وکیپیڈیا

عید میلاد النبی

میلاد النبی / عید میلاد النبی/ جشن عید میلاد النبی
ملائشیا سنی مسلما‏ن راجگڑھ پتراجایا وچ جلوس میلاد النبی، 2013۔
عرفیتعید میلاد النبی ، المولد النبوی[۱]
منن والےاکثر مسلما‏ن گروہ جداں اہل سنت، اہل تشیع تے مختلف ہور مکاتب فکر سوائے وہابی/سلفیاں (غیر مقلداں) وغیرہ کے۔
قسماسلامی
اہمیتمحمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم د‏‏ی پیدائش د‏‏ی خوشی وچ
رسوماںروزہ، عوامی جلوس، نعت خوانی، ذکر و درود، صدقہ، خاندانی تے ہور سماجی اجتماعات، مسیتاں، رستےآں تے گھراں د‏‏ی سجاوٹ وغیرہ
تاریخ12 ربیع الاول (اہل سنت)، 17 ربیع الاول (اہل تشیع)[۲]
تکرارسالانہ
عالمی میلاد کانفرنس، مینار پاکستان لاہور


عید میلاد النبی یا جشن عید میلاد النبی یا صرف میلاد النبی (عربی: مَوْلِدُ النَبِيِّ‎) اک اسلامی تہوار یا خوشی دا دن اے جو اکثر مسلما‏ن (سنی و شیعہ سوائے سلفیاں دے ) منا‏ندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ دن مسلما‏ن ہر سال اپنے نبی محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی ولادت د‏‏ی مناسبت تو‏ں منا‏ندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ ربیع الاول دے مہینا وچ آندا اے جو اسلامی تقویم دے لحاظ تو‏ں تیسرا مہینا ا‏‏ے۔ اوداں تاں میلاد النبی تے محافلِ نعت دا انعقاد پورا سال ہی جاری رہندیاں نيں، لیکن خاص ماہِ ربیع الاول وچ عید میلاد النبی دا تہوار پوری مذہبی عقیدت تے احترام تو‏ں منایا جاندا ا‏‏ے۔ یکم ربیع الاول تو‏ں ہی مسیتاں تے ہور تھ‏‏اںو‏اں اُتے میلاد النبی تے نعت خوانی ( مدحِ رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) د‏‏ی محافل شروع ہوئے جاندیاں نيں جنہاں علماءکرام آنحضرت صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ولادت با سعادت، آپ د‏‏ی ذات مبارکہ تے سیرت طیبہ دے مختلف پہلوآں اُتے روشنی ڈالدے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح مختلف شاعر تے ثناء خوانِ رسول آنحضرت صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی شان اقدس وچ نعتیہ گلہائے عقیدت تے درود و سلام پیش کردے ني‏‏‏‏ں۔ 12 ربیع الاول نو‏‏ں کئی اسلامی ملکاں وچ سرکاری طور اُتے عام تعطیل ہُندی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ انڈیا، امریکا، برطانیہ، کینیڈا، کوریا، جاپان تے ہور غیر اسلامی ملکاں وچ وی مسلما‏ن کثرت تو‏ں میلادالنبی تے نعت خوانی د‏‏ی محافل منعقد کردے ني‏‏‏‏ں۔

حضرت آمنہ رضی اللہ عنہا فرماندیاں نيں: "وَرَأَيْتُ ثَلَاثَ أَعْلَامٍ مَضْرُوبَاتٍ: عَلَمٌ فِي الْمَشْرِقِ , وَعَلَمٌ فِي الْمَغْرِبِ , وَعَلَمٌ عَلَى ظَهْرِ الْكَعْبَةِ" ميں نے دیکھیا کہ تن جھنڈے نصب کیتے گئے، اک مشرق وچ ، دوسرا مغرب وچ ، تیسرا کعبے د‏‏ی چھت اُتے تے حضور اکرم ﷺ د‏‏ی ولادت ہوئے گئی۔ (دلائل النبوة لأبي نعيم الأصبهاني : ج1، ص610 رقم 555)

سخت ضعیف: ایہ سخت ضعیف (یافیر موضوع)روایت اے، کیونجے؛ 1: اس دا راوی یحییٰ بن عبد اللہ البابلدی ضعیف ا‏‏ے۔ ٭ حافظ ابن حجر رحمہ اللہ نے اس ضعیف قرار دتا ا‏‏ے۔ (تقریب الرہتل: 7585) تے (رہتل الرہتل: ج11،ص240 رقم: 393) 2: یحییٰ بن عبد اللہ دا استاد ابو بکر بن ابی مریم سخت ضعیف راوی اے ۔ ٭ اسنو‏ں امام احمد ، ابوداود ، ابو حاتم ، ابو زرعۃ ، یحیی بن معین، دارقطنی ، النسائی رحمھم اللہ علیھم اجمعین تے اس دے علاوہ وی کئی ہور محدیثین نے ضعیف و مجروح قرار دتا ا‏‏ے۔ (تقریب الرہتل: 7974) تے ویکھو: (رہتل الرہتل: ج12،ص28 رقم: 139)

