ممبئی وچ دہشت گردی دیاں کاروائیاں، 26 نومبر 2008ء

26 نومبر 2008ء ممبئی وچ دہشت گردی د‏‏ی کاروائیاں
دا حصہ
متاثرہ تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی نشاندہی
ٹکاناممبئی، بھارت
تریخ26 November 2008, 9:20 pm[۱] — 29 نومبر، 2008ء [حالے تک جاری] (انڈیا دا معیاری وقت، متناسق عالمی وقت +5:30)
ہلے دی قسم
بمباری، فائرنگ، یرغمال]][۲]
موتاں195[۳]
پھٹڑ327+[۴]
شکی حملہ آورپاکستان وچ دہشتگرداں کی

نومبر، 2008ء ممبئی، بھارت وچ دہشت گردی د‏‏ی کاروائیاں، دس کاروائیاں دا تسلسل اے جنہاں دا آغاز 26 نومبر، 2008ء نو‏‏ں بھارت دے معاشی راجگڑھ تے سب تو‏ں وڈے شہر ممبئی وچ ہويا تے 29 نومبر تک وی انہاں دہشت گرداں دا مکمل طور اُتے قلع قمع نئيں کيتا جاس دا۔[۵] خبراں دے مطابق انہاں واقعات وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک سو پچیانوے (195) افراد[۳] بشمول بائیس غیر ملکیو‏ں دے جاں بحق ہونے د‏‏ی تصدیق ہوئی اے تے تن سو ستائیس (327) افراد زخمی ہوئے۔[۴][۶] دہشت گردی د‏‏ی اٹھ کاروائیاں ممبئی دے جنوبی حصے وچ ہوئیاں، جنہاں وچ ہجوم دے لحاظ تو‏ں مصروف ترین چھتر پتی شیواجی ٹرمینس نامی ریلوے اسٹیشن، دو فائیو اسٹار ہوٹل جنہاں وچ مشہورِ زمانہ اوبرائے ٹرائیڈینٹ تے ممبئی گیٹ وے دے نزدیک واقع تاج محل پیلیس اینڈ ٹاورز شامل نيں، لیوپولڈ کیفے جو سیاحت دے لئی اک معروف ریسٹورنٹ اے، کاما اسپتال، یہودیاں دے مرکز نریمان ہاؤس، میٹرو ایڈلبس مووی سیٹر تے پولیس ہیڈ کوارٹرز، جتھے پولیس دے تن کلیدی منصب دار بشمول انسدادِ دہشت گردی دے سربراہ، نو‏‏ں فائرنگ کرکے قتل کر دتا گیا جدو‏ں کہ دہشت گردی دا نواں واقعہ ولے پارلے وچ ہوائی اڈے دے نیڑے اک ٹیکسی وچ بم دھماکا سی۔ اُتے ہن تک ایہ تعین نئيں کيتا جاس دا اے ایہ دھماکا جنوبی ممبئی وچ جاری کاروائیاں دا تسلسل اے یا کوئی وکھ نوعیت دا واقعہ۔[۷] انہاں کاروائیاں وچ تقریباًً پنجاہ تو‏ں سٹھ دہشت گرد ملوث نيں۔سانچہ:Dubious [۸]

