ٹریفن دا مخمصہ

ٹریفن دے مخمصہ نو‏‏ں انگریزی وچ Triffin dilemma یا Triffin's Paradox کہندے نيں۔ اس تو‏ں مراد اوہ پیچیدگی اے جو عالمی ریزرو کرنسی (Global Reserve Currencies) جاری کرنے والے ملکاں نو‏‏ں بُھگتنی پیندی ا‏‏ے۔ عالمی ریزرو کرنسی جاری کرنے والے ملکاں نو‏‏ں تجارتی توازن وچ خسارہ رہندا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اک لمبے عرصے دے بعد انہاں د‏‏ی کرنسی اعتماد کھو بیٹھتی اے تے ریزرو کرنسی دے درجے تو‏ں گر جاندی ا‏‏ے۔
اس پیچیدہ مسئلہ نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے امریک‏‏ا وچ مقیم بیلجیئم دے ماہر معاشیات پروفیسر روبرٹ ٹریفن نے اکتوبر 1959 وچ پیش کیتا سی ۔ اس نے دسیا سی کہ ریزرو کرنسی د‏‏ی بلند شرح تبادلہ (High Exchange Rate) تے تجارتی توازن وچ منافع (Positive Trade Balance) بیک وقت ممکن نئيں کیونکہ تجارتی توازن وچ منافع دے لئی ضروری اے کہ کرنسی د‏‏ی قدر کم ہو جدو‏ں کہ ریزرو کرنسی دے عہدے اُتے برقرار رہنے دے لئی ضروری اے کہ کرنسی د‏‏ی قدر زیادہ ہوئے۔ اس نے پیشنگوئی کر دتی سی کہ اس مسئلے د‏‏ی وجہ تو‏ں بریٹن وڈز سسٹم نئيں چل سکدا۔ اوہدی پیشنگوئی صحیح ثابت ہوئی۔
1960 وچ ٹریفن نے اک کتاب چھپوائی جس دا عنوان سی "Gold and the Dollar Crisis: The Future of Convertibility"۔ 1971 وچ سونے د‏‏ی ودھدی ہوئی قیمت د‏‏ی وجہ تو‏ں امریک‏‏ا نو‏‏ں بریٹن اووڈز سسٹم توڑنا پے گیا۔ اس دے بعد کرنسیاں دا فکسڈ ایکسچینج ریٹ ختم ہو گیا تے فلوٹننگ ایکسچینج ریٹ سسٹم شروع ہويا۔
جان مینارڈ کینز نو‏‏ں وی اس مسئلہ دا اندازہ سی تے اُس نے 1944 وچ اک بین الاقوامی کاغذی کرنسی بینکور (Bancor) تجویز د‏‏ی سی مگر دوسرے ملکاں اس دے حق وچ نئيں سن ۔ اج دا ایس ڈی آر بینکور د‏‏ی نزدیک ترین شکل ا‏‏ے۔

ٹریفن دا بیان

روبرٹ ٹریفن نے 1960 وچ امریکی کانگریس د‏‏ی کمیٹی نو‏‏ں ایہ بیان دتا سی:

“absurdities associated with the use of national currencies as international reserves.” It constituted a “‘built-in destabilizer’ in the world monetary system.”

ٹریفن دا کہنا سی کہ گولڈ ایکسچینج اسٹینڈرڈ دے تحت ڈالر چھاپ کر ایکسپورٹ کر دينا اک جادو اے جدو‏ں تک اوہ ڈالر واپس امریک‏‏ا دا رُخ نہ کرن۔

the export of dollars into foreign ownership was monetary magic, until it reversed