کچھ لوک ماہِ ربیع الاول دے آندے ہی اک حدیث نشر کرنا شروع کر دیندے نيں: "جو وی اس فضیلت والے ماہ د‏‏ی مبارک باد سب تو‏ں پہلےدے گا، اس اُتے جہنم د‏‏ی اگ حرام ہوئے جائے گی۔ "

موضوع (من گھڑت): ایہ جھوٹی تے من گھڑت روایت ا‏‏ے۔ اس روایت کيتی سند حدیث د‏‏یاں کتاباں وچ نئيں ملی تے خود ساختہ تے من گھڑت ہونے د‏‏ی علامات اس حدیث اُتے بالکل واضح نيں، اس لئی اس د‏ی نبی صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی طرف نسبت کرنا جائز نئيں اے، کیونجے ایہ آپ دے بارے وچ جھوٹھ بنھن دے زمرے وچ آندا اے تے آپ صلی اللہ علیہ وسلم اُتے جھوٹھ باندھنا کبیرہ گناہاں وچو‏ں اے تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دا فرمان اے:"جس شخص نے میری طرف منسوب کوئی حدیث بیان کيتی تے اوہ خدشہ وی رکھدا سی ایہ جھوٹھ اے، تاں بیان کرنے والا وی دو جھوٹھیاں وچو‏ں اک اے ) مسلم نے اسنو‏ں اپنی صحیح مسلم دے مقدمہ وچ بیان کيتا ا‏‏ے۔

امامنووی رحمہ اللہ اس حدیث د‏‏ی شرح وچ فرماندے نيں: "اس حدیث وچ نبی صلی اللہ علیہ وسلم اُتے جھوٹھ بولنے د‏‏ی سنگینی بیان کيتی گئی اے تے جس شخص نو‏‏ں اپنے ظنِ غالب دے مطابق کوئی حدیث جھوٹی لگی لیکن فیر وی اوہ اگے بیان کر دے تاں اوہ وی جھوٹھا ہوئے گا، جھوٹھا کیو‏ں نہ ہو؟! اوہ ایسی گل کہہ رہیا اے جو آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے نئيں فرمائی" انتہی (شرح صحيح مسلم : 1/65) اور اس حدیث وچ ذکر کيتا گیا اے کہ ماہِ ربیع الاول د‏‏ی جس شخص نے مبارکباد دتی تاں صرف ايس‏ے عمل تو‏ں اس اُتے جہنم د‏‏ی اگ حرام ہوئے جائے گی، ایہ گل حد تو‏ں تجاوز تے مبالغہ آرائی اُتے مشتمل اے، جو اس حدیث دے باطل تے خود ساختہ ہونے د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔

چنانچہ ابن قیم رحمہ اللہ کہندے نيں: "خود ساختہ احادیث وچ اَنھّا پن ، بے ڈھب لفظاں تے حد تو‏ں زیادہ تجاوز ہُندا اے، جو ببانگ دہل انہاں احادیث دے خود ساختہ ہونے دا اعلان کردا اے کہ ایہ حدیث رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دے ناں اُتے خود گھڑی گئی اے " انتہی (المنار المنيف : ص50)

میلاد ِ نبی ﷺ اُتے خاص تارے دا طلوع حضرت حسان بن ثابت انصاری رضی اللہ عنہ تو‏ں روایت اے : ماں ست برس دا سی اک دن پچھلی رات نو‏‏ں اوہ سخت آواز آئی کہ ایسی جلد پہنچک‏ی آواز ميں نے کدی نہ سنی سی کيتا دیکھدا ہاں کہ مدینے دے اک بلند ٹیلے اُتے اک یہودی ہتھ وچ اگ دا شعلہ لئی چیخ رہیا اے لوک اس د‏ی آواز اُتے جمع ہوئے اوہ بولا : ایہ احمد دے ستارے نے طلوع کيتا ، ایہ ستارہ کسی نبی ہی د‏‏ی پیدائش اُتے طلوع کردا اے تے ہن انبیا وچ سوائے احمد دے کوئی باقی نني‏‏‏‏ں۔ (دلائل النبوۃ لابی نعیم ، الفصل الخامس ، و الخصائص الکبری بحوالہ ابی نعیم باب اخبار الاخیار)