اک غیر معروف تنظیم بنام دکن مجاہدین نے خبر رساں ادارےآں نو‏‏ں بذریعہ برقی خط مطلع کيتا اے کہ ایہ کارروائی دکن مجاہدین د‏‏ی تے اوہ اس د‏ی مکمل ذمہ داری قبول کردے نيں۔[۹] برطانوی، امریکی تے یہودی افراد نو‏‏ں خاص طور اُتے نشانہ بنانے، مسلح افراد د‏‏ی تعداد، استعمال کردہ اسلحہ دیاں قسماں تے حملےآں د‏‏ی نوعیت نو‏‏ں دیکھدے ہوئے ایہ قیاس آرائیاں د‏‏ی جارہیاں نيں کہ حملہ آوراں دا تعلق بھارت تو‏ں نئيں اے بلکہ ایہ کسی بیرونی اسلامی مجاہدین دے گروہ نال تعلق رکھدے نيں۔[۱۰][۱۱][۱۲] بھارتی وزیر اعظم منموہن سنگھ نے قوم تو‏ں خطاب کردے ہوئے کہیا اے کہ ممبئی وچ انہاں دہشت گردی د‏‏ی کاروائیاں وچ بیرونی ہتھ ملوث اے کیونجے اس طرح د‏‏ی کارروائی بغیر کسی بیرونی امداد دے ممکن نئيں۔[۱۰] 28 نومبر د‏‏ی صبح ممبئی پولیس نے دعوٰی کيتا اے کہ تاج محل اُتے حملہ کرنے والے تن دہشت گرداں نو‏‏ں گرفتار کرلیا گیا تے اُنہاں نے ایہ اقرار کيتا اے کہ اُنہاں دا تعلق پاکستانی جہادی تنظیم لشکرطیبہ تو‏ں ا‏‏ے۔[۱۳] جس تو‏ں ممکنہ طور اُتے پاکستان تے بھارت دے سفارتی تعلقات اُتے بہت برا اثروڈے گا۔ اس تو‏ں پہلے بھارتی مجاہدین نے ستمبر، 2008ء وچ ممبئی وچ بم دھماکےآں د‏‏ی دھمکی دتی سی۔[۱۴][۱۵] کچھ خبر رساں ادارےآں دے مطابق اک دہشت گرد نے اوبرائے ہوٹل وچ خبر رساں ادارےآں دے نمائندےآں تو‏ں گل کردے ہوئے کہیا کہ انہاں دا مطالبہ اے کہ بھارت د‏‏ی جیلاں وچ مقید تمام مجاہدین نو‏‏ں رہیا کر دتا جائے، ايس‏ے شرط اُتے یرغمالیاں نو‏‏ں رہیا کيتا جائیگا۔ اس نے ایہ وی دسیا کہ اوبرائے ہوٹل وچ ست دہشت گرد یرغمالیاں نو‏‏ں سنبھال رہے نيں۔ [۱۶][۱۷] ہور خبراں دے مطابق ایہ مطالبہ اک یرغمالی دے ذریعے اسرائیل دے سفارتی دفتر وچ فون دے ذریعے پیش کيتا۔[۱۸] اُتے ماہرین د‏‏ی حتمی رائے دے مطابق انہاں حملےآں وچ القائدہ دا ہتھ ہوئے سکدا ا‏‏ے۔[۱۹] دودناں د‏‏ی مسلسل فائرنگ تے دھماکےآں دے بعد 28 نومبر د‏‏ی صبح ممبئی وچ دسیا گیا کہ دہشت گرداں دے حملے بند ہوگئے نيں۔[۲۰][۲۱]

تاج محل ہوٹل د‏‏ی رات دے وقت لی گئی تصویر

اگ بجھائی جاچک‏ی اے تے سپاہی یرغمالیاں نو‏‏ں محفوظ پناہ گاہاں د‏‏ی جانب لے جاندے ہوئے تے مرنے والےآں د‏‏ی لاشاں نو‏‏ں ہٹاندے ہوئے نظر آرہے نيں۔[۲۰] نریمان ہاؤس تے اوبرائے ٹرائیڈینٹ ہوٹل وچ بھارتی کمانڈوز نے دہشت گرداں نو‏‏ں ختم کر دتا ا‏‏ے۔[۲۰][۲۲]۔ یہودیاں دے مرکز وچ پنج یرغمالی کارروائی دے دوران ہلاک ہوئے۔[۴] بعد وچ آنے والی خبراں تو‏ں پتہ چلا کہ ہن وی تاج محل وچ دو یا تن دہشت گرد موجود نيں، اس دے نال دھماکے تے فائرنگ دا سلسلہ وی جاری ا‏‏ے۔[۲۲] تاج محل د‏‏ی زمینی منزل اُتے فائرنگ دا تبادلہ تے پہلی بالائی منزل تو‏ں دھوئيں دا اخراج جاری ا‏‏ے۔[۲۲] انہاں واقعات وچ تاج محل ہوٹل نو‏‏ں وڈی طرح نقصان پہنچیا اے، اس دا گنبد تے ہور ثقافتی حصے تباہ ہوچکے نيں۔[۲۲] قومی محافظ سلامتی د‏‏ی کاروائیاں دے نتیجے وچ تاج وچ موجود دونے دہشت گرد مارے جاچکے نيں۔[۲۲]

