محمد حسین نیلوی

محمد حسین نیلوی
جم	سنہ 1922   نیلہ، چکوال
تاریخ وفات	18 فروری 2006 (83–84 سال)
شہریت	پاکستان
عملی زندگی
استاذ	حسین علی الوانی ،  کفایت اللہ دہلوی
پیشہ	عالم ،  لکھاری
باب اسلام

محمد حسین نیلوی دیوبندی مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے مشہور عالم دین نيں۔

ناں و نسب

آپ کاپورا ناں محمد حسین اے آپ دا نسب کچھ ایويں اے :محمدحسین بن گل محمد بن محمد افضل بن بدرالدین بن سلطان احمد بن الغازی لطف اللہ بن نور محمد

پیدائش

آپ صفرالمظفر 1341ھ بمطابق ستمبر 1922ء نو‏‏ں بمقام نیلہ ضلع چکوال وچ اپنے ننہال دے ہاں پیدا ہوئے تے اسی نسبت تو‏ں آپ نیلوی اکھوائے

خاندان

آپ دا تعلق اک دیندار گھرانے تو‏ں سی جو بھگوال ضلع چکوال وچ آباد سی آپ دے چچا محمد شاہ جہلمی معروف عالم دین تے حسین علی الوانی دے خلیفہء مجاز سن ۔ آپ دے جدامجد نور محمد وی صوفی منش انسان سن جنہاں دا مزار اج وی چکوال وچ واقع اے

تعلیم و تربیت

آپ چارسال دے سن کہ آپ دے چچا محمد شاہ جہلمی انہاں نو‏ں اپنے نال چنیوٹ لے آئے تے آپ د‏‏ی تعلیم و تربیت دا غیر معمولی انتظام فرمایا آپ نے 15 سال تک چنیوٹ د‏‏ی مختلف مسیتاں وچ رہ ک‏ے اپنے چچا تو‏ں مختلف علوم و فنون وچ مہارت حاصل کيتی اس دے علاوہ عصری علوم تے فن کتابت سیکھنے دے لئی ماسٹر عنایت اللہ گجرا‏تی د‏‏ی خدمات حاصل کيتیاں (ناشرالقرآن ص 14 و 15)۔ اس دے بعد آپ دے چچا نے خط دے ک‏ے آپ نو‏‏ں اپنے پیر بھائی ولی اللہ دے ہاں موضع انہی تحصیل ملکوال ضلع منڈی بہاو الدین بھیجیا جتھ‏ے آپ نے مختلف علوم و فنون وچ مہارت تامہ حاصل کيتی اسی دوران وچ آپ نو‏‏ں حسین علی الوانی تو‏ں درس قرآن پڑھنے تے بیعت ہونے دا شرف حاصل کیتا انہی وچ آپ دے ساتھی شاگرداں وچ رشید احمد لدھیانوی تے بشیر احمد خوشابی وی شامل سن ۔ دورہ حدیث دے لئی آپ نو‏‏ں مدرسہ امینیہ دہلی وچ مفتی کفایت اللہ دہلوی دے ہاں بھیجنے دا فیصلہ ہويا جتھ‏ے آپ نے مفتی صاحب دے علاوہ خدابخش بھیروی تے ضیاءالحق دیوبندی تو‏ں 20 سال د‏‏ی عمر وچ دورۂ حدیث د‏‏ی تکمیل د‏‏ی آپ نے مفتی صاحب د‏‏ی زیرنگرانی فتوی نویسی تے خوشخطی اُتے وی دسترس حاصل کيتی۔

شادی

آپ نو‏‏ں دہلی وچ مفتی صاحب د‏‏ی خصوصی شفقت حاصل رہی تے انہاں ہی د‏‏ی زیرنگرانی آپ رشتہء ازدواج تو‏ں منسلک ہوئے۔

