وسطی ایشیاء اُتے منگول حملہ

Mongol invasion of Central Asia
بسلسلہ the Mongol conquests
تاریخ 1216-1222 مقام وسط ایشیا, افغانستان, نتیجہ Annexation of the Qara Khitai Khanate and defeat of the خوارزم شاہی سلطنت سرحدی تبدیلیاں Mongol Empire gains control of most of Central Asia
محارب
منگول سلطنت	Qara Khitai Khanate	خوارزم شاہی سلطنت
کمانڈر اور رہنما
چنگیز خان جوجی خان چغتائی خان اوغدائی خان تولوئی خان Subutai Jebe Jelmeسانچہ:POW Mukali Khubilai Qasar Bo'orchu ⚔ Sorkin-shara	Kuchlug	Ala ad-Din Muhammad جلال الدین مینگوبردی Inalchuq  Temur Meliq [ Inonjxon],
طاقت
100,000-150,000	Around 100,000	400,000+ men
ہلاکتیں اور نقصانات
Around 40 000+	60,000-70,000 men	99 % of soldiers were killed, most of civilians were killed.

سن 6 1206 وچ منگولیا کے سطح مرتفع اُتے منگول تے ترک قبیلے دے اتحاد دے بعد وسطی ایشیا پر منگول حملہ ہويا۔ ایہ بالآخر مکمل ہويا جدو‏ں چنگیز خان نے 1221 وچ خوارزم شاہی سلطنت نو‏‏ں فتح کيت‏‏ا۔ سانچہ:Campaignbox Mongol invasions

قرہ خیتائی (1216–1218)

ایغور ، قرلوق تے مقامی ترک تے تاجک عوام نے منگولاں دے سامنے گردن جهکا دی۔ ایغور ریاست کارا خوجا قرہ خیتائی د‏‏ی باجگزار سی، لیکن 1210 وچ کارا خوجا دے ایغور حکمران، ایدیقت بارچگ نے قرا خیتائی دے خان تو‏ں پہلے منگولاں دے اپنے اتحاد دا اعلان کيت‏‏ا. شادی دے لئی اسنو‏ں چنگیز د‏‏ی بیٹی تو‏ں نوازیا گیا تے ایغوراں نے منگولاں دے بیوروکریٹس د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ وادی چوئ دے جنگجو ، قرلوق تے بزار دے اک رہنما نے ایغور مثال د‏‏ی پیروی کيتی۔

قارا ختائی (سیاہ خیتان) لیاؤ خاندان (907–1125) دے خیتان سن جنہاں نو‏ں جنہاں خاندان دے جورچناں نے چین تو‏ں کڈ دتا سی۔ 1124 وچ کچھ خیتان یہہ لوندا شیہ د‏‏ی قیادت وچ مغرب د‏‏ی طرف چلے گئے تے سیمیریچی تے دریائے چو دے درمیان قارا ختائی خانت (مغربی لیاؤ) قائم کيتی۔ انہاں نے 12 واں صدی وچ وسط ایشیا اُتے غلبہ حاصل کيت‏‏ا جدو‏ں انہاں نے 1141 وچ قتوان د‏‏ی لڑائی وچ عظیم سلجوق رہنما احمد سنجر نو‏‏ں شکست دتی۔ پر، انہاں د‏‏ی طاقت خوارزم شاہعلاؤ الدین محمد (1200–20) تے چنگیز خان دے منگولاںسے مفرور اک نائیمان شہزادہ کوچلوک دے مشترکہ اقدامات دے ذریعے 1211 وچ بکھر گیا۔ کوچلوک نو‏‏ں قرہ ختائی نے پناہ دتی سی ، لیکن اس نے 1211 وچ گورخان دے تخت اُتے قبضہ ک‏ر ليا ۔

کچلگ نے المالق شہر اُتے حملہ کيت‏‏ا تے اوتھ‏ے موجود قرلوک جو منگولاں دے باجگزار سن چنگیز خان تو‏ں مدد کيت‏ی اپیل کيتی۔. 1216 وچ ، چنگیز نے کوچلوک دے تعاقب دے لئی اپنے جنرل جیبی نو‏‏ں روانہ کيت‏‏ا۔ منگولاں نے بالاسغون وچ قارا ختائی نو‏‏ں شکست دتی ، کوچلوک فرار ہوئے گیا ، لیکن بعد وچ 1218 وچ ماریا گیا

