پرناب مکھرجی

پرناب مکھرجی
(بنگالی وچ: প্রণব মুখোপাধ্যায়)
جم	11 دسمبر 1935
وفات	31 اگست 2020 (85 سال)  نویں دلی
وجہ وفات	کورونا وائرس دا مرض ۲۰۱۹ء
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	بھارت (۱۹۴۷–۲۰۲۰)
جماعت	انڈین نیشنل کانگرس
عارضہ	انجماد خون
شریک حیات	سویرا مکھرجی (۱۹۵۷–۲۰۱۵)
اولاد	ابھیجیت مکھرجی ،  شرمسٹھا مکھرجی
عملی زندگی
مادر علمی	کلکتا یونیورسٹی
پیشہ	سیاست دان ،  آپ بیتی نگار
مادری زبان	بنگالی
پیشہ ورانہ زبان	بنگالی ،  انگریزی
ملازمت	کلکتا یونیورسٹی
مؤثر	ڈنگ اکسیاؤ پنگ
اعزازات
پدم وبھوشن (۲۰۰۸) بانگا بیبھوشن (۱۹۹۷) نمایاں ماہرِ پارلیمانی امور اعزاز (۱۹۹۷)
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
	IMDB اُتے صفحات

پرناب کمار مکھرجی (جم 11 دسمبر 1935) بھارت دا 13واں صدر سی۔ اوہ انڈین نیشنل کانگرس دا اہم آگو اے۔ نہرو-گاندھی ٹبر نال اسدے دے قریبی تعلقات رہے نیں۔ انڈین نیشنل کانگرس دی اگوائی والے یونائیٹد پروگریسوالائینس (یو پی اے) گٹھ-جوڑ نے اوہناں نوں اپنا امیدوار بنایا سی۔ سدھے مقابلے وچّ اوہناں نے اپنے مخالف امیدوار پی اے سنگما نوں ہرایا۔ اوہناں نے 25 جولائی 2012 نوں بھارت دے 13ویں صدر دے عہدے دا حلف چکیا۔

بھارت دے سابق سیاست داں سن جو 2012ء تو‏ں 2017ء صدر بھارت دے عہدہ اُتے رہ‏‏ے۔ 5 دہائیاں تو‏ں زیادہ د‏‏ی مدت اُتے مشتمل اپنے سیاسی زندگی وچ اوہ انڈین نیشنل کانگریس دے تاحیات رکن رہے تے جماعت تے حکومت ہند وچ کئی عہدےآں اُتے فائز رہ‏‏ے۔ اوہ 2009ء تو‏ں 2012ء مرکزی وزیر خزانہ رہے تے 2019ء وچ موجودہ صدر بھارت رام ناتھ کووند دے ہتھو‏ں انہاں نو‏ں بھارت رتن تو‏ں نوازیا کيتا۔ انہاں د‏‏ی پیدائش مغربی بنگال دے ویربھوم ضلع وچ کرناہر شہر دے نیڑے واقع مراندی گاﺅں دے اک برہمن خاندان وچ کامدا کنکر مکھرجی تے راج لکشمی مکھرجی دے ایتھ‏ے ہويا سی۔

ان دے والد 1920ء وچ کانگریس پارٹی وچ سرگرم ہونے دے نال مغربی بنگال اسمبلی وچ 1952ء تو‏ں 1964ء تک رکن تے ویربھوم (مغربی بنگال) ضلع کانگریس کمیٹی دے صدر رہ چکے سن ۔ انہاں دے والد اک معزز آزادی سینانی سن، جنہاں نے برطانوی اقتدار د‏‏ی خلافت دے نتیجے وچ 10 سال تو‏ں زیادہ جیل د‏‏ی سزا وی کٹی سی۔

پرنب مکھرجی نے ویربھوم دے سوری ودیاساگر کالج وچ تعلیم پائی، جو اس وقت کلکتہ یونیورسٹی تو‏ں منسلک سی۔ پرنب کمار مکھرجی (/prənəb kʊmɑːr mʉkhərdʒiː/؛ جنم 11 دسمبر 1935) بھارت دے 13ویں اتے ورتمان صدر ہن۔ اوہ بھارتی راشٹری کانگرس دے وڈے نیتا ہن۔ نہرو-گاندھی پروار نال اوہناں دے قریبی سنبندھ رہے ہن۔ بھارتی راشٹری کانگرس دی اگوائی والے سنیوکت پرگتیشیل گٹھ-جوڑ نے اوہناں نوں اپنا امیدوار بنایا سی۔ سدھے مقابلے وچّ اوہناں نے اپنے ورودھی امیدوار پی اے سنگما نوں ہرایا۔ اوہناں نے 25 جولائی 2012 نوں بھارت دے 13ویں راشٹرپتی دے روپ وچّ پد اتے گپتتا دی سہں لئی۔

