نارمن بورلاگ

نارمن بورلاگ
جمیا:	25 مارچ 1914 آئیووا، امریکا
مرن دن:	12 ستمبر 2009 ٹیکساس، امریکا
کم :	وائی بیجی
گن :	کنک نوں ودیا بنایا
نوبل انعام لیا:	1970

نارمن ارنسٹ بورلاگ (25 مارچ 1914 - 12 ستمبر 2009) وائی بیجی دا گرو، انساناں دا بیلی، نوبل انعام جتن والا تے ہرے انقلاب دا مڈھ رکھن والا اے۔ نارمن بورلاگ نوں ہندستان دا دوجا وڈا سولین انعام پدما وبھوشن دتا گیا۔

بورلاگ نے منیسوٹا یونیورسٹی چوں 1942 وچ بوٹیاں دے روگاں تے جینیٹکس وچ پی ایچ ڈی دی ڈگری لئی۔ میکسیکو وچ وائی بیجی دے کھوجی دی نوکری لئی تے کݨک دیاں ٹھمنیاں، روگاں نوں سہن والیاں تے بہت زیادہ داݨے دین والیاں ونڈاں بݨایاں۔ 1963 دے مگروں اوہدیاں کݨک دیاں بنائیاں ہویاں ونڈاں تے وائی بیجی دے نویں ولاں نوں ورتن نال کݨک دی پیداوار میکسیکو، پاکستان، ہندستان وچ بہت ودھ گئی تے ایتھے سدا رہن والی بھکھ مک گئی۔ حساب لایا گیا کہ نارمن بورلاک نے اک ارب لوکاں نوں پکھ توں بچایا۔

مُڈھلا جیون، پڑھائی تے ٹبر

نارمن بورلاگ ناروے توں 1854 چ دیس نکالا کرکے ڈین، وسکونسن، امریکا وسن والے اک ٹبر دا پڑپوتا سی۔ اوتھوں ایہہ ٹبر کریسکو آئیووا اپنے ناروے دے سنگیاں دی سنگت آ وسیا۔ اپنے دادے دے کہݨ تے وائی بیجی چھڈ کے ناروی پڑھن والے پاسے آیا۔ 1937 وچ اوہنے بی ایس سی کیتی۔ 1940 وچ اوہنے بوٹیاں دی بماریاں اچ ایم ایس سی کیتی اَتے 1942 وچ پی ایچ ڈی بوٹیاں دی بیماریاں اُتے کیتی۔ نارمن نے مارگریٹ گبسن نال ویاہ کیتا جیہڑی اوہدے نال ای ہوٹل تے کم کردی سی۔ اوہناں دے 3 جواک سن۔

کم

1940 توں نارمن نے ڈوپونٹ اتے امریکی فوج لئی کم کیتا۔ 1944 چ اوہ میکسیکو اگیا ڈوپونٹ نے اوہدی تنخواہ دوگنی کرن دا آگھیا پر اپنی حاملہ بیوی تے 14 مہینیان دی دھی چھڈ کے میکسیکو ج بوٹیان دیاں روگان دا گرو بن کے میکسیکو وچ کم کرن لگ گئے۔ 1964 چ اونوں بدیسی کنک ودھاؤ پروگرام دا پربندھک بنا دتا گیا۔بورلاگ 1979 وچ ایتھوں ریٹائر ہوگئے پر فیر وی ایتھے کݨک، جؤ، مکی، داݪ تے ہور کھوج تے خیراتی کماں دے نال نال، مشورے دین دے کم کردے رہے۔ 1984 توں مرن تک بورلاگ ٹیکساس دی اے اینڈ ایم یونیورسٹی پڑھان تے کھوج دیاں کماں تے لگیا رہیا۔ اوہ یونیورسٹی دا وائی بیجی تے اک منیا پرمنیا پروفیسر سی تے وائی بیجی دی بائیو ٹیکنالوجی دی یوجین بٹلر کرسی اوہدے کول سی۔