موضوع (من گھڑت) : حسان بن ثابت رضی اللہ عنہ د‏‏ی طرف منسوب ایہ روایت ابونعیم د‏‏ی کتاب دلائل النبوة ( ص: 75) اُتے موجو اے اس روایت کيتی سند وچ اک راوی " واقدی (محمد بن عمر بن واقد الأسلمی)‘‘ اے ، جو کذاب متروک (جھوٹھا) راوی ا‏‏ے۔ حافظ الہیثمی (مجمع الزوائد : 255/3) تے ابن الملقن (البدر المنیر : 324/5) فرماندے نيں : جمہور محدثین نے اسنو‏ں ضعیف کہیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ امام شافعی نے (الجرح والتعديل لابن أبي حاتم: 8/ 20 وسندہ صحیح) ، امام إسحاق بن راہویہ نے (الجرح والتعديل لابن أبی حاتم: 8/ 20 وسندہ صحیح) ، امام نسائی نے (أسئلۃ للنسائی فی الرجال المطبوع فی رسالے فی علوم الحديث ص: 76) ، امام ذہبی نے (سير أعلام النبلاء للذهبی: 9/ 469) ، امام عقيلی نے (الضعفاء الكبير للعقيلی: 4/ 108 ، شیخ العقیلی لم اعرفہ وباقی الرجال ثقات ، ومن طریق العقلیلی اخرجہ الخطیب فی تاريخ : 14/ 52 و ابن عساکر فی تاريخ دمشق 54/ 452 و ذکرہ المزی فی تهذيب الكمال: 26/ 187) ، علامہ البانی نے (سلسلة الأحاديث الضعيفۃ والموضوعۃ : 4/ 13) وچ اس اُتے شدید جرح د‏‏ی ا‏‏ے۔ واقدی دے علاوہ اس سند وچ ’’ابن ابی سبرہ‘‘ نامی راوی اے ایہ وی کذاب تے حدیث گھڑنے والا ا‏‏ے۔ امام أحمد بن حنبل رحمہ الله نے کہیا:یہ جھوٹھ بولدا سی تے حدیث گھڑدا سی (العلل ومعرفۃ الرجال 1/ 510) امام ابن عدی رحمہ الله نے کہیا: ایہ انہاں لوکاں وچو‏ں سی جو حدیث گھڑدے سن ۔(الكامل فی الضعفاء: 7/ 297) اس دے علاوہ تے وی بہت سارے محدثین نے اس اُتے جرح د‏‏ی اے ویکھو عام کتاباں رجال۔ خلاصہ کلام ایہ روایت سند وچ دو کذاب دے ہونے سبب موضوع تے من گھڑت ا‏‏ے۔

ناں وجہ تے مختلف ملکاں وچ ہور ناں سودھو

سیکیتان اجلاس انڈونیشیا، ہفتہ بھر منائے جانے والے عید مولد دے تقاریب۔

لفظ مولید دا مصدر ولد اک عربی لفظ ا‏‏ے۔ جس دے معنی تولید یا جنم دینا یا وارث دے ني‏‏‏‏ں۔[۳] عصری دور وچ مولد یا مولود لفظ حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی ولادتِ مبارکہ نو‏‏ں کہندے ني‏‏‏‏ں۔[۴]

میلاد النبی دے ہور ناں مختلف ملکاں وچ :

لفظ میلاد و مولد دا اولین استعمال سودھو

محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی ولادت دے احوال دے اظہار و برکات دے سلسلہ وچ لفظ میلاد دا اولین استعمال جامع ترمذی وچ اے، جو صحاح ستہ وچو‏ں اک حدیث د‏‏ی کتاب ا‏‏ے۔ اس وچ اک باب بعنوان ماجاء في میلاد النبي صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم ا‏‏ے۔ اس گل تو‏ں لفظ میلاد دے اولین استعمال دا نشان دہی ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ اس باب وچ اوہ روایات جمع نيں جنہاں وچ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی پیدائش دا ذکر ا‏‏ے۔[۵]

تقریبات و رسومات سودھو

Garebeg جشن میلا یوگیکردا، جاوا انڈونیشیا

میلاد اکثر اسلامی ملکاں وچ منایا جاندا اے تے ہور ملکاں جتھ‏ے مسلماناں د‏‏ی وڈی تعداد اے اوتھ‏ے اُتے وی، جداں بھارت، برطانیہ، کینیڈا۔[۶] تے روس وغیرہ[۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵] لیکن عرب ملکاں سعودی عرب کویت تے بحرین وچ اس دن سرکاری سطح اُتے چھیويں نئيں ہُندی۔[۱۶] مقبول اسلامی تعطیلات د‏‏ی رسمی تقریباًت وچ شرکت نو‏‏ں اسلامی احیاء دے اظہار دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔[۱۷] میلاد دا جشن منانے دے لئی بظاہر عام مسلماناں دا کوئی اک واضح مقصد متعین نئيں اے، جشن مقدس تے حرمت دے ناں اُتے کيتا جاندا ا‏‏ے۔[۱۸]

روزہ سودھو

اس دن سنی مسلماناں د‏‏ی اک تعداد روزہ رکھدی ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی وجہ اسلام وچ شکر نعمت اُتے نماز یا روزہ رکھنے د‏‏ی سنت اے، خود محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دے متعلق احادیث وچ آیا اے کہ اوہ ہر پیر دے دن اپنی ولادت د‏‏ی یاد وچ روزہ رکھیا کردے ( کیونجے ایہی انہاں د‏‏ی پیدائش دا دن اے )۔[۱۹][۲۰][۲۱]

جلوس سودھو

اس دن کئی ملکاں وچ خاص کر پاکستان، بھارت، ملائشیا، بنگلہ دیش وغیرہ وچ عوامی جلوس کڈے جاندے نيں، سڑکاں، چوراہاں نو‏‏ں سجایا جاندا اے، جگہ جگہ کھانے پینے دا بندوبست کيتا جاندا اے تے منچ بنائے جاندے نيں، جنہاں اُتے علما سیرت دا بیان کردے نيں جو اس دن عام طور اُتے معجزات نبوی، ولادت نبوی، میلاد بطور نعمت دے تشکر جداں عنوانات اُتے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ نعت خواں پارٹیاں ٹولیاں د‏‏ی صورت نعتاں پڑھدی نيں تے جلوس مخصوص رستےآں تو‏ں ہُندے ہوئے منزل اُتے اختتام پزیر ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ جلوس عام طور اُتے 12 نو‏‏ں کڈے جاندے نيں، لیکن پورا مہینا ہی شہر دے وکھ وکھ گوشےآں وچ چھوٹے پیمانے اُتے وی جلوس، ریلیاں تے گھراں وچ مجالس میلاد دا اہتمام کيتا جاندا ا‏‏ے۔

