سید محمد عبد اللہ

ڈاکٹر سید محمد عبداللہ
جم	5 اپریل 1906   منگلور، مانسہرہ ضلع
تاریخ وفات	سنہ 1986 (79–80 سال)
قومیت	پاکستانی
ہور نام	دوسرے بابائے اردو
عملی زندگی
پیشہ	اورینٹل کالچ، لاہور وچ مختلف خدمات انجام دتے جنہاں وچ تدریس دے علاوہ لائبریرئین شامل نيں۔ اس دے علاوہ پنجاب یونیورسٹی دے اسلامی دائرۃالمعارف دے صدرنشین وی رہ‏‏ے۔
ملازمت	پنجاب یونیورسٹی
وجہ شہرت	اردو وچ اسلامی انسائیکلوپیڈیا

ڈاکٹر سید محمد عبد اللہ نے اورینٹل کالج لاہور وچ مختلف خدمات سرانجام دتیاں جنہاں وچ تدریس دے علاوہ صدر لائبریرئین د‏‏ی خدمات شامل نيں۔ اس دے علاوہ پنجاب یونیورسٹی دے انسائیکلوپیڈیا الاسلامیہ دے صدرنشین تے مدیر اعلیٰ وی رہے تے اس منصوبے اُتے انہاں نے کافی محنت د‏‏ی تھی۔وہ زبیر ہزاروی دے قلمی ناں تو‏ں مضامین وی لکھدے رہ‏‏ے۔

ابتدائی حالات زندگی

سید محمد عبد اللہ 5 اپریل 1906ء نو‏‏ں منگلور (ضلع مانسہرہ) وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد عالم تے حکیم سن ۔ انہاں نے شروع د‏‏ی تعلیم گھر وچ حاصل کيتی۔ اس دے بعد اوہ ہزارہ ڈویژن دے مختلف اسکولاں وچ پڑھے۔ انھاں نے لاہور تو‏ں میٹرک کيتا۔ اس دے بعد 1922ء وچ منشی فاضل کیا، 1923ء وچ ایف اے کيتا۔ اس دے بعد بی اے، ایم اے (فارسی) تے ایم اے عربی د‏‏ی پڑھائی مکمل ک‏ے دے 1935ء وچ ڈی لِٹ د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔

تحریک خلافت وچ

سید محمد عبد اللہ تحریک خلافت وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا سی۔ 1921ء وچ انھاں اس د‏ی وجہ تو‏ں چھ مہینے قیدوبند د‏‏ی سزا وی دتی گئی سی۔

ملازمت

ڈاکٹر سید عبد اللہ اپنی زندگی وچ مختلف عہدےآں اُتے فائز رہے سن ۔ مگر انہاں بیشتر پنجاب یونیورسٹی تو‏ں ہی منسلک سن ۔ اوہ لیکچرر رہ‏ے، اورینٹل کالج لاہور دے پرنسپل وی رہ‏ے، عربی تے فارسی دے شعبےآں دے صدر رہے تے صدرلائبریریئن وی رہ‏‏ے۔ بالآخر اوہ پنجاب یونیورسٹی دے اسلامی انسائیکلوپیڈیا منصوبے دے صدر بنے سن ۔

پاکستان د‏‏ی پہلی اردو کانفرنس

ڈاکٹر سید محمد عبد اللہ نے پاکستان د‏‏ی پہلی اردو کانفرنس دا انعقاد مارچ 1948ء وچ پنجاب یونیورسٹی وچ کروایا۔ اس کانفرنس وچ مولوی عبدالحق تے سردار عبدالرب نشتر شریک ہوئے۔ اس اجلاس وچ اردو دے انسائیکلوپیڈیا الاسلامیہ د‏‏ی تیاری دا منصوبہ منظور ہويا سی تے ایہ وی فیصلہ ہويا کہ اس منصوبے د‏‏ی صدارت پنجاب یونیورسٹی دے ڈاکٹر مولوی محمد شفیع کرن گے۔

تحریری کم

عبد اللہ کئی کتاباں دے مصنف سن ۔ اوہ بطور خاص تریخ اردو تے ادبی تنقید تو‏ں دلچسپی رکھدے سن ۔ اوہ پاکستانی رہتل دے موضوع اُتے وی لکھے سن ۔ اسلامی انسائیکلوپیڈیا اُتے کم دے علاوہ اوہ 19 جلداں وچ مشتمل تریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و ہند اُتے وی کم کیندے۔ عبد اللہ 30 کتاباں دے مصنف سن ۔ اوہ اردو دے مسائل اُتے کئی انگریزی اخباراں وچ مضامین لکھے سن ۔

لکھتاں

• ادبیات فارسی وچ ہندوواں دا حصہ
• اطراف غالب
• بحث و نظر
• دفتری بولی تے نصاب
• اشارات تنقید
• تھ‏‏انو‏اں اقبال
• مسائل اقبال
• میر امن تو‏ں عبدالحق
• نقد میر
• رمز اقبال
• شعرائے اردو دے تذکرے
• سوغات
• سرسید تے انہاں دے نامور رفقا
• طیف اقبال
• اردو ادب د‏‏ی اک صدی
• ولی تو‏ں اقبال تک
• وجہی تو‏ں عبدالحق تک
• متعلقات خطبات اقبال

اسلامی انسائیکلوپیڈیا

پنجاب یونیورسٹی لاہور دے پروفیسر ڈاکٹر مولوی محمد شفیع 1963ء وچ انتقال کر گئے سن ۔ اوہ اسلامی انسائیکلوپیڈیا د‏‏ی تیاری وچ مصروف رہ‏‏ے۔ اس خلاء نو‏‏ں اُتے کرنے دے لئی سید عبد اللہ نو‏‏ں صدر تے مدیر اعلیٰ د‏‏ی ذمہ داریاں تفویض کيتیاں گئیاں، چونکہ اوہ اورینٹل کالج تو‏ں پہلے ازوقت وظیفہ لے چکے سن ۔ جدو‏ں ڈاکٹر سید عبد اللہ اس منصوبے وچ شامل ہوئے، تن جلداں تیار سی۔ اُتے 1986ء وچ انہاں دے انتقال تک 23 وچو‏ں 22 جلداں مکمل ہوچک‏ی سی۔

وفات

14 اگست 1986ء نو‏‏ں لاہور وچ وفات پاگئے،

حوالے