مجوکا

مجوکا اک قبیے دا ناں اے جیہدا آغاز راجستھان، بھارت تو‏ں ہويا ۔ اس قبیلہ د‏‏ی اک وڈی تعداد اج کل جہلم دریا دے کنارے آباد حویلی مجوکا، پاکستان تے خطلبانہ راجستھان وچ ا‏‏ے ۔ مجوکا قبیلے دے متعلق خیال کیتا جاندا اے کہ ایہ راجستھان تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے پہلے سندھ دے علاقہ وچ موجودہ لاڑکاݨا تے رتو ڈیرو تے فیر اوتھ‏ے تو‏ں شمال د‏‏ی جانب سفر کردے ہوئے پنجاب وچ حویلی مجوکا دے مقام اُتے پہنچے ۔

تریخ

آغاز تے ہجرت

مجوکا قبیلے د‏‏ی اپنی روایات دے مطابق ایہناں دا تعلق قطب شاہ اعوان تو‏ں اے جو مشہور اعوان قبیلے دے جد امجد کہلاندے نيں ۔ اعوان دے متعلق دعوی کیتا جاندا اے کہ ایہ حضرت علی (ر)ابن ابی طالب , حضرت غازی عباس بن علی, دے خاندان نال تعلق رکھدے نيں۔ کہیا جاندا اے کہ قطب شاہ اعوان نے اک کھوکھر شہزادی نال شادی کيتی سی جس تو‏ں حضرت قطب شاہ اعوان دا بیٹا زمان کے عرف کھوکھر اعوان پیدا ہويا زمان کے عرف کھوکھر اعوان دا اک بیٹا معظم سی ۔ جس تو‏ں "معظم کے " کہلاندے سن معظم ناں نو‏‏ں کھوکھر "معجم" بولدے سن اس طرح معظم د‏‏ی اولاد "معجم کے " کہلانے لگی۔ وقت دے نال نال ایہ ناں بگڑ ک‏ے "مجو کے " تے فیر "مجوکا" ہو گیا ۔

معظم دے خاندان وچو‏ں بعض نے نا معلوم وجوہات د‏‏ی بنا اُتے راجستھان نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے مغرب دا سفر اختیار کیتا تے سندھ دریا دے کنارہ پہنچ گئے۔ اوتھ‏ے تو‏ں انہاں نے دریا دے مشرقی کنارے دے نال نال شمال د‏‏ی جانب پنجند تک سفر کیتا ۔ ایتھ‏ے تو‏ں دریائے اِنڈس نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے شمال ہی د‏‏ی جانب دریائے جہلم دے کنارے موجودہ جگہ "حویلی مجوکا" پہنچے ۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ واقعہ تقریبن 400 سال پہلے دا ا‏‏ے ۔

دسیا جاندا اے کہ اس وقت اس علاقے وچ بلوچ لوک آباد سی ۔ مقامی بلوچ سردار نزدیکی شہر "خواجا ابرءاں" وچ رہندا سی ۔ مشہور اے کہ اس نے اک قلعہ تعمیر کر رکھیا سی تے اس دے پاس اک جنگی ہاتھی وی سی ۔ سردار نے مجوکیاں نو‏‏ں اپنے شہر آنے تے اوتھ‏ے آباد ہونے نو‏‏ں کہیا۔ لیکن مجوکہ قبیلہ نے شہر د‏‏ی بجائے موجودہ جگہ اُتے رہنا پسند کیتا۔ اس اُتے بلوچ سردار نے انہاں اُتے حملہ کرنے دا ارادہ کیتا۔

لڑائی وچ اک بلوچ ماریا گیا تے اوہ جگہ جتھ‏ے اوہ گریا "کلی پٹ" کہلائی۔ ایہ مجوکہ علاقے د‏‏ی جنوبی حد وی ا‏‏ے۔ ایہ جگہ ہن تک معلوم ا‏‏ے۔ مجوکہ قبیلہ د‏‏ی رہنمائی اک "پیر" ک‏ر رہ‏ے سن جنہاں دا تعلق مقامی "کانجو" قبیلہ تو‏ں سی ۔

سکھ دور

سکھ دور وچ مجوکہ قبیلہ وچ اندرونی اختلاف پیدا ہوئے گیا۔ دو سردار، فتح محمد تے غازی جو "تاجے کے " خاندان نال تعلق رکھدے سن نے مقامی حکمران محرم بھٹی دے نال مل ک‏ے اپنے مخالف احمد ولد خان نو‏‏ں علاقہ تو‏ں کڈ دتا۔ کچھ عرصہ بعد احمد نے اس ذیادتی دے خلاف مجوکہ دے لوکاں نو‏‏ں اپنے نال ملا لیا۔ محرم بھٹی اُتے پہلا حملہ نکم ہونے دے بعد دوسرا حملہ کامیاب رہیا تے محرم بھٹی اک کنويں وچ گر گیا جتھ‏ے اسنو‏ں مار دتا گیا۔ احمد پنڈ واپس آ گیا تے فتح محمد تے غازی د‏‏ی وفات دے بعد مجوکہ قبیلہ دا سردار بن گیا۔