خوارزمیہ (1219–1221)

منگولاں د‏‏ی اصل "تمام خیمےآں وچ رہنے والے لوکاں" د‏‏ی فتح ، منگولیا وچ خانہ بدوش قبیلے تے فیر ترکاں تے دوسرے خانہ بدوش لوکاں نو‏‏ں یکجا کردے ہوئے ، ^{حوالےدی لوڑ؟} نسبتا بوہت گھٹ خونریزی دے نال آئی سی تے تقریبا کوئی جانی نقصان نئيں ہويا سی۔ اصل وچ منگول سلطنت نو‏‏ں خوارزمی سلطنت اُتے حملہ کرنا مقصود نئيں تھا تے جووینی کے مطابق ، چنگیز خان نے اصل وچ خوارزمی سلطنت دے حکمران سلطان محمد علاء الدین نو‏‏ں اک ایسا پیغام بھیجیا سی جس وچ تجارت د‏‏ی تلاش تے اسنو‏ں اپنے ہمسایہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں سلام کيت‏‏ا: "ميں طلوع آفتاب د‏‏ی سرزمین دا ماسٹر ہاں جدو‏ں آپ غروب آفتاب اُتے راج کردے ہوئے۔ "آئے اسيں دوستی تے امن دا اک مضبوط معاہدہ کردے نيں ۔ یا اس نے کہیا کہ وچ ابھردے ہوئے سورج د‏‏ی زمین دا خان ہاں تے آپ غروب ہُندے سورج دے علاقےآں دے سلطان نيں : آئے اسيں دوستی تے امن دا اک مضبوط معاہدہ کردے نيں ".

پر ، اترار دے گورنر نے اس مشن نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کر دتا تے سلطان د‏‏ی اجازت تو‏ں انہاں تمام 450 افراد نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔ مہینےآں بعد اس مظالم د‏‏ی اطلاع ملنے اُتے ، چنگیز خان غصے وچ آگیا تے اس واقعے نو‏‏ں حملے دے بہانے دے طور اُتے استعمال کيت‏‏ا۔ اُتے وسطی ایشیا اُتے منگولاں دے حملے تو‏ں خوارزمی سلطنت د‏‏ی سراسر تباہی ہوئی تے اس دے نال ہی اس علاقے د‏‏ی شہری آبادی دا زیادہ تر قتل عام وی ہويا۔ جوینی دے مطابق ، منگولاں نے خوارزم تے ما وراء النہر کوصرف اک ہی دور وچ ذبح کرنے دا حکم دتا ، لیکن خراسان دے شہراں دے لوکاں دے خاص طور اُتے وڈے حصے نو‏‏ں منظم طریقے تو‏ں ختم کر دتا۔ اس تو‏ں منگولاں نو‏‏ں خونخوار طوفان نو‏‏ں شہرت ملی جس نے انہاں د‏‏ی باقی مہماں نو‏‏ں نشان زد کيت‏‏ا۔

1219 وچ ما وراء النہر اُتے حملے دے دوران ، منگول د‏‏ی اصل فوج دے نال ، چنگیز خان نے جنگ وچ اک چینی کیٹپلٹ یونٹ دا استعمال کيت‏‏ا۔ اوہ 1220 وچ ما وراء النہر وچ دوبارہ استعمال ہوئے۔ چینی شاید کیٹپلٹ یونٹ بارود بم پھینکنے دے لئی استعمال کردے سن ، جو پہلے ہی انہاں دے پاس سن جدو‏ں چنگیز خان ما وراء النہر تے فارس نو‏‏ں فتح کر رہیا سی تاں ، کئی چینی جو بارود تو‏ں واقف سن چنگیز د‏‏ی فوج دے نال خدمات انجام دے رہے سن ۔ مورخین دا خیال اے کہ منگولاں دے حملے تو‏ں چینی بارود دے ہتھیار وسطی ایشیا وچ آئے سن ۔ انہاں وچو‏ں اک ہوچونگ سی ، جو اک چینی مارٹر سی۔

حوالے