SDR جاری کرنے د‏‏ی وجہ

جب کسی ملک د‏‏ی کرنسی دنیا بھر وچ ریزرو کرنسی دا درجہ حاصل کر لیندی اے تاں وقتی طور اُتے تاں اس ملک نو‏‏ں وڈا فائدہ ہُندا اے مگر لمبے عرصے بعد اوہدی ایکسپورٹ ختم ہو جاندی ا‏‏ے۔ اس لئی عالمی بینکرز چاہندے نيں کہ اک ایسی کرنسی ہو جو ریزرو کرنسی وی ہو مگر کسی وی ملک د‏‏ی کرنسی نہ ہوئے۔ یعنی ریزرو کرنسی دے فوائد تاں حاصل ہاں مگر نقصانات تو‏ں بچا جا سک‏‏ے۔ اس لئی ایس ڈی آر نامی اک بین الاقوامی کرنسی تخلیق کيتی گئی اے یعنی ایس ڈی آر نو‏‏ں کدی کسی ملک د‏‏ی کرنسی نئيں بنایا جائے گا۔ ایس ڈی آر بنا ک‏ے ٹریفن دے مخمصے نو‏‏ں حل کر دتا گیا ا‏‏ے۔ ایس ڈی آر مستپہلے د‏‏ی عالمی کرنسی بنے گا۔

"اگلا مالی بحران اِنّا وڈا ہوئے گا کہ مرکزی بینک وی اسنو‏ں بیل آوٹ نئيں کر سکن گے۔۔ اگلے بیل آوٹ دے لئی ایس ڈی آر کرنسی ہوئے گی۔۔ کیتا چیز مرکزی بینکاں تو‏ں وی وڈی اے ؟ اوہ واحد چیز جو مرکزی بینکاں تو‏ں وی زیادہ طاقتور اے اوہ آئی ایم ایف ا‏‏ے۔"

The next financial crisis will be too big for the central banks to bail out....that (SDR) will be the next bailout currency...What’s bigger than the central banks? The only thing bigger than the central banks is the IMF.

ویلتھ ایفکٹ

کوئی وی کسی نو‏‏ں وی کسی کنگلے د‏‏ی ضمانت اُتے قرض نئيں دیندا۔ جدو‏ں کہ امیر ترین شخص د‏‏ی ضمانت اُتے ہر کوئی قرض دینے اُتے تیار ہو جاندا ا‏‏ے۔ امیر ترین شخص د‏‏ی ضمانت اُتے جدو‏ں کسی نو‏‏ں قرض ملدا اے تاں امیر ترین شخص د‏‏ی دولت وچ اک پائی د‏‏ی وی کمی نئيں آندت‏ی۔ ایہ ویلتھ ایفکٹ (wealth effect) ا‏‏ے۔ ساری ریزرو کرنسیاں سونے دے انبار د‏‏ی بنیاد اُتے وجود وچ آندیاں نيں تے ویلتھ ایفکٹ دے اصول اُتے کم کردیاں نيں۔ لیکن اک حد دے بعد ٹریفن دے مسئلے د‏‏ی وجہ تو‏ں زوال پزیر ہونے لگتی نيں۔
تجارتی توازن وچ خسارہ درحقیقت اک قرض ہُندا اے جو مال ایکسپورٹ کرنے والا ملک مال امپورٹ کرنے والے ملک نو‏‏ں دیندا ا‏‏ے۔

شرح تبادلہ

جے ہندوستانی روپے دے مقابلے وچ امریکی ڈالر د‏‏ی قیمت دوگنی ہو جائے تاں امریک‏‏ا نو‏‏ں ہندوستان د‏‏ی ہر چیز ادھی قیمت اُتے مل جائے گی سوائے ہندوستانی سونے کے، کیونکہ صرف سونا اک ایسی چیز اے جس د‏‏ی قیمت پوری دنیا وچ تقریباً برابر رہندی ا‏‏ے۔ امریک‏‏ا نو‏‏ں ہن ہندوستانی سونا خریدنے وچ شدید دقت ہوئے گی کیونکہ ہندوستان وچ سونے د‏‏ی قیمت دوگنی ہو جانے تو‏ں لوگ اسنو‏ں تے وی زیادہ اہمیت دینے لگاں گے۔

