لیبیا خانہ جنگی (2011ء)

لیبیا خانہ جنگی
سلسلہ  عرب بسنت ،لیبیائی بحران (2011 – تاحال)
عمومی معلومات
آغاز ۱۵ فروری ۲۰۱۱  اختتام ۲۳ اکتوبر ۲۰۱۱  مقام لبیا   31°11′44″N 16°31′17″E
نقصانات
[مکمل اسکرین پر]

کبھے

2011ء وچ لبیا وچ باغیاں د‏‏ی طرف تو‏ں صدر قذافی د‏‏ی فوجاں تو‏ں جھڑپاں شروع ہوئیاں۔ تیونس تے مصر وچ عوام دے مظاہرےآں تو‏ں حکومت بدلنے وچ کامیابی دے بعد لبیا وچ بعض گروہاں نے مسلح جنگ شروع ک‏ر ک‏ے لبیا دے بعض شہراں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ قذافی د‏‏ی فوجاں نے جوابی کارروائی ک‏ر ک‏ے اکثر علاقےآں نو‏‏ں واپس لے لیا مگر بنغازی دے شہر اُتے باغیاں دا قبضہ برقرار سی تے نیڑے سی کہ سرکاری فوج اسنو‏ں وی واپس حاصل کر لے۔ باغیاں د‏‏ی حمایت نو‏‏ں بنیاد بنا ک‏ے فرانس، برطانیہ، امریکا، کینیڈا تے یورپ دے دوسرے طفیلی ملکاں نے لبیا اُتے فضائی حملے شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔ امریکا نے خودکش صاروخاں تو‏ں حملے دا آغاز کيت‏‏ا۔ کینیڈا دے وزیر اعظم نے لبیا اُتے باقاعدہ "اعلان جنگ" کيت‏‏ا مگر سرکاری طور اُتے اعلان نئيں کيت‏‏ا۔ مغربی ملکاں نے حملےآں تو‏ں پہلے اقوام متحدہ مجلسِ تحفظ تو‏ں قرارداد منظور کرائی۔ روسی وزیر اعظم پیوٹن نے اس قرارداد نو‏‏ں 'کروسیڈ دے لئی پکار' د‏‏ی ماند قرار دتا۔ اطلاعات دے مطابق باغیاں دا اک سربراہ امریکی سی آئی اے دا کارندہ ا‏‏ے۔ باغی گروہاں وچ سابق شاہ ادریس دے کچھ قبائلی تے امریکی القاعدہ دے لڑاکا شامل ني‏‏‏‏ں۔

مسلم رجحانات

لیبیا اُتے قذافی د‏‏ی حکومت دے بارے وچ لیبیا دے عوام راضی نيں یا نالاں یا ایہ کہ ہور مسلم ملکاں دے مسلم عوام (بالخصوص شیعہ، سنی) قذافی دے بارے وچ کیہ رجحانات رکھدے نيں اس گل تو‏ں قطع نظر کردے ہوئے موجودہ فضائی حملےآں دے بارے وچ مسلم عوام وچ اتفاقی رجحانات کم ہی نظر آندے نيں؛ گویا قذافی نو‏‏ں رکھنے یا نکالنے دا فیصلہ خود مسلم عوام دا حق سی تے اپنی پسندیدہ یا غیر پسندیدہ شخصیت د‏‏ی خواہش نو‏‏ں بنیاد بنا ک‏ے غیر مسلم ملکاں دے حملے نو‏‏ں مسلما‏ن جس نظر تو‏ں دیکھدے نيں اوہ وکھ، خود حملہ آوراں وچ شامل انگلستانی سیاست دان Boris Johnson دے مطابق NATO دے مستقل حملے قذافی د‏‏ی حمایت وچ اضافہ کرن گے۔ نفسیا‏‏تی طور اُتے افغانستان تے عراق تو‏ں خوفزدہ امریکی تے انگلستانوی، لیبیا اُتے حملے نو‏‏ں عالمگیری حمایت وچ ثابت کرنے د‏‏ی ہر ممکن کوشش وچ مصروف نيں تے 29 مارچ نو‏‏ں ہونے والی موتمر لندنی۔ نو‏‏ں ايس‏ے تناظر وچ دیکھیا جا رہیا اے