میکسیکو وچ کݨک تے کھوج

راکفیلر فاؤنڈیشن تے میکسیکو وائی بیجی وزارت دا کواپریٹو ویٹ پروڈکشن ریسرچ پروگرام رل کے پلانٹ بریڈنگ، جینیٹکس، بوٹیاں دے روگ، انٹومولوجی، ایگرونومی، زمین دی سائنس تے دانیاں دی ٹیکنالوجی تے کم کردے سن۔ میکسیکو چ دانیاں دا چعاڑ وداناں ایس ویونت دا وڈا نشانہ سی کیوں جے میکسیکو نون اپنے لوکاں لئی باہر توں دانے منگانے پیندے سن۔ جارج ہارر نے جیڑا کے بوٹیاں دے روگاں دی جانکاری رکھ دا سی، نے 1944 چ کنک تے کھوج لئی اک ٹولی بنالئی سی۔ چار دوجے سنگی اے سن: ایڈورڈ ویلہاؤزن کنک اگان والا؛ جان نیدرہاؤزر آلو اگان والا؛ ولیم کولویل تے نارمن بورلاگ سن تے اے سارے امریکی سن۔ بورلاگ ایس ویونت نال 16 ورے ریا تے اونے ٹھمنیاں، وڈا جھاڑ دین والیاں تے روگاں توں بچن والیاں کنک دیاں ودھیا ونڈاں بنایاں۔

بورلاگ دے میکسیکو چ پہلے کش ورے اوکھے سن اوہدے کول سکھے ہوۓ سائنسدان تے اوزار کوئی نہیں سن۔ دیسی زمیندار ایس کنک دے پروگرام نوں چنگا نئی سمجھدے سن کیوں جے 1939 اَتے 1941 دے وشکار رسٹ نیں فصلاں اچ تباہی پھیر دتی سی۔ "کئی واری مینوں انج لگدا سی جیویں میکسیکو چ آ کے وڈی غلطی کیتی اے" اپنی کتاب (Norman Borlag on World Hunger) دے پہلے صفحے تے اوہ لکھدا اے۔اوہنے پہلے دس ورھے روگاں تے رسٹ نوں لڑن والیاں کنک دیاں ونڈاں بنایاں۔

کݨک دی دوہری رت

مڈ توں اودا کم میکسیکو دے وچکارلے اچے تھاواں چ ٹیکسکوکو دے نیڑے چاپنگو دے پنڈ چ چلدا سی جتھے ماڑی زمین تے کانگیاڑی وڈا مسلہ سن۔ ونے سوچیا جے او دیس دے دو فصلان اگان دیاں رتاں توں فیدا چک سکدا اے۔ گرمیاں چ اوہ وشکارلے اتلے تھاواں چ کنک اگا سکدا ہے اتے نال ای ایہناں بیاں نوں لَے کے اتر وچ یاکوؤی وادی وچ اگا سکدا ہے۔

اوہدا آری ہارر نوں کم نوں اینج ودھاناں پسند نہیں سی۔ دورے کم دے خرچے نال بورلاگ دی سوچ اوس ویلے دی وائی بیجی دی ایس سوچ توں وی الٹ سی جے بی نوں بیجن توں پہلے ارام دے ویلے دی لوڑ ہے۔ ہارر نوں بورلاگ دی سوچ ٹھیک نان لگی تے اونے بورلاگ نوں ایے ویونت تے کم کرن توں روک دتا۔ جس تے بورلاگ نے کم کرن توں منکر گیا۔ ایلون سٹاکمین جیڑا اوس ویلے ایس ویونت نون ویکھن آیا سی اونے بورلاگ نوں کیا جے اوہ کم تے واپس آۓ تے ہارر نوں ایہہ کہیا جے اوہ کنک نون دو واری اگان دیوے۔