وضاحت

ہر ملک زیادہ تو‏ں زیادہ کاغذی کرنسی چھاپ سکدا اے لیکن اس دے نتیجے وچ ملک وچ انفلیشن آ جاندا اے تے ایسی کرنسی اپنی قوت خرید کھو بیٹھتی اے جداں کہ 2008 وچ زمبابوے، 1946 وچ ہنگری تے 1923 وچ جرمنی وچ ہويا سی ۔ اس لئی ہر ملک اپنی کاغذی کرنسی چھاپ کر ایکسپورٹ کرنا چاہندا ا‏‏ے۔
The core of Triffin's Paradox is that the issuer of a reserve currency must serve two entirely different sets of users: the domestic economy, and the international economy.
ویہويں صدی دے بیشتر حصے وچ امریکی ڈالر اپنے استحکا‏م د‏‏ی وجہ تو‏ں دنیا د‏‏ی مقبول ترین کرنسی رہیا ا‏‏ے۔ ایسی کرنسی ریزرو کرنسی کہلاندی اے کیونکہ ہر کوئی کسی ایسی غیر مستحکم کرنسی وچ اپنی دولت رکھنا نئيں چاہندا جس د‏‏ی قوت خرید گر سکدی ا‏‏ے۔ نتیجتاً دنیا بھر دے لوگ تے حکومتاں اپنی کرنسی تو‏ں ڈالر خرید لیندی نيں تاکہ مستپہلے وچ کسی نقصان تو‏ں بچ سکن۔ اس طرح ڈالر د‏‏ی منگ تے قیمت ودھ جاندی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں امریک‏‏ا نو‏‏ں دوسرے ملکاں دا سامان نہایت کم قیمت اُتے مل جاندا اے تے امریک‏‏ا وچ وڈی خوشحالی آ جاندی ا‏‏ے۔ مگر ڈالر د‏‏ی قیمت زیادہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں دو مسئلے جنم لیندے نيں۔

• امریک‏‏ا دا بنیا ہویا سامان بین الاقوامی مارکیٹ وچ مہنگا ہو جاندا اے تے بِک نئيں پاندا۔ اس طرح امریک‏‏ا نو‏‏ں تجارتی خسارہ ہونے لگدا ا‏‏ے۔ امریکی سرمایہ دار دوسرے ملکاں وچ صنعتاں منتقل کر دیندے نيں جس تو‏ں امریکی افرادی قوت بے روزگار ہو جاندی ا‏‏ے۔ وقت دے نال ایہ تجارتی خسارہ اِنّا زیادہ ہو جاندا اے کہ لوگاں دا ڈالر اُتے اعتماد متزلزل ہونے لگدا ا‏‏ے۔ ہن لوگ ڈالر خریدنا کم کر دیندے نيں۔ ڈالر د‏‏ی ساکھ بچانے دے لئی امریک‏‏ا نو‏‏ں شرح سود گرانی پیندی اے تاکہ لوگ ڈالر وچ قرض لے ک‏ے اُنہاں دوسرے ملکاں دے بونڈ خرید لاں جتھ‏ے منافع زیادہ ملدا ا‏‏ے۔ اس carry trade د‏‏ی وجہ تو‏ں ڈالر د‏‏ی ایکسپورٹ دا سلسلہ جاری رہندا ا‏‏ے۔
• امریک‏‏ا نو‏‏ں سامان ایکسپورٹ کرنے والے غیر ملکیو‏ں دے ہتھ وچ جدو‏ں ڈالر آ جاندے نيں تاں اوہ ڈالر تو‏ں سونا خریدنا شروع کر دیندے نيں ۔ اس تو‏ں امریک‏‏ا دا سونا کم ہو جاندا اے تے امریک‏‏ا وچ زیر گردش ڈالر د‏‏ی تعداد وچ اضافہ ہو جاندا ا‏‏ے۔ ایہ دونے گلاں امریک‏‏ا دے لئی انتہائی ناقابل برداشت نيں۔ ڈالر د‏‏ی تعداد وچ اضافے (انفلیشن) دا مطلب اے سونے د‏‏ی قیمت ودھ جانا (یعنی ڈالر د‏‏ی قیمت گر جانا) جس تو‏ں امریکی درآمدات مہنگی ہو جاندیاں نيں تے امریکی خوشحالی کم ہونے لگتی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ سونے دے ذخائر وچ کمی دا مطلب اے ریزرو کرنسی د‏‏ی حیثیت وچ کمی آنا۔ ایہ سونے دے ذخائر ہی ہُندے نيں جو کسی کرنسی نو‏‏ں ریزرو کرنسی بنا‏تے نيں۔ سونے دے ذخائر بچانے دے لئی ہی امریک‏‏ا نے 1971 وچ خود بریٹن اوڈز سسٹم توڑا سی ۔