ایتھ‏ے ایہ خبر قابل ذکر اے کہ واقعات دے پہلے چار گھینٹے دے دوران انسداد دہشت گردی دے سربراہ ہمنات کارکرے ہلاک ہوئے گئے، جو اس تو‏ں پہلے بھارتی فوج دے حاضر سروس کرنل سرکانت پرساد دے خلاف دہشت گردی وچ ملوث ہونے د‏‏ی تحقیقات ک‏ر رہ‏ے سن ۔[۲۳][۲۴]

متاثرہ تھ‏‏اںو‏اں

سودھو
مقام حملے د‏‏ی نوعیت
چھترپتی شیواجی ریلوے اسٹیشن فائرنگ، دستی بم
جنوبی ممبئی، پولیس ہیڈ کوارٹر فائرنگ[۲۵]
کیفے لیوپولڈ، کولابہ فائرنگ
تاج محل پیلیس اینڈ ٹاور ہوٹل فائرنگ، چھ دھماکے تے بالائی منزل اُتے آتشزدگی [۵]،
آر ڈی ایکس وی پایا گیا۔ [۲۶]
اوبرائے ٹرائیڈینٹ ہوٹل فائرنگ، دھماکے، یرغمال تے آتشزدگی
میزاگون ڈاکس دھماکے، اسلحہ تو‏ں لیس کشتی محصور کرلئی گئی
کاما اسپتال فائرنگ، یرغمال[۲۷]
نریمان ہاؤس محاصرہ، فائرنگ،[۲۸]، یرغمال۔ مرکزِ چاہ باد لیوباوچ۔[۲۹]
ولے پارلے، شمالی ممبئی دے مضافات وچ گڈی وچ بم دھماکا[۳۰]
مقام گرفتار
گرگوام چوپاٹھی دو دہشت گرد گرفتار[۳۱]
تاردیو دو دہشت گرد گرفتار [۳۲]

حملہ آور

سودھو

اس حملے وچ کُل دس حملہ آور شریک سن ۔ انہاں وچو‏ں صرف اک زندہ گرفتار کيتا گیا، اجمل قصاب، تے ہور بھارتی پولیس تے سیکورٹی فورسز دے نال مٹھ بھیڑاں وچ ہلاک ہوئے۔

  • اجمل قصاب * عبدالرحمٰن
  • عبدالرحمٰن چھوٹا
  • ابو علی
  • فہد اللہ
  • اسماعیل خان
  • بابر عمران
  • ابو عمر
  • ابو سہراب
  • شعیب
  • نریندرمودی

تفصیلات

سودھو

حملےآں دا آغاز مقامی وقت دے مطابق 26 نومبر د‏‏ی شب 09:50 منٹ اُتے ہويا جدو‏ں لیو پولڈ کیفے وچ فائرنگ د‏‏ی آواز سنی گئی۔ فیر 10:30 منٹ اُتے اے دے سینتالیس (AK 47) تو‏ں لیس دو دہشت گرد چھترپتی شیواجی ریلوے اسٹیشن دے مسافراں د‏‏ی انتظار گاہ وچ گھس گئے تے اَنھّا دھند فائرنگ شروع کر دتی تے دستی بم وی پھینکے، جس وچ دس افراد ہلاک ہوئے۔[۹][۳۳]

پھانسی

سودھو

گرفتار ہونے والے اک حملہ آور اجمل قصاب نو‏‏ں بھارت نے پھانسی دی۔ اس دا تعلق پاکستان دے پنڈ فریدکوٹ تو‏ں دسیا گیا۔ زخمی حالت وچ قصاب دے انٹرویو وچ قصاب بھگوان تو‏ں معافی منگدا رہاـجس تو‏ں اس دا مسلما‏ن جہادی ہونا مشکوک نظر آیا۔سانچہ:کھراسچ[۳۴]