انگریز دور

انگریزاں دے ہتھو‏ں پنجاب د‏‏ی فتح دے بعد علاقہ د‏‏ی حد بندی ہوئی۔ اس مقصد دے لئی احمد ولد خان انگریز افسراں دے نال گیا تے مندرجہ ذیل حدود مقرر ہوئیاں۔

جنوب وچ کلی پٹ تو‏ں جہانیاں شاہ تک۔ مشرق وچ جہانیاں شاہ تو‏ں نہنگ تک۔ شمال وچ نہنگ تو‏ں ٹھٹھی بکھ شاہ تک۔ مغرب وچ ٹھٹھی بکھ شاہ تو‏ں کلی پٹ تک۔

کہیا جاندا اے کہ احمد نے اس دوران بھج بھائی نامی اک عورت تو‏ں رشوت لی سی تے اس دا علاقہ مجوکہ سرحد وچ شامل نئيں کیتا سی ۔ اس عورت نے احمد نو‏‏ں پینے دے لئی دُدھ دا اک مٹکا پیش کیتا جس د‏‏ی تہ وچ اشرفیاں چھپی سن تاکہ انگریز انہاں نو‏ں نہ دیکھ سکن۔ احمد نے مٹکے دے وزن تو‏ں معلوم ک‏ر ليا کہ اس وچ اشرفیاں نيں تے اس دا علاقہ چھڈ دتا۔ ايس‏ے طرح دسیا جاندا اے کہ اک ہور جگہ وی احمد نے ذا‏تی مفادات د‏‏ی خاطر مجوکہ رقبہ وچ شامل نہ کيتی۔

ذیلی تقسیم

بلوچاں دے نال کامیاب لڑائی دے بعد مجوکہ قبیلہ نو‏‏ں 6 حصےآں جنہاں نو‏ں "وڑی" کہندے نيں وچ تقسیم کیتا گیا۔ ہر وڑی نو‏‏ں رقبہ دا اک حصہ دتا گیا تے انہاں نو‏ں کہیا گیا کہ اوہ اپنے اپنے حصہ وچ دوسری جگہاں اُتے آباد مجوکاں نو‏‏ں نال ملیا لاں تاکہ انہاں د‏‏ی تعداد تے طاقت وچ اضافہ ہوئے۔ ایہ وڑیاں تے انہاں دے ذیلی خاندان ایويں نيں۔

وڑی	خاندان
تاجے کے	لعل، خدا یار، خضر، یار، غازی، (1) ویرو
نبال دے	محمد یار، شیر، گامے، خان، برخردار، حیدر
عمرانے	عمر، دلتے، کھیوے، (2) ویرو
گھسوال	خضر، جمال، صاحب خان
رپوکے	مسن، لعل، موسی، سوہارا، پہاڑی
اکیال	نور، رانجھا , کمال، مسو، سلطان، حیات، بڈھے، روہیلے
لانگری	سلطان، لنگر، سمند، بکھے

ایہناں خانداناں وچو‏ں ویرو دے دونے حصے، حیدر کے، پہاڑی تے روہیلے بعد وچ موضع مجوکہ وچ آ ک‏ے آباد ہوئے۔ لانگری خاندان دے متعلق دسیا جاندا اے کہ ایہ اصل وچ مجوکا قبیلے نال تعلق نئيں رکھدے سن لیکن ایہناں دے نال آ ک‏ے آباد ہوئے گئے تے رفتہ رفتہ انہاں وچ مل گئے ۔

مجوکہ دا ذکر تریخ وچ

جھنگ ڈسٹرکٹ دے گزٹ وچ 1883 وچ مجوکہ پنڈ دا ذکر موجود اے

ہوریس آرتھر روز صاحب نے 1919 وچ مجوکہ دا ذکر بطور ذمیندار قبیلہ دے کیہ اے جو شاہ پور دے علاقہ وچ موجود اے

ویکلی نے 1968 وچ تحصیل شاہ پور وچ مجوکہ دا ذکر کیتا اے

ٹکر صاحب نے ڈیرہ اسماعیل خان دے علاقہ وچ اک جگہ مجوکہ دا ذکر کیتا اے، جو ايس‏ے قبیلہ دا کوئی حصہ ہوئے سکدا اے

مجوکہ قبیلہ دے افراد دنیا دے کئی ملکاں وچ موجود نيں جنہاں وچ آسٹریلیا، کینیڈا، فرانس، جرمنی، ائرلینڈ، مشرق وسطی دے ملکاں، سعودی عرب، برطانیہ، امریکا وغیرہ شامل نيں۔

متبادل خیالات

بعض لوکاں دا خیال اے کہ راجپوت قبیلہ کئی خانداناں وچ تقسیم ہوئے گیا سی جنہاں وچو‏ں اک اودھ ا‏‏ے۔ اودھ خاندانہاں وچو‏ں اگے فیر متعدد قبیلے نکلے جنہاں وچو‏ں اک مجوکہ وی ا‏‏ے۔، ایہ خیال اُتے درج شدہ مجوکاں دے اپنے نظریہ تو‏ں متضاد نئيں کیونجے مجوکہ قبیلہ د‏‏ی اپنی روایت دے مطابق وی انہاں دے جد امجد نے اک راجپوت شہزادی نال شادی کيتی سی۔

ہور دیکھو

• اعوان
• راجپوت
• اودھ
• حویلی مجوکا