عمدۃ الطالب فی انساب آل ابی طالب (کتاب)
| موضوع | نسب |
|---|---|
| ناشر | المطبعۃ الحیدریہ نجف (عراق) ، انصاریان، قم (ایران) |
| متن | [[s:{{{Wikisource}}}|عمدۃ الطالب فی انساب آل ابی طالب (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے |
عُمْدَةُ ألطّالِب فی أنْسابِ آلِ أبیطالب انساب دی مشہور کتاباں وچوں اک اے جسنوں نويں صدی ہجری دے شیعہ انساب دے ماہر احمد بن علی بن حسین حسینی (متوفی ۸۲۸ ق) نے تالیف کیا، جو ابن عنبہ دے ناں توں مشہور نيں۔ اس کتاب وچ ابو طالب تے امام علی ابن ابی طالب دی اولاد دا تذکرہ اے۔ مصنف نے اس کتاب دی غرض تالیف وچ کہیا: ميں نے مختلف علاقےآں دا سفر کيتا تے ایداں دے افراد نوں دیکھیا جو علوی ہونے دے مدعی نيں تے کوئی انہاں نوں رد نئيں کردا اے بھانويں اوہ انساب توں آشنا نئيں نيں۔ لہذا اس کتاب نوں انساب دے اصول و فروع دی جزئیات دے بیان کيتی غرض توں لکھیا اے ۔اس کتاب دی فصل بندی تے تقسیمات چنداں واضح تے روشن نئيں اے۔ اس ورگی کتاب وچوں کسی شخص دے نسب دی تلاش دے لئی انسان نوں بہت جستجو کرنا پڑدی اے۔
مؤلف
سودھوسید جمال الدین احمد بن علی بن حسین حسنی حسینی (حدود ٧۴۸- ۸۲۸ ق/۱۳۴٧-۱۴۲۴ م) اِبْنِ عِنَبہ دے ناں توں معروف مؤرخ تے شیعہ نسب شناس اے۔ اوہ ابن مُعَیّہ دے شاگرداں وچوں اے جس نے شہید اول دے زمانہ وچ زندگی بسر دی اے۔ دونے ابن معیہ دے ذریعہ علامہ حلی توں روایت کردے نيں۔ عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب اس مؤلف دی اہم ترین کتاب اے۔ انہاں دے مذہب دے متعلق اختلاف پایا جاندا پے۔ انہاں دے زیدی مسلک ہونے یا امامیہ ہونے اُتے شواہد پائے جاندے نيں۔
نسب شناسی
سودھوعرب انساب دی بحث نوں بہت زیادہ اہمیت دیندے نيں تے قدیم ایام توں ہی انہاں نے اس علم وچ کتاباں تالیف کيتی نيں ۔ انہاں وچوں بعض پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے خاندان ابی طالب توں مخصوص نيں ۔ انہاں وچوں کچھ شیعہ تے کچھ ہور مذاہب دے علما نے تالیف کيتی نيں ۔ اس طرح دی تالیفات وچ اکثر رسول خدا تے آئمہ دی ذریت دے ذکر کے علاوہ تاریخی وقائع مذکور نئيں ہُندے نيں ۔
سبب تألیف
سودھوابن عنبہ نے اس کتاب دی غرض تالیف بیان کردے ہوئے کہیا :جدوں ميں نے مختلف علاقےآں دا سفر کيتا ایداں دے افراد نوں دیکھیا جو علوی ہونے دا ادعا کردے نيں لیکن انہاں دے اس ادعا نوں کوئی رد نئيں کردا اے بھانويں علویاں دے انساب توں آگاہ نئيں نيں لہذا اس بنا اُتے اس کتاب نوں انساب دے اصول و فروع دی وضاحت تے تبیین دے لئی اسنوں تالیف کيتا اے ۔[۱]
متعدد تالیف
سودھوابن عنبہ نے اس اثر نوں مختلف حجموں وچ ۳ مرتبہ تالیف کیا:
- پہلی مرتبہ: سب توں زیادہ مفصل تر لیکن نامنظم سی احتمال اے کہ ایہ تالیف ۸۰۲ق مکمل ہوئی تے فیر ایہ کتاب امیر تیمور گورکان نوں پیش کيتی گئی ايسے مناسبت توں اس کتاب نے عمدة الطالب تیموری دے ناں توں شہرت حاصل کيتی ۔ مؤلف نے اس کتاب دے آغاز وچ وضاحت کيتی کہ کتاب حاضر دے عمدہ مطالب اپنے استاد ابوالحسن علی بن محمد بن علی بن صوفی دی کتاب توں مختصر طور اُتے تے شیخ ابوالنصر سہل بن عبداللہ بخاری توں لئے ہور ہور منابع توں ہور نکات دا اس وچ وادھا کيتا گیا ۔