ذمہ داری

سودھو

بھارتی تے مغربی ذرائع ابلاغ نے حملہ آوراں دا ذمہ پاکستان د‏‏ی جہادی تنظیماں اُتے پائی مگر 2013ء وچ بھارت دے وزارت داخلہ دے سابق افسر انڈر سیکرٹری آر-وی-ایس منی نے عدالدی بیان وچ ایہ راز افشاء کيتا کہ ممبئ تے بھارتی پارلیمان حملہ دے پِچھے خود بھارتی حکومت دا ہتھ سی تاکہ دہشت دے خلاف سخت قوانین پارلیمان تو‏ں منظور کروائے جا سکن۔[۳۵][۳۶]

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو
  1. "فضائی ادارے دے تقریباً اراکین نو‏‏ں اوبرائے ہوٹل تو‏ں کڈ لیا گیا۔". مشترکہ ناشرین. نیویارک ٹائمز. 2008-11-28. https://web.archive.org/web/20181226072448/https://www.nytimes.com/aponline/world/AP-AS-India-Shooting.html?_r=1&hp%20. Retrieved on
    ۲۸ نومبر ۲۰۰۸. 
  2. "بھارت وچ دہشت گردی، 101 افراد جاں بحق". لاس اینجلس ٹائمز. 2008-11-27. https://web.archive.org/web/20181226072450/https://www.latimes.com/. 
  3. ۳.۰ ۳.۱ "بھارتی فوج نے ممبئی دے آخری دہشت گرد نو‏‏ں وی مار دتا". متفقہ ناشرین. 2008-11-29. https://web.archive.org/web/20181226072500/https://news.yahoo.com/s/ap/20081129/ap_on_re_as/as_india_shooting. 
  4. ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ "ممبئی دہشت گردی وچ یہودی دے ربی تے اُنہاں د‏‏ی اہلیہ جاں بحق". سی این این. 2008-11-27. https://web.archive.org/web/20181226072456/http://edition.cnn.com/2008/WORLD/asiapcf/11/28/india.attacks/index.html%20. 
  5. ۵.۰ ۵.۱ "ممبئی دے ہنگامےآں وچ ہلاک ہونے والےآں د‏‏ی تعداد". سی این این. 2008-11-26. https://web.archive.org/web/20181226072447/http://www.cnn.com/2008/WORLD/asiapcf/11/26/india.attacks/index.html. 
  6. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  7. "ولے پارلے ٹیکسی دھماکے دے بارے وچ پولیس غیریقینی دا شکار". ٹائمز آف انڈیا. 2008-11-26. https://web.archive.org/web/20190106144644/https://timesofindia.indiatimes.com/india/Cops-clueless-about-Vile-Parle-taxi-blast/articleshow/3766754.cms. Retrieved on
    ۲۸ نومبر ۲۰۰۸. 
  8. "کیا ممبئی اُتے حملےآں تے دہشت گردی وچ القائدہ ملوث اے ؟"۔ ہاریٹز۔ 2008-11-27۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  9. ۹.۰ ۹.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے mumbaiattack-toi لئی۔
  10. ۱۰.۰ ۱۰.۱ کاؤل, ایلن; Souad Mekhennet (27 نومبر، 2008ء). "فسطانی حملےآں دے پِچھے کون اے ؟". نیویارک ٹائمز. https://web.archive.org/web/20181226072453/https://www.nytimes.com/2008/11/28/world/asia/28group.html?_r=2&hp=&pagewanted=all. Retrieved on
    2008. 
  11. "ممبئی وچ دہشت گرداں دے حملےآں وچ چھ غیر ملکیو‏ں سمیت 101 افراد ہلاک". ٹائمز آف انڈیا. https://web.archive.org/web/20181226072451/https://timesofindia.indiatimes.com/Mumbai_attacks_6_foreigners_among_101_dead/articleshow/3761410.cms%20. 
  12. ممبئی وچ دہشت گردی دے لئی لشکر طیبہ ذمہ دار اے
  13. "اوبرائے ہوٹل وچ 30 یرغمالیاں نو‏‏ں بچالیا گیا". دا ٹائمز آف انڈیا. 28 نومبر، 2008ء. https://web.archive.org/web/20181226072445/https://timesofindia.indiatimes.com/30_hostages_rescued_from_Oberoi_hotel/articleshow/3767649.cms. Retrieved on
    ۲۸ نومبر ۲۰۰۸. 
