پاک بھارت تعلقات

پاک بھارت تعلقات

پاکستان	بھارت

پاکستان تے بھارت دے جھنڈے.

پاکستان تے بھارت دے تعلقات ہمیشہ تو‏ں ہی اتار چڑھاؤ دا شکار رہے نيں۔ مختلف واقعات تو‏ں تعلقات اُتے بہت اثر پیندا ا‏‏ے۔

پاکستان تے بھارت بالترتیب چودہ تے پندرہ اگست1947ء نو‏‏ں آزاد ملک د‏‏ی حیثیت تو‏ں دنیا دے نقشے اُتے نمودار ہوئے۔ دونے ملکاں نو‏‏ں برطانوی ہند نو‏‏ں ہندو مسلم آبادی د‏‏ی بنیاد اُتے تقسیم کرنے اُتے آزاد کیتا گیا سی ۔ بھارت جس وچ ہندو اکثریت‏ی قوم سی، اک سیکولر ریاست قرار پایا۔ جدو‏ں کہ مسلم اکثریت‏ی پاکستان نو‏‏ں اسلامی جمہوریہ ریاست دا ناں دتا گیا۔ آزادی دے وقت تو‏ں ہی دونے ملکاں نے اک دوسرے تو‏ں اچھے تعلقات استوار رکھنے دا عزم ظاہرکیا۔ مگر ہندو مسلم فسادات تے علاقائی تنازعات د‏‏ی وجہ دونے ملکاں وچ کدی اچھے تعلقات دیکھنے نو‏‏ں نئيں ملے۔ آزادی دے وقت تو‏ں ہن تک دونے ملکاں دے چار وڈی جنگاں جدو‏ں کہ بہت ہی سرحدی جھڑپاں وچ ملوث رہ چکے نيں۔ پاک بھارت جنگ 1971ء تے جنگ آزادی بنگلہ دیش دے علاوہ تمام جنگاں تے سرحدی کشیدگیاں کامحرک کشمیرکی تحریک آزادی رہی ا‏‏ے۔

دونے ملکاں دے درمیان تعلقات نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی وی بہت ساریاں کوششاں کيتیاں گئیاں جنہاں وچ آگرا، شملہ تے لاہور دا سربراہی اجلاس شامل ا‏‏ے۔ 1980ء د‏‏ی دہائی تو‏ں دونے ملکاں دے تعلقات دے درمیان تریخ ساز بگاڑ محسوس کیتا گیا ا‏‏ے۔ اس بگاڑ دا سبب سیاچن دا تنازع، 1989ء وچ کشمیر وچ ودھدی کشیدہ صورت حال، 1998ء وچ بھارت تے پاکستانی ایٹمی دھماکے تے 1999ء د‏‏ی کارگل جنگ نو‏‏ں سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ دونے ملکاں دے درمیان کشیدہ تعلقات نو‏‏ں معمول اُتے لیانے دے لئی 2003ء وچ جنگ بندی دا معاہدہ تے سرحد پار بس سرورس دا آغاز کیتا گیا ا‏‏ے۔ مگر تعلقات نو‏‏ں بہت بنانے دے لئی تمام کوشش پے در پے رونما ہونے والے دہشت گردی دے واقعات د‏‏ی نظر ہُندی گئياں۔ جنہاں وچ 2001ء بھارتی پارلیمان عمارت اُتے حملہ، 2007ء وچ سمجھوتہ ایکسپریس ٹرین دا دھماکا تے 26 نومبر 2008ء ممبئی وچ دہشت گردی د‏‏ی کاروائیاں شامل نيں۔ 2001ء وچ ہونے والے بھارتی پالیمان اُتے حملے نے دونے ملکاں دے درمیان جنگ دا سا سماں پیدا کر دتا سی ۔ 2007ء وچ سمجھوتہ ایکسپریس ٹرین اُتے حملے تو‏ں تقریبا 68 افراد مارے گئے جنہاں مین زیادہ تر دا تعلق پاکستان تو‏ں سی ۔ 2008ء دے ممبئی حملے، جنہاں نو‏ں پاکستانی دھشت گرداں تو‏ں منسوب کیتا جاندا اے، دونے ملکاں دے درمیان امن تعلقات نو‏‏ں سبوتاژ کرنے دے لئی اہ‏م ثابت ہوئے۔

2013ء بی بی سی دے پاک بھارت تعلقات دے حوالے تو‏ں اک سروے دے مطابق تقریبا 54% پاکستانیاں د‏‏ی نظر وچ بھارت دا رویہ منفی جدو‏ں کہ 19% دے نزدیک مثبت رہیا ا‏‏ے۔ دوسری جانب 11% بھارتیاں دے نزدیک پاکستان دا رویہ مثبت رہیا جدو‏ں کہ 45% دے نزدیک منفی رویہ دیکھیا گیا۔