- دوسری مرتبہ:دوسری مرتبہ دی تالیف عمدة الطالب جلالیکے ناں توں معروف اے ۔ مؤلف نے اسنوں ۸۱۲ق نے پہلی تالیف توں دو حصے انتخاب کيتے تے انہاں نوں ۳ ابواب وچ تقسیم کيتا تے ہر باب نوں چند فصلاں وچ منقسم کرنے دے علاوہ اس جلال الدین حسن بن علی بن حسن بن محمد حسینی دے لئی اک مقدمے دا وی وادھا کيتا ۔
- تیسری مرتبہ: تیسری مرتبہ اس کتاب نوں حاکم حویزہ دے جدّ سادات سلطان شریف محمد بن فلاح مشعشعی دے لئی تیار کيتا اوراس دتی تالیف توں ۱۰ صفر ۸۲٧ق نوں فارغ ہويا ۔[۲]
آیت اللہ مرعشی نجفی نے انہاں ۳ تالیفاں دا ناں كُبرا، وُسطا تے صُغرا رکھیا ۔[۳]
مضامین کتاب
سودھومؤلف عمدة الطالب جلالی وچ دیباچے دے بعد اک مفصل مقدمے وچ حضرت ابراہیم(ع) دے اجداد ار انہاں دے فرزنداں نوں ابو طالب تک شمار کردا اے فیر ابو طالب دے فرزند عقیل، جعفر تے علی(ع) تے انہاں دتی اولاداں دا ذکر مختصر فصلاں وچ ذکر کردا اے ۔علی بن ابی طالب(ع) دی نسل نوں انہاں دے بیٹےآں حسن(ع)، حسین(ع)، محمد حنفیہ، عباس تے عمر اطرف نوں مفصل تر ۵ فصلاں وچ بیان کردا اے ۔[۴]
اس کتاب وچ معلومات مختصر مگر مفید، مختلف سر زمیناں وچ علویاں دی شاخاں دا پھیلاؤ تے انہاں دے سکونت دیاں تھانواں مذکور ہوئے نيں کہ جو مؤرخین دے لئی اک اچھی راہنمائی اے ۔بعد وچ آنے والے مؤرخین تے محدثین جداں کيتا گیلانی نے سراج الانساب، حر عاملی نے امل الآمل تے مجلسی نے بحارالانوار وچ اس کتاب توں بہت زیادہ استفادہ کيتا اے ۔
خصوصیات کتاب
سودھوتقسیمات و فصل بندی کتاب عمدة الطالب دی تقسیمات تے فصل بندی چندان واضح نئيں تے مشکل حل کرنے وچ مددگار نئيں اے ۔اس طرح دیاں کتاباں وچ اک شخص یا اسکے نسب نوں پیدا کرنے دے لئی احتمالات دی بنا اُتے زیادہ جستجو کرنا پڑدی اے کیونجے ممکن اے کہ اک امام دی نسل تے اسکے فرزنداں دی تفصیل زیادہ درکار ہو تے نسلاں دے قدیم طبقات دے بیان وچ دورتر منتقل ہو جاواں تے اچانک جستجو کرنے والا اجداد اوّلیہ دی طرف پرت جائے ۔
مؤلف نے اپنے تمام منابع دی طرف اشارہ نئيں کيتا اے لیکن اہم مطالب دے نقل دے موقع اُتے راوی یا کتاب دا ناں ذکر کردا اے ۔[۵]
بیرونی لنک
سودھوحوالے
سودھو
منابع
سودھو- تہرانی، اقابزرگ، الذریعہ، دارالاضواء، بیروت؛
- حسینی، احمد بن علی، عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب، نجف، المطبعہ الحیدریہ، ۱۳۸۰ق؛
- حسینی، احمد بن علی، عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب، قم، انصاریان، ۱۴۱٧ق.
- علی بن محمد علوی عمری، المجدی فی انساب الطالبیین، مقدمہ آیت اللہ نجفی مرعشی، بنام المجدی فی حیاة صاحب المجدی، تعلیق و تحقیق احمد مہدوی دامغانی، قم، کتابخانہ آیت اللہ نجفی، ۱۴۰۹ق.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.