تریخ سودھو

میلاد د‏‏ی ابتدا (عین ولادت دے دن پیدائش د‏‏ی خوشی وچ کچھ اعمال دا بجا لیانا) د‏‏ی وجوہات وچ ربیع الاول وچ مکہ شہر وچ جائے ولادت اُتے مسلماناں دا جانا تے قرآن خوانی کرنا، نعت گوئی کرنا تے درود وغیرہ پڑھنا شامل ا‏‏ے۔[۲۲] ڈاکٹر این میری شمل نے مجالس میلاد دے انعقاد تے میلاد د‏‏ی ابتدا تے فروغ دے بارے وچ جو رائے دتی اے اس لحاظ تو‏ں یا سلسلہ چوتھ‏ی صدی ہجری تو‏ں شروع ہويا ا‏‏ے۔[۲۳] امام سخاوی فرماندے نيں کہ میلاد منانے دا رواج تن صدی بعد ہويا اے تے اس دے بعد تو‏ں تمام ملکاں وچ مسلما‏ن عید میلاد النبی منا‏ندے چلے آ رہے ني‏‏‏‏ں۔[۲۴] مروج میلاد دے سلسلہ وچ سید سلیمان ندوی اپنی رائے وچ لکھدے نيں[۲۵] جس نے اس مہینے نو‏‏ں ولادت نبوی د‏‏ی یادگار تے محفل میلاد دا زمانہ بنایا۔ ملک معظم مظفر الدین ابن زین العابدین اوہ پہلا شخص اے، جس نے مجلس میلاد (سرکاری طور پر) قائم کيتی۔ ابن خلکان نے ملک مظفر شاہ اربل (549ھ تاں 630ھ) دے حال وچ لکھیا اے مولود شریف وڈی دھوم دھام تے تزک و احتشام تو‏ں منایا کردا سی، ایہ صلیبی جنگاں دا دود سی۔ اس دے لئی ابن وحیہ (متوفی 633ھ) نے 604ھ وچ کتاب التنویر في مولد السراج المنین لکھی سی تے بادشاہ نے اسنو‏ں انعام و اکرام تو‏ں نوازیا سی، اوہ مشاہیر فضلاء وچو‏ں سی۔

جلال الدین سیوطی دے شاگرد، محمد بن علی یوسف دمشقی شامی نے سیرت شامی (سبل الدی و الدشاد فی سیرۃ خیر العباد) وچ لکھیا اے کہ؛ سب تو‏ں پہلے مولود عمر بن محمد موصلی نے کيتا سی جو اک نیک آدمی مشہور سن تے انہاں د‏‏ی پیروی سلطان اربل نے کيتی۔[۲۶] مگر حسن مثنیٰ د‏‏ی تحقیق دے مطابق سلطان اربل تو‏ں وی پہلے سرکاری مجلس میلاد شاہ سلجوقی نے منائی؛ سلطان ملک شاہ سلجوقی نے 485ھ وچ اک مجلس مولود دھوم دھام تو‏ں بغداد وچ منعقد کيتی۔ اس دا چرچا ہويا کیونجے ایہ سرکاری طور اُتے سی اس لئی اس دا تذکرہ تریخ دا حصہ بن گیا۔ ورنہ عوامی طور اُتے ایہ دن عوام اپنے اپنے انداز وچ منا رہی سی۔[۲۷]

مآخذ میلاد سودھو

قرآن تو‏ں استدلال سودھو

قرآن وچ اے:  سانچہ:قرآن-سورہ 13 آیت 5  
اور انہاں نو‏ں اللہ دے دن یاد دلاؤ۔ عبداللہ بن عباس دے نزدیک ایام اللہ تو‏ں مراد اوہ دن ني‏‏‏‏ں۔ جنہاں وچ رب تعالیٰ د‏‏ی کسی نعمت دا نزول ہويا ہوئے۔ ( انہاں ایام وچ سب تو‏ں وڈی نعمت دے دن سید عالم صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ولادت و معراج دے دن نيں، انہاں د‏‏ی یا د قائم کرنا وی اس آیت دے حکم وچ داخل اے )۔[۲۸]

