محمد خالد اختر
 | |
|---|---|
 | |
| جم | جنوری 23, 1920ء بہاولپور، موجودہ پاکستان |
| موت | فروری 2, 2002ء کراچی، پاکستان |
| قلمی ناں | محمد خالد اختر |
| کم کِتہ | مزاح نگار، ناول نگار، افسانہ نگار، مترجم، سفرنامہ نگار |
| بولی | اردو |
| قومیت |  پاکستانی |
| نسل | پنجابی |
| صنف | مزاح، ناول، افسانہ، سفرنامہ، ترجمہ |
| وڈے کم | چاکیواڑہ وچ وصال لالٹین تے دوسری کہانیاں بیس سو گیارہ کھویا ہويا اُفق |
| وڈے اعزاز | عالمی اردو ایوارڈ دوحہ  آدم جی ادبی انعام |
محمد خالد اختر (انگریزی: Mohammad Khalid Akhtar )، (پیدائش: 23 جنوری، 1920ء - وفات: 2 فروری، 2002ء) پاکستان توں تعلق رکھنے والے اردو دے نامور مزاح نگار، ناول نگار، افسانہ نگار، سفرنامہ نگار تے مترجم سن جو اپنے ناول چاکیواڑہ میں وصال دی وجہ توں شہرت رکھدے نيں۔
حالات زندگی
سودھومحمد خالد اختر 23 جنوری، 1920ء نوں تحصیل لیاقت پور، بہاولپور، موجودہ پاکستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد مولوی اختر علی بہاولپور توں ممبر لیجسلیٹو اسمبلی رہ چکے سن ۔[۱][۲]۔ خالد اختر نے ابتدائی تعلیم صادق پبلک اسکول بہاولپور توں حاصل کيتی جتھے شفیق الرحمن وی انہاں دے ہم مکتب سن [۱]۔ صادق ایجرٹن کالج وچ داخلہ لینے توں پہلے محمد خالد اختر تن ماہ تک گورنمنٹ کالج لاہور وچ سال اول دے طالب علم رہے۔ مذکورہ کالج وچ اوہ پروفیسر پطرس بخاری دی شخصیت دے اسیر ہوئے۔ صادق ایجرٹن کالج وچ احمد ندیم قاسمی تے محمد خالد اختر دا ساتھ ہويا۔ احمد ندیم قاسمی، سال سوم وچ سن تے خالد اختر توں دو برس سینئر۔ دونے دی دوستی بہت جلد ہو گئی۔ محمد خالد اختر فخر توں ایہ دعویٰ کردے سن کہ احمد ندیم قاسمی نوں انہاں نے افسانہ نگاری دی راہ اُتے ڈالاسی ۔[۳]
1945ء وچ میکنیگن انجینئری کالج توں الیکٹرونکس انجینئری وچ بی ایس سی کرنے دے بعد اوہ اعلیٰ تعلیم دے لئی لندن گئے تے ایڈاونسز پوسٹ گریجویٹ دی تربیت حاصل کرنے دے بعد 1948ء وچ وطن واپس آئے۔ تعلیم توں فارغ ہونے دے بعد انگلش الیکٹرک کمپنی وچ دو برس ملازمت کیتی تے 1952ء وچ واپڈا وچ بحیثیت انجینئر تعینات ہوئے۔ محمد خالد اختر واپڈا دے ادارے توں 1980ء وچ ریٹائر ہوئے۔[۳]
ادبی خدمات
سودھومحمد خالد اختر نے اوائل عمری ہی توں لکھنے دا آغاز کر دتا سی ۔ جدوں اوہ ستويں جماعت وچ سن تاں پہلی مرتبہ انہاں دے چند مضامین ماہانہ رسالے مسلم گوجر وچ شائع ہوئے۔ مذکورہ رسالہ گوداسپور توں شائع ہُندا سی ۔ نويں جماعت وچ محمد خالد اختر نوں شاعر بننے دا شوق ہويا تے انہاں نے خضر تخلص اختیار کیتا۔ پندرہ ویہہ نظماں دا اک دیوان مرتب کیتا جسنوں اوہ اپنے سرہانے رکھ کے سویا کردے سن ۔ نويں جماعت دے دناں ہی وچ محمد خالد اختر نوں انگریزی ادب پڑھنے دا چسکا پيا جس دے سحر توں اوہ تمام عمر نہ نکل سکے۔ کالج دے زمانے وچ اوہ نخلستان نامی کالج میگزین وچ اردو تے انگریزی زباناں وچ لکھدے رہے۔ محمد خالد اختر نے طنز و مزاح، خاکہ نگاری، افسانہ تے سفر نامے دے علاوہ متعدد ادبی اصناف وچ اپنے فن دا لوہا منوایا اے۔[۳]
محمد خالد اختر دی پہلی تحریر جو کسی ادبی جریدے وچ شائع ہوئی، اک مزاحیہ تحریر سی جسنوں احمد ندیم قاسمی دی سفارش اُتے مولانا چراغ حسن حسرت نے اپنے ہفتہ وار مزاحیہ پرچے شیرازہ وچ شائع کیتا سی ۔ بعد وچ 1946ء وچ احمد ندیم قاسمی نے، خالد اختر دا تحریر کردہ سفرنامہ ڈیپلو سے نو کوٹ تک مجلہ ادب لطیف وچ شائع کیتا۔ [۳]
