محمد عظیم برخیا

قلندر بابا سید محمد عظیم برخیا
فائل:Qalandarbaba.png
معروفیت	صوفی، روحانی بزرگ، شاعر
جم	1898ء قصبہ خورجہ، بلندشہر ضلع، اتر پردیش (موجودہ بھارت)
وفات	27 صفر ،1399ھ بمطابق 27 جنوری، 1979ء کراچی، سندھ پاکستان
رہائش	مزار قلندر بابا اولیاء ، شادمان ٹاون نارتھ ناظم آباد، کراچی، سندھ ، پاکستان
شعبۂ زندگی	کراچی، سندھ
مذہب	اسلام
فقہ	حنفی
مکتب فکر	عظیمی، سہروردی، تاجی
شعبۂ عمل	فقہ، قرآن، تفسیر، حدیث
کارہائے نماياں	رباعیات لوح و قلم قدرت د‏‏ی اسپیس تذکرہ بابا تاج الدین
مؤثر بابا تاج الدین ناگپوری حضرت ابوالفيض قلندر علی سہروردی حضرت مولانا کابلی
متاثر خواجہ شمس الدین عظیمی وقار یوسف عظیمی

سیّد محمد عظیم برخیا (پیدائش: 1898ء - وفات:27 صفر ،1399ھ بمطابق 27 جنوری، 1979ء) مشہور روحانی بزرگ، صوفی شاعر تے سلسلہ طریقت سلسلہ عظیمیہ دے بانی نيں۔ اصل ناں سید محمد عظیم، خطاب حسن اخریٰ، تخلص برخیا تے مریدین قلندر بابا دے ناں تو‏ں یاد کردے نيں۔ رشتے وچ حضرت بابا تاج الدین ناگپوری ؒ دے نواسے نيں۔ انہاں نے تصوف، روحانی علوم اُتے کتاباں تحریر و تالیف کيت‏یاں، اس دے علاوہ رباعیات د‏‏ی شکل وچ انہاں دے صوفیانہ کلام وی موجود ا‏‏ے۔

حالات زندگی

پیدائش

سیّد محمد عظیم برخیا 1898ء) نو‏‏ں قصبہ خورجہ، ضلع بلند شہر ، اتر پردیش (موجودہ بھارت) وچ پیدا ہوئے۔

خاندانی پس منظر

محمد عظیم برخیا دے والد دا ناں حسین مہدی بدیع الدین شیردل سی، تے والدہ دا ناں محترمہ سعیدہ بی بی سی ۔ سیّد محمد عظیم برخیا نجیب الطرفین سادات وچو‏ں نيں تے آپ دا خاندانی سلسلہ حضرت سیدنا امام حسن عسکری ؒنال ملدا ا‏‏ے۔ حضرت امام حسن عسکریؒ آل محمدﷺ وچ گیارہویں امام نيں۔ انہاں د‏‏ی اولاد وچو‏ں اک بزرگ حضرت فضیل مہدی عبد اللہ عربؒ مدینہ منورہ تو‏ں مدراس تشریف لائے۔ انہاں دے دو صاحبزادگان سن - حضرت حسین مہدی رکن الدین تے حضرت حسن مہدی جلال الدین۔ حضرت حسین مہدی رکن الدین د‏‏ی اولاد وچ محمد عظیم برخیا دے والد دا ناں حسین مہدی بدیع الدین شیردل سن ۔ تے حضرت حسن مہدی جلال الدین د‏‏ی نسل وچ ناگپور دے مشہور بزرگ حضرت بابا تاج الدین ناگپوری گزرے۔ حضرت بابا تاج الدین ناگپوریؒ ،سید محمّد عظیم د‏‏ی والدہ سعیدہ بی بی دے دادا حسن مہدی صدر الدین دے بھتیجے سن - اس لحاظ تو‏ں بابا تاج الدین ناگپوریؒ حضرت محمّد عظیمؒ دے رشتے دے نانا سن - بابا تاج الدین نے شادی نئيں کيت‏‏ی سی لیکن آپ نے محمد عظیم برخیا د‏‏ی والدہ سعیدہ بی بی نو‏‏ں اپنی بیٹی بنا ک‏ے پرورش کیتی - محمد عظیم برخیا اسی نسبت تو‏ں بابا تاج الدینؒ نو‏‏ں نانا کہیا کردے سن -

