قرۃالعین حیدر
| قرۃالعین حیدر | |
| جمن دیاڑہ | 1927 |
| جمن پو | علی گڑھ، اتر پردیش بھارت |
| کم : | اردو لکھاری' ادیب |
| گن: | ' افسانہ. ناول |
| مضامین: | ادب' سماج |
| مشھور لکھتاں: | آگ کا دریا |
قرۃالعین حیدر جنم: 20 جنوری 1927 - موت: 21 اگست 2007) عینی آپا دے نام نال جانی جاندی اک اُگھی اردو ناول نگار، صحافی اتے لکھاری سی۔
قرۃالعین حیدر اردو بولی دی مشہور لکھاری تے ادیب سی۔ اوناں نیں اردو چ کئی ناول تے افسانے لخے۔ اوناں دے پیو سجاد حیدر یلدرم وی اردو دے مشہور لکھاری دے افسانہ نگار سن۔
ایناں دی مشعور لکھتاں چ 'آخرِ شب کے ہم سفر‘ ، ’ میرے بھی صنم خانے‘ ، ’چاندنی بیگم‘ اور ’کارِ جہاں دراز" شامل نیں۔
جیونی
سودھوقرۃالعین حیدر دا جنم اتر پردیش دے شہر علی گڑھ وچّ ہویا سی۔ اوہناں دے والد سجاد حیدر یلدرم اردو دے لکھاری ہون دے نال نال برطانوی شاسن دے راجدوت وجوں افغانستان، ترکی آدی دیشاں وچّ تینات رہے سن اتے اوہناں دی ماں نظر بنت باقر وی اردو دی لیکھکا سی۔ اوہ بچپن توں رئیسی اتے نلندی رہتلی وچّ پلی اتے بڑی ہوئی۔ اوہناں نے مڈھلی سکھیا لالباغ، لکھن، اتر پردیش واقع گاندھی سکول وچّ حاصل کیتی اتے پھر علیگڑھ توں دسویں پاس کیتی۔ لکھنؤ دے آئی ٹی کالج توں بی اے اتے لکھنؤ یونیورسٹی توں ایم اے کیتی۔ پھر لندن دے ہیدرلیس آرٹس سکول وچّ سکھیا لئی۔ ونڈ دے سمیں 1947 وچّ اوہناں دے بھرا-بھین اتے رشتے دار پاکستان پلائن کر گئے۔ لکھنؤ وچّ اپنے پتا دی موت دے بعد کرتلئین حیدر وی اپنے وڈے بھرا مصطفے حیدر دے نال پاکستان پلائن کر گئی۔ لیکن 1951 وچّ اوہ لندن چلی گئی۔ اتھے آزاد لیکھک اتے سمپادک دے روپ وچّ اوہ بیبیسی لندن نال جڑ گئی اتے د ٹیلیگراف دی رپورٹر اتے امپرنٹ پترکا دی پربندھ اڈیٹر وی رہی۔ کرتل این حیدر الیسٹریڈ ویکلی دی سمپادکی ٹیم وچّ وی رہی۔ 1956 وچّ جدوں اوہ بھارت بھرمن اتے آئی تاں اوہناں دے پتا جی دے انکھڑ متر مولانا ابوالکلام آزاد نے اوہناں نوں پچھیا کہ کی اوہ بھارت آؤنا چاہندی ہے؟ قرۃالعین حیدر دے حامی بھرن اتے اوہناں نے اس دشا وچّ کوشش کرن دی گلّ کہی اتے آکھیر اوہ اوہ لندن توں آکے ممبئی وچّ رہن لگی اتے ادوں توں بھارت وچّ ہی رہی۔ اوہناں نے ویاہ نہیں کروایا۔
اوہناں نے بہت چھوٹی عمر وچّ لکھنا شروع کیتا سی۔ اوہناں نے اپنی پہلی کہانی صرف چھ سال دی عمر وچّ ہی لکھی سی۔ ’بی چوہی‘ اوہناں دی پہلی پرکاشت کہانی سی۔ جدوں اوہ 17-18 سال دی سی تدّ 1945 وچّ اوہناں دی کہانی دا سنکلن ‘شیشے دا گھر’ ساہمنے آیا۔ اگلے ہی سال 19 سال دی عمر وچّ اوہناں دا پہلا ناول ’میرے وی سنمکھانے‘ پرکاشت ہویا۔ اوہناں نے اپنا کیریئر اک پترکار وجوں شروع کیتا لیکن اس دوران اوہ لکھدی وی رہے اتے اوہناں دی کہانیاں، ناول، ترجمہ، رپورتاژ وغیرہ ساہمنے آؤندے رہے۔ اوہ اردو وچّ لکھدی اتے انگریزی وچّ پترکاری کردی۔ اوہناں دے بہت سارے ناولاں دا انوواد انگریزی اتے ہندی بولی وچّ ہو چکیا ہے۔ ساہت اکادمی وچّ اردو صلاح کار بورڈ دی اوہ دو وار میمبر وی رہی۔ وزٹنگ پروفیسر دے روپ وچّ اوہ جامعہ اسلامیہ یونیورسٹی اتے علیگڑھ مسلم یونیورسٹی اتے مہمان پروفیسر دے روپ وچّ کیلیفورنیا یونیورسٹی نال وی جڑی رہی۔