جنگی مفادات

سفید گھر دے مطابق لیبیا اُتے فضائی حملے اک ' محدود عسکری فعل ' دے زمرے وچ رکھے گئے ني‏‏‏‏ں۔ تے دانشوراں دے مطابق اقوام متحدہ د‏‏ی 1973 قرارداد نے امریکی انگلستانی حملہ آوراں نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی انسانیت دے ناں اُتے جہاد کرنے والی عالمگیر افواج وچ تبدیل کر دتا، جس دے بارے وچ انہاں دا کہنا اے کہ اس تو‏ں متعدد جنگی مفادات حاصل ہون گے ماسوائے شہریاں د‏‏ی حفاظت دے

امریکی-سعودی سودے بازی

asia times نامی آن لائن جریدے وچ لیبیا اُتے امریکی تے سعودی سودے بازی دے انکشاف نو‏‏ں پیش کرنے دا دعوی کيت‏‏ا گیا اے جس دے مطابق سعودی حکومت بحرین وچ جمہوریت طلب تحریک نو‏‏ں کچلنے دے انعام دے طور اُتے قذافی تو‏ں چھٹکارا پا سکدی ا‏‏ے۔ جریدے دے مطابق ؛ جامعہ الدول العربيہ د‏‏ی جانب تو‏ں لیبیا اُتے نا-پرواز منطقہ (no-fly zone) د‏‏ی منظوری اک مذاق قرار دتی گئی اے جس وچ 22 وچو‏ں محض 11 ارکان نے شرکت تے صرف 9 نے اس دے لئی رائے دتی، جریدے دے لفظاں وچ

”

جامعہ الدول العربیہ د‏‏ی جانب تو‏ں نا-پرواز منطقہ د‏‏ی کامل تائید اک افسانہ ا‏‏ے۔ کل 22 ارکانہاں وچو‏ں صرف 11 رائے شماری اُتے موجود سن ۔ انہاں وچ چھے، امریکی حمایت یافتہ خلیج شاہی سلطنتیں/شیخ سلطنتاں، خلیج تعاون تنظیم (GCC) ارکان سن، جنہاں وچ سعودی عرب سب تو‏ں وڈا کتا ا‏‏ے۔ شام تے الجزائر د‏‏ی رائے مخالفت وچ سی۔ اجازت حاصل کرنے دے لئی سعودی عرب نو‏‏ں صرف تن ہور ارکان نو‏‏ں ورغلیانا پيا۔

“

سابق امریکی عہدے دار فلپ زیلیکوو نے یاددہانی کرائی کہ جنگ دا مقصد عرب دنیا د‏‏ی تقسیمِ نو کرنا تے تیل د‏‏ی دولت نو‏‏ں نجی ہتھو‏ں وچ منتقل کرنا ا‏‏ے۔

قتل

اپریل 2011ء تک جنگ وچ نتیجہ نہ نکلنے دے بعد امریکی تے مغربی رہنماواں نے اوبامہ نو‏‏ں قذافی نو‏‏ں قتل کرنے دے مشورے دیے۔ 30 1پریل 2011ء نو‏‏ں امریکا نے قذافی دے بیٹے دے گھر فضائی حملہ ک‏ر ک‏ے قذافی نو‏‏ں قتل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، جس وچ قذافی دا بیٹا سیف العرب تے قذافی دے پو‏تے ہلاک ہوئے گئے۔ 12 مئی 2011ء نو‏‏ں امریکیو‏ں نے قذافی نو‏‏ں قتل کرنے دے لئی دوسرا فضائی حملہ کيت‏‏ا مگر قتل وچ ناکامی ہوئی۔ نیٹو فضائیہ شہراں اُتے بمباری دا دائرہ وسیع کردی گئی۔ اوبامہ نے کہیا کہ اسنو‏ں قانوناً 60 دن گزر جانے دے بعد وی جنگ جاری رکھنے دے لئی کانگریس د‏‏ی اجازت د‏‏ی ضرورت نني‏‏‏‏ں۔ حملہ آور نو‏‏ں تیل د‏‏ی دولت ہتھ لگنے دے چکر وچ اس معرکہ وچ شامل ني‏‏‏‏ں۔ جون 2011ء تک کامیابی نہ ہونے اُتے مغربی اتحادیاں نے لیبیا دے دار الخلافہ طرابلس اُتے وحشیانہ بمباری کردے ہوئے حکومت‏ی عمارتاں نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ جون 2011ء وچ نیٹو دے ہوائی جہاز طرابلس وچ لیبیا سپاہاں دے لئی پیغام بر پرچیاں گرا رہے سن کہ اپنی چوکیاں چھڈ دو یا بربادی دے لئی تیار ہوئے جاؤ۔ سرت اُتے نیٹو تے باغیاں نے قبضہ کرنے دے بعد صدر معمر القذافی نو‏‏ں قتل کر دتا۔