انج ہُندا اے جے کݨک دی ونڈ نوین تھان تے سورج دی روشنی دے فرق دے نال نغں چل سکدی پر بورلاگ نین ویکھیا " اتلے پاسے اسیں اودوں کنک بیجدے سی جدوں دن نکے ہورہے ہوندے سن، نیون تھان تے بوہتے گرمی ناپ تے، فیر اسیں ایتھوں دے ودیا بوٹیاں دے بی دکن ول لے جاندے جتھے اچائی سی، دن وڈے ہو رۓ سن تے بعوں بارش سی۔ تھوڈے ویلے ج ای ساڈے کول کنک دیاں قسماں سن جیڑیاں ہر رت تھے تھاں تے ہو سکدیاں سن۔ کتاباں اینج نيئں کہ ریاں سن۔" ایس دا اے ارتھ سی جے ویونت نوں زمین دے وکھریاں تھاواں لئی کوئی وکھرا بوٹے اگان دا پروگرام دا مد بنن دی لوڑ نیئں سی۔

بوٹے دیاں اک جیاں ونڈاں چ بیماریاں نال لڑن والے جین تھوڑے ہوندے نیں تے کنگیاری دی بیماریاپنیان نویاں ونڈان بنا کے نویں مسلے بنا سکدی اے ایس ل‏ی وکھ وکھ ونڈاں ازمائیاں گیاں تاں جے اوہ ایس مسلے نوں نبڑ سکن۔ تے ہر ونڈ چ بیماریاں نال نبڑن دے وکھرے جینز سن۔ 1953 ج بورلاگ نے وکھریان ونڈاں نون جنان دے کے پرکھ اک سن اوناں دیاں ونڈاں نون ازمایا۔ تے اینج وکھریاں پرکھاں دے بیماریان توں بچن والے جینز اک پرکھ چ کٹھے کر دتے گۓ تے اے چیز سامنے رکھی گئی اک تھان تے ہون والیاں بیماریاں دے بچاؤ دے جینز اک نسل چ کٹھے ہون۔

ٹھمنی کݨک

ٹھمنی یا نکے ناپ ہونا کݨک دی اک صفت اے جے ٹھمنے بوٹےیاں دا تنا موٹا ہوندا ہے۔ کنک دیاں جیہڑیاں ونڈاں تے بورلاگ کم کر ریا سی اوناں دے تنے پتلے تے لمے سن۔ لمے ناپ دے بوٹے سورج دی ود روشنی لیندے نیں پر ود دانے لگے ہون تے ڈگ پیندے نیں جیکر اوناں ج نايٹروجن کھاد پائی جاۓ۔ بورلاگ اپنے کم لئی ماٹھی زمین ورت ریا سی۔ ایس توں بچن لئی بورلاگ نے 1953 چ اک نکے ناپ تے تکڑے تنے والی اک جپانی ونڈ نورن 10 جینوں اورول فوگل نے بنایا سی، لئی جیدا بیوت دانے دین والی امریکی ونڈ بریور نال ملاپ کرایا گیا سی۔ نورن/بریور نکے مدرے ناپ دی بعوتیاں لغراں والی تے بعوتے دانے دین والی ونڈ سی۔ بورلاگ نے اپنیںاں روگاں توں بچن والیاں ونڈاں نوں نورن/بریور نال ملاپ کروایا تاں جے اوہ ایہوجیاں ونڈاں بنا سکے جیہڑیاں ٹروپیکل تے سب ٹوپیکل تھاواں تے وی چل سکن۔ بورلاگ دیاں نکے ناپ تے روکاں توں بچن والیاں ونڈان جناں نوں پٹک 62 تے پنجامو 62 دا ناں دتا گیا نے بسنت دی پیداوار چ حیران کر دتا۔ 1963 چ میکسیکو چ 95٪ دے نیڑے بورلاگ دی بنائی ہوئی نکلے ناپ تے روگاں توں بچن والی وند ورتی گئی۔ ایس ورے 1944 دے مقابلے چ چھ گنا بعوتی کنک ہوئی۔ میکسیکو ناں صرف اپنے دانے پورے کرن لگ پیا بلکہ اوہ دوجے دیساں وچ وی کلعن لگ گیا۔ چار ہور سی کنک دیاں نویاں ونڈاں زمینداران نوں اگاں لئی دتیاں گیاں۔