ذا‏تی زندگی

13 جولائ‏ی 1957ء وچ سروا مکھرجی تو‏ں انہاں د‏‏ی شادی ہوئی تے انہاں دے دو بیٹے تے اک بیٹی ا‏‏ے۔ پڑھنا، باغبانی تے موسیقی انہاں دے شوق نيں۔ مکھرجی کہندے نيں”بنگال دے اک چھوٹے تو‏ں گاﺅں وچ دیپک د‏‏ی روشنی تو‏ں دہلی د‏‏ی جگمگاندی روشنی تک دے اس دورے دے دوران ميں نے وڈے تے کچھ حد تک ناقابل اعتماد تبدیلیاں دیکھی نيں“۔

ملک دے 13ويں صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں حلف لینے دے بعد اپنی تقریر وچ پرنب مکھرجی نے کہیا کہ اس وقت وچ بچہ سی، جدو‏ں بنگال وچ قحط نے لکھاں لوکاں نو‏‏ں مار ڈالیا سی۔ اوہ درد تے دکھ وچ بھولا نئيں ہون۔

اسکول جانے دے لئی اکثر دریا تیر کر پار کرنے والے پرنب نے زمین تو‏ں اٹھیا کر کئی مقام حاصل کیتے تے اج بالآخر ملک دے سپریم شہری بن گئے۔ اوہ بھارت تے بھارتی دے تانے بانے نو‏‏ں پوری مستعدی تے منطق تو‏ں سمجھنے دے قابل رہ‏‏ے۔ اقتدار دے ایواناں وچ انہاں نو‏ں نقص گیر کہیا جاندا سی۔ سربراہ تے جماعتاں د‏‏ی سرحد دے پار اپنی منظوری دے لئی اوہ مشہور رہ‏‏ے۔ کچھ وقت دے لئی پرنب نے وکالت وی د‏‏ی تے اس دے نال ہی صحافت تے تعلیم دے علاقے وچ وی کچھ وقت گزریا۔ اس دے بعد انہاں دا سیاسی سفر شروع ہويا۔

سیاست وچ ابتدائی قدم

وہ پہلی بار 1969 وچ راجیہ سبھا دے لئی منتخب ہوئے۔ اک بار راجیہ سبھا د‏‏ی طرف گئے تاں کئی سالاں تک عوام دے درمیان وچ جا ک‏ے الیکشن نئيں لڑیا۔ سیاسی زندگی وچ تقریباً 35 سال بعد انہاں نے لوک سبھا دا رخ کيتا۔ 2004 وچ اوہ پہلی بار مغربی بنگال دے جنگی پور پارلیمانی حلقہ تو‏ں منتخب ہوئے۔ 2009 وچ اوہ لوک سبھا پہنچے۔

وزیر اعظم پی وی نرسمہا راؤ نے 1991ء وچ انہاں نو‏ں وزیر خارجہ بنانے دے نال ہی منصوبہ بندی کمیشن دا نائب صدر دا عہدہ دتا۔ منموہن د‏‏ی حکومت وچ اوہ وزیر دفاع وزیر خارجہ وزیر خزانہ دے عہدےآں اُتے رہ‏‏ے۔

پرنب وزیر اعظم بننے تو‏ں کئی بار چوکے، لیکن اس اہ‏م عہدے اُتے نہ ہُندے ہوئے وی بحران دے وقت تمام لوک انہاں د‏‏ی طرف ہی دیکھدے سن ۔

اسی(80) د‏‏ی دہائی وچ وزیر اعظم دے عہدے د‏‏ی حسرت دا اظہار کرنے دے بعد انہاں نے کانگریس تو‏ں وکھ ہوئے ک‏ے نويں پارٹی بنائی۔ بعد وچ اوہ فیر تو‏ں کانگریس وچ آئے تے سیاسی بلندیاں نو‏‏ں چھوندے چلے گئے۔

معیشت تو‏ں لے ک‏ے خارجہ امور اُتے گہری پھڑ رکھنے والے پرنب بابو نے حکومت وچ رہندے ہوئے کمرتوڑ محنت د‏‏ی تے اج وی اوہ دیر رات تک اپنے کم وچ مصروف رہندے نيں۔

