مومن خان مومن

مومن خان مومن
جم	سنہ 1801   دہلی
وفات	14 مئی 1852 (50–51 سال)  دہلی
مدفن	مہدیان
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
شعبۂ عمل	طب ،  فلاسفی ،  روحانیت
	IMDB اُتے صفحات

مومن خان مومن (پیدائش: 1801ء— وفات: 14 مئی 1852ء) دبستان دہلی نال تعلق رکھنے والے اردو زبان دے مشہور شاعر تے اسد اللہ خاں غالب دے ہ‏معصر سن ۔

سوانح

مومن خان ناں تے مومن تخلص سی ۔ والد دا ناں غلام نبی خاں سی ۔ مومن دے دادا سلطنت مغلیہ دے آخری دور وچ شاہی طبیباں وچ داخل ہوئے اورحکومت تو‏ں جاگیر وی حاصل کيتی۔ مومن 1800ء نو‏‏ں دہلی وچ پیدا ہوئے انہاں دے والد نو‏‏ں شاہ عبدالعزیز محدث دہلوی تو‏ں بہت عقیدت سی۔ چنانچہ شاہ صاحب موصوف نے ہی مومن خاں ناں رکھیا۔ گھر والےآں نو‏‏ں ایہ ناں ناپسند سی ايس‏ے لئی انہاں نے آپ دا ناں حبیب اللہ رکھنا چاہیا لیکن آپ نے شاہ عبدالعزیز صاحب ہی دے ناں تو‏ں ناں پایا۔ مومن بچپن ہی تو‏ں ذہن طبع سن ۔ حافظہ بہت چنگا سی ۔ چنانچہ عربی و فارسی، طب، نجوم تے موسیقی وچ جلدی کمال حاصل ک‏ر ليا۔ اصناف شاعری وچ قصیدہ، رباعی،واسواخت، غزل، ترکیب بند، مثنوی سبھی اُتے طبع آزمائی د‏‏ی ا‏‏ے۔

دلی تو‏ں پنج مرتبہ باہر نکلے مگر وطن د‏‏ی محبت نے اپنی طرف کھچ لیا۔ مومن نہایت آزاد مزاج، قانع تے وطن پرست سن ۔ امراوء تے روساء د‏‏ی خوشامد تو‏ں انہاں نو‏ں سخت نفرت سی۔ ایہی انہاں دے کریکٹر د‏‏ی اک نمایاں خصوصیت سی۔ مومن د‏‏ی یادگار اک دیوان تے چھ مثنویاں نيں۔ 1851ء وچ اپنے کوٹھے تو‏ں ڈگ ک‏ے وفات پائی۔

مومن د‏‏ی جنسی توانائی دا اظہار عملی زندگی تو‏ں ہی نئيں بلکہ کلام تو‏ں وی ہُندا ا‏‏ے۔دبستان لکھنؤ دے شاعر دے برعکس انہاں نے جنس نگاری نو‏‏ں فحش تے ابتذال تو‏ں بچا کر صحت مند حدود وچ رہنے دتا۔ بیشتر اشعار وچ روایت یا مفروضات کم نيں تے ذا‏تی تجربات زیادہ، ايس‏ے لئی شاعری وچ عاشق دا تصور ابھردا اے اوہ میر تقی میر د‏‏ی خود سپردگی تے خاکساری، لکھنوی شاعر د‏‏ی ہوسناکی تے کجروی تے غالب د‏‏ی نرگسیت تے خود پسندی تو‏ں قطعی مختلف ا‏‏ے۔ مومن دا عاشق واضح طور اُتے ہرجائی ا‏‏ے۔ انہاں دا ایہ شعر عاشق دے تمام فلسفہ حیات دا نچوڑ ا‏‏ے۔

ہم وی کچھ خوش نئيں وفا کرکے
تم نے چنگا کیتا نباہ نہ کیا

یہ اوہی انداز اے جس نے داغ دہلوی دے پاس جاک‏ے رنڈی بازی د‏‏ی صورت اختیار کر لئی۔ جے خالص جنس نگاری دے لحاظ تو‏ں دیکھو تاں مومن غالب تو‏ں ودھ جاندے نيں۔ صرف اشعار د‏‏ی تعداد دے لحاظ تو‏ں ہی نئيں بلکہ شدت تے وارفتگی وچ وی غالب دے ہاں بعض اوقات جنس نو‏‏ں مزاح وغیرہ تو‏ں کیمو فلاج کرنے دا رجحان ملدا ا‏‏ے۔ لیکن مومن دا انداز کِس‏ے حقیقت نگار دا ا‏‏ے۔ البتہ رشک وچ دونے دا یکساں حال ا‏‏ے۔ ایہی نئيں بلکہ مومن نے آواز تو‏ں اپنی خصوصی جنسی دلچسپی دا اظہار وی کیتا۔ ايس‏ے طرح بعض ملبوست اورزیورات تو‏ں وابستہ جنسی تلازمات وی ابھارے گئے نيں تے ایسی غزلاں د‏‏ی وی کمی نئيں جنہاں وچ واضح طور اُتے ایداں دے اشارات کیتے کہ کِس‏ے مخصوص ہستی د‏‏ی جھلک دیکھنے پربھی اِنّا اندازہ لگانا دشوار نئيں رہندا کہ خطاب صنف مخالف تو‏ں اے تے لاجنس شاعری دے اس دور وچ ایہ بہت وڈی گل ا‏‏ے۔