1959 وچّ اوہناں دا سبھ توں پرسدھ ناول آگ کا دریا پرکاشت جسنوں آزادی دے بعد لکھیا جان والا سبھ توں وڈا ناول منیا گیا سی جس وچّ اوہناں نے عیسیٰ پوروَ چوتھی شتابدی توں لے کے 1947 تکّ دی بھارتی سماج دیاں سانسکرتک اتے دارشنک بنیاداں نوں سمکالی پرپیکھ وچّ وشلیشت کیتا۔[۱][۲] اس ناول دے بارے وچّ ندا پھاجلی نے اتھے تکّ کیہا ہے - محمد علی جناح نے ہندوستان دے ساڈھے چار ہزار سالاں دے اتہاس مسلماناں دے 1200 سالاں دی اتہاس نوں وکھ کرکے پاکستان بنایا سی۔ کرتلئین حیدر نے ناول آگ کا دریا لکھ کے اوہناں وکھ کیتے گئے 1200 سالاں نوں ہندوستان وچّ جوڑ کے ہندوستان نوں پھر توں اک کر دتا۔
21 اگست ، 2007 نوں سویرے تنّ وجے دلی دے کول نوئڈا دے کیلاش ہسپتال وچّ 80 سال دی عمر وچّ اوہناں دی موت ہوئی ۔
لکھتاں
سودھو- آخرِ شب کے ہم سفر
- میرے بھی صنم خانے
- چاندنی بیگم
- کارِ جہاں دراز
کہانی مجموعے
سودھو- شیشے کے گھر (پہلا کہانی سنکلن) (1945)
- ستاروں سے آگے
- پتجھڑ کی آواز
- روشنی کی رفتار
- سٹریٹ سنگرج آف لکھنؤ اینڈ آدر سٹوریج
ناول
سودھو- میرے بھی سنمخانے (پہلا ناول)
- ہاؤسنگ سوسائٹی
- آگ کا دریا (1959)
- سفین غمین دل
- آخر شب کے ہم سفر (نشانت کے سہیاتری سرلیکھ ہیٹھ ہندی انوواد ساہت اکادمی اور گیانپیٹھ پرسکار نال سنمانت
- گردشے-رنگے-چمنے
- چاندنی بیگم
- یہ داغ داغ اجالا
جیونی-ناولی
سودھو- کار جہاں دراز ہے (دو بھاگاں وچّ)
- چار ناولیٹ
- سیتا ہرن
- دل ربا
- چای کے باغ
- اگلے جنم موہے بٹیا ن کیجو
ہور
سودھو- کلاسیکل گائک بڑے غلام علی خان کی جیونی (سہِ لکھت)
رپورتاز
سودھو- چھٹے اسیر تو بدلہ ہوا زمانہ تھا
- کوہ-اے-دماوند
- گلگشتے جہاں
- خزر سوچتا ہے
- ستمبر کا چاند
- دکن سا نہیں ٹھار سنسار میں
- کیدخانے میں تلاتم ہے کہ ہند آتی ہے
- جہان اے دیگر
ترجمہ
سودھو- ہمی چراغ، ہمی پروانے - ہنری جیمز دے ناول پورٹریٹ آف اے لیڈی دا ترجمہ
- کلیسا میں کتل - انگریزی ناٹک مرڈر ان د کیتھیڈرل دا ترجمہ
- آدمی کا مکدر
- آلپس کے گیت
- تلاش
- River of Fire (اپنے اردو ناول آگ کا دریا دا انگریزی ترجمہ، 1999)
انعام اتے اعزاز
سودھو- 1967 ساہت اکادمی انعام، ناول آخری شب کے ہم سفر لئی
- 1984 پدم شری - ساہتک یوگدان لئی
- 1984 غالب مودی اوارڈ
- 1985 ساہت اکادمی انعام، کہانی پتجھڑ کی آواز،
- 1987 اقبال سنمان
- 1989 سویت لینڈ نہرو انعام، ترجمہ لئی
- 1989 گیان پیٹھ انعام
- 1989 پدم بھوشن