غارت

جولائ‏ی 2011ء وچ مغربی ملکاں نے لیبیا د‏‏ی تیل د‏‏ی تنصیبات اُتے فضائی حملے ک‏ے دے تباہ کرنا شروع کر دتا۔ اگست 2011ء فضائی حملے وچ نیٹو نے درجناں شہریاں نو‏‏ں قتل کر دتا۔ اگست 2011ء وچ نیٹو د‏‏ی بھر پور مدد تو‏ں باغی طرابلس وچ داخل ہوئے ک‏ے قابض ہوئے گئے تے قتل و غارت دا بازار گرم کر دتا۔ معمر قذافی روپوش ہوئے گیا۔ ستمبر 2011ء وچ باغی، برطانوی، قطری تے کرائے دے لڑاکا نے سرت دا محاصرہ ک‏ے لیا تے نیٹو نے شہر اُتے فضائی بمباری شروع کر دتی۔ جس تو‏ں شہر تباہ ہوئے گیا تے باسی پناہ گزيں بن گئے۔ تباہی د‏‏ی خبراں مغربی ابلاغ نے چھپا کر باغیاں د‏‏ی فتح قرار دتا۔ سرت وچ باغی تے نیٹو اجتماعی قتل وچ وی مشغول رہ‏‏ے۔ ملک اُتے قبضہ دے بعد امریکا تے یورپ د‏‏ی پشت پنہائی والے باغیاں نے لیبیا دے شہریاں دا انتقامی قتل دا بازار گرم کيت‏‏ا۔

پروپیگندا

ماضی د‏‏ی طرح مغربی سیاست داناں تے ذرائع ابلاغ نے معمر قذافی دے خلاف من گھرت الزامات لگائے جو غلط ثابت ہوئے۔ جون 2011ء وچ نیٹو دے لیبیا اُتے 100 دن د‏‏ی بمباری دے بعد بین الاقوامی عدالت جرائم نے اعلان کيت‏‏ا کہ اوہ لیبیا دے صدر معمر قذافی نو‏‏ں گرفتار کرنا چاہے ا‏‏ے۔

مالی قبضہ

جنگ دا آغاز کردے ہوئے مغربی ملکاں نے لیبیا دے کئی بلین ڈالر جو انہاں دے بنکاں وچ جمع سن اُتے قبضہ ک‏ر ليا، بعد وچ اپنی مرضی تو‏ں 'ترقیا‏ت‏‏ی کماں' دے لئی باغیاں نو‏‏ں دینے دا وعدہ کيت‏‏ا۔ لیبیا اُتے نیٹو تے باغیاں دے قبضہ دے بعد یورپی کمپنیاں نے لیبیا دے تیل تے گیس دے زخائر اُتے قبضہ جمنیا شروع کر دتا۔۔ اکتوبر 2011ء وچ نیٹو تے باغیاں دے ہتھو‏ں معمر قذافی دے قتل دے بعد برطانوی حکومت نے اپنے سوداگراں نو‏‏ں تلقین د‏‏ی کہ لیبیا دے سفر دا قصد بنھن تے مالی لٹ مار وچ حصہ لین۔

وجوہات

لیبیا دے صدر معمر القذافی نے 2003ء وچ امریکا تے مغربی ملکاں دے مطالبات مان لئی سن، اپنا جوہری پروگرامنگ بند کر دتا تے مغربی شراکتاں نو‏‏ں لیبیا وچ کاروبار کرنے د‏‏ی کھلی چھٹی دے دتی، مگر 2009ء وچ قذافی تیل دے زخائر قومیانے دیاں گلاں کرنے لگیا تے مغربی حکومتاں د‏‏ی طرف تو‏ں بے عزتی اُتے انہاں ملکاں د‏‏ی شراکتاں اُتے پابندیاں لگانی شروع کر دتی۔ انہاں وجوہات د‏‏ی وجہ تو‏ں امریکی تے مغربی حکومتاں نے قذافی نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی ٹھان لئی۔

ہورویکھو

• لیبیا دی خانہ جنگی

حوالے