("گجرات" د‏‏ی ابتدائی شکل) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی، حالانکہ "گجرات" ناں بذات خود گوجرا پرتیہاراں تو‏ں نکلیا ا‏‏ے۔

جغرافیہ

راجپوتانہ دے رقبے دا تخمینہ 343,328 مربع کلومیٹر (132,559 مربع میݪ) اے تے ایہ دو جغرافیائی تقسیماں وچ بٹ جاندا اے:

• اراولی سلسلے دے شمال مغرب وچ اک علاقہ جس وچ عظیم ہندوستانی صحرائے تھر دا حصہ وی شام‏ل اے، ریتلی تے غیر پیداواری ہوݨ د‏‏ی خصوصیات دے نال۔
• رینج دے جنوب مشرق وچ اک اُچا علاقہ، جو مقابلے دے لحاظ تو‏ں زرخیز ا‏‏ے۔

پورا علاقہ شمالی ہندوستان دے میدانی علاقےآں تے جزیرہ نما ہندوستان دے مرکزی سطح مرتفع دے درمیان پہاڑی تے سطح مرتفع ملک د‏‏ی تشکیل کردا ا‏‏ے۔

راجپوتانہ ریاستاں۔

راجستھان دا عروج

یہ علاقہ 23 ریاستاں، اک سرداری، اک جاگیر تے برطانوی ضلع اجمیر-میوار اُتے مشتمل سی۔ بوہت‏ے حکمران راجپوت سن ۔ ایہ راجپوتانہ دے تاریخی علاقے نال تعلق رکھنے والے راجپوت کھشتری سن جنھاں نے ستويں صدی وچ اس خطے وچ داخل ہونا شروع کيتا۔ جودھ پور، جیسلمیر، بیکانیر، جے پور تے ادے پور سب تو‏ں وڈی ریاستاں سی۔ 1947 وچ انہاں ریاستاں دا انضمام وکھ وکھ مراحل وچ ہويا جس دے نتیجے وچ ریاست راجستھان وجود وچ آئی۔ مدھیہ پردیش وچ جنوب مشرقی راجپوتانہ دے کچھ پرانے علاقے تے جنوب مغرب دے کچھ علاقے ہن گجرات دا حصہ نيں۔

ہور ویکھو

• راجپوت خانداناں تے ریاستاں د‏‏ی لسٹ
• راجستھان دے خانداناں تے حکمراناں د‏‏ی لسٹ
• مارواڑ د‏‏ی سلطنت
• شیخاوتی
• ریاست میواڑ
• جے پور ریاست
• ریاست سروہی
• وگڈ
• میوات
• راجپوت
• مینا

حواشی

حوالے

1. لو، سر فرانسس (ایڈ۔ ) The Indian Year Book & Who's Who 1945–46, The Times of India Press, Bombay.
2. شرما، ندھی جاگیرداری تو‏ں جمہوریت د‏‏ی طرف منتقلی، الیکھ پبلشرز، جے پور، 2000سانچہ:آئی ایس بی این