ڈپٹی نذیر احمد دہلوی
 | |
|---|---|
 | |
| جم | 1831 ضلع بجنور ،اترپردیش |
| موت | 1912 |
| قلمی ناں | ڈپٹی نذیر احمد |
| کم کِتہ | ناول لکھاری |
| قومیت | ہندستانی |
| دور | مغل راج، برطانوی ہند |
ڈپٹی نذیر احمد (1830-1912)، 19ویں صدی دے اک مشہور ہندستانی اردو لکھاری، مترجم، سماجی تے مذہبی اصلاح کار سن۔ ضلع بجنور دی تحصیل نگینہ دے اک پنڈ ریہر وچ پیدا ہوئے۔ اک مشہور بزرگ شاہ عبد الغفور اعظم پوری دے خاندان توں تعلق رکھدے سن، آپ دے والد مولوی سعادت علی مالی طور تے مستحکم نئیں سن۔ اوہ یو پی دے ضلع بجنور دے رہݨ واݪے سن۔
ڈپٹی نذیر دیاں لکھیاں کتاباں تے ناول شمالی بھارت تے پاکستان وچ پڑھائے جاندے نیں۔
اوہناں دا ویاہ مولانا عبدالخالق دی دھی نال ہویا ۔ بہت سارے تھاں گُھمݨ پِھرن توں بعد اوہ جلون (اتر پردیش) آ گئے۔ اوس ویلے اوہناں دے تِن نیاݨے (2 دھیاں تے 1 پُتر) دی پڑھائی دی عمر سی۔ اوہ اوہناں نوں ودھیا تعلیم دیݨا چاوہندے سن تے ایس لئی کتاباں لبھݨ دا کم شروع کیتا پر اوہناں نوں اپݨی پسند دی کوئی وی کتاب نئیں لبھی۔ ایس لئی اوہناں نے آپ لکھݨ دا فیصلہ کیتا۔ پاکستان بنݨ مگروں اوہناں دے نیاݨے پاکستان آگئے۔ مشہور پاکستانی لکھاری، ایڈیٹر تے مترجم شاہد احمد دہلوی اوہناں دے پوتے سن۔
اِبتدائی زِندگی تے تعلیم
سودھوشروع دی تعلیم والد صاحب توں حاصل کيتی۔ چوداں برس دے ہوئے تاں دہلی آ گئے تے ایتھے اورنگ آبادی مسجد دے مدرسے وچ داخل ہو گئے۔ مولوی عبدالخالق اوہناں دے استاد سن۔
ایہ اوہ زمانہ سی جد مسلماناں دی حالت چنگی نئیں سی۔ دہلی دے آس پاس برائے نام مغل بادشاہت قائم سی۔ دینی مدرسّیاں دے طالب علم محلّیاں دے گھراں توں روٹیاں لیا کے گُزر بسر کردے سن تے تعلیم حاصل کردے سن۔ نذیر احمد نوں وی ایہی کچھ کرنا پیندا سی، بلکہ اوہناں لئی تاں اک پریشانی ایہ وی سی کہ اوہ جس گھر توں روٹیاں لیاؤندے سن اوتھے اک ایہجی کُڑی رہندی سی جو پہلاں اوہناں توں ہانڈی لئی مصالحہ مرچاں، دھݨیا تے پیاز وغیرہ پسواؤندی سی تے فیر روٹیاں دیندی سی تے جے کم کردے ہوئے سُستی کردے سن تاں اوہناں دیاں انگلیاں اُتے سل دا بٹا ماردی سی۔ دلچسپ گل ایہ آ کہ اس کُڑی ناݪ ای اوہناں دا ویاہ ہویا۔
کچھ عرصے بعد دہلی کالج وچ داخل ہوئے جِتھے اوہناں نے عربی، فلسفہ تے ریاضی دی تعلیم حاصل کيتی۔
ملازمت
سودھوڈپٹی نذیر احمد نے اپنی زندگی دا آغاز اک مدرس دی حیثیت توں کيتا لیکن خداداد ذہانت تے اَنتَھک کوششاں ناݪ جلد ہی ترقی کرکے ڈپٹی انسپکٹر مدارس مقرر ہوئے۔ ڈپٹی نذیر نے انگریزی وچ وی خاصی استعداد پیدا کرلئی تے انڈیئن پینل کوڈ دا ترجمہ (تعزیرات ہند) دے نام توں کيتا جیہڑا سرکاری حلقیاں وچ بہت مقبول ہويا تے اج تک استعمال ہُندا اے۔ ایہدے صِلے وچ آپ نوں تحصیلدار مقرر کيتا گیا۔ فیر ڈپٹی کلکٹر ہو گئے۔ نظام دکن نے اوہناں دی شہرت سُݨ کے اوہناں دی خدمات ریاست وچ منتقل کروالئیاں، جِتھے اوہناں نوں اَٹھ سو روپے ماہوار اُتے افسر بندوبست مقرر کيتا گیا۔
ملازمت توں سبکدوش ہوݨ توں بعد اوہناں نے اپنی زندگی تصنیف و تالف وچ گزاری۔ اس علمی و ادبی میدان وچ حکومت نے اوہناں نوں 1897ء شمس العلماء دا خطاب دتا تے 1902ء وچ ایڈنبرا یونیورسٹی نے ایل ایل ڈی دی اعزازی ڈگری دتی۔ 1910ء وچ پنجاب یونیورسٹی نے ڈی۔ او۔ ایل دی ڈگری عطاء کيتی۔ آپ اردو دے پہلے ناول نگار تسلیم کيتے جائے نيں۔
وفات
سودھوآخری عمر وچ ڈپٹی نذیر احمد اُتے فالج دا حملہ ہويا تے 3 مئی 1912ء نوں دہلی وچ وفات پاگئے۔
اقتباس
سودھو- شاہد احمد دہلوی، ڈپٹی نذیر احمد دے بارے وچ رقم طراز نيں کہ "آپ اپنیاں تحریر وچ محاورات دے روڑے نئيں بلکہ پہاڑ کھڑے کر دیندے نيں۔"[۱]
لِکھتاں
سودھو- مرات العروس
- بنات النعش
- توبۃ النصوح
- ابن الوقت
- فسانہ مبتلا
- رویائے صادقہ
- محصنات
- ایامیٰ
- امہات الامہ
ترجمے
سودھوجیہناں کتاباں دا اوہناں نے ترجمہ کیتا، ایہ نیں۔
- ترجمہ قرآن مجید
- تعزیرات ہند (انڈین پینل کوڈ)
- قانونِ انکم ٹیکس 1861
- قانونِ شہادت 1863
- سماوات 1876