محمد خالد اختر انگریزی دے نامور ادیب و انشا پرداز رابرٹ لوئی اسٹیونسن توں بے انتہا متاثر سن ۔ انہاں نوں سیر و سیاحت دا بہت شوق سی ۔ اپنے اسی شوق دی خاطر اوہ کئی بار گھر توں نکلے تے دور دراز علاقےآں دی مسافت اختیار کيتی۔ گیان تے شانتی دی تلاش وچ اک مرتبہ اوہ ہندوواں دے مقدس مقام ہریدوار جا پہنچے تے ہندوانہ ناں اختیار کر کے اک سرائے وچ کئی روز قیام کیتا۔ اپنے اسی قیام دے دوران انہاں نے اپنی مشہور کہانی کھوا ہوا افق لکھی۔ اس کہانی نوں سعادت حسن منٹو نے کتر بیونت دے بعد شائع کیتا۔ [۳]
لکھتاں
سودھو- 1950ء - بیس سو گیارہ
- 1964ء - چاکیواڑہ میں وصال
- 1968ء - کھوا ہوا اُفق ( آدم جی ادبی انعام یافتہ)
- 1984ء - دو سفر (سفرنامہ)
- 1985ء - چچا عبد الباقی (کہانیاں)
- 1989ء - مکاتیب خضر (مضامین)
- 1990ء -یاترا (سفرنامہ)
- 1995ء -ابن جبیر کا سفر
- 1997ء - لالٹین اور دوسری کہانیاں
- 2008ء - کلی منجارو کی برفیں (منتخب ترجمے)
- ریت پر لکیریں (انتخاب)
- 2011ء -مجموعہ محمد خالد اختر جلد اول (ناول)
- 2011ء - مجموعہ محمد خالد اختر جلد دوم (سفرنامے)
- 2011ء - مجموعہ محمد خالد اختر جلدسوم (افسانے)
- 2011ء - مجموعہ محمد خالد اختر جلدچہارم (چچا عبد الباقی کہانیاں)
محمد خالد اختر دے فن و شخصیت اُتے تحقیقی مقالات
سودھو- محمد خالد اختر: شخصیت و فن (پی ایچ ڈی مقالہ)، وحید الرحمٰن، علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی اسلام آباد، 2006ء
ہمعصر ادیباں تے ناقدین دی آرا
سودھومحمد خالد اختر دے فن دے بارے وچ معروف مزاح نگار و شاعر ابن انشا کہندے نيں:
| ” | محمد خالد اختر نوں پڑھنے والا اکثر ایہ بھُل جاندا اے کہ اوہ اردو پڑھ رہیا اے۔ اس وچ انگزیزی لفظاں دی بھرمار وی نئيں اے لیکن جملےآں دی ساخت سراسر انگریزی اے۔ شروع شروع وچ ایہ انداز غریب تے اکھڑا اکھڑا معلوم ہُندا اے لیکن بعد وچ اس وچ بانکپن دا لطف آنے لگدا اے۔[۴] | “ |
معروف ڈراما نویس و افسانہ نگار اشفاق احمد کچھ ایويں کہندے نيں:
| ” | خالد دے فن دا سب توں وڈا کمال اس دے مغربی علوم دے مطالعے وچ مشرقی زندگی دی پہچان اے۔ ایہ پہچان ایسی انوکھی، ایسی سبک تے کچھ ایسی اچانک اے کہ اگلے فقرے اُتے پہنچ جانے دے بعد پچھلا راز کھل کے سامنے آجاندا اے۔ ایسا انداز مشق توں حاصل نئيں ہُندا، صرف فطرت دی طرف توں ملدا اے۔[۴] | “ |
اعزازات
سودھومحمد خالد اختر نوں ادبی خدمات دے اعتراف وچ 2001ء نوں دوحہ، قطر وچ عالمی اردو ایوارڈ نال نوازیا گیا[۵]۔ اس دے علاوہ انہاں دی کتاب کھوا ہوا اُفق نوں آدم جی ادبی انعام دا حقدار قرار دتا گیا۔
وفات
سودھو2 فروری، 2002ء نوں کراچی، پاکستان وچ محمد خالد اختر دی وفات ہوئی تے ڈیفنس دے قبرستان وچ سپردِ خاک ہوئے۔[۲][۵]
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ اردو دے نامور ادیب، مزاح نگار مرحوم محمد خالد اخترکی 94 واں سالگرہ، جیو نیوز پاکستان، 23 جنوری 2014ء
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ عقیل عباس جعفری: پاکستان کرونیکل، ص 889، ورثہ / فضلی سنز، کراچی، 2010ء
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ ۳.۴ محمد خالد اختر۔ اردو مزاح نگاری دا اہم ستون، راشد اشرف، ساڈی ویب، پاکستان
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ دیباچہ، مجموعہ محمد خالد اختر جلد اول (ناول)، اجمل کمال، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2011ء
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ محمد خالد اختر، پاکستانی کنیکشنز، برمنگھم برطانیہ