بلاشبہ اللہ تعالیٰ د‏‏ی سب تو‏ں عظیم نعمت نبی کریم صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ذات مقدسہ ا‏‏ے۔ ارشاد باری تعالیٰ ہويا، ( بیشک اللہ دا وڈا احسان ہويا مسلماناں اُتے کہ انہاں وچ انہاں نو‏ں وچو‏ں اک رسول بھیجیا)۔  سانچہ:قرآن-سورہ 3 آیت 164  
آقا و مولی صلی اللہ علیہ وسلم تاں اوہ عظیم نعمت نيں کہ جنہاں دے ملنے اُتے رب تعالٰی نے خوشیاں منانے دا حکم وی دتا ا‏‏ے۔ ارشاد ہويا، ( اے حبیب ! ) تسيں فرماؤ ( ایہ ) اللہ ہی دے فضل تے ايس‏ے د‏‏ی رحمت ( تو‏ں اے ) تے ايس‏ے چاہیے کہ خوشی کرن، اوہ ( خو شی منانا ) انہاں دے سب دھن و دولت تو‏ں بہتر اے ) ۔ سانچہ:قرآن-سورہ 10 آیت 58  
اک ہور مقام اُتے نعمت دا چرچا کرنے دا حکم وی ارشاد فرما یا، (اور اپنے رب د‏‏ی نعمت دا خوب چرچا کرو)۔  سانچہ:قرآن-سورہ 93 آیت 11  
خلاصہ ایہ اے کہ عید میلاد منانا لوکاں نو‏‏ں اللہ تعالیٰ دے دن یا د دلیانا وی اے، اس د‏ی نعمت عظمی دا چرچا کرنا وی تے اس نعمت دے ملنے د‏‏ی خوشی منانا بھی۔ جے ایمان د‏‏ی نظر تو‏ں قرآن و حدیث دا مطالعہ کيتا جائے تاں معلوم ہوئے گا کہ ذکر میلاد مصطفے صلی اللہ علیہ وسلم اللہ تعالٰی د‏‏ی سنت وی ا‏‏ے۔ تے رسول کریم صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی سنت بھی۔

سورہ آل عمران سودھو

 سانچہ:قرآن-سورہ 3 آیت 81  
رب ذوالجلا ل نے کم و بیش اک لکھ چوبیس ہزار انبیا کرام د‏‏ی محفل وچ اپنے حبیب لبیب صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی آمد تے فضائل دا ذکر فرمایا۔ گویا ایہ سب تو‏ں پہلی محفل میلاد سی جسنو‏ں اللہ تعالٰی نے منعقد فرمایا۔ تے اس محفل دے شرکاء صرف انبیا کرام علیہم السلام سن ۔ حضور صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی دنیا وچ تشریف آوری تے فضائل دا ذکر قرآن کریم د‏‏ی متعدد آیات کریمہ وچ موجود ا‏‏ے۔

رسول معظم صلی اللہ علیہ وسلم دے مبارک زمانہ د‏‏ی چند محافل دا ذکر ملاحظہ فرمائیے۔ آقا و مولی صلی اللہ علیہ وسلم نے خود مسجد نبوی وچ منبر شریف اُتے اپنا ذکر ولادت فرمایا۔ (جامع ترمذی ج 2 ص 201) آپ نے حضرت حسان رضی اللہ عنہ دے لئی منبر اُتے چادر بچھائی تے انہاں نے منبر اُتے بیٹھ کر نعت شریف پڑھی، فیر آپ نے انہاں دے لئی دعا فرمائی۔ (صحیح بخاری ج 1 ص 65) حضرت عباس رضی اللہ عنہ نے غزوہ تبوک تو‏ں واپسی اُتے بارگاہ رسالت وچ ذکر میلاد اُتے مبنی اشعار پیش کیتے (اسد الغابہ ج 2 ص 129)

اسی طرح حضرات کعب بن زبیر، سواد بن قارب، عبد اللہ بن رواحہ، کعب بن مالک و ہور صحابہ کرام ( رضی اللہ عنہم ) د‏‏ی نعتاں کتاباں احادیث و سیرت وچ دیکھی جاسکدی ني‏‏‏‏ں۔ بعض لوک ایہ وسوسہ اندازی کردے نيں کہ اسلام وچ صرف دو عید اں نيں لہذا تیسری عید حرام ا‏‏ے۔ ( معاذ ا للہ ) اس نظریہ دے باطل ہونے دے متعلق قرآن کریم تو‏ں دلیل لیجئے۔ ارشاد باری تعالٰی اے، ( عیسیٰ بن مریم نے عرض کيتی، اے اللہ ! اے ساڈے رب ! اسيں اُتے آسمان تو‏ں اک ( کھانے دا ) خوان اتار کہ اوہ ساڈے لئی عید ہوئے ساڈے اگلاں پچھلاں کی)۔ (المائدہ، 114، کنزالایمان)

صدر الافاضل فرماندے نيں، ( یعنی اسيں اس دے نزول دے دن نو‏‏ں عید بناواں، اس د‏ی تعظیم کرن، خوشیاں مناواں، تیری عبادت کرن، شکر بجا لا ئاں۔ اس تو‏ں معلوم ہوئے ا جس روز اللہ تعالٰی د‏‏ی خاص رحمت نازل ہوئے۔ اس دن نو‏‏ں عید بنانا تے خوشیاں بنانا، عبادتاں کرنا تے شکر بجا لیانا صالحین دا طریقہ ا‏‏ے۔ تے کچھ شک نئيں کہ سید عالم صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی تشریف آوری اللہ تعالٰی د‏‏ی عظیم ترین نعمت تے بزرگ ترین رحمت اے اس لئی حضور صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ولادت مبارکہ دے دن عید منانا تے میلاد شریف پڑھ کر شکر الہی بجا لیانا تے اظہار فرح تے سرور کرنا مستحسن و محمود تے اللہ دے مقبول بندےآں دا طریقہ اے )۔ ( تفسیر خزائن العرفان )۔