  14. "بھارتی مجاہدین د‏‏ی جانب تو‏ں ممبئی نو‏‏ں نشانہ بنانے د‏‏ی دھمکی". انڈیا ٹوڈے. 2008-09-14. https://web.archive.org/web/20181226072443/https://www.indiatoday.in/latest-headlines/story/indian-mujahideen-threatens-to-target-mumbai-29890-2008-09-14. 
  15. "دکن مجاہدین کون نيں؟". فارن پالیسی ڈاٹ کم. 2008-11-27. https://web.archive.org/web/20181226072515/https://foreignpolicy.com/node/10392. 
  16. We want all Mujahideen released: Terrorist inside Oberoi
  17. Mumbai Attacks: Day Two
  18. http://www.haaretz.com/hasen/spages/1041535.html چاہ باد دے مرکز تو‏ں اٹھ یرغمالی رہیا کرالئے گئے:سرکاری ترجمان
  19. ماہرین دے مطابق حملےآں وچ القائدہ ملوث ہوسکدی ا‏‏ے۔
  20. ۲۰.۰ ۲۰.۱ ۲۰.۲ کیتھ بریڈشر تے سومینی سینگپتا (28 نومبر، 2008ء). "ممبئی یہودیاں دے مرکز وچ کمانڈو آپریشن". انٹرنیشنل ہیرالڈ ٹریبون. https://web.archive.org/web/20081201083533/http://www.iht.com/articles/2008/11/28/news/29MUMBAI.php. 
  21. ""ممبئی دہشت گرداں دے تسلط تو‏ں چھڑا لیا گیا۔"". TTKN Oxford. 28 November 2008. http://www.ttkn.com/business/mumbai-takes-control-terrorists-260.html. 
  22. ۲۲.۰ ۲۲.۱ ۲۲.۲ ۲۲.۳ ۲۲.۴ "فائرنگ دا تیسرا دن، تاج محل وچ شدید فائرنگ". 7:16 am, 28 November, 2008. https://web.archive.org/web/20181226072455/https://www.ndtv.com/error?aspxerrorpath=%2Fconvergence%2Fndtv%2Fmumbaiterrorstrike%2FElection_Story.aspx. Retrieved on
    ۲۸ نومبر ۲۰۰۸. 
  23. پاکستان آبزرور، 28 نومبر 2008ء، "Conspiracy against Pak is unfolding"
  24. ایشیا نیوز 19 دسمبر 2008ء، "Minister Antulay quits, he suspected Hindu involvement in Mumbai attacks"
  25. ممبئی دے حملےآں وچ ہلاک ہونے والےآں د‏‏ی تعداد
  26. Mumbai tense as hotel standoffs remain
  27. صفحہ د‏‏ی خبر، ممبئی دہشت گردی وچ 65 ہلاک
  28. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  29. ممبئی اُتے حملے
  30. ممبئی اُتے دہشت دا راج. ریاستی ترجمان
  31. "ممبئی حملہ:دو دہشت گرد ہلاک". http://www.mid-day.com/news/2008/nov/271108-two-terrorists-shot-dead.htm. 
  32. انڈو-ایشیانیوزسروس (27 نومبر، 2008ء). "ممبئی وچ دو دہشت گرد گرفتار تے دو ہلاک". ٹھائیندیاں نیوز. https://web.archive.org/web/20181226072440/http://www.thaindian.com/newsportal/world-news/two-terrorists-killed-two-arrested-in-mumbai_100124003.html. 
  33. The Associated۔ "انڈیا وچ منظم مسلح حملےآں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ چالیس افراد ہلاک"۔ Nytimes.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  34. کھرا سچ یوٹیوب اتے
  35. "Govt behind Parliament attack, 26/11: Ishrat probe officer". ٹائمز آف انڈیا. 14 جولائ‏ی 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226072430/https://timesofindia.indiatimes.com/india/Govt-behind-Parliament-attack-26/11-Ishrat-probe-officer/articleshow/21062116.cms%20. 
  36. "India’s own goal". نیشن. 15 جولائ‏ی 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226072458/https://nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/editorials/15-Jul-2013/india-s-own-goal%20.