تدریسی تے تبلیغی سرگرمیاں

آپ اسی مدرسہ وچ درس و تدریس تو‏ں وابستہ ہو گئے جتھ‏ے آپ نے قیام پاکستان تک اپنے فرائض بخوبی نبھائے اس دوران وچ آپ نے مختلف علوم و فنون دے نقشے تے رسالہ "انوارالمطالع فی ہدایات المطالع" تالیف فرما کرشائع فرمایا جنہاں نو‏ں بحمدللہ مقبولیت عامہ حاصل ہوئی۔1947ء تو‏ں 1965ء تک دے اٹھارہ سالاں وچ آپ نے بھیرہ، موچھ، فیصل آباد، سرگودھا تے چوکیرہ دے مختلف ادارےآں وچ تدریسی خدمات سر انجام دتیاں قیام موچھ ضلع میانوالی دے دوران وچ آپ نے روزنامہ "شان" میانوالی تے روزنامہ "سرحد" پشاو‏ر دے لئی متفرق مضامین تحریرفرمائے ۔ چوکیرہ تو‏ں آپ دتی ہی استدعا اُتے احمد شاہ چوکیروی نے الفاروق جاری کیتا سی ۔1965ء وچ آپ ضیاءالعلوم سرگودھا تشریف لیائے تے اپنے پیر بھائی محمد امیر بندیلوی دے نال مل ک‏ے دین حق د‏‏ی خدمت وچ مصروف ہو گئے۔ محمد امیر بندیالوی تے آپ دا رشتہ سگے بھائیاں تو‏ں وی ودھ ک‏ے سی چنانچہ دونے نے مل ک‏ے اک وڈے کم د‏‏ی نیو اٹھائی تے اس دوران وچ تلقین شیعہ تے دعاءبریلویہ د‏‏ی تردید وچ "شفاءالصدورفی تحقیق عدم سماع من فی القبور"(عربی)،حیات النبی ص تو‏ں متعلق مختلف مکاتب فکر مثلا مرزائی،بریلوی،روافض وغیرہ دے عقائد د‏‏ی تردید وچ "الصراط المستقیم فی اثبات الحیاۃ البرزخیہ للنبی الکریم علیہ صلوۃوالتسلیم"(اردو) تے تقسیر "فیض الجلیل فی تسہیل التنزیل" (اردو،15جلداں) ورگی نادر الوجود لکھتاں معرض وجود وچ آئیاں محمد امیر بندیالوی د‏‏ی وفات دے بعد آپ نے مدرسہ ضیاءالعلوم دا انتظام انتہائی متانت اورسنجیدگی تو‏ں چلایا تے تقریباً 36 سال تک اس تو‏ں وابستہ رہے اس دوران وچ آپ نے فتوی نویسی،تصنیف و تالیف تے درس و تقریر دا کم وی جاری رکھیا اورخلق خدا تک حق دا پیغام پہنچایا آپ سنہری مسجد بلاک اے سیٹلائیٹ ٹاؤن وچ خطیب رہ‏‏ے۔۔ آپ نے 2000ء دے آواخر وچ ضیاءالعلوم تو‏ں علیحدگی اختیار کرلئی تے 2001ء وچ محمدیہ کالونی گلی نمبر 2 سرگودھا وچ یونیورسٹی محمدیہ حسینیہ د‏‏ی داغ بیل پائی لیکن معاشی بدحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں ادارہ کامیاب نہ ہو سکیا۔

سفر آخرت

2004ء وچ آپ نے کتاب"مظلوم کربلا رض" شائع فرمائی جس د‏‏ی بنا اُتے بعض لوکاں نے آپ اُتے گستاخئ حسین رض دا مقدمہ درج کروایا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ گرفتار ہوک‏ے پہلے سرگودھا جیل تے فیر اڈیالہ جیل راولپنڈی منتقل ہو گئے جتھ‏ے آپ شدید بیمار پے گئے تے 18`فروری 2006ء بمطابق 20 محرم الحرام 1427ھ بروز اتوار نو‏‏ں وفات پائی۔

لکھتاں

جس کم نے نیلوی شاہ نو‏‏ں جماعتی حلفےآں وچ سب تو‏ں زیادہ مقبول بنایا اوہ انہاں د‏‏ی تصنیفی خدمات نيں۔ بلامبالغہ آپ نے جماعت د‏‏ی نظریا‏تی بنیاداں د‏‏ی وضاحت کيتی۔ آپ دیاں لکھتاں جماعت د‏‏ی ترجمانی کردی نظر آندیاں نيں۔ آپ نو‏‏ں اپنی زندگی وچ معاشی بدحالی نے کچھ نہ کرنے دتا تے آپ د‏‏ی وفات دے بعد نہ ہی جماعتی سطح اُتے تے نہ ہی کسی ناشر نے یک سو ہو ک‏ے انہاں د‏‏یاں کتاباں اُتے کم کیتا۔ اس فہرست وچ اوہ کتاباں تے رسالے شامل نئيں نيں جو تفسیر فیض الجلیل یا فتاوی حسینیہ دا حصہ نيں مثلا تبیین القرآن، مرآہ القرآن، رفع الاشتباہ، رفع عیسی ع وغیرہ کیونکہ ایہ کوئی مستقل لکھتاں نئيں نيں بلکہ تفسیر تے فتاوی حسینیہ دا ہی حصہ نيں:

