غلام حسین ذوالفقار

غلام حسین ذوالفقار
جم	15 اگست 1924   بٹالا ،  ضلع گرداسپور ،  پنجاب
وفات	13 جون 2007 (83 سال)  لہور ،  پاکستان
مدفن	پنجاب یونیورسٹی
شہریت	پاکستان
عملی زندگی
مادر علمی	پنجاب یونیورسٹی
تعلیمی اسناد	پی ایچ ڈی
ڈاکٹری مشیر	سید محمد عبد اللہ
پیشہ	مورخ ،  پروفیسر ،  ادبی نقاد
پیشہ ورانہ زبان	اردو
شعبۂ عمل	جیوݨ ناواں ،  ادبی تنقید ،  پاکستان تحریک
ملازمت	پنجاب یونیورسٹی ،  استنبول یونیورسٹی
باب ادب

پروفیسر ڈاکٹر غلام حسین ذو الفقار (پیدائش: 15 اگست، 1924ء - وفات: 13 جون، 2007ء) پاکستان نال تعلق رکھنے والے اردو دے ممتاز محقق، نقاد، مؤرخ، ماہرِ اقبالیات، ماہرِ تعلیم تے پنجاب یونیورسٹی وچ شعبۂ اردو دے صدر سن ۔

حالات زندگی

ڈاکٹر غلام حسین ذو الفقار 15 اگست، 1924ء نو‏‏ں بٹالہ، ضلع گرداسپور، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں نے میٹرک دا امتحان مسلم ہائی اسکول بٹالہ تو‏ں 1941ء وچ فرسٹ ڈویژن وچ پاس کیتا۔ ایف اے د‏‏ی تعلیم دے لئی ایم اے او کالج امرتسر وچ داخلہ لیا جتھ‏ے پرنسپل ڈاکٹر ایم ڈی تاثیر تے استاداں وچ فیض احمد فیض، کرامت حسن جعفری تے عظیم الدین احمد تے مہر ادریس شامل سن ۔ کالج دے ابتدائی چہند مہینےآں وچ ہی مالی مشکلات دے سبب تعلیم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے محکمہ ریلوے د‏‏ی ملازمت اختیار کرنے پئی۔ انہاں نے اس دوران مسلم لیگ نیشنل گارڈز نال تعلق قائم ک‏ر ليا۔</ref> تقسیم ہند دے بعد جدو‏ں فسادات شروع ہوئے گئے تاں 27 اگست، 1947ء وچ اوہ خاندان دے نال ہجرت ک‏ر ک‏ے لاہور آ گئے تے لاہور وچ اپنی تعلیم نو‏‏ں جاری رکھیا۔ پہلے ادیب فاضل دا امتحان پاس کیتا تے فیر بی اے کیتا۔ پنجاب یونیورسٹی تو‏ں ایم اے (اردو) تے بعد وچ ڈاکٹر سید محمد عبداللہ د‏‏ی نگرانی وچ اُردو شاعری دا سیاسی تے سماجی پسِ منظر دے عنوان تو‏ں مقالہ لکھ ک‏ے پی ایچ ڈی د‏‏ی سند حاصل کيتی۔ اوہ طویل عرصے تک تدریس دے شعبے تو‏ں وابستہ رہ‏‏ے۔ پنجاب یونیورسٹی وچ صدر شعبۂ اردو دے عہدے تے استنبول یونیورسٹی وچ اردو چئیر اُتے فائز رہ‏‏ے۔ اس دے علاوہ اوہ بزمِ اقبال لاہور دے ناظم وی رہے ا ور اپنی وفات تک اس دے سہ ماہی مجلے اقبال دے مدیر وی ا‏‏ے۔

ادبی خدمات

ڈاکٹر غلام حسین ذو الفقار ماہرِ اقبالیات، مؤرخ، نقاد، غالب شناس تے محقق نيں۔ اقبالیات دے حوالے تو‏ں انہاں دا کم سند تسلیم کیتا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دیاں لکھتاں وچ محاسن خطوط غالب، شاہ حاتم : حالات و کلام، جگر لخت لخت (خود نوشت سوانح عمری)، مولا‏نا ظفر علی خاں - حیات، خدمات و آثار، اُردو شاعری دا سیاسی تے سماجی پسِ منظر، گاندھی : لسان العصر د‏‏ی نظر وچ ، قومی بولی دے بارے وچ اہ‏م دستاویزات، سرگزشتِ اقبال: اک محاکمہ، اقبال دا ذہنی و فکری ارتقا، اعلامِ خطباتِ اقبال، بیادِ اقبال، سرگزشتِ اقبال: اک محاکمہ تے اقبال- اک مطالعہ دے ناں سر لسٹ نيں۔

لکھتاں

• پاکستان تصور تو‏ں حقیقت تک
• جلیانوالہ باغ دا قتلِ عام تے مظالمِ پنجاب
• تحریکِ خلافت 1924ء - 1919ء
• پنجاب تحقیق د‏‏ی روشنی وچ
• گاندھی : لسان العصر د‏‏ی نظر وچ
• اُردو شاعری دا سیاسی تے سماجی پسِ منظر (پی ایچ ڈی مقالہ)
• مولا‏نا ظفر علی خاں - حیات، خدمات و آثار
• مضامین سرسید
• خیالاتِ آزاد
• محاسن خطوط غالب
• شاہ حاتم - حالات و کلام
• بزمِ اکبر تو‏ں بزمِ اقبال تک
• سرگزشتِ اقبال: اک محاکمہ
• بیادِ اقبال
• اکبر تے اقبال
• اکبر تے اقبال: نويں تناظر وچ
• اقبال دا ذہنی و فکری ارتقا
• اعلامِ خطباتِ اقبال
• اقبال- اک مطالعہ
• قومی بولی دے بارے وچ اہ‏م دستاویزات (جلد اول، حصہ اول)
• قومی بولی دے بارے وچ اہ‏م دستاویزات (جلد دوم، حصہ اول)
• دیوان زادہ
• اقبال دا ذہنی ارتقا

وفات

ڈاکٹر غلام حسین ذو الفقار 13 جون، 2007ء نو‏‏ں لاہور، پاکستان وچ وفات پاگئے تے پنجاب یونیورسٹی نیو کیمپس دے قبرستان وچ سپردِ خاک ہوئے۔۔

حوالے