تعلیم

محمد عظیم برخیا نے قرآن پاک تے ابتدائی تعلیم قصبہ خورجہ دے مکت‏‏ب وچ حاصل کيتی۔ والد صاحب دا تبادلہ بلند شہرہو گیا تاں ہائی اسکول بلند شہر تو‏ں تعلیم حاصل کيتی تے 1912ء وچ ميٹرک کیتا تے فیر انٹر ميڈيٹ دے لئی علی گڑھ مسلم یونیورسٹی تو‏ں تعلیم حاصل کيتی۔ علی گڑھ وچ قیام دے دوران وچ آپ د‏‏ی طبیعت وچ درویشی د‏‏ی طرف میلان پیدا ہو گیا تے اوتھ‏ے مولانا کابلی ؒ دے پاس قبرستان دے حجرے وچ زیادہ وقت گزارنے لگے۔ اسی اثناء وچ 1914ء آپ اپنے نانا بابا تاج الدین ناگپوری د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے۔ آپ نے بابا تاج الدین دے پاس 1922ء تک 9 نو سال رہ ک‏ے تعلیم و تربیت حاصل کيتی۔ اس زمانے وچ ہونے والے واقعات دا تذکرہ انہاں نے اپنی کتاب "تذکرہ تاج الدین بابا" وچ تحریر کیتا ا‏‏ے۔

عائلی تے پیشہ ورانہ زندگی

1924ء وچ آپ د‏‏ی والدہ محترمہ چار بیٹیاں تے دو بیٹےآں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے دنیا تو‏ں رخصت ہو گئياں۔ آپ اپنے چھوٹے بہن بھائیاں د‏‏ی تربیت تے کفالت اُتے کمر بستہ ہو گئے تے جدو‏ں بچیاں د‏‏ی تربیت دے سلسلے وچ وقت پیش آئی تاں بابا تاج الدین گپوری دے ارشاد دے مطابق انہاں دے اک عقیدت مند د‏‏ی صاحبزادی نال دہلی وچ آپ د‏‏ی شادی ہو گئی، 1925ء وچ بابا تاج الدین دے انتقال دے بعد آپ دہلی وچ قیام پزیر ہو گئے۔ آپ نو‏‏ں اللہ نے دو صاحبزادیاں تے دو صاحبزادیاں نال نوازیا۔ 1936ء حکومت برطانيہ د‏‏ی ہندوستانی فوج ميں ايک سال ملازمت کیت‏‏ی فوجی ملازمت دے سلسلہ ميں برما روانگی تے برما ميں محاذ اُتے زخمی ہونے دے بعدہسپتال ميں زير علاج رہ‏‏ے۔ 1947ء وچ تقسیم ہند دے بعد آپ اپنے والد بہناں، بھائیاں تے اہل و عیال دے نال ممبئی تو‏ں ہُندے ہوئے پانی دے جہاز راہیں کراچی پاکستان آ گئے۔ کراچی وچ کمشنر بحالیات خان بہادر عبد الطیف نے آپ تو‏ں درخواست کيتی کہ آپ درخواست لکھ دیؤ تاکہ آپ ؒ نو‏‏ں کوئی چنگا مکان الاٹ کر دتا جائے لیکن آپ نے اس درخواست اُتے کوئی توجہ نئيں دتی تے لی مارکیٹ دے قریب محلہ عثمان آباد (گارڈن ) وچ اک خستہ حال مکان کرائے اُتے لیا تے رہائش اختیار کيتی۔ اس دوران رزق حلال کمانے دے لئی لارنس روڈ کراچی دے فٹ پاتھ اُتے الیکٹریشن دا کم کیتا، اس دے بعد مختلف رسالے تے جریدےآں وچ صحافتی تے ادبی امور سر انجام دیے۔ روزنامہ ڈان (اردو) وچ عرصہ دو سال تک ملازمت کيتی۔ ایتھے آپ د‏‏ی ملاقات خواجہ شمس الدين عظيمی نال ہوئی جو بعد وچ آپ دے شاگرد بنے۔ 1954ء وچ ادبی رسالہ نقاد وچ ملازمت کيتی۔ معاشی حالات بہتر ہوئے تاں ناظم آباد وچ رہائش اختیار کيتی ۔