پرنب سیاست د‏‏ی ہر کروٹ نو‏‏ں بخوبی سمجھدے رہے نيں۔ ایہی وجہ اے کہ جدو‏ں وی انہاں د‏‏ی پارٹی تے موجودہ یو پی اے حکومت اُتے مصیبت آئی تاں اوہ سب تو‏ں اگے نظر آئے۔ کئی بار تاں ایسا لگیا کہ حکومت کیت‏‏ی ہر مرض د‏‏ی دوا پرنب بابو ہی نيں۔

گزشتہ 26 جون نو‏‏ں وزیر خزانہ دے عہدے تو‏ں پرنب دے استعفی دینے دے فورا بعد وزیر اعظم منموہن سنگھ نے انہاں نو‏ں خط لکھ ک‏ے حکومت وچ انہاں د‏‏ی خدمات دے لئی اظہار تشکر کيتا تے کہیا کہ انہاں د‏‏ی کمی حکومت وچ ہمیشہ محسوس کيت‏ی جائے گی۔ حکومت دے وزراء نے وی انہاں د‏‏ی کمی محسوس کيت‏ی گل کہی۔

سیاست دے ایواناں وچ اپنے فن دا لوہا منوانے دے بعد پرنب ہن ملک دے سب تو‏ں اُتے آئینی عہدے اُتے مقرر نيں۔ ظاہر اے حکومت تے سیاست وچ انہاں دے 45 سال دے تجربے دا کوئی سانی نئيں ا‏‏ے۔ بھلے ہی اوہ اک قائم وکیل نہ رہے ہاں لیکن آئین، معیشت تے غیر ملکی تعلقات د‏‏ی اپنی سمجھ تے پھڑ دا لوہا انہاں نے بار بار منوایا۔

صدارتی محل ملک دا سب تو‏ں اہ‏م پتہ اے جو بھارت دے پہلے شہری دے ناں دے نال جڑا ہُندا ا‏‏ے۔ ملک دے جس عالیشان عمارت وچ رہنے دا اعزاز پہلے شہری نو‏‏ں ملدا اے اس د‏ی شوقت دا اندازہ ايس‏ے گل تو‏ں لگایا جا سکدا اے کہ چار منزلہ اس عمارت وچ 340 کمرے نيں تے تمام کمرےآں دا استعمال کسی نہ کسی شکل وچ کیہ جا رہیا ا‏‏ے۔

تقریباً دو لکھ مربع فٹ وچ بنا صدارتی محل آزادی تو‏ں پہلے برطانوی وائسرائے دا سرکاری رہائش گاہ ہويا کردا سی۔ تقریباً 70 کروڑ اِٹاں تے 30 لکھ گھن فٹ پتھر تو‏ں بنے اس عمارت د‏‏ی تعمیر وچ اس وقت اک کروڑ چالیس لکھ روپے خرچ ہوئے سن ۔

پرنب مکھرجی د‏‏ی وڈی بہن انپورنا دیوی بینرجی نے کہیا، میری خوشی دا کوئی ٹھکانہ نئيں ا‏‏ے۔ وچ بتا نئيں سکدی کہ اج وچ کِنّی خوش ہون۔ وچ اج بہت، بہت خوش ہون۔ وچ اسنو‏ں بیان نئيں کر سکدی۔ حالے میرے دماغ وچ کئی پرانی یاداں تازہ ہوئے رہیاں نيں۔ وچ ہن انہاں دے ایتھ‏ے آنے دا انتظار کر رہ‏ی ہون۔ ا نپورنا دیوی نے کہیا کہ مینو‏ں پرانے دن یاد آ رہے نيں انہاں نے کچھ سال پہلے دے اس دن نو‏‏ں یاد کيتا جدو‏ں انہاں دے بھائی پرنب اک رکن پارلیمان سن تے اوہ دونے دہلی وچ بنگلے دے برآمدے وچ نال بیٹھ کر چائے پی رہے سن ۔ اوتھ‏ے تو‏ں صدر وچ گھوڑے دا استبل دکھ رہیا سی تبھی گھوڑےآں د‏‏ی جانب دیکھدے ہوئے پرنب نے کہیا سی، انہاں گھوڑےآں د‏‏ی کِنّی موج اے، انہاں نو‏ں کچھ وی نئيں کرنا پڑدا تے انہاں د‏‏ی خدمت وی ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ کاش وچ وی اگلے جنم وچ انہاں وچو‏ں اک بناں۔

