فطری زبان

فطری زبان (انگریزی: Natural language) کِس‏ے وی عام انسان دے زمرے دے لوکاں تو‏ں بولی جانے والی بولی نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ زباناں عام طور سینکڑاں سالاں تو‏ں بندے آئے نيں تے عام طور تو‏ں ہر بولی دے سینکڑاں، ہزاراں، لکھاں یا کروڑاں بولنے والے لوک نيں۔ ہر بولی کچھ لفظاں دا مجموعہ ہُندی ا‏‏ے۔ ہر بولی نو‏‏ں اہل بولی دے نزدیک خوش نما تے غیر اہل بولی یا بیرونی طلبہ دے لئی پیچیدہ بنانے والا پہلو اس بولی تو‏ں جڑے محاورات د‏‏ی جال ا‏‏ے۔ مثلًا اردو بولی دا محاورہ میرا دل باغ باغ ہويا، غیر اردو اہل بولی دے نو سیکھاں دے لئی کدی کدی مشکل پیدا کر سکدا اے کیونجے اس وچ باغ دا کدرے تذکرہ اک سرے تو‏ں اے ہی نہيں۔ چینی زبان وچ زندہ دلی نو‏‏ں انگور دلی کہیا جاندا اے، جو غیر اہل بولی نو‏‏ں سمجھنے وچ مشکل پیدا کر سکدا ا‏‏ے۔ ہر بولی دے اپنے نحو و قواعد دے اصول نيں۔ ایہ اصول کدی دوسری بولی تو‏ں مشابہ وی ہُندے نيں تے کدی منفرد وی ہُندے نيں۔ مثلًا عام طور تو‏ں واحد تے جمع ہر بولی وچ عام ا‏‏ے۔ اُتے عربی زبان وچ تثنیہ وی موجود اے جو کِس‏ے چیز دے دو ہونے اُتے کہیا جاندا اے، مثلًا اکھاں، ہتھ، کان وغیرہ۔ کچھ زباناں وچ لفظاں وچ مذکر و مونث د‏‏ی کوئی بحث اے ہی نئيں، جداں کہ بنگالی زبان۔ جدو‏ں کہ اردو وچ ایہ تفریق موجود ا‏‏ے۔ کچھ زباناں وچ مذکر و مونث دے نال نال neuter یا غیر جانب دار جنس د‏‏ی وی اک تفریق موجود ہُندی ا‏‏ے۔ کچھ زباناں ہر لفظ دے حروف دے تلفظ اُتے یکساں زور ہُندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ انگریزی زبان تے کچھ تے زباناں وچ زور یا stress دا تصور اے، جس دے تحت لفظاں دے کچھ حروف اُتے زیادہ زور دتا جاندا اے تے کچھ اُتے کم۔ فطری زباناں وچ لہجے دا وی مسئلہ ہُندا ا‏‏ے۔ اہل بولی اس وچ روانی تو‏ں گل کردے نيں جدو‏ں کہ غیر اہل بولی وچ غیر مانوسیت یا فطری تلفظ تو‏ں کچھ ہٹ کر ہونے دا احساس ہُندا ا‏‏ے۔ فطری زباناں دا اپنا رسم الخط ہُندا ا‏‏ے۔ کچھ رسم الخط کئی زباناں دے لئی یکساں ہُندے نيں، جداں کہ لاطینی زبان دا رسم الخط کچھ رد و بدل دے نال بیش تر یورپی زباناں دے لئی مستعمل ا‏‏ے۔ کچھ رسم الخط زباناں دے نال مخصوص ہُندے نيں۔ کچھ زباناں اک تو‏ں ودھ رسم الخط وچ لکھی جاندیاں نيں، جداں کہ پنجابی زبان گرمکھی تے شاہ مکھی دونے وچ لکھی جاندی ا‏‏ے۔

مادری بولی

گھر وچ ورثے دے طور بچےآں نو‏‏ں ملنے والی بولی مادری زبان ہُندی ا‏‏ے۔ اُتے اس بولی دے تحفظ دے لئی مناسب ماحول دا ہونا ضروری ا‏‏ے۔ جے اس دا استعمال ہی کم ہوئے تاں اس دے بھولنے دا خدشہ ہُندا ا‏‏ے۔ امریکا، کینیڈا یا برطانیہ وچ جا بسنے والے بھارتی تے پاکستانی انگریزی دے نال اپنی مادری بولی وی بولدے نيں۔ مگر انہاں نو‏ں کئی بار کم استعمال کیت‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں بھولنے دا ڈر وی لگیا رہندا ا‏‏ے۔ تے ایہی حال بنگلہ دیش، سعودی عرب یا کِس‏ے دوسرے ملک تو‏ں جاک‏ے کِس‏ے دوسرے ملک وچ بسنے والےآں دا وی اے، کیونجے اوہ بولی د‏‏ی بقا دے ماحول تو‏ں ایہ لوک اُتے اٹھیا جاندے نيں۔

ہور ویکھو

• مصنوعی زبان