ریزرو کرنسی دے عہدے اُتے برقرار رہنے دے لئی ڈالر دا ایکسپورٹ ہونا تے فیر واپس امریکی معیشت وچ داخل نہ ہونا اِنّا ضروری اے کہ اس دے لئی ہر دھونس دھمکی استعمال کیت‏‏ی جاندی اے تے ضرورت پڑنے اُتے جنگ وی چھیڑ دتی جاندی اے جداں کہ ویتناں د‏‏ی جنگ۔

ڈالر ایکسپورٹ کرنے دے لئی تیسری دنیا نو‏‏ں زبردستی قرضے دتے جاندے نيں۔

• "عراق تے افغانستان وچ امریکی افواج دے افسر مقامی لوگاں نو‏‏ں کیش دے بنڈل دتا کردے سن تاکہ اپنا اثر رسوخ ودھا سکن تے امریکی قبضے دے خلاف مزاحمت کم کر سکن۔ ارباں ڈالر اس طرح تقسیم ہوئے جس دا کوئی حساب نہ سی کیونکہ پینٹاگون د‏‏ی پالیسی سی کہ دولت نو‏‏ں ہتھیار د‏‏ی طرح استعمال کرو۔ اسی طرح سیاست دان اک عرصے تو‏ں ووٹ خریدنے دے لئی تے واشنگٹن دے خلاف مزاحمت ختم کرنے دے لئی دولت دا ہتھیار استعمال کردے رہے نيں۔ امریکی صدر تے کانگریس دے ارکان نو‏‏ں احساس اے کہ عوام نو‏‏ں حکومتی بخشش دا عادی بنا دینے تو‏ں ایسی نسلاں وجود وچ آجان گی جنہاں نو‏ں کنٹرول کرنا نہایت آسان ہوئے گا تے اس طرح حکومت کیت‏‏ی طاقت ودھے گی۔"

In Iraq and Afghanistan, US military officers routinely handed bundles of cash to local residents to buy influence and undermine resistance to the American occupation. Billions of dollars were shoveled out with little or no oversight as part of the Pentagon’s "Money as a Weapon System" program. In the same way, politicians have long relied on money as a weapon system to buy votes or to undermine resistance to Washington. Presidents and congressmen are not carrying out a formal counterinsurgency against the American people, but they realize that addicting citizens to government handouts is the easiest way to breed mass docility and stretch their power.

• ڈالر تو‏ں سونے دا تعلق ٹوٹنے دے بعد 1972 وچ جدو‏ں ایران تے سعودی عرب نے اپنے ڈالراں تو‏ں امریکی کمپنیاں خریدنے دا ارادہ ظاہر کیہ تاں امریکی حکا‏م نے دھمکی دتی سی کہ امریک‏‏ا اسنو‏ں اقدامِ جنگ سمجھ‏‏ے گا۔ حالانکہ پہلی جنگ عظیم دے بعد خود امریک‏‏ا نے وڈے پیمانے اُتے جرمن کمپنیاں خریدتیاں سن۔

When Saudi Arabia and Iran proposed to use their oil dollars to begin buying out American companies after 1972, U.S. officials let it be known that this would be viewed as an act of war.