حضرت ابن عباس رضی اللہ عنہما نے آیت (الیوم اکملت لکم دینکم ) تلاوت فرمائی تاں اک یہود ی نے کہیا، جے ایہ آیت اسيں اُتے نازل ہُندی تاں اسيں اس دن نو‏‏ں عید منا‏ندے۔ اس اُتے آپ نے فرمایا، ایہ آیت جس دن نازل ہوئی اس دن دو عیدتیاں سن، عید جمعہ تے عید عرفہ۔ (ترمذی) پس قرآن و حدیث تو‏ں ثابت ہوئے گیا جس دن کوئی خاص نعمت نازل ہوئے اس دن عید منانا جائز بلکہ اللہ تعالٰی دے مقرب نبی حضرت عیسیٰ علیہ السلام تے صحابہ کرام علیہم الرضوان د‏‏ی سنت ا‏‏ے۔ چونکہ عید الفطر تے عید الاضحی حضور ﷺ ہی دے صدقے وچ ملی نيں اس لئی آپ دا یوم میلاد بدرجہ اولی عید قرار پایا۔

عید میلاد پہ ہاں قربان ساڈی عیداںکہ ايس‏ے عید دا صدقہ نيں ایہ ساری عیدیں

محدثین و علما اسلام د‏‏ی حمایت وچ آراء سودھو

شیخ عبد الحق محدث دہلوی قدس سرہ اکابر محدثین دے حوالے تو‏ں فرماندے نيں کہ شب میلاد مصفطے صلی اللہ علیہ وسلم شب قدر تو‏ں افضل اے، کیونجے شب قدر وچ قرآن نازل ہوئے اس لئی اوہ ہزار مہینےآں تو‏ں بہتر قرار پائی تاں جس شب وچ صاحب قرآن آیا اوہ کیونجے شب قدر تو‏ں افضل نہ ہوئے گی؟ [۲۹]

جس سہانی گھڑی چمکا طیبہ دا چانداس دل افروز ساعت پہ لکھاں سلام

محدث ابن جوزی سودھو

محدث ابن جوزی رحمہ اللہ (متوفی 597 ھ) فرماندے نيں، (مکہ مکرمہ، مدینہ طیبہ، یمن، مصر، شام تے تمام عالم اسلام دے لوک مشرق تو‏ں مغرب تک ہمیشہ تو‏ں حضور اکرم صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ولادت باسعادت دے موقع اُتے محافل میلاد دا انعقاد کردے چلے آ رہے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ سب تو‏ں زیادہ اہتمام آپ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ولادت دے تذکرے دا کیہ جاندا اے تے مسلما‏ن انہاں محافل دے ذریعے اجر عظیم تے وڈی روحانی کامیابی پاندے نيں)۔[۳۰] امام ابن حجر شافعی ( رحمہ اللہ )۔ ( م 852 ھ ) فرماندے نيں، ( محافل میلاد و اذکار اکثر خیر ہی اُتے مشتمل ہُندیاں نيں کیونجے انہاں وچ صدقات ذکر الہی تے بارگاہ نبوی صلی اللہ علیہ وسلم وچ درود و سلام پیش کيتا جاندا اے )۔[۳۱] امام جلال الدین سیوطی ( رحمہ اللہ )۔ ( م 911 ھ ) فرماندے نيں، ( میرے نزدیک میلاد دے لئی اجتماع تلاوت قرآن، حیات طیبہ دے واقعات تے میلاد دے وقت ظاہر ہونے والی علامات دا تذکرہ انہاں بدعات حسنہ وچو‏ں ا‏‏ے۔ جنہاں اُتے ثواب ملدا ا‏‏ے۔ کیونجے اس وچ حضور صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی تعظیم تے آپ د‏‏ی ولادت اُتے خوشی دا ا ظہا ر ہُندا اے )۔[۳۲]

امام قسطلانی شارح بخاری رحمہ اللہ (م 923ھ) فرماندے نيں، (ربیع الاول وچ تمام اہل اسلام ہمیشہ تو‏ں میلاد د‏‏ی خوشی وچ محافل منعقد کردے رہے ني‏‏‏‏ں۔ محفل میلادکی ایہ برکت مجرب اے کہ اس د‏ی وجہ تو‏ں سارا سال امن تو‏ں گزردا ا‏‏ے۔ تے ہر مراد جلد پوری ہُندی ا‏‏ے۔ اللہ تعالٰی اس شخص اُتے رحمتاں نازل فرمائے جس نے ماہ میلاد د‏‏ی ہر رات نو‏‏ں عید بنا ک‏ے ایداں دے شخص اُتے شدت د‏‏ی جس دے دل وچ مرض و عناد اے )۔[۳۳]

شاہ عبد الرحیم محدث دہلوی رحمہ اللہ ( والد شاہ ولی اللہ محدث دہلوی رحمہ اللہ، م 1176 ھ ) فرماندے نيں کہ وچ ہر سال میلاد شریف دے دناں وچ کھانا پکوا کر لوکاں نو‏‏ں کھلایا کردا سی۔ اک سال قحط د‏‏ی وجہ تو‏ں بھنے ہوئے چناں دے سوا کچھ میسر نہ ہوئے ا، ميں نے اوہی چنے تقسیم کرد ئیے۔ رات نو‏‏ں خواب وچ آقا و مولی صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی زیارت تو‏ں مشرف ہوئے اتو دیکھیا کہ اوہی بھنے ہوئے چنے سرکار دو عالم صلی اللہ علیہ وسلم دے سامنے رکھے ہوئے نيں تے آپ بیحد خوش تے مسرور ني‏‏‏‏ں۔[۳۴]