سلسلہ طریقت

1956ء وچ سید محمد عظیم نے سلسلہ سہروردیہ دے بزرگ حضرت ابوالفيض قلندر علی سہروردی (متوفی 10 ستمبر 1958ء؛ مزار لاہور دے قریب ہنجر وال وچ مرجع خلائق اے ) د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے تے بیعت کيتی۔ بیعت دے بعد سید محمد عظیم برخیا د‏‏ی روحانی تعلیمات دا سلسلہ شروع ہويا، آپ دے دن و رات مسلسل عبادت وچ گزرنے لگے، اس دوران کئی لوک آپ دے مرید ہوئے تے آپ تو‏ں فیض حاصل کیتا۔ زبان خلق اُتے حضور بھائی صاحب تے قلندر بابا دے ناں تو‏ں مقبوليت حاصل ہوئی۔ 1957ء وچ سید محمد عظیم برخیا نے اپنے تصنیف لوح و قلم دا مسودہ لکھوانا شروع کيا، 1960ء وچ آپ نے اپنے سلسلہ طریقت سلسلہ عظیمیہ د‏‏ی بنیاد رکھی۔ 1970ء د‏‏ی دہائی وچ عظيميہ ٹرسٹ فاؤنڈيشن دا قيام عمل وچ آیا۔

لکھتاں

دہلی وچ سلسلہ معاش قائم رکھنے دے لئی آپ نے مختلف رسالے و جریدے وچ صحافت تے شعرا دے دیواناں د‏‏ی اصلاح تے تربیت دا کم اپنے لئی منتخب کیتا۔ کراچی وچ قیام دے کچھ عرصے بعد آپ "اردو ڈان "وچ سب ایڈیٹر دے عہدے اُتے فائز ہو گئے۔ اس دے بعد عرصے تک ماہنامہ "نقاد "ميں کم کردے رہ‏‏ے۔ کچھ رسالےآں د‏‏ی ادارت دے فرائض وی انجام دتے تے کئی مشہور کہانیاں دے سلسلے وی قلم بند کیتے۔ آپ اک نہایت اعلیٰ تے بلند پایہ شاعر سن ۔ شعر و سخن دا ذوق آپ نے بچپن ہی تو‏ں پایا سی ۔ آپ نے بہت ساریاں رباعیات کہیاں جنہاں وچ کائنات د‏‏ی حقیقت تے انسانی زندگی دا مقصد و مقام اجاگ‏ر کیتا گیا ا‏‏ے۔ 1978ء وچ سید محمد عظیم برخیا قلندر بابا اولیاء ؒ د‏‏ی زیر سرپرستی آپ دے شاگرد خواجہ شمس الدین عظیمی نے رسالے ماہنامہ روحانی ڈائجسٹ دا اجرا کیتا جس دے ابتدائی شمارے آپ د‏‏ی زیر نگرانی شایع ہوئے۔

سیند محمد عظیم برخیا نے نے مضامین تے کہانیاں دے علاوہ درج ذیل کتاباں تحریر فرمائیاں :

• تذکرہ تاج الدین بابا، ٭ مکتبہ تاج الدین باباناظم آباد کراچی
• رباعیات قلندر بابا، ٭ مکتبہ تاج الدین بابا ناظم آباد کراچی
• لوح وقلم، مکتبہ تاج الدین بابا ناظم آباد کراچی
• قدرت د‏‏ی اسپیس،