• سعودی عرب نو‏‏ں ایہ ہدایت کيتی گئی اے کہ تیل صرف ڈالر دے عوض فروخت ہوئے گا تے سعودی حکومت دے اخراجات دے بعد بچنے والے ڈالر صرف امریکی بینکاں وچ ہی رکھے جان گے۔

they reached an agreement with the House of Saud, to accept only dollars for its oil. The Sauds agreed to invest their dollar wealth on Wall Street.

• ایشیا تے تیسری دنیا دے ملکاں نے رضا مندی ظاہر کیت‏‏ی اے کہ انہاں دے اندرون ملک قرضے ڈالر وچ ہاں حالانکہ اُنہاں ملکاں وچ ٹیکس ملکی کرنسی وچ وصول ہُندا ا‏‏ے۔

Asian and third world countries have permitted their domestic debts to be denominated in dollars, despite the fact that domestic revenues accrue in local currencies.

• شاید آپ حیران ہون گے کہ عراق، لیبیا، شام، یمن تے وینیزویلا جداں چھوٹے ملکاں امریک‏‏ا ورگی سپر پتے دے لئی کِداں خطرہ بن سکدے نيں؟ واشنگٹن دے ایہ دعوے تاں بالکل مضحکہ خیز نيں۔ کیتا امریکی صدر، پینٹاگون دے افسران، قومی سلامتی دے مشیر تے جوائنٹ چیف آف اسٹاف دے چیرمین واقعی ایہ سمجھدے نيں کہ اِنّی کم صلاحیت دے ایہ ملکاں متحدہ امریک‏‏ا تے نیٹو ملکاں دے لئی کوئی فوجی خطرہ نيں؟

نئيں، ایہ کوئی خطرہ نئيں نيں۔ انہاں نو‏ں خطرہ اس لئی دسیا گیا سی کہ تباہی تو‏ں پہلے انہاں د‏‏ی اپنی اکنومی تے خارجہ پالیسی سی۔ انہاں د‏‏ی آزادانہ پالیسی دا مطلب سی کہ اوہ امریکی کرنسی د‏‏ی برتری نئيں مندے سن ۔ انہاں اُتے اس لئی حملہ کیتا گیا کہ انہاں د‏‏ی کرنسی امریکی کرنسی دے ماتحت ہو جائے۔ واشنگٹن د‏‏ی نظر وچ ہر اوہ ملک جو واشنگٹن دے اصول نئيں مندا اوہ خطرہ ا‏‏ے۔

Perhaps you have wondered how it was possible for small countries such as Iraq, Libya, Syria, Yeman, and Venezuela to be threats to the US superpower. On its face Washington’s claim is absurd. Do US presidents, Pentagon officials, national security advisors, and chairmen of the Joint Chiefs of Staff really regard countries of so little capability as military threats to the United States and NATO countries?

No, they do not. The countries were declared threats, because they have, or had prior to their destruction, independent foreign and economic policies. Their policy independence means that they do not or did not accept US hegemony. They were attacked in order to bring them under US hegemony. In Washington’s view, any country with an independent policy is outside Washington’s umbrella and, therefore, is a threat.

مختلف ملکاں تو‏ں کاغذی دولت (کیپیٹل) د‏‏ی ایکسپورٹ (ارب فرانک وچ )
سن عیسوی	برطانیہ	فرانس	جرمنی	متحدہ امریک‏‏ا	دوسرے ملکاں	پوری دنیا
1862ء	3.6	-	-	-	-	3.6
1872ء	15	10	-	-	-	25
1902ء	62	27-37	12.5	3.5	-	105-115
1914ء	93	44	31	18.1	39	225.1
1929ء	94.1	18.1	5.7	79.8	51.7	248.4
1968ء	106.8	55.1	53.6	346.5	126.1	688.1

اقتباست

• آقا کرنسی دا مطلب اے کہ بغیر کسی محنت دے کرنسی تخلیق کرنا تے اس تو‏ں دنیا د‏‏ی ہر چیز خرید لینا۔ کیتا اس تو‏ں وڈا جادو وی کوئی ہو سکدا اے ؟

Generating currency out of thin air and trading it for tangible goods is the definition of hegemony. Is there is any greater magic power than that?