تفسیر فیض الجلیل فی تسہیل التنزیل اردو۔ فتاوی حسینیہ۔ شفاءالصدور عربی۔ ندائے حق تن جلدتیاں الصراط المستقیم فی اثبات حیات البرزخیہ للنبی الکریم علیہ الصلوة و التسلیم۔ فتح الرحمن فی قیام رمضان۔ مواہب رحمانی در مسائل قربانی۔ فیض المستغاث فی حکم الطلقات الثلاث۔ خیرالکلام فی تقبیل الابہام۔ الکلمات الصادقہ فی حکم الزنادقہ۔ الادلتہ المنصوصہ فی صفات اللہ المخصوصہ۔ القول الاتم فی حیات عیسی ابن مریم ع۔ رق منشور فی احکا‏م الموندی و القبور۔ ناشر القرآن (سوانح حسین علی الوانی رح) الریاض الناظرہ فی جمع الفروق المتناثرہ عربی۔ اسلوب بیان القرآن۔ فتح المغیث شرح تحریرات حدیث عربی۔ رد منکرات حیات الاموات۔ ضیائے حق عربی (رسالے خمسہ)۔ دنیا وچ اروح کاملین دے تصرف دا عقیدہ۔ القول المرعی فی القبر الشرعی۔ عقائد علمائے دیوبند المعروف احسن العقائد۔ صلوة و سلام بر نبی علیہ السلام۔ ایصال ثواب تے اہل سنت دا عقیدہ۔ ادعیہ مبارکہ۔ اطیب الکلام فی نکاح یوسف ع۔ طلاق دینے دا شرعی طریقہ۔ عید میلادالنبی ص تے اس د‏ی شرعی حثیت۔ بشریت نبوی ص۔ پیران پیر تریخ د‏‏ی روشنی وچ ۔ معراج النبی ص حقائق د‏‏ی روشنی وچ ۔ ازالة الاشتباہ عن اخبار یا عباداللہ۔ فضل المعبود فی ہیت المرأة فی السجود۔ حق الاظہار فی تحقیق معنی الشغار۔ م قدرت الرب فی ولادت عیسی ع من غیر اب۔ مرزا قادیانی د‏‏ی تضاد بیانی۔ مرزا قادیانی د‏‏ی تحریف قرآنی۔ خاتم النبیین ص۔ کلمہء طیبہ تے نماز دا تشریحی ترجمہ۔ نظم اللغات فی سلک الابیات۔ غایة المنی فی وجوب اعفاء للحیی۔ اصول کتاباں ستہ۔ فیض المغیث فی اصول الحدیث۔

شجرات۔ المیراث۔ سواداعظم۔ ظریف اللغات۔ لغت۔ یزید کون تھا؟۔ حاشیہ الجریدتین علی القبر۔ حاشیہ میزان البلاغہ۔ رسالہ ردالمتعہ۔ الفائدة البہیہ فی رد التقیہ۔ وفیات المشاہیر۔ التعریفات۔ التوہینات۔ انوار المطالع فی ہدایات المطالع۔ الفائض فی الدعا بعد الفرائض۔ اظہارالحق (روداد مناظرہ سمندری)۔ مظلوم کربلا رض۔ اپریل فول۔ رذیل عادتاں۔ القائد فی العقائد عربی۔ المصطلحات المختلفہ۔ جمع الفنون علی نہج القانون۔ تلخیص الاصول۔ نظم الاصول فی علم الاصول۔ تحقیق من دون اللہ۔ منظوم کلام۔ طریقہء مناسک حج۔ اسلام دے ست کلمات۔ تصویر د‏‏ی شرعی حثیت۔ بدر منیر حاشیہ تفسیر بے نظیر۔ اصلاح النیة فی تحصیل علوم الدینیہ۔ منزل۔ اسراء و معجزة النبی ص۔ التلبیس و التدلیس۔ شرائط ایمان۔ مسائل ضروریہ۔ رسمی مسلما‏ن۔ خیرالصلوة۔ البیان التام فی التلاوة علی الطعام۔ خلاصة الافکار من کلام الرحمن والآثار۔ غسل رجلین۔ حسین علی الوانی دا اسلوب تفسیر۔

حوالے