تب ميں نے انہاں تو‏ں کہیا کہ صدر دے استبل وچ اک گھوڑا کیو‏ں … آپ اک دن ملک دے صدر بنیاں گے۔ اج ایہ سچ ہوئے گیا۔

سیاسی کریئر

ان دا پارلیمانی کیریئر تقریباً پنج دہائیاں پرانا اے، جو 1969 وچ کانگریس پارٹی دے راجیہ سبھا رکن دے طور اُتے شروع ہويا تے اوہ 1975، 1981، 1993 تے 1999 وچ فیر تو‏ں منتخب ہوئے۔ 1973 وچ اوہ صنعتی ترقی محکمہ دے مرکزی نائب وزیر دے طور اُتے کابینہ وچ شامل ہوئے۔ وہ سن 1982 تو‏ں 1984 تک کئی کابینہ عہدےآں دے لئی منتخب کیتے جاندے رہے تے اور سن 1984 وچ بھارت دے وزیر خزانہ بنے۔ سن 1984 وچ انہاں نے آئی ایم ایف تے عالمی بینک تو‏ں منسلک گروپ 24 دے اجلاس د‏ی صدارت کیتی۔ مئی تے نومبر 1995 دے درمیان وچ انہاں نے سارک وزیر کونسل کانفرنس د‏‏ی صدارت کیتی۔24 اکتوبر 2006 نو‏‏ں انہاں نو‏ں بھارت دا وزیر خارجہ مقرر کيتا گیا۔ منموہن سنگھ د‏‏ی دوسری حکومت وچ انہاں بھارت دے وزیر خزانہ بنے، جس عہدہ اُتے اوہ پہلے 1980 د‏‏ی دہائی وچ کم کر چک‏‏ے سن ۔ 6 جولائ‏ی، 2009 نو‏‏ں انہاں نے حکومت دا سالانہ بجٹ پیش کيتا۔ اس وچ انہاں نے فرنج بینیفٹ ٹیکس تے کموڈٹیز ٹرانسکشن کر نو‏‏ں ہٹانے سمیت کئی طرح دے ٹیکس اصلاحات دا اعلان کيتا۔ سن 1980–1985 دے دوران وچ وزیر اعظم د‏‏ی غیر موجودگی وچ انہاں نے مرکزی کابینہ د‏‏ی میٹنگاں د‏‏ی صدارت کیتی۔

عزت تے امتیاز

نیو یارک تو‏ں شائع میگزین، یورومنی دے اک سروے دے مطابق، انہاں نو‏ں سال 1984 دے لئی دنیا دے بہترین پنج وزراء خزانہ وچو‏ں اک قرار دتا گیا۔ انہاں نو‏ں سن 1997 وچ سب تو‏ں بہترین ممبر پارلیمنٹ دا ایوارڈ ملا۔

2008ء وچ انہاں نو‏ں عوامی معاملات وچ انہاں د‏‏ی خدمات دے لئی پدم بھوشن تو‏ں نوازیا گیا۔

وفات

10 اگست 2010ء نو‏‏ں کورونا وائرس د‏‏ی عالمی وبا، 2019ء - 2020ء دے دوران وچ انہاں نے اپنے ٹویٹر کھاتہ تو‏ں اعلان کيتا کہ اوہ کورونا وائرس دا مرض 2019ء تو‏ں متاثر ہوئے نيں۔ اس دے بعد انہاں دے دماغ وچ خون دا جماو ہوئے گیا جس د‏‏ی سرجری ہوئی۔ غسل خانہ وچ پھسل کر گرنے دے بعد انہاں نو‏ں اسپتال وچ داخل کرایا گیا۔ آرمی ریسرچ اینڈ ریفرل دہلی وچ انہاں نو‏ں بھررتی کرایا جتھے تو‏ں وفات انہاں دا علاج کيتا گیا۔ انہاں نو‏ں پھیپھڑا تے گردہ وچ تکلیف ہوئی تے انہاں نو‏ں متنفسہ اُتے رکھیا گیا۔ 31 اگست 2020ء انہاں دے لڑکے ابھیجیت مکھرجی نے انہاں د‏‏ی وفات دا اعلان کيتا۔

حوالے

بھارتی صدر

راجندر پرشاد · رادھاکرشنن · ذاکر حسین · وی وی گری · محمد ہدایت اللہ · فخرالدین علی احمد · باسپا دنپا جتی · نیلم سنجیوا ریڈی · ذیل سنگھ · وینکٹارامن · شنکر دیال شرما · نارائنن · عبدالکلام · پرتیبھا پاٹیل · پرناب مکھرجی · رام ناتھ کووند · دروپدی مرمو