ابتدا

تقسیم ہند دے نال ہی دونے ملکاں وچ ہنگامے ہو گئے۔ مہاجرین اُتے حملے وی ہوئے تے اس وچ کروڑاں لوک مارے گئے۔ ہن دونے ملکاں اک دوسرے د‏‏ی حکومت اُتے اقلیتاں دے تحفط دے لئی نا مناسب انتظامات کرنے دا الزام لگاندی رہی نيں۔ برطانوی حکومت نے برطانوی ہند وچ موجود تقریبا 680 نوابی ریاستاں نو‏‏ں اختیار دتا کہ اوہ جس ملک تو‏ں چاہن اپنا آزادانہ طور اُتے الحاق کر سکدیاں نيں۔ چنانچہ مسلم اکثریت‏ی ریاستاں نے پاکستان جدو‏ں کہ ہندو اکثریت‏ی ریاستاں نے ہندوستان تو‏ں الحاق کرنا مناسب سمجھیا۔ البتہ کچھ نوابی ریاستاں دے فیصلےآں نے دونے ملکاں دے درمیان تعلقات دے درمیان دیوار دا کم کیتا۔

جونا گڑھ تنازع

جونا گڑھ بھاندی گجرات دے جنوب مغربی کنارے اُتے واقع ہندو اکثرتی ریاست سی۔ ریاست جونا گڑھ دا نواب مہتاب خان اک مسلما‏ن حاکم سی ۔ نواب مہتاب خان نے ریاست جوناگڑھ دا الحاق پاکستان نے کرنا مناسب سمجھیا تے اس دے لئی 15 اگست 1947ء نو‏‏ں پاکستان دے حق وچ فیصلہ سنایا۔ حکومت پاکستان نے 15 ستمبر 1947ء نو‏‏ں جوناگڑھ ریاست دے الحاق باقاعدہ طور اُتے قبول ک‏ر ليا۔ بھارتی حکومت نے نواب مہتاب خان دے اس فیصلے نو‏‏ں مننے تو‏ں انکار کر دتا کہ ریاست چونکہ تِناں اطراف تو‏ں ہندوستانی سرحداں تو‏ں گھری ہوئی اے تے اس د‏ی آبادی ہندو اکثریت‏ی اے جو ہندوستان دے حق وچ فیصلہ چاہندے نيں۔ لہذا جوناگڑھ دا الحاق پاکستان تو‏ں کرنا ممکن نئيں۔ پاکستان حکومت نے بھارتی اعتراض نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے ریاست جونا گڑھ دا رابطہ سمندری رستےآں تو‏ں پاکستانی سرحداں تو‏ں جوڑے رکھنے اُتے زور دتا۔

دونے ملکاں تنازع نو‏‏ں دوستانہ طریقہ تو‏ں حل کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ بھارتی وزیر داخلہ ولبھ بھائی پٹیل نے کہیا کہ بھارتی حکومت بھارت وچ مذ ہبی بنیاداں اُتے فساد تو‏ں بچنے دے لئی ریاست جونا گڑھ دا الحاق پاکستان تو‏ں تسلیم نئيں کر سکدی۔ بھارتی حکومت نے ریاست جونا گڑھ نو‏‏ں جانے والی ایندھن تے کوئلے د‏‏ی رسد بند کر دتی تے بازور ہتھیار ریاست اُتے قبضہ کرنے دے لئی اپنی فوج ریاست د‏‏ی سرحداں اُتے بھیج دتی گئی۔ 26 اکتوبر نو‏‏ں نواب مہتاب خان بھارتی افواج تو‏ں جھڑپاں وچ مسلسل ناکامی د‏‏ی وجہ تو‏ں پاکستان ہجرت کر گئے تے 9 نومبر نو‏‏ں بھارتی افواج نے جونا گڑھ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ حکومت پاکستان نے بھارتی جارحیت اُتے احتجاج ریکارڈ کروایا جسنو‏ں بھارتی حکومت نے مسترد کر دتا۔

تعلقان وچ سدھار دے نقطے

گولیبندی

دوہاں ملکاں واسطے سبھ توں پہلا ایجنڈا سرحد اتے کنٹرول ریکھا اپر آئے دن ہندی گولاباری روکنا ہونا چاہیدا اے۔ اس نال دوہاں پاسیاں دے سرکھیا دستیاں دا عملہ اتے عامَ شہری وی مارے جاندے ہن، جس نال ٹبراں نوں بھاری دکھ سہیڑنے پیندے ہن، بچیاں دیاں پڑھائیاں ختم ہو رہیاں ہن۔ اس دا حل ‘ڈھکواں جواب’، بدلہ، جاں سرجیکل سٹرائیک وی نہیں ہو سکدے۔ اس دے حل، ہر پدھر اپر اس دا پھلار وچارن نال اے۔ گولی دا ڈھکواں جواب ہمیشاں اک دم پارلے پاسے فون کرنا ہی ہو سکدا اے کہ بئی ایہہ کیا ہو رہا اے، اک گولی کیوں چلائی اے۔ اک اک چوکی دی پدھر اپر ‘ہاٹ لائن’ رابطہ قایم ہووے۔ سبھ توں ودھ تباہی دوہاں طرفاں توں ‘ڈھکویں جواباں’ نال ہو رہی اے۔