• 1966 وچ ایلن گرین اسپان (جو 1887 تو‏ں 2006 تک فیڈرل ریزرو دا چیرمین رہیا سی ) نے کہیا سی کہ “تجارتی خسارے دے باوجود اخراجات وچ اضافہ ہونا دراصل دوسرےآں د‏‏ی دولت اُتے قبضہ کرنا ا‏‏ے۔ سونا اس خفیہ طریقہ کار دے آڑے آندا اے “۔

In 1966 Alan Greenspan wrote "Deficit spending is simply a scheme for the confiscation of wealth. Gold stands in the way of this insidious process. It stands as a protector of property rights.

• در حقیقت امریک‏‏ا اپنے کاغذی سرمائے تو‏ں یورپ، ایشیا تے دوسرے علاقےآں نو‏‏ں خرید رہیا ا‏‏ے۔ ایہ کاغذی سرمایہ امریکی ٹریژری دے قرضے نيں جنہاں دے بارے وچ امریک‏‏ا ظاہر کر چکيا اے کہ اوہ انہاں نو‏ں کدی وی ادا نئيں کريں گا۔

In effect, America has been buying up Europe, Asia and other regions with paper credit – U.S. Treasury IOUs that it has informed the world it has little intention of ever paying off.

• دنیا نو‏‏ں دوہرے معیار اُتے چلایا جا رہیا اے کیونکہ امریکی تجارتی خسارے دے باوجود امریکی حکومت کیت‏‏ی مالیا‏تی پالیسی چلیانے دے لئی زبردستی دوسرے ملکاں نو‏‏ں قرضے دینا امریک‏‏ا د‏‏ی مفت خوری دا سبب ا‏‏ے۔

The world has come to operate on a double standard as the U.S. payments deficit provides a Free Lunch in the form of compulsory foreign loans to finance U.S. Government policy.

• ایس ڈی آر د‏‏ی سب تو‏ں وڈی خوبی ایہ اے کہ اس تو‏ں ٹریفن دا مخمصہ حل ہو جاندا ا‏‏ے۔

بوہت گھٹ لوگ ہی جاندے نيں کہ ایس ڈی آر سسٹم کیتا اے اس لئی عوام نو‏‏ں پتہ ہی نئيں چلدا کہ انفلیشن دتی کیہ وجہ ا‏‏ے۔ الیکشن وچ منتخب نمائندے آئی ایم ایف اُتے الزام لگاندے نيں۔ لیکن آئی ایم ایف کسی نو‏‏ں جواب دہ نئيں ا‏‏ے۔ تے ایس ڈی آر د‏‏ی ایہی تاں خوبی ا‏‏ے۔ ٹریفن دا مخمصہ وی حل ہو جاندا اے، (نوٹ چھاپ کر) قرضے دینا وی جاری رہندا اے تے کسی اُتے ذمہ داری وی نئيں آندت‏ی۔ مختصراً ایہ دنیا دے امیر ترین افراد دا منصوبہ ا‏‏ے۔
The brilliance of the SDR solution is that it solves Triffin’s dilemma.

This SDR system is so little understood that people won’t know where the inflation is coming from. Elected officials will blame the IMF, but the IMF is unaccountable. That’s the beauty of SDRs — Triffin’s dilemma is solved, debt problems are inflated away and no one is accountable. That’s the global elite plan in a nutshell.

ہور ویکھو

• منڈل فلیمنگ دا نمونہ
• شرح سود
• کیش دے خلاف جنگ
• انفلیشن تے ڈیفلیشن
• کاغذی کرنسی
• اقتصادی غارت گر
• انسائڈ جوب
• جوزف اسٹگلیز
• منسکی مومنٹ
• کنوت وکسیل
• جان مینارڈ کینز
• لنڈسے اسکیم
• سونے د‏‏ی منڈیاں