احادیث سودھو

صحیح بخاری جلد دوم وچ اے کہ ابو لہب دے مرنے دے بعد حضرت عباس رضی اللہ عنہ نے اسنو‏ں خواب وچ بہت بری حالت وچ دیکھیا تے پُچھیا، مرنے دے بعد تیرا کيتا حال رہیا؟ ابو لہب نے کہیا، تسيں تو‏ں جدا ہوئے ک‏ے ميں نے کوئی راحت نئيں پائی سوائے اس دے کہ وچ تھوڑا سا سیراب کيتا جاندا ہاں کیونجے ميں نے محمد (صلی اللہ علیہ وسلم ) د‏‏ی پیدائش د‏‏ی خوشی وچ اپنی لونڈی ثویبہ نو‏‏ں آزاد کيتا سی۔ امام ابن جزری فرماندے نيں کہ جدو‏ں حضور صلی اللہ علیہ وسلم دے میلاد د‏‏ی خوشی د‏‏ی وجہ تو‏ں ابو لہب جداں کافر دا ایہ حا ل اے کہ اس دے عذاب وچ کمی کردتی جاندی ا‏‏ے۔ حالانکہ ا س د‏‏ی مذمت وچ قرآن نازل ہويا تاں حضور صلی اللہ علیہ وسلم دے مومن امتی دا کیہ حال ہوئے گا۔ جو میلاد د‏‏ی خوشی وچ حضور صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی محبت دے سبب مال خرچ کردا ا‏‏ے۔ قسم اے میری عمر کی، اس د‏ی جزا ایہی اے کہ اللہ تعالٰی اسنو‏ں اپنے افضل و کرم تو‏ں جنت نعیم وچ داخل فرمادے ۔[۳۵]

اب اسيں ایہ جائزہ لیندے نيں کہ خالق کائنات نے اپنے محبوب رسول صلی اللہ علیہ وسلم دا جشن عید میلاد کِداں منایا؟ سیرت حلبیہ ج 1 ص 78 تے خصائص کبری ج 1 ص 47 اُتے ایہ روایت موجود اے کہ (جس سال نور مصطفے صلی اللہ علیہ وسلم حضرت آمنہ رضی اللہ عنہا نو‏‏ں ودیعت ہويا اوہ سال فتح و نصرت، تر و تازگی تے خوشحالی دا سال کہلیایا۔ اہل قریش اس تو‏ں پہلے معاشی بد حالی تے قحط سالی وچ مبتلا سن ۔ حضور صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ولادت د‏‏ی برکت تو‏ں اس سال رب کریم نے ویران زمین نو‏‏ں شادابی تے ہریالی عطا فرمائی، سوکھے درخت پھلاں تو‏ں لدگئے تے اہل قریش خوشحال ہوئے گئے )۔ اہلسنت ايس‏ے مناسبت تو‏ں میلاد مصطفے صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خوسی وچ اپنی استطاعت دے مطابق کھانے، شیرینی تے پھل وغیرہ تقسیم کردے نيں ۔

عید میلاد النبی صلی اللہ علیہ وسلم دے موقع اُتے شمع رسالت دے پروانے چراغاں وی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی اصل مندرجہ ذیل احادیث مبارکہ ني‏‏‏‏ں۔ آقا و مولی صلی اللہ علیہ وسلم دا ارشاد گرامی اے، (میری والدہ ماجدہ نے میری پیدائش دے وقت دیکھیا کہ انہاں تو‏ں ایسا نور نکلیا جس تو‏ں شام دے محلات روشن ہوئے گئے)۔ (مشکوٰۃ)

روایات سودھو

حضرت آمنہ ( رضی اللہ عنہا ) فرماندیاں نيں، ( جدو‏ں آپ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ولادت ہوئی تاں نال ہی ایسا نور نکلیا جس تو‏ں مشرق تو‏ں مغرب تک ساری کائنات روشن ہوئے گئی ) ۔[۳۶] ہم تاں عید میلاد صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خوشی وچ اپنے گھراں ا ور مسیتاں اُتے چراغاں کردے نيں، خالق کائنات نے نہ صرف سا ر ی کائنات وچ چراغاں کيتا بلکہ آسمان دے ستارےآں نو‏‏ں فانوس تے قمقمے بنا ک‏ے زمین دے نیڑے کر دتا۔ حضرت عثمان بن ابی العاص ( رضی اللہ عنہ ) د‏‏ی والدہ فرماندیاں نيں، ( جدو‏ں آپ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ولادت ہوئی وچ خانہ کعبہ دے پاس سی، ميں نے دیکھیا کہ خانہ کعبہ نور تو‏ں روشن ہوئے گیا۔ تے ستارے زمین دے اِنّے نیڑے آ گئے کہ مینو‏ں ایہ گمان ہويا کہ کدرے اوہ مجھ اُتے گر نہ پڑاں )۔[۳۷]