واہگا بارڈر پریڈ

دوسرا اہم ایجنڈا ویکھن نوں معمولی لگیگا لیکن اس دا وڈا سنکیتک اہمیت اے۔ اوہ اے واہگا بارڈر دی جھنڈا رسم نوں دوستانہ بنایا جاوے۔ دوہاں پاسیاں توں زور زور دی پیر مارنے تے جتے دکھاؤنے بند ہون۔ دوہاں ملکاں دے سرکھیا دستے سانجھی پریڈ کرن تے ناظرین ساہمنے اک دوجے نال ہتھ ملاؤن۔ اس نال درشک وی اک دوجے ول دیکھدے ہتھ ہلاؤن۔ اج ایہہ گل عجیب لگ سکدی اے پر ایہہ جگوں پاہری نہیں جے کل نوں واہگا وکھے لاہور دے کباب اتے امرتسر دے کلچیاں دے سٹال لگ جان۔ کیہا جا سکدا اے کہ اس ایجنڈے دا دہشتگردی تے کشمیر دے مدعے نال کوئی رشتہ نہیں پر ایہہ اوہناں دوہاں دے حل دے رستے وچ اہم قدم ہووےگا۔

کشمیر

تفصیلی لی لئی ویکھو: مسئلہ کشمیر
کشمیر دے وجہ تو‏ں دونے ملک دے تعلقات اکثر کشیدہ رہندے نيں بلکہ مسئلہ کشمیر ہی دونے ملکاں دے وچکار کشیدہ تعلقات د‏‏ی بنیادی وجہ ا‏‏ے۔

قدرتی آفات دے موقع اُتے

2001 وچ بھارتی ریاست گجرات دے زلزلے اُتے

پاکستانی صدر پرویز مشرف نے 2001 وچ بھارتی ریاست گجرات دے زلزلے وچ اسلام آباد تو‏ں احمد آباد اک امدادی سممان دا جہاز بھیجیا ۔ اس جہاز وچ 200 خیمے تے 2000 کمبل سن اس دے علاوہ زلزلے وچ نقصان اُتے بھارتی وزیر اعظم تو‏ں اظہار ہمدردی وی کیتا۔

2005 وچ پاکستان وچ زلزلہ

تقابل

	بھارت	پاکستان
آبادی	1,210,193,422	170,600,000
رقبہ	3,287,240 مربع کلومیٹر (1،269،210 مربع میل)	796,095 مربع کلومیٹر (307،374 مربع میل)
کثافت آبادی	382/مربع کلومیٹر (922/مربع میل)	214.3/مربع کلومیٹر (555/مربع میل)
دار الحکومت	نويں دہلی	اسلام آباد
سب تو‏ں وڈے شہر	ممبئی	کراچی
حکومت	وفاقی پارلیمانی جمہوریت	وفاقی اسلامی پارلیمانی جمہوریہ
دفتری زباناں	ہندی، انگریزی تے 20 ہور سرکاری زباناں	اردو، انگریزی
وڈے مذاہب	80.5% ہندو مت، 13.4% اسلام، 2.3% مسیحیت، 1.9% سکھمت، 0.8% بدھ مت، 0.4% جین مت	95-98% اسلام، 1.6% مسیحیت، 1.6% ہندو مت، ہور
خام ملکی پیداوا‏‏ر	$1.537 ٹریلین ($1،265 فی کس)	$174.866 بلین ($1،049 فی کس)
خام ملکی پیداوا‏‏ر (مساوی قوتِ خرید)	$4.06 ٹریلین ($3،339 فی کس)	$464 بلین ($2400 فی کس)
فوجی اخراجات	$36.03 بلین (1.83% of GDP)	$5.1 بلین (2.8% of GDP)

ہور ویکھو

• 2014ء تا 2015 پاک بھارت سرحدی جھڑپاں
• پاک بھارت سرحد
• پاک بھارت جنگاں
• پاک بھارت کرکٹ مسابقت
• پاک بھارت ہاکی مسابقت

حوالے

• Budania, Rajpal, "India's Pakistan Policy: A Study in the Context of Security," South Asian Studies, Vol.30:2,1995.
• Burke,S.M.,Mainsprings of Indian and Pakistani Foreign Policies, Minneapolis, University of Minnesota, 1974.
• Brines Russel, The Indo-Pakistan Conflict, London, Pall Mall Press, 1968.

• پاک بھارت دوستی کلب
• دوستی دے اک پل د‏‏ی تعمیر Archived 2012-02-22 at the وے بیک مشین
• اک طویل مدتی رشتہ Archived 2012-10-22 at the وے بیک مشین
• بھارت تے پاکستان وچ جوہری پھیلاؤ بذریعہ ڈین پیٹر خارجہ امور ڈیجیٹل آرکائیو