ہرا انقلاب: دکھنی ایشیا(پنجاب) ول

1961 تے 62 چ بورلاگ دیاں کنک دیاں ونڈاں تجربے لئی ہندستان کلا گیاں تے ایہناں نوں دلی دے نیڑے اگایا گیا۔ مارچ 1963 وچ اینڈرسن تے بورلاگ ہندستان آئے تے اپنے نال ہر وند دے 100 کلو بی وی لے کے آئے تے اوہناں نوں ہندستان دے وکھرے تھانواں اُتے اگایا گیا۔ 1965 وچ جنوبی ایشیا وچ قحط نظر آرہیا سی۔ ایہ لگ رہیا سی کہ جنوبی ایشیا کدے وی بھکھ وچوں باہر نہیں نکل سکدا۔ ہندستان تے پاکستان وچ جانچ پرکھ لئی اگائی گئی کݨک نے ودھ پیداوار دتی۔ 1967 وچ پاکستان نے 42000 ٹن بی منگوایا۔

1970 وچ پاکستان چ کݨک دی پیداوار جیہڑی 1965 وچ 4.6 ملیئن ٹن سی دگݨی دے لاگے ہوکے 7.3 ملیئن ٹن ہوگئی تے انج پاکستان نوں باہر توں ہور کنک منگوان دی لوڑ نہ رہی۔ 2010 چ ایہ پیداوار 23.864 ملین ٹن تے پہنچ گئی۔ 1965 چ ہندستان دی کنک 12.3 ملین ٹن سی جیہڑی 2000 چ جاکے 76.4 ملین ٹن تے اپڑ گئی۔ بورلاگ دیاں کݨک دیاں ونڈاں لاطینی امریکا، ایشیا تے افریقا دے کئی دیساں وچ ورتیاں گیاں تے چنگے نتارے نکلے۔

ہور ویکھو

• نوبل انعام جتن والیاں دی لسٹ

نوبل امن انعام

دنیا نوں روٹی سپلائی کرن تے ڈاکٹر نارمن بورلاگ نوں 1970 دا امن دا نوبل انعام دتا گیا۔

بورلاگ دیاں سوچاں

بورلاگ دی ایہہ سوچ سی جے فصلاں دی ودھ پیداوار نال جنگلاں دی کٹائی توں بچیا جاسکدا ہے۔ ودھیا زمیناں اتے ودھیا ولان نال بوہتی پیداوار لے کے نویاں اَتے ماڑیاں زمیناں نوں وائی بیجی توں بچایا جاسکدا ہے۔ اوہدیاں سوچاں تے لے دے وی ہوئی۔

افریقا چ کم

قحط تے بُکھ دے مارے ہوئے افریقا وچ بورلاگ دے کم نے کئی ہور فصلاں دی پیداوار نوں ودھاؤݨ وچ ہتھ ونڈایا۔

ورلڈ فوڈ انعام

1986 وچ بورلاگ نے اوہناں لوکاں دی حوصلہ افزائی لئی کم کردے ہوئے ورلڈ فوڈ انعام دی تجویز دتی جیہڑے وائی بیجی وچ ودھیا کم کردے نیں۔

وفات

ڈاکٹر نارمن بورلاگ 12 ستمبر 2009 نوں ڈیلس، ٹیکساس، امریکا وچ 95 ورھیاں دی عُمر وچ لمفوما دے روگ وچ فوت ہوگئے۔

انعام

• 1970 وچ ایگریکلچرل یونیورسٹی آف ناروے نے اوہنوں ڈاکٹریٹ دی اعزازی ڈگری دتی۔
• 1970 وچ اوہنوں امن دا نوبل انعام دتا گیا۔

باہرلے جوڑ

• [۱]
• [۲]

ایس آرٹیکل نوں چنگے آرٹیکل چ پلٹنا اے۔

حوالے