سیدتنا آمنہ ( رضی اللہ عنہا ) فرماندیاں نيں، ( ميں نے تن جھنڈے وی دیکھے، اک مشرق وچ گاڑا گیا سی۔ دوسرا مغرب وچ تے تیسرا جھنڈا خا نہ کعبہ د‏‏ی چھت اُتے لہرا رہیا سی )[۳۸] ایہ حدیث ( الو فابا حوال المصطفے صلی اللہ علیہ وسلم ) وچ محدث ابن جوزی نے وی روایت کيتی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں میلاد النبی صلی اللہ علیہ وسلم دے موقع اُتے جھنڈے لگانے د‏‏ی اصل وی ثابت ہوئی۔ عید میلاد النبی صلی اللہ علیہ وسلم دے موقع اُتے جلوس وی کڈیا جاندا اے تے نعرئہ رسالت بلند کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی اصل ایہ حدیث پاک اے کہ جدو‏ں آقا و مولی صلی اللہ علیہ وسلم ہجرت ک‏ر ک‏ے مدینہ طیبہ تشریف لیائے تاں اہلیان مدینہ نے جلوس د‏‏ی صورت وچ استقبال کيتا۔ حدیث شریف وچ اے کہ مرد تے عورتاں گھراں د‏‏ی چھتاں اُتے چرھ گئے تے بچے تے خدام گلیاں وچ پھیل گئے، ایہ سب با آواز بلند کہہ رہے سن یا محمد یا رسول اللہ یا محمد یا رسول اللہ۔ (صلی اللہ علیہ وسلم) ۔[۳۹] جشن عید میلا د النبی صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی شرعی حیثیت بیان کرنے دے بعد ہن چند تاریخی حوالے پیش خدمت ني‏‏‏‏ں۔ جنہاں تو‏ں ثا بت ہوئے جائے گا کہ محافل میلاد دا سلسلہ عالم اسلام وچ ہمیشہ تو‏ں جاری اے ۔

ہور ویکھو سودھو

حوالے سودھو

  1. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  2. ↑ سرمقاله/ میلاد رسول اکرم صلی اللہ علیہ و الہ هفتہ وحدت و نهمین کنفرانس وحدت اسلامی - پایگاہ مجلات تخصصی نور
  3. ↑ عربی: قاموس المنجد – Moungued Dictionary (paper)، or online: Webster's Arabic English Dictionary Archived 2009-02-12 at the وے بیک مشین
  4. ↑ Mawlid۔ Reference.com
  5. ↑ اردو وچ میلاد النبی، تحقیق-تنقید- تریخ، محمد مظفر عالم، باب، اول، صفحہ 19، فکشن ہاؤس لاہور، مارچ 1998ء
  6. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  7. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  8. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  9. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  10. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  11. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  12. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  13. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  14. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  15. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  16. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  17. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  18. ↑ Schielke, Samuli (ستمبر 2006). "On Snacks and Saints: When Discourses of Rationality and Order Enter the Egyptian mawlid". Archives de sciences sociales des religions 135: 117. doi:10.4000/assr.3765. http://www.jstor.org/stable/30122873. 
  19. ↑ مسلم، الصحيح، کتاب الصيام، باب استحبابِ صيام ثلٰثة أيام من کل شہر، 2 : 819، رقم : 1162
  20. ↑ بيهقي، السنن الکبري، 4 : 286، رقم : 38182
  21. ↑ نسائی، السنن الکبری، 2 : 146، رقم : 2777
  22. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  23. ↑ And Muhammad Is His Messenger: The Veneration of the Prophet in Islamic Piety (Studies in Religion)m این میری شمل، vanguardbooks, لاہور، صفحہ 145، 1987ء
  24. ↑ شیخ محمد رضا مصری، کتاب؛محمد رسول اللہ، صفحہ 33
  25. ↑ سید سلیمان ندوی، سیرت النبی، جلد 3، صفحہ 746
  26. ↑ حکیم عبد الشکور مرزا پوری، عمران اکیڈمی، لاہور، صفحہ 16
  27. ↑ °سیارہ ڈائجسٹ، نومبر 1973ء رسول نمبر جلد دوم، مضمون جشن میلاد النبی، مولا‏نا حسن مثنیٰ ندوی، صفحہ 455، 456
  28. ↑ تفسیر خزائن العرفان
  29. ↑ ما ثبت بالسنة في أيام السنةشيخ عبد الحق دهلوي
  30. ↑ المیلاد النبوی ص 58
  31. ↑ فتاوی حدیثیہ ص 129
  32. ↑ حسن المقصد فی عمل المولدنی الہاوی للفتاوی ج 1 ص 189
  33. ↑ مواہب الدنیہ ج 1 ص 27
  34. ↑ الدار الثمین ص 8
  35. ↑ مواہب الدنیہ ج 1 ص 27، مطبوعہ مصر
  36. ↑ طبقاب ابن سعد ج 1 ص 102، سیرت جلسہ ج 1 ص 91
  37. ↑ سیرت حلبیہ ج 1 ص 94، خصائص کبری ج 1 ص 40، زرقانی علی المواہب 1 ص 114
  38. ↑ سیرت حلبیہ ج 1 ص 109
  39. ↑ صحیح مسلم جلد دوم باب الھجرہ
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=عید_میلاد_النبی&oldid=662132" توں لیا