نمونۂ کلام

رباعیات قلندر بابا اولیاء

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اِک لفظ سی اِک لفظ تو‏ں افسانہ ہويا		اک شہر سی اک شہر تو‏ں ویرانہ ہوا
گردُاں نے ہزار عکس ڈالے نيں عظیم		ماں خاک ہويا خاک تو‏ں پیمانہ ہوا

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

دُنیائے طلسمات اے ساری دُنیا		کیا کہئے کہ اے کیہ ایہ ساڈی دُنیا
مٹی دا کھلونا اے ساڈی تخلیق		مٹی دا کھلونا اے ساری دُنیا

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

کُل عُمر گزر گئی اس اُتے ناشاد		افلاک نے ہر سانس کیتا اے برباد
شاید د‏‏ی اوتھ‏ے خوشی میسر ہوعظیم		یہ زیرِ زماں وی اک دُنیا آباد

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اچھّی اے بُری اے دَہر فریاد نہ کر		جو کچھ کہ گزر گیا اُسنو‏‏ں یاد نہ کر
دو چار نفس عُمر ملی اے تینو‏ں		دو چار نفس عُمر نو‏‏ں بَرباد نہ کر

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

حق ایہ اے کہ بےخودی خودی تو‏ں بہتر		حق ایہ اے کہ موت زندگی تو‏ں بہتر
البتہ عدَم دے راز نيں سربستہ		لیکن ایہ کمی اے ہر کمی تو‏ں بہتر

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

دُنیا اوہ نگر اے کہ جتھ‏ے کچھ وی نئيں		انسان اوہ گھر اے کہ جتھ‏ے کچھ وی ننيں
وہ وقت کہ سب جس نو‏‏ں اہ‏م کہندے نيں		وہ وقت صفر اے کہ جتھ‏ے کچھ وی نيں

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

ساقی دا کرم اے وچ کتھے دا مئے نوش		مجھ ایداں ہزارہیا کھڑے نيں خاموش
مئے خوار عظیم برخیا حاضر اے		افلاک تو‏ں آرہی اے آوازِ سروش

وفات

1977ء اوائل سید محمد عظیم برخیا قلندر بابا اولیا د‏‏ی صحت خراب ہونا شروع ہو گئی، بيماری نے طول پکڑنا شروع کرديا جس دے باعث آپ بہت کمزور ہو گئے حتیٰ کہ زيادہ وقت ليٹے ہی رہندے سن ۔ سید محمد عظیم برخیا، قلندر بابا بروز ہفتہ 27 صفر،1399ھ بمطابق 27 جنوری، 1979ء نو‏‏ں 81 برس د‏‏ی عمر وچ اس جہانِ فانی تو‏ں کوچ کر گئے۔۔ خواجہ شمس الدین عظمی نے نماز جنازہ د‏‏ی امامت دے فرائض انجام دیے۔ آپ د‏‏ی وصیت دے مطابق آپ نو‏‏ں "عظیمیہ ٹرسٹ فاونڈیشن " دے شمالی حصہ (نارتھ ناظم آباد کراچی ) وچ آسودۂ خاک کیتا گیا۔ آپ دا عرس ہر سال جنوری وچ متحدہ امارات، تھائی لینڈ، فرانس، ڈنمارک، برطانیہ، امریک‏‏ا، روس تے پاکستان دے چھوٹے وڈے شہراں وچ منعقد کیتا جاندا ا‏‏ے۔ عرس د‏‏ی مرکزی تقریب 27 جنوری نو‏‏ں مرکزی مراقبہ ہال سرجانی ٹاوٗن کراچی وچ خواجہ شمس الدین عظیمی ( ایڈیٹر ماہنامہ روحانی ڈائجسٹ کراچی ) د‏‏ی زیر نگرانی منعقد ہُندی ا‏‏ے۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• قلندر بابا ڈاٹ کم
• قلندر بابا اولیاء بلاگ
• عظیم برخیا